Binnenluchtkwaliteit in gebouwen Resultaten van enquête binnenluchtkwaliteit in gebouwen

Transcriptie

1 Binnenluchtkwaliteit in gebouwen Resultaten van enquête binnenluchtkwaliteit in gebouwen In het kader van het project werkt NAV in opdracht van het Vlaams Departement Omgeving aan een opleidingsaanbod en een tool die een gezond en comfortabel binnenmilieu in schoolgebouwen moeten bevorderen. Met deze enquête wil NAV bij architecten en ontwerpers polsen naar hun kennis over en hun aanpak in het beperken van binnenluchtkwaliteit-gerelateerde problemen. De bevraging werd uitgestuurd op 10 april Op 24 april werd de bevraging afgesloten met 144 respondenten. Deze nota bevat een overzicht van de vragen en antwoorden en zal NAV helpen om doelgerichte en interessante opleidingen te organiseren. Niettegenstaande het project zich richt tot de specifieke doelgroep van scholenbouwers, is er bij de bevraging bewust voor gekozen om de grotere doelgroep van architecten aan te spreken. Enerzijds om een groter bereik te verkrijgen, en anderzijds om toekomstige scholenbouwers niet te weerhouden om kennis inzake deze specifieke materie op te bouwen. Om zicht te krijgen op het niveau van kennis over binnenluchtkwaliteit van scholenbouwers ten opzichte van de ruimere doelgroep van architecten, werd een onderscheid gemaakt tussen de resultaten van beide. Aangezien er weinig verschil blijkt te liggen in de antwoorden, werd in deze nota geen verdere opsplitsing gemaakt in de resultaten. Waar nodig zijn er wel een aantal opmerkelijke verschillen aangehaald. Verwerking van de vragen Heeft u ervaring met het (ver)bouwen van scholen? 53% van de deelnemende architecten gaf aan ervaring te hebben in schoolbouwprojecten. Werd u, in een scholenbouw- of ander bouwproject, reeds geconfronteerd met potentiële problemen op het vlak van binnenluchtkwaliteit? (bijvoorbeeld: vervuilde buitenomgeving, geurhinder, aanwezigheid vocht en schimmels, specifieke functie van het gebouw ) 33% 18% 14% 35% Ja, maar zelden Ja, af en toe Ja, vaak Neen Slechts 33% van de bevraagden werd nog nooit geconfronteerd met (potentiële) problemen op vlak van binnenluchtkwaliteit. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 1/14

2 Onder de bevraagden die ervaring hebben in scholenbouw is dit slechts een 18%. Er is uit de bevraging echter niet te achterhalen of de problemen waarmee men geconfronteerd werd gerelateerd zijn aan een schoolgebouw. In welke fase(s) stelde u een potentieel probleem op het vlak van binnenluchtkwaliteit vast? Bij plaatsbeschrijving of inspectie van een bestaand gebouw 53% In de ontwerpfase 3 Tijdens de gebruiksfase 46% Tijdens de bouwfase Bij de oplevering van het gebouw 7% 10% Ik weet het niet 0% Binnenluchtkwaliteit gerelateerde problemen worden regelmatig in een vroeg stadium vastgesteld, zijnde in ontwerpfase en bij inspectie van een bestaand gebouw. Helaas worden problemen op vlak van binnenluchtkwaliteit ook even vaak pas vastgesteld in gebruiksfase. Wat was de oorsprong van de problemen op vlak van binnenluchtkwaliteit die u heeft vastgesteld? De toestand van het bestaande gebouw 65% Het ontwerp van het gebouw 26% Het gebruik van het gebouw 41% De omgeving van het gebouw De uitvoering van het gebouw 21% 19% Ik weet het niet 3% De oorsprong van binnenluchtkwaliteit gerelateerde problemen wordt het vaakst gewijd aan de toestand van een bestaand gebouw of het gebruik van het gebouw. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 2/14

