Hinder door laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn

Transcriptie

1 Hinder door laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn J. Sijl, M. Kuin, G.D.R. Zon en T.A. van Veen

2 ONGERUBRICEERD Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium National Aerospace Laboratory NLR Managementsamenvatting Hinder door laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn Rapportnummer NLR-CR Auteur(s) J. Sijl M. Kuin G.D.R. Zon T.A. van Veen Rubricering rapport ONGERUBRICEERD Datum Maart 2011 Kennisgebied(en) Vliegtuiggeluidseffecten op de omgeving Probleemstelling Een aantal inwoners van de gemeente Zuidhorn klaagt al jaren over het horen van lage bromtonen in hun omgeving. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NLR) heeft daarom in opdracht van de Rijksinspectiedienst Staatstoezicht op de Mijnen onderzocht wat de karakteristieken van de laagfrequente geluiden zijn waar de bewoners hinder van ondervinden. Beschrijving van de werkzaamheden Om vast te stellen welke laagfrequente geluiden bij de bewoners van de gemeente Zuidhorn hinder veroorzaken zijn de vier bewoners bij wie in 2010 de geluidsmetingen hebben plaatsgevonden uitgenodigd om naar het NLR in Amsterdam te komen. Deze vier bewoners, die geanonimiseerd zijn aangeduid in dit rapport, waren voor het onderzoek ieder gedurende één werkdag op het NLR in Amsterdam aanwezig. In een zes uur durend onderzoek hebben we deze Trefwoord(en) LFG Laag frequent geluid ONGERUBRICEERD

3 ONGERUBRICEERD Hinder door laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn bewoners via een geluidsinstallatie een aantal laagfrequente geluiden laten horen. Een aantal van deze geluiden zijn in de periode van 21 juni tot en met 5 juli 2010 op het terrein van de NAM en de NGU en bij bewoners thuis in de gemeente gemeten. Deze signalen zijn in overleg met de bewoners voorafgaand aan het onderzoek bepaald aan de hand van de door hen ingevulde logboeken uit deze periode. Tevens hebben we zelf verschillende laagfrequente tonen gemaakt bestaande uit slechts één frequentie en deze ook aan bewoners laten horen. De bewoners werd gevraagd deze geluidsfragmenten te beoordelen op hinderlijkheid en de mate waarin ze het geluid herkennen als het laagfrequente geluid waar ze in de gemeente Zuidhorn hinder van ondervinden. Resultaten en conclusies Uit het onderzoek blijkt dat de laagfrequente geluiden met een frequentie tussen de 60 Hz en 85 Hz de meeste hinder veroorzaken bij de betrokken bewoners uit de gemeente Zuidhorn. Uit een analyse van de geluidsmetingen uit 2010 zijn een aantal voorbeelden van geluidsfragmenten bepaald waarvan de bewoners aangeven hinder te ondervinden en die overeenkomen met laagfrequente geluiden met frequenties van 60 Hz tot 85 Hz die boven de gemiddelde gehoorsgrens uitkomen. Met deze kennis kan nu gerichter worden gekeken naar de laagfrequente geluiden die voorkomen in de gemeente Zuidhorn. Toepasbaarheid In het vervolg onderzoek kunnen de karakteristieken van het laagfrequente geluid zoals bepaald in het hier beschreven onderzoek worden gebruikt om ter plaatse de bron van het laagfrequente geluid te duiden en te lokaliseren of uit te sluiten. Deze uitsluiting, of vaststelling van een bepaalde bron kan worden gedaan door het bepalen van de richting van de oorsprong van deze geluiden. Dit kan bijvoorbeeld gedaan worden met behulp van een akoestische antenne. In algemene zin kan de kennis die opgedaan is binnen dit onderzoek worden gebruikt om beleidsmakers te adviseren op het gebied van het herkennen, monitoren, normeren en reguleren van laagfrequent geluid en de hinder die hierbij door de omgeving wordt ondervonden. Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium, National Aerospace Laboratory NLR ONGERUBRICEERD 2 Anthony Fokkerweg 2, 1059 CM Amsterdam, P.O. Box 90502, 1006 BM Amsterdam, The Netherlands Telephone , Fax , Web site:

4

5 Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium National Aerospace Laboratory NLR NLR-CR Hinder door laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn J. Sijl, M. Kuin, G.D.R. Zon en T.A. van Veen Niets uit dit rapport mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de eigenaar. Opdrachtgever Staatstoezicht Op De Mijnen (SODM) Contractnummer Eigenaar Staatstoezicht Op De Mijnen (SODM) NLR Divisie Luchtverkeer Verspreiding Beperkt Rubricering titel Ongerubriceerd Maart 2011 Goedgekeurd door: Auteur Reviewer Beherende afdeling

6

7 Samenvatting Een aantal inwoners van de gemeente Zuidhorn klaagt al jaren over het horen van lage bromtonen in hun omgeving. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium heeft daarom in opdracht van de Rijksinspectiedienst Staatstoezicht op de Mijnen onderzocht wat de karakteristieken van de laagfrequente geluiden zijn waar de bewoners hinder van ondervinden. De vier bewoners betrokken bij dit onderzoek hebben hiertoe fragmenten van laagfrequente geluiden met verschillende karakteristieken te horen gekregen. De bewoners werd gevraagd deze geluidsfragmenten te beoordelen op hinderlijkheid en de mate waarin ze het geluid herkennen als het laagfrequente geluid waar ze in de gemeente Zuidhorn hinder van ondervinden. Uit dit onderzoek blijkt dat de laagfrequente geluiden met een frequentie tussen de 60 Hz en 85 Hz de meeste hinder veroorzaken bij de betrokken bewoners uit de gemeente Zuidhorn. De geluidsfragmenten met deze frequenties werden door de betrokken bewoners herkend als de geluiden met de meeste overeenkomsten met het hinderlijke laagfrequente geluid in de gemeente Zuidhorn. Met deze kennis kan nu gerichter worden gekeken naar de laagfrequente geluiden die voorkomen in de gemeente Zuidhorn. Uit een analyse van de geluidsmetingen uit 2010 zijn een aantal voorbeelden van geluidsfragmenten bepaald waarvan de bewoners aangeven hinder te ondervinden en die overeenkomen met laagfrequente geluiden met frequenties van 60 Hz tot 85 Hz die boven de gemiddelde gehoorsgrens uitkomen. In het vervolg onderzoek kunnen deze karakteristieken van het laagfrequente geluid worden gebruikt om de bron te duiden en te lokaliseren. 3

