SCHAATSEN SLIJPEN Het belang van scherpe schaatsen: rechtop vlakke Braamvorming Het voelen van braam en scherpte De ronding

Transcriptie

1 SCHAATSEN SLIJPEN Het belang van scherpe schaatsen: Scherpe schaatsen zijn belangrijk voor de grip op het ijs. Zorg er dus voor dat de schaatsen altijd scherp zijn, zowel voor training als voor een wedstrijd. Stompe schaatsen zijn slecht voor het plezier, het leereffect en de prestatie. Als je wat vaker slijpt, is het elke keer ook wat minder werk en rijd je altijd op scherpe schaatsen. De theorie van het slijpen is om op de hele snijrand van de ijzers (links en rechts, van voor naar achter) een 100 % haakse hoek te maken, ook onder een vergrootglas zonder ronde hoekjes, putjes en braampjes. Dit betekent dus dat de ijzers rechtop in het blok moeten staan en je met een vlakke steen moet slijpen. Bij het slijpen ontstaat een braam zodra je verder gaat met slijpen als deze haakse hoek is bereikt. Braamvorming is dus een indicatie van scherpte. Bij het verwijderen van de braam, gaat deze deels weer rechtop staan. Daarna moet je dus altijd weer naslijpen of polijsten. Het voelen van braam en scherpte Een braam voel je, door met lichte druk met het uiteinde van je nagel (rug van de nagel langs de zijkant v.h. ijzer) over de rand van het snijvlak te glijden. Haakt het, dan is dat de braam. Door met geringe druk met de vlakke nagel over het snijvlak te schrapen (in de richting van de schoen) kun je kijken of het makkelijk schilfert. Dat is een teken van scherpte. Scherpte kun je ook zien door de schaats onder het licht te houden en er in een hoek van ca. 45 graden bij langs te kijken. Als het licht op een ronde rand weerkaatst, is de schaats niet scherp. De binnenkant van het rechterijzer is een goede plek om je een beeld te vormen van de scherpte van de schaats. Deze rand wordt bij het schaatsen doorgaans het zwaarst belast en dus het snelst stomp. De ronding Naast scherpe schaatsen zijn rechte ijzers met een goede ronding belangrijk. Als het ijzer rechtop staat, spoort de schaats vooruit. Door het ijzer te kantelen (in de schaatstechniek door verplaatsing van het lichaamszwaartepunt en sturing vanuit de enkel) stuur je de schaats doordat de ronding zijn werk gaat doen. Laat de ronding regelmatig controleren met een mal of een rondingsmeter. Een doorsnee ronding is er één die overeenkomt met een cirkel met een straal van 21 meter. Kinderen kunnen gerust met iets meer ronding schaatsen, die hun beweeglijkheid en speelsheid op het ijs ten goede komt. Als kinderen teveel door de

2 enkels zakken (hopelijk rijden ze niet te vroeg op hoge ijzers) kan het iets naar binnen verplaatsen van de buizen (indien mogelijk) het plezier in het schaatsen behoorlijk ten goede komen. Bending Het benden (buigen) van het ijzer voor de langebaan levert alleen winst op bij eindtijden rond de 35 á 36 seconden. Pas bij deze bochtensnelheden levert de grip meer winst op dan de eigen sturing van de schaats op het rechte eind. Met het benden van schaatsen wordt ook het slijpen van de ronding werk op het oog. HET SLIJPMATERIAAL Het slijpblok / de slijptafel Het betere slijpblok is stevig, heeft aanslagblokjes voor de hoogtestelling van de schaatsen en een aanslagplaatje voor de uitlijning van de buizen voor/achter. Het is prettig als het slijpblok op rubbers staat, zodat het niet glijdt. Deze zijn ook zelf aan te brengen. Essentieel bij een slijpblok is de aanwezigheid van rechte hoeken als de schaatsen geplaatst zijn. Een blok dat bijvoorbeeld rechte hoeken heeft bij ijzers van 0,9 mm breed, heeft deze niet bij buizen van 1,1 mm, en andersom. Dit betekent dat ijzerbreedtes die niet bij het blok horen, betekenen dat de ijzers niet 100 % haaks geslepen worden. De JOHA slijptafel heeft een constructie waarbij alle ijzers recht in het blok staan. Check van haakse hoeken Slijp je schaatsen scherp en glad. Wissel de linker en rechterschaats. Haal de (vlakke) steen nogmaals over de ijzers en controleer via de krasjes of de steen over de volle breedte van het ijzer pakt. Als dat het geval is, staan de ijzers recht in het blok. Van belang is dat schaatsen altijd 100 % hetzelfde in je blok staan. Merk dus de aanslagblokjes, zodat je die steeds op dezelfde wijze plaatst. Een theoretisch minimaal verschil betekent dan niet dat de schaatsen steeds net iets anders in het blok staan en je dus feitelijk teveel moet slijpen om de ijzers overal vlak en scherp te krijgen. Sommige mensen plakken stroken glad tape langs de sleuven in het blok waarover een braamsteentje kan glijden. De slijpsteen De meeste schaatsen worden geslepen met een slijpsteen die een grove en een fijne

