Samenvatting Geschiedenis Filosofen uit de Oudheid

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Filosofen uit de Oud Samenvatting door een scholier 4643 woorden 23 april ,2 4 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Boek: Betrand Russell - de geschiedenis van de westerse filosofie DE OPKOMST VAN DE GRIEKSE BESCHAVING Al eeuwen lang zijn volkeren groot geworden en vervolgens weer ten onder gegaan. Ieder met hun eigen cultuur, taal, kunst, werkwijze etc. Maar hoewel dit logische proces altijd al bestaan heeft, die loop van rijzen en dan uiteindelijk instorten, is de opkomst van de Griekse beschaving toch echt uitzonderlijk. Zij hebben een eigen cultuur weten te vormen, en waren hiermee hun tijd ver vooruit. Een eigen, zelfs geschreven, taal, prachtige bouwwerken, bloeiende handel: dit alles staat symbool voor de opkomst van de oude Grieken. Er is echter iets wat dit alles overtreft. Zij staan namelijk aan de basis van de huidige westerse samenleving. Zij vonden wiskunde en natuurwetenschap uit, schreven over hun eigen geschiedenis, speculeerde zelfs over de wereld en begonnen daarmee ook de filosofie. THALES Deze filosofie begint met Thales, welke rond 585 v. Chr. geleefd zou hebben. Hij baseerde veel van zijn ideeën op de Babylonische kennis die hij zich eigen maakte. Dit volk werd namelijk als een van de voorlopers gezien van de Grieken, en geldt ook als één van de oudste volkerengroep op aarde. Zij hadden al veel kennis vergaard, waaronder het indelen van de 24-uurs dag op basis van de zonnestanden en het meten van een cirkel. Ook hadden zij hun eigen theologie, waarbij ze in het hiernamaals geloofden. Thales werd gezien als één van de 7 wijzen, en ook als een van de eerste westerse filosofen. Hij was een product van de Milesische school. Daar namen ze niet zomaar snel hypotheses aan, zoals in de rest van het land, maar waren ze bereid deze stelling empirisch te onderzoeken. Zijn rationele en nuchtere kijk was destijds dan ook een grote breuk met de rest van de bevolking. Want hoewel in het vroegere Griekenland goden het middelpunt van de samenleving vormde, had Thales 2 duidelijke uitgangspunten van zijn mening: - Conclusies omtrent het universum mag men louter en alleen baseren op het universum zelf (dus niet op goden). - Opvattingen moeten gestaafd worden aan de hand van argumenten. Dit was misschien een schokkend beeld voor de bevolking, maar wel een interessant discussie punt voor andere geleerden. Tevens bouwde Thales zijn leer en theorie op het gegeven dat er een oerstof zou zijn. Water, vond hij, omdat het alle veranderingen ondergaat (gas, vloeibaar, vast) en bovendien van levensbelang is voor de mens. ANAXIMANDER Thales zijn opvolger, Anaximander, welke rond 546 v. Chr. Leefde, de 2de grote filosoof van de Milesische school, Pagina 1 van 8

2 was het in grote lijnen met zijn meester eens, maar niet in diens laatstgenoemde bewering. Anaximander pleitte wel dat er een oerstof was, maar volgens hem was dit niet water noch een andere stof. Deze oerstof zou oneindig, eeuwig en tijdloos zijn, en alle werelden omvatten. Hij was bovendien op meerdere aspecten nieuwsgierig. Zo was hij de eerste die een landkaart zou hebben gemaakt, en had hij berekend dat de zon ongeveer 8x groter was dan de aarde. Maar overal waar hij kwam, en welke uitspraak hij ook deed: hij onderzocht alles altijd wetenschappelijk en rationalistisch. ANAXIMENES De derde van de 3 grote filosofen van deze empirische