8 Deze pagina is opzettelijk blanco. 4

9 Inhoud 1 Inleiding 7 2 Methodologie Algemeen De procedure Meetopstelling en experimentruimte De geluidsfragmenten Fase Fase Fase Resultaten Fase Fase Fase Relatie met eerdere metingen Biografische informatie Slaap informatie Overlast bij gezinsleden Gezondheidsaspecten Door de bewoners ondernomen acties Toekomstverwachtingen 33 4 Discussie Algemene opmerkingen Opmerkingen bij het aanbieden van de geluidsfragmenten 34 5 Conclusies 35 6 Aanbevelingen 36 Referenties 38 Appendix A Vragenlijsten 39 5

10 Afkortingen LFG NLR SodM VROM NSG SPL Laagfrequent Geluid Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium Staatstoezicht op de Mijnen Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, is in huidig kabinet onderdeel van Ministerie van Infrastructuur en Milieu geworden Nederlandse Stichting Geluidshinder Sound Pressure Level 6

11 1 Inleiding Een aantal inwoners van de gemeente Zuidhorn klaagt al jaren over het horen van lage bromtonen in hun omgeving. Het Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium heeft daarom in opdracht van de Rijksinspectiediensten VROM-Inspectie en Staatstoezicht op de Mijnen gedurende de periode 21 juni tot en met 5 juli 2010 een onderzoek naar laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn uitgevoerd [1, 2]. Het NLR heeft in deze periode verschillende laagfrequente geluidssignalen gemeten met verschillende frequenties, amplitude modulaties en combinaties van signalen. Tevens is aan vier bewoners die hinder ondervinden van laagfrequent geluid in de gemeente Zuidhorn gevraagd gedurende de meetperiode aan te geven wanneer ze hinder ondervinden van laagfrequent geluid. Uit dit eerdere onderzoek is naar voren gekomen dat de verschillende bewoners niet altijd op dezelfde momenten hinder ondervinden en ook dat de signalen en de karakteristieken van de signalen die de eventuele hinder veroorzaakten per bewoner konden verschillen. Om in een vervolgonderzoek gericht op zoek te kunnen gaan naar de bron van de laagfrequente signalen die hinder veroorzaken, moet eerst worden bepaald welke geluidssignalen en welke karakteristieken van het geluid nu precies hinder bij de vier bewoners veroorzaken. Het doel van het onderzoek zoals omschreven in dit rapport is om een beter inzicht te krijgen in de karakteristieken van de laagfrequente geluiden waar de bewoners in de gemeente Zuidhorn hinder van ondervinden. Als deze karakteristieken zoals de frequentie, duur van het geluid, amplitude en amplitude verandering van het geluid bekend zijn kan er gerichter en efficiënter worden gezocht naar laag frequente geluidsbronnen die voldoen aan deze karakteristieken. In een vervolgonderzoek kunnen deze karakteristieken, samen met de richting van waaruit de bron komt, gebruikt worden bij het lokaliseren en duiden van de bron van het laagfrequente geluid. 2 Methodologie 2.1 Algemeen Om vast te stellen welke laagfrequente geluiden bij de bewoners van de gemeente Zuidhorn hinder veroorzaken zijn de vier bewoners bij wie de eerdere geluidsmetingen hebben plaatsgevonden uitgenodigd om naar het NLR in Amsterdam te komen. Deze vier bewoners, geanonimiseerd in dit rapport, waren ieder gedurende één werkdag op het NLR aanwezig voor het deelnemen aan het onderzoek. 7

12 De zes uur durende onderzoeksdagen op het NLR kunnen worden ingedeeld in vijf fases, zie tabel 1. Bij elke fase hoort een vragenlijst. De eerste fase van het onderzoek bestaat uit het invullen van een aantal vragen die betrekking hebben op niet-akoestische aspecten. In de tweede, derde en vierde fase van het onderzoek werden de bewoners via een geluidsinstallatie een aantal laagfrequente geluiden aangeboden en is hen gevraagd om deze geluiden te beoordelen. De fragmenten met laagfrequent geluid zijn verschillend voor fase 2, fase 3 en fase 4. De geluidsfragmenten uit fase 2 zijn pure tonen. De geluidsfragmenten uit fase 3 zijn laagfrequente geluiden die in de periode van 21 juni tot en met 5 juli 2010 bij de deelnemende bewoners thuis in de gemeente zijn gemeten. Deze signalen zijn in overleg met de bewoners voorafgaand aan het onderzoek bepaald aan de hand van de door hen ingevulde logboeken uit deze periode. De geluidsfragmenten die zijn gebruikt in fase 4 zijn laagfrequente geluiden die op de bedrijfsterreinen van de NAM en de NGU zijn gemeten. Zie voor een gedetailleerde planning van het dagprogramma van een onderzoeksdag de appendix. Tabel 1: Overzicht van de verschillende fases van een onderzoeksdag Fase: Omschrijving: 1 Onderzoek niet-akoestische aspecten 2a Geluidstest pure tonen 2b Geluidstest pure tonen 2c Geluidstest pure tonen 3 Gemeten geluiden bepaald m.b.v. logboek bewoners 4 Geluiden gemeten op de bedrijfsterreinen 5 Overige informatie omstandigheden bewoners 2.2 De procedure Alle bewoners is de mogelijkheid geboden om gebruik te maken van een hotelovernachting in Amsterdam voor de nacht voorafgaand aan het onderzoek, ten einde externe invloeden zoals vermoeidheid zoveel mogelijk buiten het onderzoek te kunnen laten. Het onderzoek ving aan met drie vragenlijsten: biografische informatie, slaap informatie en geluidstechnische informatie (zie appendix voor de volledige vragenlijsten). Gezien het relatief nieuwe en onbekende onderwerp van het onderzoek, zijn de niet-akoestische vragenlijsten, met uitzondering van de slaap vragenlijst, zo breed mogelijk opgesteld. Het doel hiervan was om zo veel mogelijk aansluiting te kunnen vinden bij de literatuur op het gebied van laagfrequent geluid. De vragenlijst over slaap is een standaard vragenlijst die het NLR vaker gebruikt. Na het invullen van deze vragenlijsten werd begonnen met de 1 e geluidstest. Bij het horen van extern geluid, werd het experiment kortdurend onderbroken en is een notitie gemaakt van de onderbreking. Pas als de bewoners het externe geluid niet meer konden horen werd het experiment hervat. 8

