CORPORATIEPROJECT. Bouwen voor de zorg

Transcriptie

1 24 - Corporatiebouw - februari 2016

2 Tekst: Hans Fuchs Beeld: 2by4-architects en Habion Collectief en in zelfregie Bouwen voor de zorg Zorghuisvesting wordt voor corporaties de komende jaren steeds belangrijker; ook de huurders vergrijzen. Corporatiebouw belicht twee bijzondere voorbeelden van zorghuisvesting: het WoonZorgPlein Eltheto in Rijssen van woningcorporatie De Goede Woning en Blok 13 in Amsterdam Oostpoort van Habion, specialist in ouderenhuisvesting. WoonZorgPlein Eltheto On-Rijssens, zo typeert directeur-bestuurder Jan van der Spek van De Goede Woning de architectuur van het WoonZorgPlein Eltheto. Niet alleen het witte pleisterwerk en de moderne vormgeving waren even wennen voor de inwoners van Rijssen, ook de relatief hoge dichtheid van het plan was nieuw in de beschouwelijke Overijsselse stad, die het gewaagde ontwerp volgens Van der Spek inmiddels enthousiast heeft omarmd. Aan het WoonZorgPlein in de Rijssense dorpskern wonen, verspreid over vier gebouwen, ouderen in zorgtoegankelijke huurwoningen, ouderen met een verstandelijke beperking (onder de vleugels van huurder Stichting Philadelphia Zorg), vier kleinschalige woongroepen voor verpleeghuiszorg en twee kleinschalige woongroepen somatiek. Het laatste deel van het WoonZorgplein werd in januari officieel in gebruik genomen. De Goede Woning en zorgverlener Carintreggeland waren gezamenlijk opdrachtgever van het plan. Jan van der Spek: Aanvankelijk bestond de vrees dat de hoge dichtheid, ontstaan uit de hoge boekwaarde van de grond en de woningen, hier niet zou aanspreken, maar die dichtheid hebben de architecten heel goed vertaald in een ruimtelijk ontwerp, met vier zelfstandige volumes aan een openbaar plein. Ontwerp op maat Die architecten zijn Rocco Reukema en Remko Corporatiebouw - februari

3 BOUWEN VOOR SENIOREN Een derde van alle corporatiewoningen wordt bewoond door 65-plussers. In 2012 huurden plussers in Nederland een woning. Ruim 30 procent van de corporatiewoningen is een nultredenwoning. 48 procent van de nultredenwoningen is extra aangepast voor ouderen en gehandicapten. Volgens berekeningen van de overheid was er in 2012 een tekort van woningen voor senioren. De overheid stelt dat dat tekort jaarlijks met tot zal oplopen en dat er tot 2021 tussen de en woningen voor de doelgroep moeten worden aangepast of nieuw gebouwd. Deze woningen moeten volgens de overheid vooral gerealiseerd worden in de aanpak van de bestaande voorraad: verbouw, het creëren van zorgsteunpunten, het inrichten van woonservicegebieden, woningtoewijzing en herbestemmen van zorgvastgoed. Remijnse van 2by4-architects uit Rotterdam. Zij gaven de vier gebouwen elk een eigen signatuur en ontwierpen de woon- en leefomgeving op maat voor de bewoners, op basis van een leefstijlenonderzoek. Remijnse: Daarin inventariseerden we de specifieke behoeften van de vier groepen wat betreft leefomgeving en zorgvraag. De gebruikers zijn weliswaar allemaal oud, maar hebben heel verschillende behoeften. Daarop zijn de gebouwen en de woningen afgestemd. Voor de ouderen met een verstandelijke beperking die op een gesloten afdeling wonen bijvoorbeeld, is het belangrijk om door een gebouw te kunnen dwalen. Voor hen hebben we de gang in hun gebouw zeven meter breed gemaakt en voorzien van thema-nissen. Zo ontstond een belevenisgang waar deze mensen telkens opnieuw ontdekkingen kunnen doen. De meer zelfstandige bewoners met een verstandelijke beperking kregen een eigen buitenruimte, die appelleert aan hun specifieke behoeften. Urban farming De openbare ruimte is de drager van het Woon- ZorgPlein en ontworpen als ontmoetings- en gebruiksruimte. Remko Remijnse: Het plein is het bindmiddel voor alle gebruikers, om bewoners actief te betrekken bij het sociale leven en vereenzaming tegen te gaan. Vroeger werd zorg verleend in introverte gebouwen, waarin de wijk rondom niet ervaarbaar was. Hier hebben we die relatie met buiten centraal gesteld, vanuit een gebouw vol plekken die voelen als thuis. Volgens Van der Spek is de interactie van alle gebruikers via het openbare plein een van de grote verworvenheden van het plan: We hebben sterk ingestoken op de sociale component. Onder andere met urban farming voor bewoners die nu geen tuin meer hebben; het groen wordt bijgehouden door de vitale bewoners van het WoonZorgPlein, als vrijwilligerswerk. Ook het restaurant en het zorginlooppunt in de plint van gebouw De Bolder, in het hart van het plan, dragen bij aan de sociale interactie: 26 - Corporatiebouw - februari 2016