leerschool is Anaximenes, welke rond 500 v. Chr. Geleefd zou hebben. Hij was misschien minder interessant dan zijn 2 voorgangers, maar zette desalniettemin een grote stap vooruit. Hij beweerde, weer tegenstrijdig met zijn leermeesters, dat lucht de oerstof was. Hij beweerde dat de aarde een tafelvorm had en alles door lucht was omgeven. Bovendien is hij van belang in de geschiedenis van filosofen omdat hij een grote inspiratiebron vormde voor Pythagoras. ( MILETISCHE SCHOOL ) De Milesische school is hiermee van betekenis, niet om wat werd bereikt maar om wat werd nagestreefd. Het is tevens het middelpunt van contacten tussen de Griekse geest, de Babylonische en de Egyptische. Deze leerschool en zijn filosofen worden dus gezien als de basis van de westerse filosofie, en de opkomst van grotere volkeren en geleerden. PYTHAGORAS De zojuist al eerder genoemde Pythagoras, 535 v. Chr., was daarin tegen weer een ander soort gevorm filosoof. Echter, hij was in intellectueel opzicht een van de belangrijkste mensen die ooit geleefd heeft, zowel in zijn wijs als dwaas. Zijn deductieve bewijsvoeringen stonden aan de wieg van het huidige wiskunde, en spelen ook in rol in zijn visie op de wereld. Bertrand Russell beschrijf Pythagoras in zijn boek als een van de meest belangwekkende doch raadselachtige figuren uit de geschiedenis. Hij heeft echter grote invloed uitgeoefend op het denken en vele latere filosofen geïnspireerd. De speerpunt van zijn leer was dat alle dingen getallen waren. Zo was zelfs de hemel harmonie en getal. Hij baseerde deze visie op de snaren van een instrument, waarbij het beweerde dat net als met het verstellen van desbetreffende snaren alles uit deeltjes bestaat (atomen) die harmonieus samenleven, maar wel een getallen-verhouding ten opzichte van elkaar hebben. Wel geloofde hij dat binnen deze getallen-verhouding lucht de belangrijkste eigenschap was, aangezien dat om ons heen was en ons in leven hield. Zijn wiskundige bevinden rijken natuurlijk veel verder dan dit boek in eerste instantie aantoont, maar dat is ook geen filosofie meer. Er wordt alleen in het kort aandacht vermeld over zijn alom beroemde stelling: (A2 + B2 = C2). Verder had hij een vernieuwende blik op de ziel. Hij geloofde namelijk in zielsverhuizing, waarschijnlijk gebaseerd op dezelfde theorie als die van Indische oorsprong. Hij achtte de ziel onsterfelijk, en beweerde ook dat zij via het Goede weer terug zou keren naar een nieuw lichaam. Oftewel; het reïncarnatie proces wat we vandaag de dag vooral uit de Boeddhistische godsdienst kennen. HERAKLEITOS Omstreeks 510 v.chr. preekte een opvolger van Pythagoras zijn leer in verborgen boodschappen aan het volk; Herakleitos was zijn naam. Hoewel zijn visie in grote lijnen die, iets wat mystieke, van Pythagoras volgt, heeft hij voornamelijk een negatief mens- en wereldbeeld. Hij minachtte bijna alles en iedereen, en zei dat de mens enkel Pagina 2 van 8

3 onder dwang goed kan doen. Zo zei hij ooit ook eens: Het is niet goed voor de mens om alles te verwerven wat hij verlangt." Hij verfoeide de hartstochten, omdat die de mensen van hun ambities afhouden. Hij was een van de eerste die niet dacht dat de ziel uit 1 enkel element bestond te weten lucht of water, maar ging voor een nieuwe theorie: vuur was de grondlegger. Hij vatte de ziel dan ook op als een mengsel van vuur en water. Het vuur staat voor het edele, het water voor het onedele. Als een man dronken is, is zijn ziel nat., zo