13 De tests zijn blind uitgevoerd. Er is niet gezegd welke geluiden waar gemeten waren. De signalen werden afgespeeld in Windows Media Player (versie 11) en werden door de onderzoeker gestart en geselecteerd met een gewoon toetsenbord en muis. Signalen werden, wanneer de deelnemers daar om vroegen, nogmaals afgespeeld. Tijdens het aanbieden van een aantal geluiden trad resonantie op in de omgeving van de testopstelling. De onderzoeksbegeleider heeft in dat geval eenmalig de amplitude van het geluid verlaagd teneinde dit effect zo veel mogelijk te beperken Na het afronden van de geluidsfragmenten werd nog een laatste vragenlijst (zie Appendix A9) aan de bewoners aangeboden. Hierop konden de deelnemers algemene opmerkingen kwijt en werd gevraagd naar de complete beleving van de deelnemer van het onderzoek. 2.3 Meetopstelling en experimentruimte De meetopstelling zoals gebruikt tijdens het onderzoek is schematisch weergegeven in figuur 1. De laagfrequente signalen die aan de bewoners zijn aangeboden werden gegenereerd en afgespeeld als.wav files vanaf een personal computer (PC). De.wav files werden vanaf de PC via een versterker (Stealth, 500 Watt, 4 Ohm) aan een subwoofer/luidspreker (Raveland, Hz) aangeboden. De laagfrequente signalen werden uiteindelijk door de luidspreker als geluid afgespeeld. De bewoners zaten op een afstand van 2 meter van de luidspreker aan een tafel. Pc s microfoons Versterker Luidspreker 2 m Figuur 1: Schematische weergave van de meetopstelling bestaande uit een luidspreker, versterker, twee Pc s en twee microfoons Op gelijke afstand van de luidspreker ter hoogte van het oor van de bewoner waren twee microfoons (type 4189, Brüel & Kjaer, Denmark) geplaatst. De microfoons waren ieder met een coaxkabel met een aparte PC verbonden aan een (National Instruments) acquisititiekaart (NI PCI-4472, 8 channel, 24 bit, National Instruments, USA). 9

14 De microfoons registreerden het aangeboden laagfrequente geluid. Één microfoon werd gebruikt om real-time de aangeboden frequenties en geluidsniveaus te visualiseren op de PC van de onderzoeker. Op deze manier kon de onderzoeker eventueel het volume van het aangeboden signaal direct aanpassen. De tweede microfoon werd gebruikt om het laagfrequente geluid wat tijdens de onderzoeken is aangeboden, op te slaan. De proefopstelling is zo opgezet dat de bewoners zoveel mogelijk waren afgeschermd van externe geluiden. Hiertoe is deze opgebouwd in een gebouw waar ten tijde van de experimenten geen andere personen aanwezig waren dan de onderzoeksbegeleider. Ook is rekening gehouden met verstorende invloeden op de achtergrond zoals draaiende computers en andere machines. Desondanks kon de invloed van extern geluid niet altijd voorkomen worden, denk bijvoorbeeld aan overvliegende vliegtuigen en centraal geregelde airconditioning. De airconditioning in het gebouw was hoorbaar op een laag niveau. Echter omdat deze continu aanstond, met een eenduidige frequentie die hoger was dan de hoogste frequentie gebruikt tijdens de experimenten en omdat het geluidsniveau van de airconditioning vele malen lager was dan de geluidsniveaus gebruikt tijdens de experimenten heeft dit geen invloed gehad op de uitkomsten van het onderzoek. De deelnemers rapporteerden alleen hinder bij het afspelen van de geluiden behorende bij het onderzoek, zonder deze geluiden rapporteerden ze geen hinder. Aan weerszijden van de tafel was geluidabsorberend materiaal geplaatst. De voorkant en de achterkant van de opstelling, evenals de onder en bovenkant waren vrijgelaten. De bewoners hadden aan de voorkant van de opstelling uitzicht op de met een geluiddoorlatend kleed afgedekte luidspreker, zodat bewegende delen van de luidspreker niet zichtbaar waren. De derde dag namen twee personen tegelijker deel aan het onderzoek. Er is toen een gescheiden opstelling gebruikt, waarbij de bewoners weliswaar aan dezelfde tafel zaten, maar elkaar niet konden zien doordat er een kamerscherm tussen hen in stond. Ook is door de onderzoekers gevraagd of de bewoners onderling contact tussentijds zo veel mogelijk beperkt wilden houden, om beïnvloeding van de resultaten te voorkomen. 2.4 De geluidsfragmenten De geluidsfragmenten gebruikt in het onderzoek zijn voorafgaand aan de onderzoeksdagen gegenereerd en opgeslagen als.wav files. Alle geluidsfragmenten die zijn afgespeeld tijdens het onderzoek zijn gecorrigeerd voor de frequentierespons van de opstelling. Deze correctie is noodzakelijk om de geluiden zoals gemeten in de gemeente Zuidhorn met de correcte verhoudingen van de geluidsniveaus per frequentie te kunnen reproduceren. De geluidsfragmenten zijn allemaal afgespeeld op een geluidsniveau dat voor de begeleider van het onderzoek hoorbaar is wat overeenkomt met een A-gewogen niveau van 40 tot 50 db (A). Een 10

15 uitzondering zijn de geluidsfragmenten die zijn gebruikt om de gehoorsdrempel van de bewoners te bepalen deze geluidsfragmenten hadden verschillende geluidsniveaus. Ook zijn er een aantal fragmenten afgespeeld waarop geen geluid aanwezig was. Deze fragmenten zijn afgespeeld om vast te stellen of de deelnemers aan het onderzoek last hebben van tinnitus, i.e. dat de deelnemers (brom) tonen horen die niet door anderen kunnen worden waargenomen. Om te zorgen dat de bewoners de opgenomen geluiden zoveel mogelijk konden horen, zijn deze waar nodig harder afgespeeld. Alleen bij optredende resonantie of, als de fysieke beperkingen van de box overschreden waren, zodat niet alleen de bedoelde grondtoon maar ook boventonen werden aangeboden, is de amplitude van de signalen handmatig naar beneden bijgesteld. Om de karakteristieken van het geluid duidelijk te kunnen bepalen is het belangrijk dat de bewoners de geluiden goed kunnen herkennen. Hiervoor was het soms noodzakelijk om de aangeboden geluidsniveaus aan te passen. Aan het geluidsniveau worden in het onderzoek verder geen conclusies verbonden en dit heeft dan ook geen invloed op de resultaten. Wel is het belangrijk dat de geluiden echt hoorbaar zijn afgespeeld om er voor te zorgen dat met zekerheid gezegd kan worden dat de bewoners de geluiden hebben gehoord Fase 2 In fase 2 van het onderzoek hebben de bewoners pure tonen/frequenties voor de duur van 20 seconden te horen gekregen. Deze tonen zijn gemaakt en opgeslagen als.wav files met behulp van matlab. De amplitude van de tonen is geschaald aan de hand van de A-weging. Dit is gedaan om alle frequenties op een voor een gemiddeld mens gelijk geluidsniveau af te kunnen spelen. De pure tonen die in deze fase van het onderzoek zijn gebruikt hadden een frequentie tussen de 10 en Hz. Alle frequenties tussen de 10 en Hz met een verschil van 2.5 Hz tussen iedere frequentie zijn als pure tonen aan de bewoners aangeboden. Hierbij hebben we de tonen in drie categorieën ingedeeld en in twee fases aan de bewoners aangeboden zoals hieronder in de tabel weergegeven. Tabel 2. Categorisatie van de pure tonen die in fase 2 van het onderzoek aan de bewoners zijn aangeboden Categorie 1 Categorie 2 Categorie 3 Fase 2A 10, 15, 20, 25, 35, 40, 45 Hz 50, 55, 60, 65, 70, 75, 80, 85 Hz 90, 95, 100, 105, 110, 115, 120, 125 Hz Fase 2B 12.5, 17.5,..., 47.5 Hz 52.5, 57.5,..., 87.5 Hz 92.5, 97.5,..., Hz Tijdens de testen van fase 2 hebben de bewoners steeds drie tonen achter elkaar te horen gekregen met steeds 1 toon uit elke categorie. Na het horen van de drie tonen werd bewoners 11