3 Welke van volgende verontreinigende stof(fen) en de potentiële negatieve invloed ervan op de binnenluchtkwaliteit kent u? Vluchtige Organische Stoffen (VOS)? Formaldehyde Radon Vocht, Schimmelvorming, Koolstofdioxide (CO2) Koolstofmonoxide (CO) Stikstofdioxide (NO2) Fijne en ultrafijne stofdeeltjes Minerale of asbestvezels Roet Ik ken geen van deze verontreinigende stoffen 3% 49% 50% 40% 44% 48% 73% 61% 63% 67% 85% Vocht, schimmel, koolstofdioxide, fijn stof en minerale- of asbestvezels zijn bij de bevraagde architecten de meest gekende verontreinigende stoffen. Slechts 3% van de bevraagde architecten kent geen enkele van deze verontreinigende stoffen. Met welke van deze verontreinigende stoffen werd u reeds geconfronteerd in een project? Vluchtige Organische Stoffen (VOS)? 11% Formaldehyde 13% Radon 4% Vocht, Schimmelvorming, 76% Koolstofdioxide (CO2) 41% Koolstofmonoxide (CO) 11% Stikstofdioxide (NO2) 11% Minerale of asbestvezels 4 Fijne en ultrafijne stofdeeltjes (fijn stof) 21% Roet 16% 3% De bevraagde architecten werden het vaakst geconfronteerd met vocht- en schimmelproblemen (76%). Daarnaast werd ook een redelijk aandeel van de bevraagde architecten met koolstofdioxide en minerale- of asbestvezels geconfronteerd. Als bijkomende verontreinigende stof werd zwaveldioxide (SO2) opgegeven. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 3/14

4 De herkomst van deze verontreinigende stoffen zijn volgens de bevraagde architecten te wijten aan: Gebruikte bouwmateriale; afbraak, aanwezige asbesthoudende materialen, meubels, verloren bekisting funderingen, verfproducten (foutief) gebruik van het gebouw; bijv: laboratorium voor medisch onderzoek, te hoge bezettingen, afsluiten ventilatie,naar aanleiding van lawaaihinder Vocht, condensatie- en schimmelvorming; naar aanleiding van waterinsijpeling, opstijgend vocht, waterdoorlatende muren, niet-waterdichte kelders, gebrekkig onderhoud, daklek, onvoldoende of ontoereikende ventilatie... Verouderde gebouwen; slechte uitvoering, weinig tot geen isolatie, slecht geplaatste isolatie, koude bruggen Ligging; truckverkeer rondom een gebouw, stoplichten, activiteit naastliggend bedrijf, vervuilde buitenlucht in combinatie met materialen (fogging-effect) Ontwerpfouten Uitvoering; kostprijs, slagbomen te dicht geplaatst bij aanzuigroosters, te lage ventilatiedebieten, slecht uitgebalanceerde installaties, ontbreken roetfilters Men houdt geen rekening met de beste IDA-norm i.v.m. het behalen van de EPBdoelstellingen. Slecht werkende verwarmingssystemen (CO) Verstrenging norm van 1200ppm naar 800ppm Problemen specifiek gerelateerd aan schoolgebouwen: - schoolgebouw te dicht bij de ring - oude schoolgebouwen, geen ventilatiesystemen of gebrekkige verluchting - doordat het een beschermd schoolgebouw was werd er te weinig verluchting voorzien. - onaangepaste uitwerking van de technische installatie ifv bezetting van de lokalen - verouderde staat van de schoolgebouwen - 1/rookgas afvoer te dicht bij de aanzuigende ventilatie. 2/ berging gebruiken als klaslokaal met 20 leerlingen (ander gebruik dan ontworpen) 3/ verborgen huiszwam - We gebruiken deze randvoorwaarden standaard voor onze projecten, we trachten immers bio-ecologisch te bouwen waarbij we belang hechten aan het gebruik van materialen die radion en formaldehyde beperken. Bijvoorbeeld ook bij de bouw van een technische school waar onder andere ook een spuitcabine werd voorzien. Maakt u wel eens bewust gebruik van bouwmaterialen met een laag emissiegehalte? Slechts 28% van de bevraagde architecten maakt bewust gebruik van bouwmaterialen met een laag emissiegehalte. Bij deze 28% van de bevraagde architecten wordt voornamelijk in hout en plaatmaterialen gekozen voor laag-emissieve bouwmaterialen. Maar ook voor verven, lijmen, vernissen en in mindere mate isolatie wordt vaak een alternatief gekozen. Voor meubilair en vloerafwerkingen worden het minst vaak laag-emissieve materialen voorgeschreven. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 4/14