redeneerde hij. Heraclitus vatte dit vuur waarschijnlijk niet letterlijk op, maar dacht meer aan oer energie. Dit oer vuur omvatte immers zowel het goddelijke als ook de menselijke ziel. Uit zijn oermaterie, het vuur, is alles ontstaan, maar daarheen keert ook alles terug. Zijn hoofdgedachte is, dat alles voortdurend in stroming is; niets bestaat, niets is blijvend, maar alles vloeit en vervloeit. Alles wat we om ons heen zien, is niet, maar ontstaat, groeit 'stroomt'. Alles verloopt in een vaste orde, volgens een vaste wet (logos), die immanent is aan het vuur zelf. Deze logos is eigenlijk 'de ziel van de wereld', de wereld is een openbaring van de logos die goddelijk is. De mens alleen heeft (iets van) die logos in zichzelf: hij kan de orde in de wereld begrijpen, dus ermee meeleven. Herakleitos leerde bovendien een zeer dynamische metafysica: "Deze wereld, die dezelfde is voor allen, is door geen van de goden of mensen gemaakt. Zij was altijd, is nu, en zal altijd zijn een eeuwig levend vuur, dat nu eens opflakkert en dan weer uitdooft." Nog belangrijker dan de leer van de verandering was voor hem echter de leer van de een der tegendelen. Tegenovergestelde spanningen zijn toch op elkaar afgestemd. Zo heb je zonder dag geen nacht. Een pad omhoog is ook hetzelfde pad als het pad omlaag. Als er geen tegenspraak was, had je volgens Heraclitus geen werkelijk. Wellicht was Heraclitus daarom een voorstander van oorlog, omdat in de strijd tegendelen samenwerken om een beweging te scheppen die harmonie is. Twist en tegenspraak waren volgens hem dan ook onvermijdelijk. XENOFANES Een wijsgeer die minder van belang is, maar waar in het boek wel eventjes aandacht aan besteed wordt, is Xenofanes. Hij werd leefde tussen Pythagoras en Herakleitos in, en was eigenlijk hun tegenhanger. Zo stak hij de draak over de zielsverhuizing van Pythagoras en hekelde hij de mystieke opvattingen van hem en zijn leerlingen. Xenofanes was een rationeel filosoof die ook de theologische kwestie als onmogelijk te achterhalen beschouwde. Hij zei hierover: er is geen mens, en er zal er ook nooit een zijn, die de volledige waar kent over de goden en al de dingen waar ik nu over spreek. En zelfs al zou iemand het geluk hebben de volledige waar te vinden, dan nog zou hij het zelf niet weten; er is slechts het gissen. PARMENIDES De Grieken kende geen maat, noch in hun theorieën nog in de praktijk. Waar Herakleitos beweerde dat alles veranderde, pleitte Parmenides (450 v. Chr.) daar en tegen dat niets veranderde. Hij wordt gezien als leerling van Xenofanes, hoewel hij wel een iets andere visie had. Zo behelst zijn filosofie geen kosmogonie maar een ontologie. Zijn werken zijn echter slechts fragmentarisch aan ons overgeleverd. Het merendeel wat we over hem weten komt uit stukken en citaten van andere geleerden. Eerst was Parmenides een aanhanger van het pythagorisme, maar later kwam hij tot een volkomen eigen inzicht, dat hij in een leerdicht uiteengezet heeft. Het bestond uit twee delen: De weg der waar en De weg der mening (gedeeltelijk bewaard). Volgens Parmenides kom je alleen via de rede echt iets te weten. Zo probeert hij, als één van de eerste rationalisten in de westerse filosofie, met een zuiver logisch-deductieve benadering uitspraken te doen over datgene wat is. De wetten van logica zijn voor hem een "goddelijk" gegeven en kunnen zelf niet meer gefundeerd worden. Pagina 3 van 8