16 gevraagd om deze met elkaar te vergelijken en per toon vervolgens de herkenbaarheid (welke tonen herkent u uit de gemeente Zuidhorn?) en de hinderlijkheid te becijferen met een cijfer tussen de 1 en 10 waarbij 1 staat voor niet hinderlijk of herkenbaar en 10 staat voor zeer hinderlijk of herkenbaar. De drie tonen die achter elkaar werden afgespeeld uit de drie verschillende categorieën verschilden steeds 40 Hz van elkaar, zie tabel 2. Omdat de frequenties van de drie tonen zoveel van elkaar verschilden konden de bewoners een goede relatieve inschatting maken van de herkenbaarheid en de hinderlijkheid van de tonen. De volgende drie geluidsfragmenten hadden dan steeds een 5 Hz hogere frequentie. Op deze manier werd de test twee keer herhaald waarbij de tonen van de tweede test (Fase 2B), 2.5 Hz van de eerste test (Fase 2A) verschilde. In de derde test (Fase 2C) worden alle meest herkenbare tonen opnieuw afgespeeld en onderling vergeleken door de bewoners. Uit deze laatste test volgt dan de toon die de bewoners het meest herkennen als de hinderlijke toon waar ze ook in de gemeente Zuidhorn hinder van ondervinden. Om te bepalen wat het geluidsniveau is waarop de bewoners de meest herkenbare tonen nog kunnen waarnemen zijn er twee laatste geluidsfragmenten aan deze fase toegevoegd. Deze twee geluidsfragmenten bestaan beide uit een pure toon met de frequentie die door de bewoner als meest herkenbaar werd ervaren. Bij één van de twee geluidsfragmenten neemt het geluidsniveau toe en bij het andere geluidsfragment neemt het geluidsniveau af gedurende 2 minuten. Deze twee geluidsfragmenten zijn aan de bewoners aangeboden en hen is gevraagd het punt aan te geven waarop zij het geluid begonnen waar te nemen en of niet meer konden waarnemen. Beide geluidsfragmenten zijn tweemaal aan de bewoners aangeboden. Alleen bewoner D heeft iets andere geluidsfragmenten te horen gekregen tijdens deze test waarbij het enige verschil is dat het geluidsniveau in dit geval handmatig is gevarieerd Fase 3 De laagfrequente geluidsfragmenten voor fase 3 zijn bepaald in overleg met de vier bewoners van de gemeente Zuidhorn. Aan de bewoners is gevraagd om op basis van hun logboek wat ze hadden bijgehouden tijdens de metingen in 2010 een selectie te maken van de momenten waarop ze de meeste hinder van laagfrequent geluid ondervonden in deze periode. Op basis van deze selectie zijn er per bewoner, 31 momenten van 30 seconden geselecteerd. De laagfrequente geluidssignalen die op deze geselecteerde momenten in en buiten de woning van de bewoners zijn gemeten zijn in fase 3 van dit onderzoek aan de bewoners aangeboden met behulp van de opstelling beschreven in paragraaf 2.3. Om de geluidsfragmenten goed te kunnen afspelen is het niet akoestische achtergrondruis van de opgenomen geluiden met behulp van een ideaal filter (step-functie in het Fourier domein) in matlab weg gefilterd. 12

17 2.4.3 Fase 4 De laagfrequente geluidssignalen die in fase 4 van het onderzoek aan de bewoners zijn aangeboden zijn allen gemeten op het terrein van de NAM. Het gaat hier in totaal om 31 signalen van ieder 30 seconden. Deze signalen zijn uitgezocht op basis van de frequenties die voorkwamen in het spectrum van de gemeten signalen op het terrein van de NAM en de NGU. In deze fase is gekozen om een zo divers mogelijk aantal signalen gemeten op zoveel mogelijk verschillende momenten te selecteren. Hierbij is ook gekeken naar de geluidssignalen zoals in 2010 gemeten op het terrein van de NGU. Hoewel alle geselecteerde geluidssignalen gemeten zijn op het NAM terrein zijn deze geluidssignalen ook representatief voor de geluidssignalen gemeten op het NGU terrein. Ook de geluidsfragmenten van fase 4 zijn gefilterd met een ideaal filter in matlab om de achtergrondruis bij andere niet relevante frequenties te minimaliseren. 3 Resultaten Dit hoofdstuk behandelt zowel de resultaten van de geluidtests zelf, als een overzicht van de ingevulde vragenlijsten die ingaan op de niet-akoestische aspecten van geluidshinder. In de eerste vier paragrafen worden de resultaten behandeld die volgen uit de analyse van de vragenlijsten behorende bij de geluidsfragmenten van fase 2, 3 en 4 van dit onderzoek. In paragraaf 3.4 wordt met de resultaten uit fase 2, 3 en 4 van dit onderzoek opnieuw gekeken naar de in 2010 opgenomen laag frequente geluiden. In de daarop volgende paragrafen worden de vier afgenomen vragenlijsten behorende bij de niet-akoestische aspecten (biografische informatie, slaap informatie, geluidstechnische informatie en een afsluitende vragenlijst) beschreven. Teneinde de privacy van de bewoners te waarborgen zullen alle vragenlijsten geanonimiseerd worden beschreven. De gebruikte vragenlijsten zijn te vinden in de appendix. 3.1 Fase 2 Uit de analyse van de cijfers voor hinderlijkheid en herkenbaarheid die de bewoners de laagfrequente geluiden uit fase 2 gaven volgt tabel 3. Uit fase 2A en fase 2B bleek dat de bewoners over het algemeen de toon die ze het best herkenden ook als meest hinderlijk hadden ervaren. Uit fase 2C werd vervolgens de selectie van de meest herkenbare frequenties verfijnd tot de frequenties weergegeven in tabel 3. In fase 2C is ook bepaald op welk geluidsniveau de meest herkenbare tonen nog hoorbaar waren voor de bewoners. Ook deze resultaten zijn weergegeven in tabel 3. Om de gehoorsgrens van de bewoners bij een bepaalde toon goed te kunnen bepalen is het noodzakelijk het experiment in een zo stil mogelijke omgeving uit te voeren onder laboratorium omstandigheden. Om te bepalen of de mensen gevoeliger zijn voor 13

