::s ~ G) Examen VBO-MAVO-C

Transcriptie

1 -G) " ::s ~ G).c (.) u, xamen VO-MVO- Voorbereidend eroeps Onderwijs Middelbaar lemeen Voortezet Onderwijs Tijdvak 1 insda 21 mei uur it examen bestaat uit 42 vraen. Voor elk vraanummer is aaneeven hoeveel punten met een oed antwoord behaald kunnen worden. ls bij een open vraa een verklarin, uitle, berekenin of afleidin evraad wordt, worden aan het antwoord meestal een punten toeekend als deze verklarin, uitle, berekenin of afleidin ontbreekt. Geef niet meer antwoorden (redenen, voorbeelden e.d.) dan er worden evraad. ls er bijvoorbeeld twee redenen worden evraad en je eeft meer dan twee redenen, worden alleen de eerste twee in de beoordelin meeeteld ein

2 ij de beantwoordin van alle vraen ma van onderstaande eevens ebruik worden emaakt. eevens Periodiek systeem, de eerste 20 elementen Groep Periode H 1 2 He 2 Li e N 0 F Ne 3 Na M l Si p s l r 4 K a feronde atoommassa's Oplosbaarheid van zouten in water toom- OH- 02- c1- r- 1- s2- No 3 - col- sol- PO43- massa (u) + - s s s s s s m s 107,9 l 27,0 r 39,9 a 137,3 r 79,9 12,0 a 40,1 l 35,5 r 52,0 u 63,5 F 19,0 Fe 55,8 H 1,0 He 4,0 H 200,6 I 126,9 K 39,1 M 24,3 N 14,0 Na 23,0 Ne 20,2 0 16,0 p 31,0 Pb 207,2 s 32,1 Si 28,1 Sn 118,7 Zn 65,4 J3+ s s a2+ - a2+ m - u2+ s s Fe2+ s s Fe3+ s s H2+ - s K+ - M2+ s s Na+ - NH Pb2+ s s Sn2+ s s Zn2+ s s m m m - - s m s s s m s m s - s s s s s s - s - s s s s - s s s s s s s s s s - - s s s s = oed oplosbaar m = mati oplosbaar s = slecht oplosbaar - = bestaat niet of reaeert met water Lees verder

3 -2p 1-2p 2 2p - 3 lektron en neutron Welke van de onderstaande uitspraken is juist? 1 e massa van een elektron is elijk aan de massa van een neutron. 2 e ladin van een elektron is elijk aan de ladin van een neutron. een van beide alleen 1 alleen 2 zowel 1 als 2 toom en atoom bestaat uit twee elektronen, twee neutronen en twee protonen. Hoe root is het atoomnummer van dit atoom? Hoe root is de atoommassa van dit atoom? lu 2u 4u 6u Versla Wim heeft een reaeerbuis voor de helft evuld met water en daar een spatelpunt vaste stof aan toeevoed. Wim schrijft in zijn versla:,,na het schudden van de reaeerbuis zie ik witte korreltjes door de vloeistof dwarrelen. e vloeistof is troebel. Na enie tijd zakken de korreltjes naar de bodem. Ook na laner schudden blijven de korreltjes zichtbaar." 2p 4 Welke van de onderstaande zinnen kan Wim ook ebruiken om de inhoud van de reaeerbuis direct na het schudden te beschrijven?,,na het schudden van de reaeerbuis ontstaat een witte... " emulsie nevel oplossin suspensie 2p 5 Wim heeft één van de stoffen keukenzout, krijt, soda en suiker bij deze proef ebruikt. Welke stof heeft Wim ebruikt? keukenzout krijt soda suiker - Lucht Jan doet twee proeven. Proef 1: Hij plaatst een brandende kaars in een bak met 1 liter lucht en hij sluit de bak af. Hij meet hoeveel seconden de kaars blijft branden. Proef 2: Hij ademt diep in en uit. e uiteademde lucht vant hij op. In een bak met 1 liter van deze uiteademde lucht plaatst hij een brandende kaars en hij sluit de bak af. Hij meet hoe lan de kaars blijft branden. 2p 6 randt de kaars bij proef 2 korter dan, even lan als of laner dan bij proef 1? e kaars brandt bij proef 2 korter dan bij proef 1. even lan als bij proef 1. c laner dan bij proef Lees verder

