Filosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat

Transcriptie

1 Filosofie VWO 4 periode 1 Dikgedrukt: betekent dat dit woord in de woordenlijst staat Het begin van de natuurfilosofie Filosofen beginnen zich dingen af te vragen, waar je gewoonlijk niet zo over na zou denken De westerse filosofie kwam op in het Oude Griekenland, tijdens de Archaïsche periode Filosofen in deze tijd zochten naar een archè, het zoeken naar een begin Dit is een onderdeel van de presocratische filosofie De eerste filosoof was Thales van Milete, die geloofde dat alles uit water bestond Parmenides ( v.chr.) Een echte hardcore filosoof: Zijn theorie was juist, ook al kwam deze niet overeen met de werkelijkheid Als je maar diep genoeg nadenkt, kun je begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit: Hierin vertrouwt hij dus heel erg op zijn eigen verstand: ruimte voor mysteries ontbreekt Denken en zijn, zijn allebei rationeel geordend: De wereld en ons denken is op een logische wijze gestructureerd Natuurwetten: Systeem waar de werkelijkheid zich aan houdt. Parmenides stelde zijn eigen gedachten dus boven de werkelijkheid: Iets kan onmogelijk uit niets bestaan. Over wat niet is, valt niets te zeggen: = Dingen die in mijn gedachte niet bestaan, bestaan dus ook niet Als het niet-zijnde niet is, moet alles altijd al geweest zijn en dus altijd blijven: Beweging bestaat dus niet. Je kunt niet ergens zijn, dat niet bestaat. Zeno Leerling Parmenides Beroemd om paradoxen Denken is niet gelijk aan ervaring. Dit zijn twee losstaande elementen Hier links de paradox van Zeno: Als ik vanuit een punt naar een ander punt loop, moet ik eerst de helft van de afstand afleggen. Daarvan weer de helft, vervolgens weer de helft en daarvan vervolgens weer de helft, etc. Hieruit kun je concluderen dat beweging niet kan bestaan. Je kunt je eindpunt nooit bereiken, aangezien de helft van de helft van de helft van de helft etc, nooit nul kan worden. Beweging bestaat dus niet

2 Heraclites Panta rhei: alles stroomt en is continu in beweging: Er is nooit iets dat stil blijft staan Je kunt nooit tweemaal in dezelfde rivier stappen: Het water ververst zich telkens JIJ verandert ook Iets zoals jij of jezelf bestaat dus helemaal niet Alles is gemaakt met de constante spanning tussen tegengestelden Door deze spanning is de werkelijkheid dynamisch en heeft ieder iets zijn eigen plek in de werkelijkheid door een tegengestelde Protagoras Protagoras ging ervan uit dat hij eigenlijk niets weet: Van de goden weet ik niets. Niet of ze bestaan evenmin dat ze niet bestaan Protagoras stelde de mens aan als de maat van alle dingen: De waarheid is dus subjectief, aangezien iedereen andere opvattingen heeft over bepaalde zaken Van de dingen die zijn wat ze zijn en de dingen die niet zijn wat ze niet zijn: Ieder mens heeft zijn eigen oordeel over wat wel bestaat en wat niet bestaat Over elke zaak bestaan twee opvattingen, die tegenover elkaar staan Protagoras was een agnost Socrates Of Socrates bestaan heeft, weet men niet. Hij werd alleen beschreven in de dialogen geschreven door Plato (zijn zogenaamde leerling) Socrates filosofeerde vooral over Epitismè Ethikè Ook Socrates wist zeker dat hij niets weet: Ik weet zeker dat ik niets weet Socrates filosofeerde dus over hoe de mens moest leven (Ethiek) Socrates bevond zich vooral onder de mensen, op de Griekse markt. Hier vroeg aan willekeurige mensen naar bepaalde zaken en hun mening daarover. Socrates nam geen genoegen met een niet onderbouwd standpunt en vroeg dus telkens door. Hij werd daarom ook wel de horzel van Athene genoemd Door zijn sterke geloof in het menselijke denken, was Socrates een echte rationalist Socrates was een grote voorstander van de democratie Hij staat zodanig achter zijn theorieën, dat hij bereid is hiervoor te sterven Dit gebeurt ook wanneer Socrates voor de rechter moest verschijnen. Zij gaven hem de mogelijkheid om zijn eigen straf te kiezen. Socrates wilde een standbeeld, omdat dat is wat hij verdiende. Vervolgens werd Socrates ten dode opgeschreven