5 Met welke van onderstaande labels met aandacht voor het binnenmilieu bent u vertrouwd? Ik ken geen enkele van deze labels Nf environnement Milieukeur Umweltzeichen Emicode Ecolabel Nordic environmental label Natureplus Gut M1label Der blaue engel 5% 3% 1% 6% 10% 7% 8% 17% 26% 29% 55% 55% van de bevraagde architecten geeft aan met geen enkele van bovenstaande labels vertrouwd te zijn. Der blaue engel is het meest gekende label bij de bevraagde architecten, gevolgd door Nature Plus en Ecolabel. De resterende labels zijn steeds door minder dan 10% van de bevraagde architecten gekend. Schrijft u wel eens bouwmaterialen met een van deze labels voor in bouwprojecten? 20% 5% 1 Altijd 35% 28% Zelden Het merendeel van de architecten, dat vertrouwd is met (een van) deze labels, schrijft (een van) ze zelden tot nooit voor. Slechts 5% geeft aan (een van) deze labels altijd voor te schrijven. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 5/14

6 Vindt u gemakkelijk aannemers of producenten die vertrouwd zijn met deze labels of bouwmaterialen met een laag emissiegehalte? 10% 21% Ja Eerder wel Eerder niet Helemaal niet 67% 77% van de ondervraagde architecten die deze laag-emissieve bouwmaterialen of materialen met bovengenoemde labels voorschrijft, geeft aan zeer moeilijk aannemers of producenten met ervaring te vinden. Werd u reeds geconfronteerd met problemen veroorzaakt door ventilatiesystemen? Bijvoorbeeld; binnenluchtkwaliteit, lawaaihinder, 64% van de bevraagde architecten werd reeds geconfronteerd met problemen veroorzaakt door ventilatiesystemen. 24% van deze architecten hebben het probleem niet zelf verder behandeld. Indien u geconfronteerd werd met problemen veroorzaakt door ventilatiesystemen, van welke aard waren die dan? Technisch probleem Vervuilde binnenomgeving / verontreinigde Ontoereikend of te hoog debiet Geur Schimmels Vocht Te droge lucht Oververhitting Verstoorde temperatuur Hinderlijke luchtverplaatsing, tocht Trillingen Akoestisch 30% 16% 25% 1 11% 26% 24% 24% 45% 51% 58% 86% Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 6/14

7 Akoestiek, tocht, te droge lucht en een ontoereikend of te hoog debiet worden door de bevraagde architecten aangehaald als meest voorkomende problemen inzake ventilatiesystemen. Wat lag aan de basis van deze problemen? Een slecht ventilatie ontwerp 45% Slechte plaatsing van het ventilatiesysteem 66% Technisch probleem 30% Gebrek aan kennis bij de gebruiker Onderhoud roosters, niet gereinigde leidingen, 5 56% Toegankelijkheid van het ventilatiesysteem en 15% Functiewijziging gebouw of ruimte zonder 2 Slechte buitenluchtkwaliteit 13% 9% Slechte plaatsing van het ventilatiesysteem, gebrek aan onderhoud en kennis van de gebruikers worden aangehaald als belangrijkste oorzaken van een gebrekkige ventilatie. Met welke parameters houdt u reeds in ontwerpfase rekening in functie van ventilatiesystemen? Debiet volgens normgeving, geldende eisen, Plaatsingsmogelijkheid Type systeem, leidingdiameters Akoestiek Toegankelijkheid van het ventilatiesysteem en Onderhoudsvriendelijkheid Type gebruiker/gebouw Eisen van de bouwheer Vermijden hinderlijke luchtverplaatsing, tocht Esthetische integratie Prijs Nachtkoeling Oververhitting Gebruiksvriendelijkheid Buitenluchtkwaliteit 3% 24% 65% 60% 59% 58% 58% 56% 51% 47% 47% 45% 41% 41% 79% 78% Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 7/14

8 Debieten volgens normgeving en geldende eisen, plaatsingsmogelijkheden en het type systeem bepalen doorgaans het ontwerp van het ventilatiesysteem. Hoe pakt u doorgaans het ontwerp van een ventilatiesysteem aan? 55% van de bevraagde architecten doet beroep op externe instanties voor het ontwerp van het ventilatiesysteem. 24% raadpleegt bestaande tools en infodocumenten inzake wetgeving, normeringen Hoe frequent gebruikt u volgende bestaande tools, infodocumenten, richtlijnen, normeringen, eisen, inzake binnenluchtkwaliteit en ventilatie? Hierna volgend wordt per bestaande tool of document het resultaat weergegeven van de brede doelgroep architecten enerzijds, en het resultaat van de scholenbouwers anderzijds. Er blijkt vooral bij de informatieve documenten en instrumenten nog een marge die het toelaat om het kennisniveau op te krikken. In tegenstelling tot de documenten, betrekking hebbend op richtlijnen, normen en eisen, die beter gekend zijn en regelmatiger worden toegepast. Ventilatiegids 9% 2 11% 13% 43% 26% 51% 25% Drie op de vier van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de Ventilatiegids. 5 gebruikt deze gids, waarvan 9% vaak. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 8/14