18 deze frequenties dan gemiddeld mensen is het noodzakelijk om hetzelfde experiment met een representatieve groep van de bevolking uit te voren onder dezelfde omstandigheden. In de praktische resultaatgerichte aanpak die gekozen is in het hier gepresenteerde onderzoek was het niet mogelijk om volledig te voldoen aan deze omstandigheden. De resultaten weergegeven in kolom 3 van tabel 3 moeten daarom beschouwd worden als een eerste indicatie van de gehoorsgrens. Tabel 3: Resultaten van de analyse van Fase 2 van de testen waarbij de bewoners pure tonen/frequenties te horen kregen Meest herkenbare frequenties Hoorbaar tot Bewoner A 80 en 75 Hz 35 +/- 7 db Bewoner B 63 Hz 28 +/- 7 db Bewoner C 78 Hz 35 +/- 7 db Bewoner D 60 en 63 Hz 45 +/- 10 db Uit de resultaten volgt dat de bewoners voornamelijk de frequenties uit categorie 2 uit tabel 2 als meest herkenbaar hadden ervaren. Opvallend is dat de meest herkenbare frequenties uit tabel 3 allemaal in de 63 Hz of 80 Hz 1/3-octaafbanden zitten. Men gebruikt octaaf- of 1/3- octaafbanden (ook wel aangeduid met tertsbanden) om frequenties te verdelen over frequentiebanden i.e. een octaafband bestaat uit verschillende frequenties. De centrumfrequenties en bandbreedte van deze verdeling zijn internationaal vastgesteld, zie Tabel 4. Tabel 4: Internationaal vastgestelde bandbreedtes en center frequenties van 1/3 octaafbanden 1/3-octaafband Band Center frequentie [Hz] Lage cutoff frequentie [Hz] Hoge cutoff Frequentie [Hz]

19 Volgens de Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) is de 90% gehoordrempel van een gemiddelde groep oudere personen (50-60 jaar), 33 db en 27 db (SPL) bij respectievelijk 63 en 80 Hz [3, 4]. Met deze informatie kunnen we opnieuw kijken naar het laagfrequente geluid dat eerder bij de bewoners is gemeten in de periode van 21 juni tot en met 5 juli We hebben hiertoe het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 63 Hz en 80 Hz 1/3-octaafband uitgerekend voor elke 5 minuten in de periode van 21 juni tot en met 5 juli Deze geluidsniveaus staan in figuur 2 en figuur 3 weergegeven als functie van de tijd voor alle microfoons die buiten bij de vier de bewoners stonden opgesteld. Het geluidsniveau in figuur 2 en 3 is uitgedrukt in Sound Pressure Level (SPL)- db. De SPL- db staat voor het geluidsniveau t.o.v. van een internationaal vastgesteld referentiegeluidsniveau waarbij voor alle frequenties hetzelfde referentiegeluidsniveau wordt gehanteerd, i.e. het geluidsniveau is ongewogen. Omdat het geluidsniveau nogal varieert hebben we een filter over de data gehaald met behulp van de functie fastsmooth.m in matlab. Deze functie rekent voor elk punt het gemiddelde uit van de 25 omliggende punten uit. Op deze manier worden de extremen en de fluctuaties uit de data gehaald en komt het globale gemiddelde beeld beter naar voren. Echter door deze filtering zijn de pieken in het geluidsniveau niet meer goed zichtbaar. Bij het evalueren van de volgende figuren moet men en er rekening mee houden dat de maximale SPL geluidsniveaus per seconde veel hoger zijn dan de gemiddelde waarden die in de figuren worden weergegeven. Dit zal verderop in deze paragraaf aan de hand van een voorbeeld verder worden verduidelijkt A B C D 50 db (SPL) Juni - Juli Figuur 2: Het verloop van het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 63 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd zoals gemeten in de tuin van de bewoners A, B, C en D in juni en juli

20 A B C D 50 db (SPL) Juni - Juli Figuur 3: Het verloop van het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd zoals gemeten in de tuin van de bewoners A, B, C en D in juni en juli 2010 Uit figuur 2 en 3 kunnen we concluderen dat het gemiddelde geluidsniveau in de 63 Hz en de 80 Hz 1/3-octaafband fluctueert in de tijd met een periode van ongeveer 24 uur. Dit patroon is zichtbaar bij alle vier de bewoners. Hoewel de amplitude van de variatie van het geluidsniveau in deze octaafbanden per bewoner verschilt, komen de gemiddelde geluidsniveaus bij alle bewoners boven de gehoordrempel van 33 db bij 65 Hz en 27 db bij 80 Hz van het NSG uit. In de volgende figuren is het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in 2010 in de 80 Hz 1/3-octaafband per bewoner vergeleken met de momenten waarop de bewoners in hun logboeken hebben aangegeven hinder te ondervinden. 16

21 60 50 Metingen buiten 80 Hz Metingen binnen 80 Hz Klachten volgens logboek db (SPL) Juni - Juli Figuur 4: Bewoner A: Het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd samen met de momenten van hinder zoals door de bewoner aangegeven in het logboek Metingen buiten 80 Hz Metingen binnen 80 Hz Klachten volgens logboek db (SPL) Juni - Juli Figuur 5: Bewoner B: Het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd samen met de momenten van hinder zoals door de bewoner aangegeven in het logboek 17

22 60 50 Metingen buiten 80 Hz Metingen binnen 80 Hz Klachten volgens logboek db (SPL) Juni - Juli Figuur 6: Bewoner C: Het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd samen met de momenten van hinder zoals door de bewoner aangegeven in het logboek Metingen buiten 80 Hz Metingen binnen 80 Hz Klachten volgens logboek db (SPL) Juni - Juli Figuur 7: Bewoner D: Het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3- octaafband als functie van de tijd samen met de momenten van hinder zoals door de bewoner aangegeven in het logboek Uit figuur 4 tot en met 7 kunnen we concluderen dat het verschil in het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden in de 80 Hz 1/3-octaafband tussen binnen en buiten ongeveer 20 db is. De variatie van het geluidsniveau in de tijd is binnen en buiten vergelijkbaar. De relatie tussen de klachten en het geluidsniveau binnenshuis en buitenshuis is daarom vrijwel identiek. De vergelijking tussen de klachten en het buitenshuis gemeten geluidsniveaus gaat daarom ook op voor de binnenshuis gemeten geluidsniveaus. We zien op een aantal uitzonderingen na een 18

