HET BURGERLIJK PROCES OPNIEUW HERVORMD

Transcriptie

1 HET BURGERLIJK PROCES OPNIEUW HERVORMD

2

3 HET BURGERLIJK PROCES OPNIEUW HERVORMD Piet Taelman Benoît Allemeersch (eds.) Antwerpen Cambridge

4 Het burgerlijk proces opnieuw hervormd Piet Taelman en Benoît Allemeersch (eds.) 2019 Antwerpen Cambridge Omslag: Danny Juchtmans ISBN D/2019/7849/45 NUR 820 Dit boek is eveneens digitaal beschikbaar op Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van de tekst bestede zorg, kunnen noch de auteurs noch de uitgever aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

5 VOORWOORD Dit boek verschijnt onder een regering Michel in lopende zaken. Een terugblik op de legislatuur toont een uitermate ijverige wetgever, aangevuurd door een bijzonder actieve minister van Justitie. Dat die minister in een vorig leven een rechtswetenschapper was, zit daar allicht voor iets tussen. Het opmaken van een definitieve balans van het geleverde werk is voorbarig, want een aantal andere belangrijke hervormingen liggen nog ter bespreking voor in het Parlement, waaronder het nieuwe Burgerlijk Wetboek en het nieuwe Wetboek van Vennootschappen. Zeker is wel dat het drukke tijden zijn voor wie het gerechtelijk recht volgt. Vrij vroeg in deze legislatuur, in 2015, zorgde de wet Potpourri I al meteen voor de belangrijkste ingreep in het burgerlijk procesrecht sinds de wetten van De vier Vlaamse universitaire teams die zich toeleggen op het onderwijs en onderzoek van het procesrecht, sloegen toen opnieuw de handen in elkaar en organiseerden daarover een druk bijgewoonde studiedagencyclus. Amper drie jaar later bleek er een duidelijke nood aan een herhaling van dit geslaagde initiatief. De voorbije twee jaar, 2017 en 2018, leverden immers opnieuw een indrukwekkende oogst aan innovaties op. Met Potpourri IV, Potpourri V, de Wet Werklastvermindering, de zogenaamde Waterzooiwet, de Wet Hervorming van het Ondernemingsrecht en als eindejaarscadeau de Wet houdende diverse bepalingen betreffende justitie, heeft de wetgever opnieuw tal van wijzigingen in de burgerlijke rechtspleging aangebracht. Daarenboven werden een aantal zaken uit Potpourri I bijgeschaafd. De impact laat zich voelen in alle aspecten van de civiele procedure: gerechtelijke organisatie, bevoegdheid, ingereedheidbrenging, hoger beroep, beslag, bemiddeling, enzovoort. Om tegemoet te komen aan de vraag van rechtspractici naar duiding bij deze wetsinitiatieven, werden opnieuw studiedagen georganiseerd in Antwerpen, Brussel, Gent, Kortrijk en Leuven. Het werk dat u nu in handen houdt, bundelt de bijdragen die daar werden voorgesteld. Alle wijzigingen komen aan bod, aangevuld met de op handen zijnde hervorming van het bewijsrecht. De teksten werden na de studiedagen nog aangepast aan de laatste stand van zaken. Piet Taelman Benoît Allemeersch v

6

7 INHOUD Voorwoord v Gerechtelijke organisatie, bevoegdheid en taal Stefan Rutten I. Gerechtelijke organisatie A. Hervorming van de gerechtelijke stage B. Oprichting van de ondernemingsrechtbank C. Marktenhof D. Tijdelijke zetelverplaatsing en zitting op verplaatsing Tijdelijke verplaatsing zetel van een afdeling van een rechtbank of van een afdeling van een hof Zitting jeugd- of familiekamers hof van beroep in een plaats in een andere provincie van het rechtsgebied van het hof van beroep Verbinding/mobiliteit van de griffie aan meerdere vredegerechten en politierechtbanken van eenzelfde arrondissement en verbinding/mobiliteit van de griffie aan meerdere vredegerechten van eenzelfde kanton E. Vermindering van het aantal gerechtelijke kantons en de vrederechter sous l arbre II. Materiële bevoegdheid A. Vrederechter Algemene bevoegdheid opgetrokken tot euro Alle geschillen inzake appartementsmede-eigendom Terugvordering leefloon en kosten maatschappelijke integratie door het OCMW B. Rechtbank van eerste aanleg Bijzondere bevoegdheid rechtbank van eerste aanleg Voorzitter rechtbank van eerste aanleg zetelend zoals in kort geding Familierechtbank Bevoegdheid als appelrechter C. Ondernemingsrechtbank (vroegere rechtbank van koophandel) Algemene bevoegdheid: geschillen tussen ondernemingen Bijzondere bevoegdheden vii