4 - Giftias en werknemer van een chemisch bedrijf merkt dat as uit een ascilinder lekt. Op de cilinder staat een pictoram dat aaneeft dat het as ifti is. Hij waarschuwt de veiliheidsdienst van het bedrijf en vertelt dat het as ifti is. e veiliheidsmensen die de ascilinder komen repareren, draen een asmasker. 2p 7 Welk van de onderstaande pictorammen staat op de ascilinder? pictoram 1 pictoram 2 pictoram 3 pictoram 4 pictoram 5 pictoram 1 pictoram 2 c pictoram 3 pictoram 4 pictoram 5 2p 8 In dit bedrijf heeft men cilinders met de volende assen: chloor, helium, stikstof, waterstof en zuurstof. Welk van deze assen zit in de lekkende ascilinder? chloor helium stikstof waterstof zuurstof 2p 9 - toomsoorten -3p 10 lementen 2p 11 Giftie assen worden in een asmasker door actieve kool ebonden. Welke scheidinsmethode wordt hierbij toeepast? adsorptie destillatie extractie filtratie e molekulen in het menselijk lichaam bestaan voornamelijk uit vier atoomsoorten. Noem drie van deze atoomsoorten. lik bestaat uit dun ijzer dat teen roesten wordt beschermd door een laaje van een ander metaal. Welk ander metaal? aluminium chroom lood tin zink 2p 12 Uit welke stof bestaat diamant? oud koolstof c silicium ijzer Lees verder

5 - Formuletaal 2p 13 Wat is de verhoudin tussen het aantal manesiumionen en het aantal nitraationen in een oplossin van manesiumnitraat? aantal manesiumionen aantal nitraationen F p 14 e onderstaande verelijkin is niet kloppend emaakt. NH NO + H20 Welk etal staat voor 0 2 als de verelijkin kloppend is emaakt? Loodmenie is een oranje stof met formule Pb 3 O 4 (s). Men maakt loodmenie door loodoxide, PbO(s), bij hoe temperatuur te laten reaeren met zuurstof. 3p 15 Geef de verelijkin van deze reactie. - Reacties 2p 16 Welke van de onderstaande uitspraken is juist? J ij de volledie verbrandin van aardas ontstaat roet. 2 ij de volledie verbrandin van aardas ontstaat koolstofmono-oxide. een van beide alleen 1 c alleen 2 o zowel 1 als 2 2p 17 ij welke van de onderstaande twee proeven ontstaat een neersla? Proef 1: an een oplossin van kopersulfaat wordt een oplossin van natriumcarbonaat toeevoed. Proef 2: an een oplossin van kopersulfaat wordt een oplossin van bariumchloride toeevoed. bij een van beide proeven alleen bij proef 1 c alleen bij proef 2 zowel bij proef 1 als bij proef 2 en oplossin van natriumhydroxide wordt toeevoed aan een oplossin van zwavelzuur. r treedt een reactie op. 2p 18 Welke van de onderstaande uitspraken over deze reactie is juist? J ij de reactie wordt een neersla evormd. 2 ij de reactie wordt water evormd. een van beide alleen 1 c alleen 2 zowel 1 als 2 ij een oplossin van tinchloride (Sn1 2 ) druppelt men een oplossin van natriumhydroxide. r ontstaat een neersla. 2p 19 Geef de formule van de stof die neerslaat Lees verder