23 goede correlatie tussen het aantal klachten van de bewoners en het gemiddelde geluidsniveau in de 80 Hz 1/3-octaafband, zie hiervoor in het bijzonder figuur 7. We zien dat er onder een gemiddeld geluidsniveau van 30 db zoals buiten gemeten weinig hinder wordt ondervonden door de bewoners. Als het gemiddelde geluidsniveau in de 80 Hz 1/3-octaafband boven de 30 db komt neemt het aantal klachten sterk toe. Hierbij moet worden opgemerkt dat de correlatie tussen de ondervonden hinder en het gemiddelde geluidsniveau in de 80 Hz 1/3-octaafband groter is bij bewoners A, C en D dan bij bewoner B. In dit verband is het belangrijk om nogmaals te melden dat de filtering die is toegepast met fastsmooth.m de pieken in de gemeten geluidsniveaus wegneemt. Dit kan eventuele verschillen tussen tijdstippen van ondervonden hinder en een hoger geluidsniveau verklaren. Verder komen de tijden zoals genoteerd in het logboek van de bewoners niet precies overeen met de tijden zoals gemeten met de meetopstelling. Daarnaast is het zo dat we in figuur 4 tot en met 7 alleen naar de 80 Hz 1/3- octaafband kijken. In de volgende paragrafen laten we zien dat ook de andere octaafbanden behorende bij de lagere frequenties van belang kunnen zijn. Het gemiddelde geluidsniveau binnenshuis zoals berekend met de 30 seconden middeling en de functie fastsmooth.m ligt voor alle bewoners behalve bewoner C onder de gehoorsgrens van de bewoners (zie tabel 3). Echter om daadwerkelijk iets over de hoorbaarheid van de geluiden te kunnen zeggen moet gekeken worden naar de gemeten geluidsniveaus per seconde en niet naar de gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden. Om het effect van de middeling te demonstreren en om te laten zien dat ook de geluidsniveaus binnenshuis boven de gehoorsgrens uitkomen is de volgende figuur gemaakt. In figuur 8 is voor bewoner D het gemeten geluidsniveau in SPLdB per seconde in de 80 Hz 1/3-octaafband uitgerekend op 3 juli 2010 en weergegeven samen met de hierboven gebruikte middeling van de geluidsniveaus. Uit figuur 8 kunnen we concluderen dat het daadwerkelijke geluidsniveau binnenshuis in de 80 Hz 1/3-octaafband regelmatig varieert van onder tot ver boven de gehoorsgrens van de bewoner. Dit in tegenstelling tot het gemiddelde geluidsniveau die onder de gehoorsgrens blijft. Het voorbeeld in figuur 8 gaat op voor alle vier de bewoners, i.e. de geluidsniveaus per seconde in de 80 Hz 1/3 octaafband komen regelmatig boven de gehoorsgrens van de bewoners uit. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de interpretatie van de gemiddelde geluidsniveaus zoals weergegeven in de figuren in dit rapport. 19

24 60 SPL per seconde binnenshuis SPL gemiddeld binnenshuis 50 db (SPL) juli (uren) Figuur 8: Het gemiddelde geluidsniveau en het geluidsniveau per seconde zoals gemeten in de 80 Hz 1/3-octaafband binnenshuis bij bewoner D op 3 juli Het geluidsniveau in deze octaafband fluctueert duidelijk met een minimum van ca 10 db en uitschieters van ca 50 db. 3.2 Fase 3 In fase 3 van het onderzoek hebben we de bewoners laagfrequente signalen laten horen die bij hen thuis in 2010 zijn opgenomen. De selectie van de 31 signalen die de bewoners bij deze test hebben gehoord is bepaald in overleg met de bewoners aan de hand van de eerder ingevulde logboeken. De geluidsfragmenten zijn door de bewoners beoordeeld op herkenbaarheid en hinderlijkheid. De geluidsfragmenten zijn op een geluidsniveau afgespeeld dat ook voor de experimentator hoorbaar was. Net als in fase 2 bleken de bewoners de meest hinderlijke signalen ook het meest herkenbaar te vinden. Voor elke bewoner hebben we de meest herkenbare en hinderlijke geluidssignalen bepaald en deze gemarkeerd in de tijd met zwarte verticale lijnen in de volgende figuren. In deze figuren hebben we tevens de gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden van alle 1/3- octaafbanden van onder de 100 Hz zoals in 2010 gemeten bij de bewoners in de tuin aangegeven. Net als in de figuren bij fase 2 hebben we de 1/3-octaafbanden inzichtelijker gemaakt met behulp van de functie fastsmooth.m. Tevens hebben we de geluidsniveaus in deze figuren gewogen met de zogenaamde A-weging. Doordat de verschillende 1/3- octaafbanden door deze A-weging van elkaar worden gescheiden maakt deze bewerking de figuren inzichtelijker. De A-weging representeert het gehoor van de gemiddelde mens. Omdat de gemiddelde mens pure tonen met lage frequenties minder goed hoort en hiervoor wordt gecorrigeerd met de A-weging is er een verschil tussen de geluidsniveaus zoals eerder weergegeven in figuur 4 tot en met 8 waarop geen A-weging is toegepast. Grofweg kunnen we stellen dat voor A-gewogen geluiden de 0 db lijn de gehoorsdrempel voor pure tonen bepaald. 20

25 db A-gewogen Juni - Juli Figuur 9: Bewoner A: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten in de tuin van de bewoner met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoner in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren db A-gewogen Juni - Juli Figuur 10: Bewoner B: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten in de tuin van de bewoner met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoner in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren 21

26 db A-gewogen Juni - Juli Figuur 11: Bewoner C: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten in de tuin van de bewoner met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoner in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren db A-gewogen Juni - Juli Figuur 12: Bewoner D: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten in de tuin van de bewoner met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoner in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren Uit figuur 9 tot en met figuur 12 kunnen we concluderen dat de gemeten gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden in de vier 1/3-octaafbanden met de hoogste frequentie in het hoorbare gebied liggen waar pure tonen kunnen worden gehoord. De twee 1/3-octaafbanden met de hoogste frequentie komen overeen met de signalen die als meest herkenbaar werden 22