4 Het uitgangspunt van Parmenides is dat de rede leert dat je alleen een Zijn kunt denken, niet een niet-zijn. Tegenover het Zijnde staat niets, dus ook niet het denken. "Denken en Zijn is één en hetzelfde." Als iets gedacht wordt is het onmogelijk te zeggen dat het "niet is". EMPEDOKLES Een jongere generatie genoot van Parmenides was Empedokles. Hoewel zijn leer in meerdere aspecten overeen komt met die van Herakleitos, is hij de combinatie van filosoof, natuurkundige en kwakzalver die we ook al in Pythagoras aantroffen. Daarnaast was hij ook nog eens staatsman, dichter, godsdienstleraar, redenaar, profeet, arts, wonderdoener en wijsgeer. Hij staat ook bekend als een van de Griekse natuurfilosofen. Hij was dan ook een sterk aanhanger van Pythagoras, en geloofde heilig in zijn zielsverhuizing s theorie. Vele filosofen die hem voorgingen predikten over de heilige oerstof, waaruit alles zijn oorsprong uit gevonden zou hebben. De meningen over welke stof dit nou precies was verschilde echter vaak. Empedokles deed iets minder moeilijk: hij trachtte vooral het beste uit elke stof naar voren te halen, en baseerde zijn visie op het feit dat alles bestond uit 4 super-elementen die nauwlettend met elkaar waren verbonden, te weten: Vuur, Water, Aarde en Lucht. Alle deeltjes bestonden hieruit. Deze deeltjes gingen volgens hem regelmatig uit elkaar of kwamen weer samen, onder de invloed van liefde en haat. Deze elementen zouden bovendien volgens Empedokles steeds opnieuw weerkeren en nieuwe samenstellingen vormen. Dit noemen we Cyclisch Universum. ( ATHEENSE SCHOOL ) Een andere toonaangevende leerschool was de Atheense. De Griekse hoofdstad kende tijden van bloei en handel en tegelijkertijd die van oorlogen met Sparta en de Perzen. Al deze schommelingen en gebeurtenissen zorgden echter wel voor stof voor enkele inspirerende personen. Bijvoorbeeld voor de tragedie dichters Aischylos, Euripides en Sofokles. Maar ook voor verschillende Atheense filosofen, waaronder Socrates en Plato. Geen van hen allen was echter degene die de filosofie introduceerde in de cultuurrijke stad. ANAXGORAS Deze taak was namelijk weggelegd voor Anaxagoras. Hoewel niet zo toonaangevend als eerder genoemde grote filosofen, toch van grote historische waarde. Hij was leerling van Anaximenes en zette zijn natuurwetenschappelijke traditie van Ionie voort. Hij was bovendien de eerste die de geest beschouwde als primaire oorzaak van de fysische veranderingen. Hoewel hij op verzoek van staatsman Pericles naar Athene werd gehaald om men daar kennis te laten maken met filosofie en naar zijn woorden te laten luisteren, werd hij enige periode later de stad uit verbannen. Dit omdat hij de Atheense theologie niet zomaar voor waar aannam maar erover ging discussiëren. Tot groot ongenoegen van de bevolking en het bestuur. Eenmaal terug in Ionie stichtte hij een eigen leerschool. Hij beweerde dat alles oneindig deelbaar is. En in alles zit alle stoffen, maar we benoemen iets pas bij naam als betreffende stof overheerst. Zo zat bijvoorbeeld over het element vuur in, maar alleen bij een echt vuurtje, als het element duidelijk overheerst, geven het die naam. Tevens voert hij evenals Empedokles argumenten aan tegen de ledige ruimte; hij wees er met een waterklok op dat daar waar niks is, lucht is. PROTAGORAS Tenslotte had je ook nog een andere Presocraat; namelijk Protagoras. Hij was tevens een van de eerste Griekse sofisten. Een van zijn belangrijkste kenmerken was dat hij een toonaangevend agnosticus was. Hij predikte dat men niet kon weten of goden nu wel of niet bestonden. Pagina 4 van 8