8 Inhoud a. Geschillen betreffende verenigingen met rechtspersoonlijkheid, stichting of vennootschap b. Geschillen betreffende wisselbrieven en orderbriefjes D. Hof van beroep te Brussel: oprichting van een sectie Marktenhof.. 26 E. Principes inzake overgangsrecht III. Territoriale bevoegdheid A. Territoriale bevoegdheidsregels van dwingend recht B. Territoriale bevoegdheidsregels die de openbare orde raken IV. Taal V. Besluit Regels van het geding en van de rechtspleging Bruno Maes, Nic Clijmans en Stijn Van Schel I. Inleiding II. De procesbekwaamheid van groepe ringen zonder rechtspersoonlijkheid A. Vereiste van rechtspersoonlijkheid B. Obstakels bij het optreden in rechte van groeperingen zonder rechtspersoonlijkheid C. Aanvulling van artikel 703 Ger.W D. Besluit en inwerkingtreding III. De elektronische procesvoering A. Elektronische kennisgeving en neerlegging De eerste stappen E-Deposit Diplad en DPA E-Box VAJA B. Elektronische betekening Betekening op het gerechtelijk elektronisch adres Betekening op het adres van elektronische woonstkeuze Het CREA C. Keuze tussen elektronische betekening en betekening aan de persoon D. Slotbemerkingen IV. De ingereedheidbrenging van de rechtszaak A. Verlenging termijn proceshandeling ter griffie (art. 52, derde en vierde lid Ger.W.) B. Ambtshalve schorsing rechtspleging (art. 717 en 1060 Ger.W.) C. Sanctie bij niet-naleving van conclusie termijnen (art. 747, 4 Ger.W.) viii

9 Inhoud D. Neerlegging van conclusies (art. 742, tweede lid Ger.W.) E. Neerlegging en toezending (terminologie) (art. 775 Ger.W.) F. Ondertekening van conclusies (art. 743 Ger.W.) G. Afschaffing van wettelijke conclusie termijnen in hoger beroep (art Ger.W.) V. De beoordeling van vorderingen inzake foutloze aansprakelijkheid A. Versnelde behandeling van civiele vorderingen foutloze aansprakelijkheid (in geval van strafonderzoek) B. Toepassingsgebied (art. 1385quinquiesdecies Ger.W.) C. Inhoud Artikel 1385sexiesdecies Ger.W Artikel 1385septiesdecies-octiesdecies Ger.W VI. Nietigheid en verval (art. 860 e.v. Ger.W.) A. Belangenschade Opheffing van het bereiken van het normdoel als criterium B. Herstel van de bewezen belangenschade (art. 861, tweede lid Ger.W.) C. Introductie van de belangenschade in de nietigheidsregeling van de Taalwet Gerechtszaken (art. 40 Taalwet Gerechtszaken en art. 861 en 864 Ger.W.) D. Hervorming nietigheden inzake betekeningen (art. 38, 2, vierde lid, 40, vierde lid, 43, eerste lid, 45 en 47bis Ger.W.) E. Termijnen voorgeschreven op straffe van nietigheid Nieuwe regels F. Termijnen voorgeschreven op straffe van verval Geen dekking meer mogelijk VII. De motivering, kennisgeving en verbetering van de rechterlijke beslissing A. Gestructureerde syntheseconclusies Antwoord plicht rechter (art. 748bis, 780 jo. 744 Ger.W.) B. Genummerde middelen in hoofdorde en in ondergeschikte orde (art. 744 Ger.W.) C. Een nieuwe conclusiecultuur? D. Kennisgeving van rechterlijke beslissingen (art. 792, eerste lid Ger.W.) E. Verbetering en uitlegging van rechterlijke beslissingen (art. 794, 794/1, 795, 797, 799 en 800 Ger.W.) VIII. De gerechtskosten A. Procedure invordering onbetwiste geldschulden B. Aanpassingen aan artikel 1017 Ger.W Eerste wijziging Tweede wijziging ix

10 Inhoud IX. Het Begrotingsfonds voor de juridische tweedelijnsbijstand A. Algemeen B. In het civiel geding C. In het penaal geding D. In het geding voor de Raad van State E. In het geding voor de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen X. Algemeen besluit De onderzoeksmaatregelen en het nieuwe burgerlijk bewijsrecht Benoît Allemeersch en Anne-Sophie Houtmeyers I. Het nieuwe burgerlijk bewijsrecht A. Aanleiding en context van de hervorming B. Tijdspad van de hervorming C. Krachtlijnen van de hervorming Opzet Belangrijkste wijzigingen D. Algemene bepalingen Bewijsrecht is aanvullend recht Voorwerp van het bewijs Bewijslast Bewijsstandaard Wettelijke vermoedens E. Toelaatbaarheid van de bewijsmiddelen Begrip Uitgangspunt: vrij bewijs Gereglementeerd bewijsstelsel Uitzondering op het gereglementeerd bewijsstelsel a. Onmogelijkheid van waardering b. Onmogelijkheid om te bewijzen aan de hand van een geschrift c. Eenzijdige rechtshandelingen d. Bewijs door en tegen derden F. Bewijsmiddelen Vooraf: begripsverduidelijking Bewijs door ondertekend geschrift Getuigenbewijs Bewijs door feitelijke vermoedens Bekentenis Eed G. Bewijs tegen en tussen ondernemingen Toepassingsgebied Vrij bewijs x