6 2p 20 Welke van de onderstaande omschrijvinen is een juiste omschrijvin van een veristin? Glucose wordt omezet in alcohol en koolstofdioxide. Glucose en zuurstof worden omezet in koolstofdioxide en water. c Koolstofdioxide en water worden omezet in lucose en zuurstof. - Titanic krante-artikel Vondsten litanie chemisch ereinid Het nelse passaiersschip Titanic verin in 1912 na een aanvarin met een ijsber. In 1985 werd het wrak op de oceaanbodem ontdekt. In de jaren daarna werd een aantal ebruiksvoorwerpen uit het wrak ehaald. Op een metalen voorwerp dat lan in zeewater lit, vormt zich een dikke roestlaa. en Frans bedrijf heeft voorwerpen uit het wrak schoonemaakt met een chemisch proces. Tijdens het schoonmaken zijn de metalen voorwerpen onderedompeld in water. Men laat waterstofas lans het voorwerp borrelen. e waterstofbelletjes vreten de roest we. naar een artikel in "de Volkskrant" Op ijzeren voorwerpen wordt in zout water veel sneller roest (Fe ) evormd dan in zuiver water. 2p 21 Het zout is bij dit roesten van ijzer op te vatten als een beinstof. indicator. c katalysator. o reactieprodukt. ij het proces waarmee het Franse bedrijf voorwerpen schoonmaakt, wordt waterstof ebruikt. Het bedrijf maakt de waterstof uit water waaraan men een beetje zuur heeft toeevoed. 2p 22 Kan het bedrijf waterstof verkrijen door destillatie of door elektrolyse van deze oplossin? door een van beide methoden alleen door destillatie c alleen door elektrolyse o zowel door destillatie als door elektrolyse e waterstof reaeert met de roest (Fe ). ij deze reactie ontstaan ijzer en water. 4p 23 Geef de verelijkin van deze reactie. Vermeld bij alle formules de juiste toestandsaanduidin. - Produktie van alcohol Men kan alcohol produceren door water te laten reaeren met 2 H 4. Hieronder staat de reactieverelijkin eeven voor deze bereidin van alcohol. 2 H 4 + H H P 24 Geef de naam van de stof met formule 2 H 4 2p 25 Indien bij deze bereidinswijze uiteaan wordt van 1 k 2 H 4 hoeveel alcohol zal er dan ontstaan? minder dan 1 k 1 k c meer dan 1 k Lees verder

7 - mmoniak Soms worden in kranten meninen weereeven die teenesteld zijn aan de alemene opvattinen over bepaalde onderwerpen. Hieronder volt een stukje uit zo'n kranteartikel. krante-artikel mmoniak zuivert de lucht "mmoniak is een luchtzuiveraar van de bovenste plank". eze stellin verdedit r. de Jon tijdens een discussie tussen boeren en verteenwoordiers van natuurbescherminsoranisaties. r. de Jon: Niet de boer met zijn ammoniak, maar de industrie en het verkeer produceren de echte "zware Jonens van het milieu, de stikstofoxiden (de NOx-en) en de zwaveloxiden (de SOx-en). mmoniak neutraliseert hen. mmoniak is de politieaent die de boosdoeners komt arresteren. Maar de aent wordt niet ewaardeerd. rer no, wordt zelf uiteroepen tot hoofdschuldie. naar een artikel in de " Twentsche ourant" en voorbeeld van een SOx is de stof met formule SO 3 2p 26 Geef de naam van deze stof. e overheid stelt aan de landbouw zware eisen om de ammoniakuitstoot uit de mest naar beneden te brenen. Nomaals r. de Jon: onzin. mmoniak hoeft niet uit de lucht. oor de bindin aan SOx en NOx kun Je er een smak zuren mee naar beneden halen. Wat vind Je in de bossen, direct na het verspreiden van mest op het land? Juist, ammoniumsulfaat. Maar heeft de boer daar het zwavelzuur edeponeerd? Of was het de overheid met zijn elektriciteitscentrales die steenkool of aardolie als brandstof ebruiken?" Wanneer ammoniak (NH 3 ) in de lucht komt, kan ammoniak reaeren met zuur reenwater. Hierdoor wordt de zure reen ontzuurd. 2p 27 Hoe noemt men een stof die een zure oplossin kan neutraliseren? base indicator c zout zuur Tijdens een reenbui ontstaat op de bladeren van de bomen een oplossin van ammoniumsulfaat. ls het bos opdroot na de reenbui, blijft op de bladeren vast ammoniumsulfaat over. 3p 28 Geef de verelijkin van het ontstaan van vast ammoniumsulfaat, (NH 4 )zso 4, doordat de oplossin op de bladeren indampt. Vermeld hierbij de juiste toestandsaanduidinen. Uit het eeven dat in het bos ammoniumsulfaat wordt aanetroffen, trekt r. de Jon de conclusie dat in het bos zwavelzuur aanwezi was (2e kolom, reel 12 en 13). 2p 29 Le uit hoe je uit dit eeven deze conclusie kunt trekken. Volens r. de Jon hoeft de ammoniak niet uit de lucht. Hij wil dat de uitstoot van zwaveloxiden verminderd wordt, omdat de zwaveloxiden de oorzaak zijn van de aanweziheid van zwavelzuur in het bos. 1 P 30 o Noem een manier om de uitstoot van zwaveloxiden te verminderen Lees verder