3 Zelfs wanneer hem de kans werd geboden niet te sterven, koos Socrates voor de dood (vanwege zijn geloof in de democratie) Plato Plato was de leerling van Socrates Hoe kan het dat we allerlei verschillende dieren toch als een gelijke soort zien? Alle honden hebben hondheid in zich, wat hun tot een hond maakt: De ideeënwereld Plato was ervan overtuigd dat er een ideeënwereld was: Dit is een wereld van ideeën, waarin de ideale soort zich bevindt De ideeënwereld is onafhankelijk van de mens en onafhankelijk van andere dingen Als een soort hemel Alle perfecte soorten bevinden zich hier: Bijv. de oerhond: een perfectere hond dan deze bestaat niet Op aarde bestaat geen perfect hond. Alle honden op aarde zijn slechts kopieën van de ideale hond: Al deze honden hebben iets van het concept hondheid Hiermee was de strijd tussen de theorieën van Parmenides en Heraclites opgelost: In de ideeënwereld staat alles stil Op aarde beweegt en verandert alles echter Hoe kan het dan dat we nog steeds dezelfde persoon zijn? In ieder persoon zit een stukje persoonlijkheid. En ieder mens is een kopie van het concept mens Alle dingen in de wereld blijven veranderen, maar blijven in de kern hetzelfde De ideeënwereld bevat alle ideeën: dingen die vroeger bestaan hebben, nu bestaan en in de toekomst zullen bestaan Het verhaal van de grot Plato legde de ideeënwereld uit aan de hand van het verhaal van de grot. Hierin zitten de mensen geketend in een grot. Ze kunnen maar één kant op kijken: naar de muur van de grot. Achter hun is een groot vuur, waarvoor telkens voorwerpen verschijnen. De geketende mensen geven de schaduwen van de voorwerpen namen, zonder dat ze ooit het echte voorwerp gezien hebben. Mensen zien dus alleen de schaduwen van hoe voorwerpen zijn: De mens is ervan overtuigd dat dit de echte wereld is

4 Ooit zal er een persoon vrijgelaten worden. Deze zal als eerste de echte wereld zien en erachter komen dat wat de geketende mensen zien, niet de werkelijkheid is. Wanneer deze persoon terug zal keren naar de grot, zal deze niet geaccepteerd worden door de geketenden en agressief tegen worden gesproken. Hieruit blijkt dan mensen niet open staan voor ideeën, buiten hun kennis. Plato beschreef hiermee hoe moeilijk het was om een filosoof te zijn Aristoteles Aristoteles was de leerling van Plato Hij was de leraar van Alexander de Grote Door Aristoteles is de filosofie een stuk systematischer geworden: De filosofie werd opgedeeld in categorieën Aristoteles stond niet achter de ideeënwereld: De ideeënwereld is overbodig, de eigenschappen bevinden zich in het ding zelf. Alles wat bestaat, bestaat uit materie en vorm. Het is onzin om materie en vorm te scheiden: Je kunt je immers geen stoel voorstellen, die nergens van is gemaakt Onze eigenschappen zitten in onszelf. Ieder ding heeft dus vier oorzaken: 1. Materiële oorzaak 2. Vormoorzaak 3. Werkoorzaak 4. Doeloorzaak Aristoteles ging uit van een empirische werkelijkheid: Ogen nemen dingen waar zoals ze zijn. Oren horen dingen die echt bestaan. Enz. Omdat Aristoteles uitgaat van een doeloorzaak, gelooft hij er dus in dat alles een doel heeft: elk ding heeft een reden voor zijn bestaan Dat overal ooit een begin geweest voor moest zijn (wat men later God noemde), is een idee afkomstig van de bevindingen van Aristoteles Alle veranderingen hebben dus een doel. Langzaam door de tijd heen verandert een mogelijkheid naar werkelijkheid Filosofie in de middeleeuwen In de middeleeuwen kreeg de kerk veel macht: De waarheid was wat de bijbel vertelde, als tweede kwam pas de filosofie Als je theorie in strijd is met de bijbel, had je het dus fout: Als je je verstand zou gebruiken, zou je namelijk zelf inzien dat de bijbel de waarheid is Bij filosofie in de middeleeuwen, denkt men al gauw aan concordia