11 Inhoud 3. Boekhouding Factuur H. Inwerkingtreding en overgangsrecht II. Onderzoeksmaatregelen A. Subsidiariteitsbeginsel (art. 875bis Ger.W.) B. Appellabiliteit C. Gerechtelijk deskundigenonderzoek D. Onderzoeksmaatregelen en bedrijfsgeheimen De gewone rechtsmiddelen en de voorlopige tenuitvoerlegging Piet Taelman I. Inleiding II. Verzet A. Beperking van het verzet Van een stevige reductie van het aantal uitspraken dat bij verstek wordt gewezen tot een sterke beperking van uitspraken waartegen rechtsgeldig verzet kan worden ingesteld B. Taak van de rechter bij verstek Wat de beoordeling van de grond van de zaak betreft Wat het procedureel nazicht betreft Artikel 803 Ger.W. brengt wat soelaas III. Wijziging aanleggrens IV. Hoger beroep A. Uitgelokt hoger beroep B. In onsplitsbare geschillen C. Incidenteel beroep Achtergrond Instellen van incidenteel beroep wordt in de tijd beperkt Gevolgen Werking in de tijd V. Voorlopige tenuitvoerlegging A. Begrippenkader B. Aansprakelijkheid voor voorlopige tenuitvoerlegging C. Recht op kantonnement D. Verbod de voorlopige tenuitvoerlegging te verbieden of te schorsen E. Standaardregimes en afwijkingen daarop Onderscheid tussen eindbeslissingen en beslissingen alvorens recht te doen Standaardregime voor eindbeslissing(en) op tegenspraak xi

12 Inhoud 3. Standaardregime voor eindbeslissing(en) bij verstek Afwijkingen op het standaardregime voor eindbeslissing(en) op tegenspraak of bij verstek Standaardregime voor beslissingen alvorens recht te doen F. Werking in de tijd VI. Besluit De Europese Bankbeslagverordening Karen Broeckx I. Inleiding II. Toepassingsgebied A. Materieel toepassingsgebied B. Personeel toepassingsgebied C. Territoriaal toepassingsgebied III. De verhouding van de EAPO-Verordening tot de nationale procedures IV. Procedure A. Het aanvragen en verkrijgen van een EAPO De schuldeiser beschikt niet over een titel die zijn vorderingsrecht bewijst (pre-judgment procedure) De schuldeiser beschikt wel over een titel die zijn vorderingsrecht bewijst B. De voorwaarden voor het uitvaardigen van een bevel tot conservatoir beslag De formele voorwaarden De grondvoorwaarden C. Instelling van een procedure betreffende het bodemgeschil D. Zekerheidstelling door de schuldeiser E. Aansprakelijkheid van de schuldeiser V. De bevoegde rechter VI. Het verkrijgen van rekeninginformatie VII. Het bevel tot Europees bankbeslag VIII. Erkenning en tenuitvoerlegging van de EAPO-verplichtingen van de bank/derde-beslagene IX. Rechtsmiddelen tegen het EAPO of tegen de uitvoering ervan X. Uitvoeringsimmuniteiten XI. Rangorde en cumulatieve beslagen XII. Conclusie xii

13 Inhoud Een constructief kritische analyse van IOS Tijl De Jaeger en Joke De Paepe I. Inleiding II. IOS in vogelvlucht A. Doel van IOS B. Toepassingsgebied van IOS C. IOS in zes stappen D. IOS in cijfers E. Tussenbesluit III. Werkpunten IOS A. Afschaffen verplichte tussenkomst advocaat B. Nietigheid C. Betwisting vóór pv van niet-betwisting D. Betwisting na opmaak pv van niet-betwisting E. Betwisting en de gemaakte IOS-kosten F. Uitschakelen voordelen gerechtelijke invordering IV. Suggesties aan de wetgever De hervorming van de cassatieprocedure met betrekking tot de gevolgen van de cassatie Beatrix Vanlerberghe I. Inleiding II. Het bindende karakter van de beslissingen van het Hof van Cassatie over het beslechte rechtspunt A. Oude regeling Algemene regel Uitzonderingen B. Nieuwe regeling Algemene regel Draagwijdte Impact C. Inwerkingtreding en overgangsrecht III. De mogelijkheid van cassatie zonder verwijzing A. Oude regeling B. Nieuwe regeling Algemene regel Draagwijdte Impact C. Inwerkingtreding en overgangsregeling IV. Besluit xiii

14 Inhoud Bemiddeling en andere vormen van alternatieve geschillenoplossing Stefaan Voet I. Inleiding II. Promotie van alternatieve geschillenoplossing A. Door de advocaat en de gerechts deurwaarder B. Door de rechter III. Optimaliseren van het bestaande bemiddelingskader A. Definitie van bemiddeling Gerechtelijke versus buitengerechtelijke bemiddeling B. Toepassingsgebied C. Bemiddelaars Verbod voor magistraten (en griffiers) om op te treden als bemiddelaar Erkenning van bemiddelaars D. Gerechtelijke bemiddeling Opleggen door de rechter van een bemiddeling Keuze bemiddelaar E. Vertrouwelijkheid IV. Hervorming Federale bemiddelings commissie V. Collaboratieve onderhandelingen VI. Slotbeschouwingen xiv