6,5. Samenvatting door een scholier 1879 woorden 19 januari keer beoordeeld. Biologie voor jou

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1879 woorden 19 januari ,5 47 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Samenvatting H1 B1 Organismen (levende wezens): Bacteriën, schimmels, planten, en dieren. Elk individueel organisme heeft een levensloop, direct vanaf het bestaan; Levensloop: Planten Dieren Meestal gedurende hele leven Eerste deel van leven 1. Groei: Direct vanaf het ontstaan van de individu. 2. Ontwikkeling: Verandering in bouw van individu (of alleen in delen). 3. Dood. Bij een soort: Levenscyclus. Blijft voortbestaan ondanks het sterven van individuen. Bij een individu: Levensloop. Het leven eindigt na de dood. Levensverschijnselen; - Stofwisseling / ademhalen. - Voortplanten. - Uitscheiden. - Waarnemen. - Voeden. - Ontwikkelen / groeien. - Bewegen. Individu is dood, als het geen levensverschijnselen meer vertoont. Dood: Als het geen levensverschijnselen meer vertoont. Heel wel ooit geleefd. Levenloos: Heeft nooit geleefd. (water, zuurstof, steen) Enzymen: - Komen voor in cellen van een individu. - Spelen een belangrijke rol bij het omzetten van moleculen. - Versnellen (katalyseren) chemische reacties van stofwisselingsprocessen. B2 Levenstheorieën; * Generatio Spontanea: Organismen ontstaan plotseling uit dode of levenloze materie. Pagina 1 van 6

2 - Levenloze materialen en dode organismen hadden sluimerende levenskrachten. Ontwaken bij gunstige omstandigheden. (ei > kuiken, levenskracht in ei) - Bewijzen; Maden in rottend vlees, muizen uit vuil wasgoed met graankorrels. Veel aanhangers, maar sommige onderzoekers twijfelden. Proeven werden gedaan, en na vaak overdoen werd bewezen dat Generatio Spontanea niet klopte. * Observatie: Natuurverschijnsel wordt waargenomen, dat in aanmerking komt voor verder onderzoek. * Probleemstelling: Natuurverschijnsel is probleem, en er wordt een stelling bedacht. (Hoe ontstaan maden in vlees) * Hypothesevorming: Logische verklaring voor het probleem. * Experimentele fase: Toetsen of de hypothese klopt. Probleemstelling wordt vaak een onderzoeksvraag, die nauwkeuriger is. (maden uit rottend vlees, of uit de eieren van vliegen?) - Verwachting op basis van hypothese. - Experimenteergroep & controlegroep. (blancoproef; invloed is afwezig) * Per experiment maar één invloed tegelijk onderzoeken! * Grote aantallen > betrouwbaarder. * Resultaten: Waarnemingen verrichten en gegevens verzamelen. Zo overzichtelijk mogelijk weergeven. * Conclusie: Resultaten vergelijken met verwachting. * Werkplan: Welk experiment wil je uitvoeren, Hoe wil je de resultaten verwerken? - Opstellen vóórdat je de proef doet. B3 Orgaan: Deel van een individu Één of meerdere functies. Orgaanstelsel: Aantal organen met samen een bepaalde functie. (verteringsstelsel, bloedvatenstelsel) Lichaamsvorm: Verband tussen vorm & functie. Vorm wordt aangepast aan de functie. (stroomlijn) * Voet; Gewelfde vorm > klappen opvangen. * Dijbeen; Beenbalkjes > Licht, maar veel gewicht opvangen. Neuraal netwerk: Verbinding tussen neuronen in de hersenen. (computer) Tegenstroomprincipe: Minder warmteverlies. Uitwisseling van warmte en stoffen. (warmewisselaars) Cellen: Bouwstenen van organen. - Vorm hangt ook hier samen met functie. Weefsel: Groep cellen met dezelfde vorm & functie. Tussencelstof: Dood materiaal tussen de cellen in weefsels. B5 Cel: * Cytoplasma: Grondplasma & organellen. + Grondplasma: Stroperig water met opgeloste stoffen, soms met vacuolen. (blaasje vocht) Vacuole; Blaasje met vocht. Planten meer vacuolen dan dieren. Oude plantencellen; Één centrale vacuole. Pagina 2 van 6