5 Universaliënstrijd: Zijn soorten, namen die wij op de werkelijkheid plakken, of zijn het dingen die echt bestaan? Thomas van Aquino In de tijd dat Thomas leefde, heeft de bijbel erg veel invloed gehad op de filosofie, maar ook andersom: Het concept hemel is alleen maar versterkt door de filosofie: Ideeënwereld van Plato Zo ook het idee dat god de schepper is: Elke oorzaak heeft zijn gevolg. Zo is het gevolg van oorzaak 1, zelf oorzaak 2 van gevolg 2, enz. Ooit zou er dus een beginoorzaak geweest moeten zijn. Die beginoorzaak begon men te zien als de grote schepping, die men later de naam God gaf. Godsbewijzen Godsbewijzen waren eigenlijk onnodig, iedereen geloofde toch al in god. Toch bedacht men deze om ontspoorde mensen weer op het rechte padje te krijgen Kosmologische godsbewijs: Als er geen eerste oorzaak geweest is, zou er ook nooit een tweede oorzaak geweest zijn. De derde oorzaak is weer het gevolg van oorzaak twee, dus dat kan ook niet. Bovenal, niets is mogelijk zonder een eerste oorzaak. Die eerste oorzaak moet wel God zijn geweest Ontologisch godsbewijs: A. God is het perfecte wezen B. Iets dat bestaat is perfecter dan iets dat niet bestaat of slechts een idee in mijn hoofd is C. God is perfect, Hij kan dus niet in mijn hoofd zitten of niet bestaan, anders was hij niet perfect geweest D. Conclusie: God moet dus wel bestaan Psychologisch godsbewijs: A. Er zijn waarheden die nou eenmaal zo zijn (2+2=4) B. Dingen als dit zijn zo geniaal en complex dat de imperfecte en nederige mens dit nooit bedacht zou kunnen hebben. C. God moet dus wel bestaan, want hij heeft deze ideeën aan ons meegegeven Teleologisch godsbewijs: A. Alle levende wezens proberen perfect te worden, dat is het doel van ons bestaan

6 Agnost: iemand zonder standpunt. Iemand die niet weet of god bestaat Archaïsche periode: Periode waarin de westerse filosofie ontstond Archè: De stof/element waar het allemaal mee begon. Letterlijk: begin, oerstof Concordia: Het verklaren van de bijbel doormiddel van Filosofie Doeloorzaak: Waar het ding voor dient, waarom het gemaakt is Empirische werkelijkheid: Bewijzen of bevindingen gebaseerd op werkelijke waarnemingen Epitismè Ethikè: Wetenschap van de juiste levenswijze Ethiek: Hoe handelen mensen en wat is de juiste manier van handelen Kosmologisch godsbewijs: Er moet ooit een eerste oorzaak zijn geweest Materiële oorzaak: Waaruit het ding bestaat Mogelijkheid: Je kunt er nog van alles mee doen. Het ding kan nog van alles worden Natuurwetten: Systeem waar de werkelijkheid zich aan houdt Ontologie: Dat wat bestaat Oorzaak: Dingen/aspecten die dingen maken zoals ze zijn Panta rhei: alles stroomt en is continu in beweging Paradox: Schijnbare tegenstelling, waarbij het denken en de ervaring niet overeenkomen Rationalisme: Als je weet wat het goede is, zal je ook het goede doen Teleologie: Alles heeft een doel Thales van Milete: Eerste filosoof: alles is ontstaan uit water Universailiënstrijd: Zijn soorten, namen die wij op de werkelijkheid plakken, of zijn het dingen die echt bestaan? Vormoorzaak: Structuur waarmee het ding in elkaar zit, welke vorm het heeft Werkelijkheid: Je kunt er nogal weinig mee doen, maar het doel is al wel bereikt Werkoorzaak: Wat het ding gemaakt heeft, waaruit het is ontstaan Parmenides: Als je maar diep genoeg nadenkt, kun je begrijpen hoe de werkelijkheid in elkaar zit Denken en zijn, zijn allebei rationeel geordend Iets kan onmogelijk uit niets bestaan. Over wat niet is, valt niets te zeggen Beweging is een illusie Paradox van Zeno: Als ik vanuit een punt naar een ander punt loop, moet ik eerst de helft van de afstand afleggen. Daarvan weer de helft, vervolgens weer de helft en daarvan vervolgens weer de helft, etc. Je kunt je eindpunt nooit bereiken, aangezien de helft van de helft van de helft van de helft etc, nooit nul kan worden.

7 Heraclites Alles stroomt Iets zoals jij bestaat niet Alles is gemaakt met de constante spanning tussen tegengestelden Protagoras Ik weet eigenlijk niets Ik weet niet of goden bestaan, maar ook niet of ze niet bestaan De mens is de maat van alles Over elke zaak bestaan twee opvattingen, die tegenover elkaar staan Socrates Wetenschap van de juiste levenswijze het enige wat ik weet, is dat ik niets weet Horzel van Athene Rationalisme Dood door gifbeker, vanwege geloof in eigen theorieën (in dit geval Democratie) Plato Ideeënwereld Verhaal van de grot Aristoteles Onze eigenschappen zitten in onszelf. Ieder ding heeft dus vier oorzaken: 1. Materiële oorzaak 2. Vormoorzaak 3. Werkoorzaak 4. Doeloorzaak