3 kant heeft. Als je regelmatig je schaatsen slijpt, rijd je altijd op scherpe ijzers en heb je minder werk met slijpen. Je gebruikt dan in principe alleen de fijne zijde. Het is belangrijk dat de steen goed vlak is. Je kunt de steen daarom af en toe met slijpkorrels (sommigen gebruiken ook gezeefd zilverzand voor de vogelkooi) op een glasplaat afvlakken. Diamant Er zijn ook slijpstenen van ander materiaal met een diamantcoating of keramische diamantlaag. Deze moet je met water gebruiken, zijn altijd vlak en gaan erg lang mee. Omdat je minder goed voelt wat er gebeurt, worden deze niet aanbevolen voor beginnende slijpers. Daarbij zijn ze redelijk kostbaar. Daarentegen breken ze niet als je ze een keer laat vallen. Let er op dat je met een diamantsteen bijna geen braam slijpt. Slijp dus niet te lang door. De polijststeen Om het glijvlak van de schaatsen extra glad te krijgen, kun je gebruik maken van speciale polijststenen. Deze zijn er in verschillende soorten en uitvoeringen, zoals de Arkansas steen en de driehoek met polijststroken van Zandstra. Sommigen wikkelen ook een krant om de gewone slijpsteen. De braamsteen Naast een goede slijpsteen heb je ook braamsteentjes nodig. Ook deze zijn er in verschillende soorten en maten. Braamsteentjes zijn er ook in diamant. Bramen kun je niet te ver afslijpen. Daarmee zijn de diamant braamsteentjes voor iedereen wel erg handig, hoewel redelijk prijzig. Er zijn schaatsers, vooral in het buitenland, die met stanleymes of andere schrapers de braam eraf snijden. Naast een paar reserveveters mag een braamsteentje in geen enkele schaatstas ontbreken. HET SLIJPEN Voorbereiding Zet de slijptafel klaar met aanslagblokjes plaatje erop voor het positioneren van de schaatsen. Plaats de schaatsen in het blok met de binnenzijdes van de schoen naar elkaar toe. Positioneer de buizen door ze tegen de aanslag boven en tegen de aanslag voor te houden als je de knoppen aandraait. Doe dat aandraaien normaal, dus niet met grote kracht. Vast is vast. Verwijder dan de aanslagblokjes en het plaatje of laat deze zakken (afhankelijk van het blok). Hou het blok zo dat de punten van de