5 Hij zei hierover letterlijk in een van zijn werken: Van de goden weet ik niets: niet dat ze bestaan en evenmin dat ze niet bestaan". toch vindt hij dat de mens voornamelijk een beslissing moet maken op zijn eigen gevoel welke berust op zintuigelijke waarnemingen. Ook de latere sofisten zijn enigszins sceptisch over theologie wanneer zij over levensvragen nadenken. Dit was de belangrijkste reden waarom hij, net als Anaxagoras, bijna Athene uitgestuurd werd vanwege goddeloos. Iets anders waar hij bekend om stond was zijn relativisme. De mens is maat van alle dingen. Van de dingen die zijn wat ze zijn en van de dingen die niet zijn wat ze niet zijn." Hij doelt hiermee op het feit dat de waar subjectief is; iedereen vindt iets anders. Daarom ook zijn stelling: "Over elke zaak bestaan er twee opvattingen, die tegenover elkaar staan". Hij denkt dat het er maar net aan ligt door wiens ogen een aspect wordt bekeken, en wat voor omstandigheden er voor desbetreffend persoon meespelen. Hij wordt daarom nog steeds als een van de belangrijkste en invloedrijkste sofisten gezien. SOKRATES Athene, ca. 470 v.chr v.chr. Het is de plaats en periode waarin een van de grootste, toonaangevende en belangrijkste filosofen aller tijden leefde en wijs verspreidde. Tenminste, dat is mijn eigen mening. Bertrand Russell gaat iets tegen weinig in op deze grote naam vind ik. Hij is namelijk 1 van de grote 3 Griekse filosofen, in het rijtje met Plato en Aristoteles. Hij wordt dan ook tevens beschouwd als een van de grondleggers van de huidige westerse filosofie. Socrates is vooral bekend geworden door zijn bijdrage op het gebied van ethiek, en het is deze platonische Socrates die ook zijn naam leent aan de concepten van de socratische ironie en de socratische methode. De socratische methode blijft een veel gebruikt hulpmiddel in een brede waaier van discussies, en is een vorm van opvoedkunde waarin een reeks vragen niet enkel gevraagd worden om antwoorden te krijgen, maar ook om het fundamenteel inzicht in de problematiek aan te moedigen. Het is ook Socrates die een belangrijke en blijvende bijdrage leverde op het vlak van de kennistheorie en logica, en de invloeden van zijn ideeën en aanpak blijven sterk in het voorzien van een basis voor de westerse filosofie die na hem kwam. Of zoals Plato hem later eens beschreef: Een idool, een meesterfiguur, voor de filosofie. Een heilige, een profeet van de "Zonnegod", een leraar die veroordeeld is tot zijn leer zoals een ketter." Bij zijn benadering van de werkelijk hield hij zich voornamelijk vast aan de leus ken u zelf. Of zoals de hedendaagse variant luidt: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Hij vond namelijk dat je niet negatief over een ander mocht oordelen zonder jezelf te kennen en kritisch over jezelf te zijn. Ook predikte hij dat echte kennis in jezelf zit, maar door met een kritische blik naar jezelf te kijken en anderen jouw geest te laten masseren je pas echt je kennis tot uiting kunt laten komen. Hij was zich er wel van bewust dat er algemeen geldende waarden en principes waren. Het was daarom zijn doel mensen in te laten zien dat als het Goede werd begrijpen en er kennis van werd genomen, deze waarden eigenlijk optimaal positief zouden zijn en de samenleving perfect was. (zie bijlage 1) DE INVLOED VAN SPARTA Hoewel in de Spartaanse leefwijze cultuur en kennis nou niet bepaald centraal stonden, heeft deze leefstijl toch enigszins filosofen te weten beïnvloeden. Dit komt door 2 eigenlijk tegenover elkaar staande aspecten: De realiteit en de legende. Eerstgenoemde was wel een stuk belangrijker in deze samenleving. Zo werden jongens al van kinds af aan getraind en was iedereen altijd voorbereid op een aanval en klaar om oorlog te voeren. Door deze wijze heeft het Spartaanse leger dan ook vele slagen gewonnen. Zij waren goed getraind, hadden een slimme tactiek en vochten tot Pagina 5 van 8