4 Bewoners op gesloten afdelingen komen drie dagen per week in het restaurant eten. Dat betekent dat ze van hun afdeling afkomen. Zorg te gast Gelijk met de oplevering van het Rijssense project, afgelopen januari, vond een eind verderop, in Amsterdam Oostpoort, de opening plaats van een ander bijzonder nieuw woongebouw voor ouderen: Blok 13 van ouderenhuisvester Habion, ontwikkeld in samenwerking met woningcorporatie Stadgenoot. Ook in Blok 13 leven actieve ouderen die nog niet afhankelijk zijn van zorg samen met bewoners die dat wel zijn. De eerste groep woont in vrije sector huurwoningen die geschikt zijn voor zorg. De bewoners die zorg nodig hebben zijn gehuisvest in woningen die verhuurd zijn aan zorgverlener Amstelring. Peter Boerenfijn is directeur van corporatie Habion, gespecialiseerd in ouderenhuisvesting: Blok 13 ziet eruit als een normaal gebouw en ook de mensen die afhankelijk zijn van zorg hebben gewoon een eigen huis met een eigen voordeur en bel. De bewoners zijn in dit gebouw niet te gast bij de zorg de zorg is te gast bij de bewoners. Die omkering stamt uit experimenten die Habion sinds 2013 uitvoert in bestaande verzorgingshuizen in Voorst, Loenen aan de Vecht, Zwolle, Doetinchem en Zuid-Scharwoude. Boerenfijn: Van oudsher hebben deze gebouwen op papier een korte levensduur; vanwege veranderende eisen verouderen ze snel. Tenminste, dat was altijd de overtuiging met renovatie of sloop als vervolg, alles gefinancierd uit de AWBZ. Maar als je naar de demografische ontwikkelingen kijkt, is sluiten of slopen niet verstandig. We hebben die gebouwen later nog hard nodig. Die oude verzorgingshuizen zijn uitermate geschikt om betaalbare woningen voor ouderen in te bouwen. Ze lenen zich voor een tweede leven. Regeldrift Maar dan wel een tweede leven met een andere rol voor de instituties (zoals de zorg), voor de bewoners en voor de lokale gemeenschap waarin het verzorgingshuis staat. Die nieuwe rollen zijn het fundament van het experiment Bejaardenhuis een 2 e jeugd van Habion. Boerenfijn: Vroeger ging het in deze gebouwen De bewoners zijn in dit gebouw niet te gast bij de zorg de zorg is te gast bij de bewoners om functionaliteit in relatie tot de zorg. De zorgfunctie dicteerde het reilen en zeilen. Wij draaien dat nu om: niet de zorg aan het roer, maar de regie bij de bewoners en de lokale gemeenschap. Wij zijn in Voorst aan de lokale gemeenschap gaan vragen: hoe willen jullie eigenlijk oud worden, hoe ziet dat er volgens jullie uit? De bewoners zijn misschien oud, arm en kwetsbaar, maar heel wel in staat om, samen met de lokale samenleving, dat verzorgingshuis samen met ons opnieuw uit te vinden. Deze mensen willen niet wonen in een klassiek bejaardenhuis, maar wel op een plek waar ze comfortabel, gezellig en veilig kunnen wonen, en collectief. En waar ze zelf bepalen hoe ze wonen, wat ze eten en wanneer. Waar zorg binnen handbereik is als het nodig is, en met een verbinding met de buitenwereld, naar de lokale gemeenschap. Met andere woorden: beteugel de regeldrift en kijk vooral wat mensen zelf nodig hebben en voor elkaar krijgen, aldus Boerenfijn. Verzorgingshuis Blok 13 in Amsterdam Oostpoort Corporatiebouw - februari

5 Wij bouwen functioneel geen zorggebouwen meer. Wij faciliteren wonen voor ouderen als collectief en in zelfregie Verzorgingshuis De Benring in Voorst Andere woonzorgprojecten Lokale cateraar In verzorgingshuis De Benring in Voorst leidde dat tot de oprichting van een woonzorgcoöperatie met een bestuur verankerd in het dorp. Met de plaatselijke bakker, de huisarts, een jurist en een accountant als bestuursleden. De Benring werd opgeknapt en 74 appartementen worden nu toegewezen aan ouderen uit Voorst. Maar ook jongeren wonen nu in de aanleunwoningen van het gebouw woningen die ze zelf mochten opknappen. Ze leveren bovendien vier uur per huishouden diensten aan de bewoners van het huis. Zorgverlener Trimenzo stapte in het project in, net als s Heeren Loo, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. De Benring heeft een verpleegpost en levert zorg aan de zelfstandig wonende ouderen op het moment dat zij daaraan behoefte hebben en niet andersom. De woonzorgcoöperatie liet ook de centrale keuken vernieuwen; deze is nu in gebruik bij een cateraar die verse producten uit de buurt gebruikt en ook lokaal maaltijden levert. Daarnaast heeft het gebouw woonkeukens op de verdiepingen, waar bewoners samen met mensen uit het dorp koken. Volgens Boerenfijn kan de methodiek-voorst op veel plekken in Nederland worden toegepast. Maar bij corporaties ziet hij het nog niet breed gebeuren: In projecten zien we toch nog vaak dat men de zorg faciliteert in een zorggebouw. Terwijl wij functioneel geen zorggebouwen meer bouwen. Wij faciliteren wonen voor ouderen als collectief en in zelfregie. Corporaties zijn inventief als het gaat om bouwen voor de zorg. Andere recente projecten: Woonstichting Centrada, Zuiderstaete, Lelystad: Woningbouwvereniging Bergopwaarts, seniorenappartementen Deurne: nieuwsberichten/eerste-transformatie-eengezinswoningen-bergopwaarts-is-een-feit/ Corporatie Lefier, Mantelzorgwoningen in Groningen: www. kaw.nl/nieuwsberichten/zorgeloos-mantelzorgen-groningen/ 28 - Corporatiebouw - februari 2016