3 + Organellen: Elk deel van de cel met een eigen functie. + Celmembraan: Buitenlaag cytoplasma. - Wandstadig cytoplasma: Cytoplasma ligt in dunne laag tegen de celwand. Dit is alleen bij oude plantaardige cellen, met een centrale vacuole. (Vacuolevocht: water + opgeloste stoffen; zout, glucose reservestoffen, afvalstoffen, kleurstoffen) Antocyaan: Veroorzaakt de kleur in bloemen en vruchten. * Celkern: Kernplasma met kernmembraan. = Regelt de stofwisselingprocessen in de cel. In cytoplasma van een plant; Proplastiden: Kleine korrels die plastiden kunnen worden. Uit proplastiden kunnen ontstaan; - Chloroplasten: Bladgroenkorrels. (fotosynthese) - Chromoplasten: Kleurstofkorrels. (gele of rode pigmenten) - Leukoplasten: Kleurloos. (Kunnen chloro-, chromo-, of amyloplasten (zetmeelkorrels) worden.) Bij een oude plantaardige cel, Is er maar een centrale vacuole, met vaucole membraan. ruimtes. Om het cytoplasma, zit een celmembraan, Om het celmembraan zit de celwand. Tussen de cellen, zijn intercellulaire B6 Kern: Kernplasma > chromosomen > DNA DNA: * Bevat erfelijke informatie. - DNA > booschap naar cytoplasma. Molecuul bevat code voor de productie van bv eiwitten. + Molecuul > door een kernporie in kernmembraan naar cytoplasma. - Molecuul komt in het Endoplasmatisch Reticulum terecht. (ER) ER: * Transport van moleculen in de cel. - Membranenstelsel aangesloten op de kernmembraan. - Netwerk van dubbele membranen in het cytoplasma. - De twee membranen liggen bijna tegen elkaar aan, waardoor er afgeplate holten, en kanaaltjes ontstaan. De ruimtes tussen de membranen liggen met elkaar in verbinding. De eiwitten komen in die ruimtes te liggen, en vanaf het ER worden blaasjes afgesnoerd, die later versmelten met het golgie-systeem. Daar krijgen ze hun uiteindelijke vorm. Van het golgi-systeem snoeren zich weer blaasjes af, dit heet secretie. Ribosomen: * Eiwit synthese. - Liggen op de membranen van het Endoplasmatisch Reticulum. (sommige vrij in cytoplasma) - Bolvormige organellen. Pagina 3 van 6

4 Golgi-systeem: * Verwerken en Transporteren van eiwitten. Eiwitten krijgen hun uiteindelijk vorm. - Opeengestapelde platte blaasjes, elk omgeven door een membraan. + Dierlijke cellen: Lysosomen van het golgi-systeem afgesnoerd. - Blijven in de cel. - Eiwitten in lysosomen zijn enzymen. (reactie hierdoor sneller) Secretie: Afgifte van stoffen door een cel. (cellen van klieren) Mitochondrium: * Verbranding van glucose. - Rond / boonvormig. - Dubbel membraan; Binnenste sterk geplooid. - Zuurstof nodig voor de verbranding. - Enzymen op het geplooide membraan (binnen). - Energie van verbranding wordt tijdelijk opgeslagen in de moleculen van het ATP. Als er energie nodig is, wordt het uit het ATP gehaald. * Aantal Mitochondriën in een cel, is afhankelijk van de activiteit van de cel. Chloroplast: Gevuld met membranen waartussen afgeplatte holtes zitten. Op de membranen liggen de enzymen voor fotosynthese. Celmembraan: * Regelt de samenstelling van het cytoplasma door selectief de stoffen de cel in te transporteren. - Grens tussen een cel en zijn omgeving. Zorgt voor bescherming. + Bestaat uit twee lagen fosfolipiden, waarin eiwitten liggen ingebed. Bacteriën: De informatie voor erfelijke eigenschappen ligt in één streng DNA, los in het cytoplasma. Bacteriën hebben geen kernmembraan, dus geen scheiding tussen kern- en cytoplasma. Ze hebben wel een celmembraan met celwand, maar er zijn geen vacuolen, ER s of plastiden te onderscheiden. B7 Oplossing: Bestaat uit oplosmiddel, of opgeloste stoffen. - Organismen: Water is belangrijkste oplosmiddel. Concentratie: Hoeveelheid opgeloste stof per volume-eenheid van de oplossing. (volumeprocenten) - Lage concentraties: ppm (parts per million). 1 ppm = 0,0001%. * Concentratie altijd berekend tov de totale oplossing. Gassen: Druk / spanning ipv concentratie. - Hoe meer gasmoleculen per tijdseenheid tegen een wand opbotsen, hoe hoger de druk. Druk ve gas: p (pascal (Pa), kilopascal (kpa)) Diffusie: Verplaatsing van een stof; Hoge concentratie > Lage concentratie. - Komt tot stand doordat de moleculen van de gassen/vloeistoffen bewegen. (ijs dus geen diffusie) Pagina 4 van 6