27 geconstateerd in fase 2 van het onderzoek. De gemiddelde geluidsniveaus van de 1/3- octaafbanden met lagere frequenties liggen weliswaar niet in het hoorbare gebied maar het is wel mogelijk dat deze frequenties op een andere manier worden ervaren door bewoners, bijvoorbeeld door het voelen van trillingen. We zien verder dat de gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden van alle octaafbanden tegelijkertijd toe en afnemen met een periode van ongeveer 24 uur. De geluidsfragmenten die door bewoner B en D werden ervaren als herkenbaar en hinderlijk komen overeen met een hoger gemiddeld geluidsniveau in alle 1/3-octaafbanden. De geluidsfragmenten die door bewoner A en C als herkenbaar en hinderlijk werden ervaren komen minder goed overeen met een hoger gemiddeld geluidsniveau. 3.3 Fase 4 De laagfrequente geluiden die de bewoners in de vierde fase van het onderzoek te horen kregen waren allemaal geluiden die gemeten waren op de bedrijfsterreinen van de NAM en de NGU. De 31 geluidsfragmenten die voor deze fase van het onderzoek waren geselecteerd zijn door de bewoners beoordeeld op herkenbaarheid en hinderlijkheid. De geluidsfragmenten zijn op een geluidsniveau afgespeeld dat ook voor de experimentator hoorbaar was. Voor elke bewoner hebben we de meest herkenbare en hinderlijke geluidssignalen bepaald per microfoon positie op de bedrijfsterreinen (zie figuur 13). Deze momenten zijn gemarkeerd in de tijd met zwarte verticale lijnen, in de volgende figuren waarin ook het gemeten gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden op die microfoon positie per 1/3-octaafband is weergegeven. Opnieuw bleken de bewoners de meest hinderlijke signalen ook het meest herkenbaar te vinden. De gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden zijn met behulp van fastsmooth.m en een A-weging inzichtelijker gemaakt net als in de vorige vier figuren. NGU Bewoner C Bewoner A,B,D Figuur 13: Overzicht van vier van de zeven meetposities in 2010 op de bedrijfsterreinen 23

28 A D db A-gewogen Juni - Juli Figuur 14: Meetpositie 1: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoners in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren A B A,B,C B,C A,B,C,D A,B,D 30 db A-gewogen Juni - Juli Figuur 15: Meetpositie 2: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoners in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren 24

29 C A C db A-gewogen Juni - Juli Figuur 16: Meetpositie 3: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoners in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren B A,B,D db A-gewogen Juni - Juli Figuur 17: Meetpositie 4: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten met daarin aangegeven de momenten behorende bij de geluidsfragmenten die door de bewoners in 2011 als meest hinderlijk en herkenbaar werden ervaren Uit figuur 14 tot en met 17 blijkt dat de gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden en de variatie hiervan per 1/3-octaafband per microfoonpositie verschilt. Bij meetpositie 1 zien we dat het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden van de twee laagfrequente octaafbanden variëren in amplitude met een periode van 24 uur net als bij de 25

30 bewoners. De hoger frequente octaafbanden hebben een variatie van het gemiddelde geluidsniveau met een kleinere amplitude die op de dagen van 30 juni tot en met 3 juli toeneemt. Het op de bedrijfsterreinen gemeten 30 seconden gemiddelde geluidsniveau in alle octaafbanden is hoger dan het gemiddelde geluidsniveau per octaafband zoals gemeten bij de bewoners in de tuin. Hierdoor zijn de geluidsniveaus zoals gemeten op de bedrijfsterreinen over het algemeen hoger dan zoals gemeten bij de bewoners. Dit geldt echter niet voor alle octaafbanden en een meer gedetailleerder vergelijk per octaafband kan hier een beter antwoord op geven. Het geluidsfragment wat door bewoner D als hinderlijk en herkenbaar is ervaren komt overeen met een hoger gemiddeld geluidsniveau in bijna alle octaafbanden. Bij het geluidsfragment dat door bewoner A is aangegeven als herkenbaar is dit niet het geval. De geluidsfragmenten behorende bij meetpositie 2 worden door alle bewoners herkend als laagfrequente geluiden die lijken op de geluiden waar ze thuis hinder van ondervinden. We zien bij deze meetpositie een hoog gemiddeld geluidsniveau voor bijna alle octaafbanden. De laagfrequente gemiddelde geluidsniveaus en de variaties hiervan zoals gemeten op meetpositie 3 lijken erg op de gemiddelde geluidsniveaus en variaties hiervan gemeten op meetpositie 1. Ook de geluiden gemeten op deze meetpositie worden door de bewoners herkend als de geluiden waar ze thuis hinder van ondervinden. Bij meetpositie 4 valt op dat het gemiddelde geluidsniveau per 30 seconden van het geluid erg hoog is en bijna niet varieert voor de hoger frequente octaafbanden. Het gemiddelde geluidsniveau is hier over het algemeen hoger dan het maximale niveau zoals gemeten bij de bewoners in de tuin. Het is mogelijk dat de snelle af en toenames van het geluidsniveau zoals we deze kunnen identificeren in figuur 17 ontstaan door veranderingen in de bedrijfsprocessen. Tot slot hebben we in figuur 17 de geluidsniveaus van de verschillende octaafbanden zoals gemeten op het terrein van de NGU geplot als functie van de tijd. Het NGU terrein ligt vlak naast het NAM terrein. Uit analyse van de metingen op de drie verschillende posities op het NGU terrein bleek dat met alle drie de microfoons op dit terrein bijna identieke opnames zijn gemaakt. Om deze reden kunnen we hier volstaan met het weergeven van de geluidsniveaus zoals gemeten op positie 1 op het NGU terrein. De bewoners hebben in fase 4 van dit onderzoek geen laagfrequente geluidsfragmenten gehoord die opgenomen waren op het NGU terrein. Echter, de karakteristieken van de geluiden die op het NGU terrein zijn gemeten vertonen grote overeenkomsten met de geselecteerde geluiden die zijn gemeten op het terrein van de NAM. 26

31 Om deze reden zijn de conclusies van deze fase van het onderzoek toepasbaar op beide bedrijfsterreinen. De variatie van de gemiddelde geluidsniveaus op het NGU terrein heeft een periode van 24 uur. Vooral de laagste frequentieband varieert sterk op deze meetlocaties db A-gewogen Juni - Juli Figuur 18: Meetpositie 1 NGU terrein: A-gewogen gemiddelde geluidsniveaus per 30 seconden per 1/3- octaafband zoals in 2010 gemeten 3.4 Relatie met eerdere metingen In de analyse in de bovenstaand paragrafen is gekeken naar de gemiddelde geluidsniveaus per 1/3 octaafband. Om gericht op zoek te kunnen gaan naar de bron van de hinder van de bewoners moet er in detail in de tijd worden gekeken naar de geluiden. De resultaten uit fase 2, fase 3 en fase 4 van dit onderzoek geven informatie over de geluidssignalen die hinder veroorzaken. Met deze informatie kunnen we opnieuw kijken naar de metingen die in 2010 zijn gedaan bij de bewoners. In de gemeten data hebben we gezocht naar situaties waarin tegelijkertijd laag frequent geluid is gemeten en waarin de frequenties en karakteristieken voorkwamen waaruit uit dit onderzoek blijkt dat de bewoners daar hinder van ondervinden. Per bewoner hebben we 1 of 2 voorbeelden van hinderlijke laag frequente geluiden geselecteerd en gepresenteerd in de onderstaande figuren. De geselecteerde geluidsfragmenten kunnen als voorbeeld dienen voor de volgende fase van het onderzoek waarin de bron van dit door bewoners als hinderlijk ervaren geluid moet worden gelokaliseerd. 27

