Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2, Cellen: bouw en functie

Transcriptie

1 Samenvatting Biologie Hoofdstuk 2, Cellen: bouw en functie Samenvatting door een scholier 1045 woorden 4 maart ,3 32 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Synaps Synaps 1, Hoofdstuk 2: 'Cellen: bouw en functie' Kern nucleolus eiwitten aanmaken voor ribosomen Membranen binnenste laag: celmembraan - dubbellaag vetmoleculen+fosforgroepen (fosfolipiden) - buiten hydrofoob, binnen hydrofiel - eiwitten, transsport: water+voeding erin, afvalstoffen eruit receptoren: bijv. Voor hormonen - Glycolax: herkenbaar koolhydraat, cellen stoppen met delen als ze hem tegenkomen (contactinhibitie), niet bij kanker Buitenste laag (alleen bij planten, schimmels en bacteriën): celwand Mitochondriën energieleveranciers van de cel dubbel membraan: - Binnenmembraan; met uitstulpingen (cristae) - Buitenmembraan Matrix= binnenste Enzymen: koolhydraten energie (ATP) + CO2+H2O intermembraanruimte DNA voor o.a. vorming van eiwitten bijv. ATP-synthase Endoplasmatisch reticulum netwerk membranen, loopt over in kernmembraan Glad ER: - omzetting koolhydraten, ontgiftiging drugs/alcohol/medicijnen - vormt steroïde hormonen (uitgebreid ER bij voortplantingscellen - calcium opgeslagen in spiercellen Ruw ER (ribosomen): Pagina 1 van 5

2 Eiwitten volgens DNA glycoproteïnes Langs membraan vervoerd, daarna blaasjes Ribosomen niet membraan, maar eiwit met RNA bij ruw ER, klein deel ook los in cytoplasma Golgi-systeem membranen die blaasjes maken door insnoeringen (secretieblaasjes, lysosomen) be/verwerkt: blaasjes ER, eiwitten, suikers, vetten daarom veel enzymen Lysosomen door membraan omgeven zakjes met enzymen (lichtzure omgeving) afbraak grote moleculen ( eiwitten, vetten, koolhydraten, nucleïnezuren) fagocytose: insluiting van vaste deeltjes pinocytose: insluiting van vloeibare deeltjes suicide bags: lekken afbraak inhoud cel lost op Tay Sachs: vetsplitsend enzym in lysosomen in zenuwcellen ontbreekt vet hoopt op in zenuwcellen: geen impulsen apoptose:gerichte afbraak (staart kikkervisje) necrose: longembolie: bloedpropje verstopt bloedvat cel skelet en cel spieren 1. Microtubuli: dunne buisjes in alle richtingen steigers beter dan celskelet: voortdurende op- en afbraak Star en toch flexibel - schijnvoetjes - spoelfiguur mitose/meiose - vervoer onderdelen binnen de cel 2. Microfilamenten: draadjes, al dan niet in bundels Bewegingen intrekken membraanblaasjes bij fagocytose contractie in spiervezels Plastiden Alleen in planten Gevormd uit proplastiden, kunnen in elkaar overgaan (leukoplast+licht chloroplast) Leukoplasten: niet gekleurd - slaan vet, zetmeel en eiwit op amyloplasten (wortels, stengelverdikkingen: aardappels/zaden) Chromoplasten: gekleurd - Allerlei kleuren: rijpe vruchten - Chloroplasten= bladgroenkorrels in blad en stengel voor fotosynthese dubbel membraan gevuld met stroma (vloeistof) en gestapelde membraanschijfjes (opvang licht) Vacuoles blaasje in de cel - Voedselvacuole: voedingsstoffen erin door fagocytose (wordt afgebroken door versmelting met Pagina 2 van 5