6 de laatste man. Koning Leonidas is hier een mooi voorbeeld van, hoewel sommige geleerden de werkelijk van dit verhaal in twijfel trekken. En dat is ook meteen het 2de sterke punt van Sparta; de legende. Hun legendarische verhalen en mythes hebben zowel soldaten als leiders als ook dichters en filosofen beïnvloed en geïnspireerd. Ook de politieke theorie van Plato is hier grotendeels op gebaseerd. PLATO Plato leefde van 427 tot 347 v.chr. en wordt vandaag de dag nog steeds gezien als een van de wijste, belangrijkste en meest invloedrijkste personen die ooit heeft geleefd. Hij staat met zijn ideeen en dialogen aan de basis van talloze gedachtes en regelingen uit de hedendaagse samenleving. Hij was ook tevens de aartsvader van het idealisme. Hij mag dan vaak vragen hebben opgeroepen zonder daar duidelijk antwoord op te geven en verre van consistent zijn; zijn gedachten gang en daarmee ook zijn opgeschreven werken waren uniek en van bijzonder hoog intellectueel niveau. UTOPIE in zijn werken Utopia probeert hij het begrip rechtvaardig vast te stellen en gedetailleerd uit te leggen. Wat nog niet zo gemakkelijk bleek te zijn, aangezien hij op veel subjectiviteit van andere personen stuitte. Hij heeft dit werk verdeeld in 3 delen. In zijn eerste deel staat het gegeven centraal dat Plato vindt dat filosofen de heersers zouden moeten zijn. De meest intellectuele mannen uit de bevolking zouden volgens hem logischerwijs ook de hoogste en belangrijkste en meeste invloedrijke plaatsen uit de samenleving moeten bezetten. In zijn 2de deel beschrijft hij uitvoerig was nou precies een filosoof is. Hoe zien anderen dat. Hoe ziet hij dat zelf. Hoe zijn andere filosofen hem en zichzelf. En ten derde gaat hij in op de verschillende staatsvormen, om deze vervolgens te ontleden en de positieve en negatieve kanten per staatsvorm kundig te beschrijven. Hij levert hierbij ook veel kritiek op de toen huidige gang van zaken van het stadsbestuur. (zie bijlage 2) IDEEENLEER In de ideeënleer gaat Plato uit van het immateriële, eeuwige en onveranderlijke. Onze objectieve waarnemingen. Deze zijn niet afkomstig uit het bewustzijn, maar worden wel door haar gekenmerkt. Vandaar dat dit ook wel objectief idealisme genoemd wordt. Hierop gebaseerd is ook de twee-werelden theorie. Je hebt de vergankelijke wereld, zoals wij hem tevens kennen, en de onvergankelijke wereld van de Ideeën en het Goede, welke zowel ethisch en ontologisch boven de echte wereld staat. De grote vraag in deze leer was eigenlijk : wat is kennis?. Ook vroeg hij zich sterk af of kennis wel waarneembaar was. Het opstijgen van deze ideeën naar het goede beschrijft hij in de kennistheorie dan ook volgens het zeer bekende allegorie van de grot. GEWAARWORDING De meeste moderne mensen gaan ervan uit de empirische kennis afhankelijk is van, of wordt afgeleid uit, gewaarwordingen. Plato hing echter (evenals filosofen van andere scholen) een heel andere theorie aan, namelijk