8 - Stikstofbemestin ij de teelt van roente moet er onder andere voor ezord worden dat het ewas voldoende stikstof krijt. en tuinder strooit op zijn veld met bloemkool 135 k Tuinmest lauw uit. eze mest bevat 12 massaprocent stikstof. 1 P 31 Hoeveel k stikstof krijt dit veld met bloemkool door deze bemestin met Tuinmest lauw? loemkool heeft tijdens de roei zoveel stikstof nodi dat de tuinder het veld no extra moet bemesten met een stikstofmeststof. Hiervoor ebruikt de tuinder ammoniumnitraat (NH4NO3). Op dit veld met bloemkool is 10 k extra stikstof nodi. 3p 32 Geeft de tuinder voldoende stikstof als hij dit veld extra bemest met 30 k ammoniumnitraat? Geef een verklarin voor je antwoord met behulp van een berekenin. - Zuren 2p 33 Wat is de formule van fosforzuur? HPO3 HPO4 c H2PO3 H 2 PO 4 H3PÜ3 F H3PÜ4 en oplossin van salpeterzuur bestaat uit watermolekulen en andere deeltjes. 2p 34 Geef de formules van die andere deeltjes in een oplossin van salpeterzuur. - Ontkalken Karel heeft een elektrisch koffiezetapparaat. it apparaat moet reelmati ontkalkt worden. Hiervoor ebruikt Karel "schoonmaakazijn". Schoonmaakazijn is een oplossin die H+ ionen bevat. ij de reactie met kalk ontstaat onder andere koolstofdioxide. 3p 35 Geef de verelijkin van de reactie tussen kalk (ao3) en de H+ ionen van de schoonmaakazijn. e ph van schoonmaakazijn is oneveer 4. 2p 36 Wordt de ph van de schoonmaakazijn door de reactie met kalk laer, blijft de ph elijk of wordt de ph hoer? e ph wordt laer. e ph blijft elijk. c e ph wordt hoer. - tsen 2p 37 F Men heeft drie oplossinen met een verschillende ph. oplossin 1 met ph = 1 oplossin 2 met ph = 7 oplossin 3 met ph = 10 Welke van deze oplossinen heeft een etsende werkin op ijzer? alleen oplossin 1 alleen oplossin 2 alleen oplossin 3 alleen oplossin 1 en 2 alleen oplossin 1 en 3 alleen oplossin 2 en Lees verder

9 - Koolstofchemie In een folder stond de volende tekenin: e tekenin stelt een molekuul van een alkaan voor. 2p 38 Geef de naam van dit alkaan. 2p 39 Welke van de onderstaande stoffen behoort tot de roep stoffen met de alemene formule nh2n? 6lft; 6H8 c 6 H 12 6H14 2p 40 Is aardolie de rondstof voor messin en voor plastic? voor een van beide alleen voor messin c alleen voor plastic zowel voor messin als voor plastic - Zuurstof ij het verhitten van een mensel van de vaste stoffen kaliumchloraat en bruinsteen ontstaat een as. Je wilt onderzoeken of er zuurstof ontstaat. Je moet daarvoor een opstellin maken waarmee je het as kunt opvanen. Met het as kun je dan een proefje doen om te onderzoeken of het zuurstof is. Je kunt voor je opstellin een keuze maken uit de onderdelen die zijn afebeeld in fiuur 1. ij het bein van de proef moeten sommie onderdelen van de opstellin water bevatten. fiuur 1 reaeer- reaeerbuis met buis kaliumchloraat en bruinsteen erlenmeyer bekerlas slan Il Il,mw 11, kurken met één en met twee aten l l korte en lane buisjes 4p 41 Teken de opstellin die je nodi hebt voor deze proef. Maak bij het tekenen een keuze uit de onderdelen die zijn afebeeld in fiuur 1. Geef in de etekende opstellin het water aan door middel van arcerin: 1/. / :,1 rander en statieven hoeven niet etekend te worden. 2p 42 Le uit hoe je kunt onderzoeken of het as dat je hebt opevanen zuurstof is. eschrijf de handelinen die je moet doen, de moelijke waarnemin(en) en de conclusie(s) die daaruit etrokken kunnen worden. 1%1-iW