9 Naar een inspirerende leeromgeving 2 5% 51% 36% 9% 33% 23% 2 De helft van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent het instrument Naar een inspirerende leeromgeving. 27% gebruikt dit instrument. Bij de architecten die ervaring hebben in scholenbouw is dit instrument een stuk gekender en wordt het ook vaker toegepast. Map Bouw Gezond 15% 1% 20% % 47% Ongeveer de helft van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de Map Bouw Gezond. 16% maakt actief gebruik van de map. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 9/14

10 ISO standaarden 23% 3 31% 29% 43% 38% 3 van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de iso standaarden niet. Slechts 25% volgt deze ISO standaarden. Vlaams binnenmilieu besluit 23% 16% 17% 27% 4% 31% 44% 38% 58% van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent het Vlaams binnenmilieu besluit. 38% volgt dit besluit nooit. Het besluit Vlaams binnenmilieu lijkt veel minder gekend en minder gebruikt onder de architecten met ervaring in scholenbouw. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 10/14

11 Ventilatiedocument: residentieel (VEA) 23% 16% 17% 20% 11% 18% 44% 51% 84% van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent het Ventilatiedocument voor residentiële gebouwen van het VEA. 67% gebruikt dit document. Ventilatiedocument: residentieel en niet-residentieel (VEA) 24% 16% % 18% 38% 49% 84% van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent het Ventilatiedocument voor niet-residentiële gebouwen van het VEA. 6 gebruikt dit document. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 11/14

12 STS P 73-1 Systemen voor basisventilatie in residentiële toepassingen 17% 2 18% 2 31% 30% 31% 29% 78% van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de STS P 73-1 Systemen voor basisventilatie in residentiële toepassingen. 48% gebruikt dit document. NBN EN Ventilatie voor niet-residentiële gebouwen 15% 23% 20% 16% 36% 26% 44% 20% 77% van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de NBN EN Ventilatie voor niet-residentiële gebouwen. 51% gebruikt dit document. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 12/14

13 NBN EN Binnenmilieu 8% 28% 13% 20% 29% 38% 29% 36% 7 van de architecten die zelf instaan voor hun ventilatieontwerp kent de NBN EN Binnenmilieu voor niet-residentiële gebouwen van het VEA. 37% gebruikt dit document. Heeft u reeds een opleiding over binnenluchtkwaliteit gevolgd? 56% van de bevraagde architecten volgde reeds een opleiding rond binnenluchtkwaliteit. 5% Praktische, ontwerpgerichte opleiding 38% Informatie met betrekking tot de 57% Informatief / sensibiliserend 37% Deze opleidingen waren doorgaans opleidingen in functie van reglementering. Slechts 38% van deze architecten gaf aan een praktische ontwerpgerichte opleiding gevolgd te hebben. Bent u geïnteresseerd in een opleiding over binnenluchtkwaliteit en ventilatiesystemen? 78% van de bevraagde architecten is geïnteresseerd om een opleiding te volgen in functie van binnenluchtkwaliteit en ventilatiesystemen. Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 13/14

14 3% Praktische, ontwerpgerichte opleiding 8 Informatie met betrekking tot de 45% Informatief / sensibiliserend 26% 8 van deze architecten wenst een praktische ontwerpgerichte opleiding. Bent u betrokken in een interessant voorbeeldproject waar men bijzondere aandacht heeft voor de binnenluchtkwaliteit? 20 architecten hebben hier positief op geantwoord. Meer info Arch. Melanie Vercruysse Adviseur studiedienst Energieconsulent Netwerk Architecten Vlaanderen (NAV) Willebroekkaai Brussel Tel Resultaten van enquête bij architecten over binnenluchtkwaliteit (april 2019) 14/14