32 In figuur 19 zien we een typisch voorbeeld van een door bewoner A als hinderlijk ervaren geluid. We zien dat het geluid een frequentie heeft van rond de 60 Hz. De amplitude van het geluid is maximaal 50 db (SPL) wat betekend dat het boven de gemiddelde gehoorsgrens van 33 db (SPL) uitkomt. Figuur 19: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner A in de tuin In figuur 20 zien we een typisch voorbeeld van een door bewoner B als hinderlijk ervaren geluid. We zien dat het geluid meerdere frequenties heeft allemaal met een geluidsniveau rond de gemiddelde gehoorsgrens. In het door de bewoner bijgehouden logboek gaf de bewoner aan wanneer de hinder begon en stopte. Deze twee momenten kwamen precies overeen met het verschijnen en verdwijnen van het laagfrequente geluid met een frequentie van rond de 85 Hz. Het geluidsniveau van deze frequentiecomponent is rond de gehoorsgrens en is daardoor niet voor iedereen hoorbaar. In figuur 21 zien we een tweede voorbeeld van laagfrequent geluid wat door bewoner B als hinderlijk wordt ervaren. Dit voorbeeld heeft duidelijk verschillende laagfrequente frequentiecomponenten die allemaal boven de gemiddelde gehoorsgrens uitkomen. Als we het geluidsfragment opnieuw afluisteren lijkt het te gaan om een vrachtwagen. 28

33 Figuur 20: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner B in de tuin Figuur 21: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner B in de tuin In figuur 22 zien we een typisch voorbeeld van een door bewoner C als hinderlijk ervaren geluid. Alle frequenties met een frequentie boven de 45 Hz komen boven de gehoorsgrens uit. In figuur 23 zien we een ander voorbeeld van laagfrequent geluid wat gebaseerd op het door bewoner C bijgehouden logboek als hinderlijk wordt ervaren. We zien verschillende laagfrequente componenten in dit geluidsfragment. Alleen de tonen met een frequentie boven de 29

34 40 Hz komen boven de gemiddelde gehoorsgrens uit. Op basis van het tijdssignaal van het opgenomen geluid kunnen we stellen dat het hier waarschijnlijk gaat om een helikopter. Figuur 22: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner C in de tuin Figuur 23: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner C in de tuin In figuur 24 zien we een geluidsfragment wat is opgenomen in de tuin van bewoner D op het moment dat de bewoner in het logboek had aangegeven hinder te ondervinden. We zien dat de frequentiecomponent van rond de 85 Hz meer dan 15 db boven de gehoorsgrens uitkomt. Het voorbeeld in figuur 25 komt ook overeen met een moment waarop bewoner D aangaf hinder te 30

35 ondervinden van laag frequent geluid. De geluidsniveaus bij de lagere frequenties zijn in dit geval niet erg hoog en komen niet altijd boven de gemiddelde gehoorsgrens uit. Het is mogelijk dat de bewoner hinder ondervind in dit geluidsfragment van de laagfrequente geluiden met en frequentie van 55 Hz en of 80 Hz. Figuur 24: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner D in de tuin. Figuur 25: Een typisch voorbeeld van hinderlijk laag frequent geluid zoals gemeten bij bewoner D in de tuin 31

36 3.5 Biografische informatie Van de vier personen die meededen aan het onderzoek waren er drie vrouw en een man met een gemiddelde leeftijd van 50 jaar. Drie personen woonden in een koophuis. Twee van de koopwoningen zijn rond 1940 gebouwd en één woning stamt uit de 19 e eeuw. Geen van de bewoners heeft extra geluidsisolerende maatregelen laten aanbrengen in het huis. 3.6 Slaap informatie Geen van de bewoners gaf aan de dag voor het onderzoek goed geslapen te hebben. Het regelen van een hotel voor twee van de bewoners had nauwelijks invloed op de kwaliteit van de nachtrust. Één omwonende had in het hotel ook last van laagfrequent geluid. De gemiddelde duur van de nachtrust lag iets boven de acht uur met één uitschieter naar boven van bijna elf en een half uur. Verder kan worden vermeld dat de hinderlijkheid van de signalen werd bepaald door het vergelijken van de hinderlijkheid van signalen t.o.v. elkaar. Het gaat hier dus om een relatief vergelijk. Hierdoor is een eventueel slaaptekort niet van invloed op de resultaten. 3.7 Overlast bij gezinsleden De meeste bewoners gaven aan dat alleen zij het geluid hoorden in de directe thuisomgeving. Alleen in gevallen van extreem hoge geluidsniveaus zoals waargenomen door de bewoners, gaven de bewoners aan dat gezinsleden ook last van klachten hadden zoals hoofdpijn en hartkloppingen. In deze gevallen konden de gezinsleden het geluid soms wel horen. 3.8 Gezondheidsaspecten Een aantal van de geluidsfragmenten die aan de bewoners zijn aangeboden bevatte geen geluid. Op de momenten dat deze stille geluidsfragmenten werden aangeboden gaven de bewoners aan niks waar te nemen. Hieruit kan geconcludeerd worden dat gedurende het onderzoek geen van de bewoners last had van tinnitus. Op de vraag welke gezondheidseffecten de bewoners hadden ten gevolge van het geluid waren de antwoorden als volgt: Oververmoeidheid, slapeloosheid, slaapstoornissen en hoofdpijn werden door drie personen genoemd. Een algemene spanning i.v.m. boosheid, en stress werden twee keer genoemd. Lichamelijke uitputting, hartritmestoornissen, concentratieproblemen, depressiviteit, druk in het hoofd en op het oor, en het op den duur niet meer weten wat normaal is, werden alle één keer genoemd. Twee personen gaven aan soms last te hebben van trillingen vanuit zichzelf, zonder dat ze blootgesteld werden aan externe trillingen. Drie van de personen namen medicatie ten behoeve van het in slaap komen. Alle bewoners gaven aan dat het geluid niet of nauwelijks gemaskeerd kan worden en dat de buurt uit gaan de enige echte invloed is die de bewoners op het geluid hebben. Alle bewoners hadden alleen last 32