dat niets dat waard is kennis genoemd te worden kan worden gebaseerd op zintuigelijke waarnemingen, en dat de enig werkelijke kennis te maken heeft met concepten. Volgens deze opvatting is bijvoorbeeld 2+2=4 werkelijke kennis, maar is een uitspraak als sneeuw is wit zo vol dubbelzinnigheden en onzekerheden dat daarvoor in het corpus van waarheden van de filosoof geen plaats is. ONSTERFELIJKHEIDSTHEORIE Uit pythagoreïsche bronnen neemt Plato het gegeven over dat de ziel onsterfelijk zou zijn. Hij baseert dit op verschillende punten. Zo zou de ziel een homogene substantie zijn, die niet waarneembaar of tastbaar is. Het ideeën is gelijk aan / een onderdeel van het Goede, en vindt dus ook zijn zuiver daarin terug. Tevens weet de ziel zichzelf te bewegen, namelijk van een lichaam naar het Goede en weer terug naar aarde. Tenslotte heeft hij het over de Pagina 6 van 8

7 dialectische conclusie dat de ziel, omdat het steeds terug keert naar het Ideeënrijk, in tegenstelling tot het lichaam, niet sterfelijk is. Hier gaat hierop door in zijn betoog over de pre- en postexistentie van de ziel, waarin hij predikt dat de ziel al voor het lichaam geboren is bestaat en ook na de dood van betreffend mens weer voortgaat. ARISTOTELES Van 384 tot 322 v.chr. leefde een van Plato s belangrijkste leerlingen, die eigenlijk zelf ook zijn eigen theorieën heeft ontwikkeld en daarmee als derde en laatste persoon in het rijtje wordt gerekend van meest invloedrijke classici van de huidige Westerse samenleving. Aristoteles was zijn naam, en ging op sommige gebieden zijn meester zelfs voorbij. LOGICA Dit subject is daarvan het beste voorbeeld. Hij was erkend als dé expert op dit gebied en heeft die autoriteit ook tot diep in de middeleeuwen vast weten te houden. Zelfs vandaag de dag verwerpen een aantal streng gelovige christen de moderne logica, en klampen zich wanhopig vast aan de suprematie van de vroeger toch ook gelovige Aristoteles. Hij heeft dan ook vele werken geschreven, steeds weer met een nuchtere en bijzonder realistische kijk op alles. Zo is zijn werk over de syllogismen een mooi voorbeeld, waarin hij eigen uitlegt dat niet altijd geconcludeerd mag worden dat 1+1 =2. Hij geeft hiervan 2 voorbeelden. alle mensen zijn sterfelijk. Ik ben een mens. Dus, ik ben sterfelijk. Deze redenatie klopt als een bus en valt niet te betwisten. Er zijn echter ook andere voorbeelden die het tegendeel bewijzen. Die senator past in zijn stoa. Diens mans stoa past, weliswaar opgevouwen, in zijn leren lap. Dus, die senator zou zelf ook in die leren lap moeten passen. Dit is echter volstrekt onmogelijk, en daarmee toont Aristoteles dus aan dat men niet op basis van 2 eerdere stelling blind een conclusie moet trekken, maar men altijd logisch moet blijven nadenken over datgene wat ze zelf ver ontstellen. METAFYSICA Zijn leer van de metafysica is verre van eenvoudig, maar hij verwerpt hierin eigenlijk de zogeheten ideeënleer van zijn meester Plato. Zijn belangrijkste kern punt, zo stelt hij, is : dat als een aantal individuen een predicaat gemeen heeft, dat niet het gevolg kan zijn van iets dat tot dezelfde soort behoort als zijzelf, zij het van een meer ideaal karakter. Hoewel dit enigszins vaag over komt is het inmiddels bewezen door de evolutietheorie van zijn latere filosoof collega Buskes. Bovendien wil hij het dualistische denken van zijn voorganger doorbreken. Hij ziet alles als een materiaal, een substantie met verschillende doeleinden. (zie