4 schaatsen naar je toe wijzen. Plaats het slijpblok op een prettige werkhoogte met goed licht. Wanneer je veel schaatsen slijpt, kan een mondkapje de stofbelasting van je longen beperken. Het slijpen Ga slijpen. Zijn de schaatsen erg stomp, begin dan met de grove kant van de steen. Slijp je met diamant, gebruik dan voldoende water. Sommige mensen slijpen ook met een steen nat of met olie. Houd de steen in lijn met het blok. Dus niet met de linkerof rechterzijde naar voren, want dat levert door de ronding van de schaats een torderend slijpvlak op. Laat de steen met minimale druk van je af glijden, en zonder druk terug. Zorg dat je overal evenveel druk zet en dat je elk deel van het ijzer evenveel slijpt. Sommigen slijpen in hele halen. Anderen in kleinere, overlappende stukjes. Slijp ook de bocht vooraan het ijzer mee. De achterkant van het ijzer hoort zo rond als een dubbeltje te zijn. Dat is veilig voor jezelf en anderen en daarom ook een eis om een marathon te mogen rijden. Verschuif de steen in de voorwaartse beweging ook van links naar rechts. Dat slijpt beter en je gebruikt een groter vlak van de steen. Let wel op dat de steen niet kantelt. Slijp door tot je overal een braam hebt. De schaatsen zijn nu scherp. Als je meer ervaring hebt, kun je ook iets eerder stoppen. Het laatste stukje scherpte ontstaat dan bij het naslijpen en polijsten. Afbramen Pak nu een braamsteentje en braam af. Als de ijzers hoog genoeg boven de tafel uitsteken, kan dat in de tafel met de vlakke kant van het braamsteentje langs de zijkant van het ijzer Zorg dan wel dat je de druk op de zijkant van het ijzer houdt, zodat het steentje niet kantelt. Sommige mensen gebruiken in het blok de zijkant van de braamsteen door het steentje vlak over de tape te laten glijden. Anderen pakken de schaatsen voor het afbramen uit het blok en plaatsen ze daarna terug voor het polijsten. Polijsten Na het afbramen ga je polijsten. Je laat nu de zijwaartse beweging van de steen achterwege, en slijpt dus in de richting van het ijzer. Resterende krasjes komen zo in de lengterichting. Door zachtjes te polijsten, wordt het ijzer gladder en het stukje braam dat rechtop is komen te staan, slijp je weer af. Afbramen en polijsten kun je een paar keer kort herhalen: de braam wordt steeds kleiner en het glijvlak steeds gladder. Het laatste polijsten kan ook met een polijststeen of de driehoek met

5 polijststroken. Je eindigt met polijsten. Klaar! Haal aan het eind de schaatsen voorzichtig uit het blok. Je kunt ze daarna nog 1 x afbramen met de vlakke steen op de zijkant van het ijzer. Voor stevigheid kun je ijzers op de rand van de slijptafel leggen. Let er weer op dat het steentje niet kantelt. Na een laatste controle of de braam overal weg is, ben je klaar. TOT SLOT Let bij aanschaf van schaatsen vooral op de pasvorm van de schoen. Deze moet voldoende steun geven om de enkels, overal goed aansluiten en de tenen voldoende ruimte geven. Plaats bij het passen (en daarna bij het aantrekken om te schaatsen) de hak goed achter in de schoen. Zet kinderen pas op hoge noren als ze goed recht op lage noren kunnen staan. Overleg over de wenselijkheid van een klapset met de trainer. Berg schaatsen niet in de hoezen weg, maar bijvoorbeeld in een handdoekzak. De hoezen zijn om naar en van het ijs te lopen en de schaatsen onder of af te doen. Stap met de hoezen op het ijs en doe ze dan pas af. Droog de ijzers na het schaatsen af, neem ze in de handdoekzak mee naar huis en laat ze daar nog even nadrogen (niet op de kachel). Schoenen houden ervan af en toe een keer ingewreven te worden met leervet. Controleer af en toe en smeer eventueel de klapinrichting en houd de cups onder de hak schoon. Laat de ijzers niet ver openklappen als je er op loopt; dat is niet zo goed voor de veren. Vervang oude veters, bij voorkeur door wax-veters. Hoe scherp en hoe goed je materiaal ook is: het is en blijft de schaatser die het moet doen. De gedachte is wel dat zowel plezier als prestatie op elk niveau door optimaal materiaal (binnen de grenzen van redelijkheid, uiteraard ook financiële) positief worden beïnvloed. Slijp bij natuurijs extra vaak. Op natuurijs worden schaatsen veel sneller bot.