INHOUD. Bronnen 21 Primaire bronnen 21 Gedrukte bronnen 22

Transcriptie

1 INHOUD Bronnen 21 Primaire bronnen 21 Gedrukte bronnen 22 Lijst van afkortingen 25 Hoofdstuk I Inleiding 29 Reductie 34 De oprichting van de faculteit 38 Mello Brunsema ( ) 38 De stichting van de universiteit 42 Het juridisch onderwijs 48 De leerstof 48 Mos italicus 50 Mos gallicus 54 De behandeling van de stof 58 De inrichting van de studie volgens Antonius Matthaeus 62 Examens 64 Het forum academicum 68 Hoofdstuk II De zeventiende eeuw: Romeins recht 87 De eerste generatie 89 Cornelis Pijnacker ( ) 89 Johannes Epinus Huninga ( ) 93 Nicolaus Lange ( ) 94 De disputaties van Antonius Matthaeus ( ) 96 Johannes Steinbergen ( ) 99 Johannes Conradus Monaeus ( ) 102 Franciscus Junius F.N. ( ) 103 Gerhard Coccejus ( ) 105 Wessel Bertling ( ) 106 Stad en Lande bedreigd (1665 en 1672) 106

2 14 DE GRONINGER FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID ( ) Door wapenen en wetten 109 Gerhardus Feltman ( ) 109 Staatsrecht en Volkenrecht 114 Jacobus Oiselius ( ) : honderd jaar oud 116 Odium juridicum 118 Alexander Arnold Pagenstecher ( ) 118 Pagenstecher contra Gussetius 119 Pagenstecher contra Van Bijnkershoek 122 Terugblik 127 Hoofdstuk III De achttiende eeuw: Natuurrecht 141 Het eerste onderwijs in het Natuurrecht 150 Jean Barbeyrac ( ) 150 De inrichting van de studie volgens Barbeyrac 151 Petrus de Toullieu ( ) 160 Arnoldus Rotgers ( ) 163 Jacobus Eck ( ) 165 Joachim Johannes Schwartz ( ) 166 Het Reglement reformatoir van Johan Gerhard Christiaan Rücker ( ) 169 Natuurlijke rede of blinde openbaring 169 Frederik Adolf van der Marck ( / ) 169 De kwestie Van der Marck 172 Verbanning en terugkeer 176 Pro Excolendo Jure Patrio 177 Vaderlands recht en Natuurrecht 180 Zonder en met Van der Marck 182 Lodewijk Coenraad Schröder ( ) 182 Usus modernus Pandectarum 183 Dionysius van der Keessel ( ) 183 Hollandse Elegante School 185 Johannes Cannegieter ( ) 185 Hendrik Jan Arntzenius ( ) 186 Onderwijspolitiek door de Curatoren 187 Promoties in de achttiende eeuw 193 Prinsgezinden en Patriotten 198 De Pruisen in 1787 en de Fransen in De Nederlanden een eenheidsstaat 203 Terugblik 205

3 inhoud 15 Hoofdstuk IV Van de nationale codificaties tot de Wet Hooger Onderwijs van Een nationale wetgeving? 219 De codificaties 222 De afschaffing van het Romeinse recht in Het nieuwe strafrecht voor beginners 225 Theodorus van Swinderen ( ) 225 Door het oog van de naald 227 Université impériale 230 Rijksuniversiteit 232 Natuurrecht en Romeins recht 234 Seerp Gratama ( ) 234 Het Regtsgeleerd Magazijn 237 De Franse wetboeken 240 Gratama als Rector 243 Burgerlijk recht en Romeins recht 246 Albertus Jacobus Duymaer van Twist ( ) 246 Funus academicum 248 Carel Christiaan Paehlig ( ) : tweehonderd jaar oud 251 Vindicat atque Polit 253 Het Organiek Besluit van 2 augustus Cornelis Adriaan van Enschut ( ) 258 Adrianus Catharinus Holtius ( ) 258 Gabinus de Wal ( ) 259 Mondige studenten 261 Ontgroenen 262 Exegese van het gecodificeerde recht 268 Hendrik Nienhuis ( ) 268 Exegetisch Romeins recht 272 Jacob Herman Philipse ( ) 272 Historisch staatsrecht 274 Cornelis Star Numan ( ) 274 Een conservatief bolwerk 277 De Grondwet van Het nieuwe Academiegebouw 282 De opvolging van Star Numan 285 Otto van Rees ( ) 285 Strafrecht en wijsbegeerte 288 Bernard Jan Gratama ( ) 288 Staatsrecht en politiek 291 Bernardus Dominicus Hubertus Tellegen ( ) 291

4 16 DE GRONINGER FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID ( ) Exegese en systematisering van het Burgerlijk recht 296 Gerhardus Diephuis ( ) 296 Diephuis en het legisme 298 Diephuis en Opzoomer : tweehonderdvijftig jaar oud 306 Historische School en Pandektistiek 309 Wiardus Modderman ( ) 309 Aan een zijden draad 317 De Wet op het Hooger Onderwijs van Onderwijs, onderzoek, wetenschap 319 De rechtenstudie in de wet van Wetenschappelijke rangen 326 Terugblik 331 Hoofdstuk V Van de Wet Hooger Onderwijs van 1876 tot de Eerste Wereldoorlog 351 Staathuishoudkunde en statistiek: inductief versus deductief 353 Jan Fresemann Viëtor ( ) 355 Pieter Wilhelm Adrianus Cort van der Linden ( ) 356 Wijbrand Adriaan Reiger ( ) 360 Coenraad Alexander Verrijn Stuart ( ) 361 Strafrecht: klassiek versus modern 362 Jacob Domela Nieuwenhuis ( ) 365 Jan Simon van der Aa ( /1930) 370 Publiekrecht: Rechtsbewustzijn en Soevereiniteit 373 Jacques Oppenheim ( ) 373 Hugo Krabbe ( ) 376 Willem Jan Mari van Eysinga ( ) 379 Philip Kleintjes ( ) 381 De wisselwerking tussen Romeins en Burgerlijk recht 382 Hendrik Lodewijk Drucker ( ) 383 Nicolaas Karel Frederik Land ( ) en Pieter Pet ( ) 386 Land als civielrechtelijk romanist 390 Carl Otto Segers ( ) 392 Jan Kosters ( ) 394 Agrarisch recht 395 Isaac Bennie Cohen ( ) 395 Het Academiegebouw afgebrand 398 De oprichting van de Juridische Faculteits Vereniging : driehonderd jaar oud 407 Het eredoctoraat van koningin Wilhelmina 408 Terugblik 412