bijlage 4) EHTIEK hoewel ik dit zelf een bijzonder lastige passage vond, denk ik dat Aristoteles vooral bedoelde dat men gewoon logisch moest denken, maar tegelijkertijd met het hart. Je moet de gemiddelde weg kiezen, en niets in overvloed of te weinig laten zijn. te is nooit goed vond hij. Je moest als mens het goede nastreven maar tegelijk wel leven. De ethische deugden was ervoor te zorgen dat je een fijn bestaan leidde en tegelijk dat ook anderen een fijn bestaan leidde. Het middenpad kiezen dus. (zie bijlag 3) PLOTINOS Tenslotte eindigen we met de laatste grote filosoof uit de oud. hij leefde van 204 tot 207 en Plotinos was de naam. Het wordt ook wel gezien als de grondlegger van het neoplatonisme, wat tevens wordt gezien als 1 van de kernwaarden uit het christendom. Het bijzondere aan zijn werk is dat hij veelal schrijft over de schoon, geïnspireerd door het goede, terwijl hij in een tijd aan het werk was waarin het Romeinse rijk door middel van corruptie, eigenbelang en Germaanse invallen verre van pracht en praal was. De belangrijkste overeenstemming van Plotinus' leer met Plato is het dualisme, het bestaan van een bovenzinnelijke Pagina 7 van 8

8 wereld, de wereld van de ideeën en het ware Zijn, die wezenlijk verschilt van de waarneembare wereld. Het verschil met Plato is dat Plotinus veel meer de nadruk legt op de God / Het Ene. Bij Plotinus staat alle kennis slechts ten dienste van het uiteindelijke doel dichterbij de God / Het Ene te geraken. Er zijn drie aan elkaar ondergeschikte hypostasen: Het Ene, de Geest (Nous) en de Wereldziel (Psyche). Plotinus noemt een hoogste, volledig transcendente 'Ene', dat geen opdeling, meervoudig of ondersc bevat. Het 'Ene' staat buiten alle categorieën van zijn en niet-zijn. Het concept "zijn" wordt door ons mensen afgeleid uit de dagelijks objecten van de menselijke ervaring, en is een attribuut van deze objecten, maar het oneindige, transcendente 'Ene' valt buiten bereik van deze dagelijkse objecten. Het 'Ene' kan niet een bestaand object zijn, noch de som zijn van alle bestaande dingen: het gaat vooraf aan alle bestaan. Er kunnen dus geen attributen aan het 'Ene' worden toegekend volgens Bertrand Russell. Daaronder komt de zichtbare wereld. God is de absolute een geworden waaraan de dingen hun een en een zekere volmaakt ontlenen, maar omdat de dingen ook deel hebben aan een zekere mate van veel, moet de absolute een boven de dingen en dus boven het Zijn staan. Over Het Ene kan niets worden gezegd, ook niet over zijn verstand, vrij van handeling, etc., het staat boven elke bepaling. Men kan alleen maar zeggen wat Het niet is, een opvatting die later als 'Negatieve Theologie' school gemaakt heeft. De wijze waarop het Vele uit het Ene voortkomt wordt niet direct 'verklaard' maar wordt met behulp van allerlei vergelijkingen uitgebeeld; hier is Het Ene een bron die nooit droogvalt en van waaruit allerlei stromen ontspringen, daar is het een boom die uit zijn wortels het leven opstuwt naar de takken en bladeren zonder zelf te veranderen, en dan is het weer de zon die altijd schijnt zonder aan kracht en helder te verliezen. Plotinus laat de mens opgaan in de levensstroom die van Het Ene uitgaat. Maar ook andersom: kenmerkend voor Plotinus' filosofie is namelijk het dynamische aspect: de mens kan ook innerlijk de metafysische 'lagen' ervaren. De binnenwereld 'is' als het ware de buitenwereld, of beter: kan dit zijn in het geval van de ware filosoof. Pagina 8 van 8