3 lysosomen) - Contractiele vacuole: in eencellige; pompen teveel opgenomen water eruit Tonoplast: grote centrale vacuole in gespecialiseerde plantencel Oorspronkelijk meerdere kleine vacuoles smelten samen Hierin verbindingen als: eiwitten, K- en N-ionen, kleurstoffen, gif (flavonoiden) Celstrekking: Vacuole neemt water op dmv osmose lengtegroei door druk van binnenuit 2.3 Verschillen tussen plantaardige en dierlijke cellen Plantaardige cellen: Dierlijke cellen Plastiden - Grote centrale vacuole niet in die vorm Celwand: alleen celmembraan - Primaire = buitenste laag en bestaat cellulose elasticiteit - Secundaire = binnenste laag bestaat uit houtstof extra stevigheid Cel kan niet meer groeien als secundaire wand is aangebracht! Middenlamel: raster dunne laagjes pectine tussen de cellen 2.4 Opname en afgifte van stoffen Passief transport - cel speelt geen actieve rol bij transport - kost geen energie - gaat om: water, O2, CO2 CONCENTRATIE! Diffusie: deeltjes verplaatsen van hoge naar lage concentratie tot die overal gelijk is - Alleen in vloeistof of lucht - Kan ook door permeabele wand Osmose: watertransport door semi-permeabel membraan. alleen water, geen grote moleculen of geladen deeltjes hoge concentratie = hoge osmotische waarde hypertonisch: hogere osmotische waarde hypotonisch: lagere osmotische waarde isotonisch: gelijke osmotische waarde Invloeden op diffusie en osmose formule van fick: dv/dt = D F C d kijken wanneer snelheid groter of kleiner is! Dierlijke cel knapt bij teveel opgenomen water (zie rode bloedcel in water) Plantencel heeft stevige celwand Turgor: druk van binnenkant op celwand en andersom (wanddruk) Maximaal in waterige oplossing Minimaal in geconcentreerde oplossing celinhoud kan zelfs loslaten van celwand plasmolyse Pagina 3 van 5

4 grensplasmolyse: staat op punt los te laten Transport via membraanporiën eiwitten in membraan: buiten hydrofiel, binnen hydrofoob poriën in eiwitten voor transport aard eiwit bepaalt soort transport - specifieke kanalen - 2 soorten ionen, 1 naar buiten, 1 naar binnen (HCO3- en Cl-) - 2 soorten gelijkertijd naar buiten Actief transport Enzymatische pomp: vaak tegen concentratieverval in stof bindt aan eiwit wordt door eiwit naar andere kant van het membraan gebracht wel ATP voor nodig! Transport met blaasjes: stukjes van cel afgesplitst of juist versmolten Exocytose: naar buiten Endocytose: naar binnen (fagocytose, pinocytose) 2.5 Weefsels en organen Allerlei soorten cellen in het lichaam die qua bouwplan heel erg overeenkomen. Ze zien er wel heel verschillend uit door de verschillende functies Weefsels: cellen die bij elkaar liggen met zelfde vorm en functie Weefsels samen vormen organen (meerdere weefsels in één orgaan) Hartcellen hartweefsel het hart bloedvatstelsel 2.6 Bacteriën Heel veel bacteriën in veel verschillende milieus (bijv. zuurstofloos, sterk zout, warm) Vaak in symbiose met ander organisme Ziektes: lepra, steenpuist, tuberculose, gonorroe, cholera Bacteriën Mitochondriën + chloroplasten (komen niet in bact. voor) Prokaryoten, want ze hebben geen kern en ER, wel plasmiden (ringvormig DNA zonder membraan) Eukaryoten: wel een kern met verpakt DNA Gram-negatief en gram-positief celwand vooral mureine, bij planten vooral cellulose van buiten naar binnen: Negatief: kapsel celwand - celmembraan Positief: celwand (dikker) celmembraan Celwand is zeer stevig bacterie knapt niet door osmose Kan wel door enzym lysozym (bij huilen of snot) In laboratorium: bacterie in hypertonische oplossing verliest vocht en knapt niet Vermeerderen onder gunstige omstandigheden snel (3 delingen per uur) Inkapseling Bij ongunstige omstandigheden inkapseling of spoorvorming Bacterie gaat weer leven bij betere omstandigheden, behalve als de omstandigheden echt te ongunstig zijn geweest (steriliseren). Geen meiose, kunnen wel stukjes DNA aan andere bacterie overgeven Pagina 4 van 5

5 2.7 Virussen geen organisme, zeer klein (niet met lichtmicroscoop te zien) - kapsel van eiwitten, veel verschillende (kunnen omhulsel hebben met overeenkomsten met celmembraan van gastheer. Bijv. Herpes) - Erfelijk materiaal: DNA en soms RNA (beiden: dubbel- en enkelstrengs) - Voor vermeerdering gastheercel nodig ( voorkeuren voor bepaalde types) Virus op gastheercel DNA/RNA erin gaat tussen DNA zitten van cel of breekt het af regelt nu eiwitsynthese in cel en zorgt voor meer virussen cel knapt en de nieuwe virussen kunnen andere cellen aanpakken Ook voor voeding gastheercel (heeft zelf geen organellen) Pagina 5 van 5