5 - Beweging; Alle kanten op. + Molecuul gaat in een rechte lijn, totdat het tegen een ander molecuul opbotst. Bewegingsrichting veranderd, als botst. * Diffusie; Homogene (gelijkmatige) verdeling van moleculen in de ruimte. Diffusiesnelheid: Nettoverplaatsing van een stof per tijdseenheid. - Afhankelijk van; + Diffusieoppervlak: Groter diffusieoppervlak > Snellere diffusie. + Afstand waarover de diffusie plaatsvindt: Kleinere afstand > snellere diffusie. + Temperatuur: Hogere temperatuur > Hogere bewegingssnelheid, snellere diffusie. + Druk- / concentratieverschil: Hoger druk- / concentratieverschil > snellere diffusie. + Grootte van de molecuul, soort van de diffunderende stof. Osmose: Diffusie van water door een semi-permeabel membraan, van een plaats met een lage naar een plaats met een hoge osmotische waarde. - Doorlatend: Permeabel. (alle moleculen kunnen erdoorheen) - Halfdoorlatend: Semi-permeabel. (alleen watermoleculen kunnen erdoorheen, opgeloste stoffen niet) * Water van laagste concentratie > Hoogste concentratie. - Water van de oplossing met lage concentratie gaat weg, dus de concentratie word hoger. Osmotische waarde: Hoe hoger de concentratie, hoe hoger de osmotische waarde. Afhankelijk van het aantal opgeloste deeltjes pet volume-eenheid. B8 Eencellige dieren: Celmembraan is de scheiding met het externe milieu. Veelcellige dieren: Iedere cel wordt omgeven door een dun laag je vloeistof: Weefselvloeistof. Weefselvloeistof van organisme vormt één geheel: interne milieu. Celmembraan is scheiding tussen cel en zijn interne milieu. Selectief permeabel celmembraan. Celmembraan: Twee lagen fosfolipiden, met eiwitten ingebed. - Gemakkelijk door fosfolipidenlaag: Zuurstofmoleculen & koolstofdioxidemoleculen. Fosfolipiden zijn vet, dus de moleculen uit het cytoplasma kunnen er niet doorheen. Cellen kunnen zo het concentratieverschil regelen. Watermoleculen gaan via porie-eiwitten, die gevuld zijn met water, naar buiten. - Andere eiwitten in het celmembraan zijn transportenzymen. + Deze eiwitten kunnen glucosemoleculen of CL-ionen door het celmembraan vervoeren Actief transport: Tegen het concentratieverval in. Dit kost wel energie. (door speciale transportenzymen) Energie die hiervoor nodig is, wordt geleverd door ATP. Natrium-kaliumpomp: Speciale transportenzymen die voortdurend Na-ionen uit de cel halen, en K-ionen binnen halen. Pagina 5 van 6

6 Receptoreiwitten: Speciale eiwitten die aan de buitenkant stoffen kunnen binden. (op de celwand) Verschillende typen weefsels hebben verschillende receptoreiwitten. Fagocytose: Vaste stof wordt ingesloten in een blaasje dat van het celmembraan wordt afgesnoerd. Deze stoffen passeren het celmembraan niet. Pinocytose: Vloeistoffen worden opgenomen in dit proces. Plasmastroming: Cel is door membranen in compartimenten verdeeld. Daartussen is diffusie & actief transport van cellen mogelijk. In veel cellen kan ook het cytoplasma als geheel stromen: Plasmastroming. Membranen van organellen dienen als; - Bindingsplaats voor enzymen. - Selecterende functie tussen organellen. Functie organel: Bepaald door de enzymen die het organel bevat. B9 Bloedcellen in water knappen kapot, omdat het water de cel in gaat, omdat de concentratie daar hoger is. De cel gaat dus kapot, omdat de celmembraan het niet aankan. Plantenweefsel in water gaat niet kapot, omdat de celwanden volledig doorlaatbaar zijn. De plantencellen nemen door osmose water op uit de omringende celwanden. Hierdoor zijn plantencellen opgepompt met water. De celwand rekt iets uit, maar oefent tegendruk uit. (fietsband) Turgor: Druk van de cel tegen de celwand. (onder normale omstandigheden heeft een plant turgor) Wanddruk: Druk van de wand tegen de cel. Plantencellen met turgor zijn turgescent. Plasmolyse: De cel laat los van de celwand, omdat het volume van de cel te klein word. Plant verliest zijn stevigheid, als er veel plasmolyse is. Pagina 6 van 6