5 inhoud 17 Hoofdstuk VI Het interbellum 425 Het Academisch Statuut van Het jaar Dogmatisch Romeins recht 430 Jules Christiaan van Oven ( ) 430 Eigentijds Burgerlijk recht 432 Hendrik van Goudoever ( ) 432 De Oostenrijkse school 435 Hugo Willem Constantijn Bordewijk ( ) 435 Staatsrecht van Nederland 437 Combertus Willem van der Pot ( ) 437 Vergelijkende rechtsgeschiedenis 440 Johan Hendrik van Meurs ( ) 440 Strafrecht, sociologie, criminologie 442 Maarten Pleun Vrij ( ) 443 Internationaal en nationaal privaatrecht 445 Roeland Duco Kollewijn ( ) 445 Jacob Houdijn Beekhuis ( ) 447 De moeizame start van het Juridisch Instituut 449 De eerste niet-jurist aan de faculteit 453 Pieter Bastiaan Kreukniet ( ) 453 Terugblik 454 Hoofdstuk VII De faculteit in de oorlog 463 Van der Pot geen Rector 465 Ter Apel 467 De ariërverklaring 468 Vrij aangehouden 470 De loyaliteitsverklaring 471 Clandestiene tentamens 473 Het onderwijs gestaakt 474 Van Meurs en Kreukniet ontslagen, Vrij geschorst 476 Terugblik 478 Hoofdstuk VIII Herstel en Uitbouw ( ) 483 Universitaire plannen 485 Facultaire plannen 486 Romeins en Byzantijns recht 489 Herman Jan Scheltema ( ) 489 Ethisch Privaat- en Procesrecht 494 Jan Wiarda ( ) 494

6 18 DE GRONINGER FACULTEIT DER RECHTSGELEERDHEID ( ) Dogmatisch Oud-Vaderlands recht 497 Petrus Wernerus Adam Immink ( ) 497 Twee in het juridisch nest uitgebroede eieren 499 Sociologie 499 Pieter Jan Bouman ( ) 502 Economie 503 Dubbelbenoemingen 506 De opvolging van Vrij 507 Strafrecht en Volkenrecht 513 Bernard Victor Aloysius Röling ( ) 513 Het Polemologisch Instituut 515 Het Criminologisch Instituut 517 Marinus Hubertus van Rooy ( ) 518 Wouter Buikhuisen ( ) 519 Wat te doen met het vak Inleiding? 520 Klaas Wiersma ( ) 521 Jacobus Leonard Hendrik Cluysenaer ( ) 522 Economie voor juristen 523 Pieter Cornelis van Traa ( ) 523 Jan Pen ( ) 524 Bestuurswetenschappen 527 Eduard Herman s Jacob ( ) 527 De notariële studierichting 529 De fiscale studierichting 533 Hendrik Jan Doedens ( ) 533 De afschaffing van de eis van gymnasiale vooropleiding 535 De verhuizing van het Juridisch Instituut 539 Terugblik 544 Hoofdstuk IX De aanloop naar de democratisering ( ) : driehonderdvijftig jaar oud 559 De Tabula van Eindelijk Administratief recht 562 Mozes (Maurits) Troostwijk ( ) 562 De opmars van het Strafrecht 563 Jan Remmelink ( ) 563 Thijs Willem van Veen ( ) 564 Anglo-Amerikaans recht 566 Cornelis Aedsge Uniken Venema ( ) 566 Bartholomeus H. Landheer ( ) 566

7 inhoud 19 Volwaardig arbeidsrecht 568 Hendrik Laurens (Bob) Bakels ( ) 568 Onderzoek in Oud-Fries en Oud-Canoniek recht en Elementair onderwijs 569 Pieter Gerbenzon ( ) 569 Schoorvoetend Europees recht 573 Laurens Jan Brinkhorst ( ) 573 Werkgroepenonderwijs in het civiele recht 574 Jean Louis Paul Cahen ( ) 576 De studie te licht? 578 Individueel onderzoek 580 Rituelen 583 De vernieuwingen van de jaren zestig 584 De democratisering van het faculteitsbestuur 589 Stand van zaken in Terugblik 594 Hoofdstuk X Nawoord 601 Literatuurlijst 611 Gedenkboeken 611 Bundels en bronnenpublicaties 612 Juridische tijdschriften 614 Geraadpleegde literatuur 614 Bijlagen 621 I Lijst van docenten verbonden aan de juridische faculteit, II Samenstelling van de Groninger Faculteit der Rechtsgeleerdheid III Lijst van decanen en secretarissen van de juridische faculteit IV Enige statistische gegevens uit de periode , verzameld door Prof. H.J. Doedens met behulp van mr H.J. Bleeker (letterlijke weergave) 649 V Lijst van Rectores Magnifici, Presidenten-Curator, Secretarissen van het College van Curatoren, VI Herinneringen aan de tijd waarin ik studeerde 659 Persoonsregister 665