Hoe breng je een klassieke film noir sfeer in een korte animatie?

Transcriptie

1 Hoe breng je een klassieke film noir sfeer in een korte animatie? CMD Seminar Visual Design klas 2 Bionda van Hoeven Neelke Laarakker

2 1. Wat is klassieke film noir? 2. Wat is sfeer? 3. Hoe heeft cinematografie invloed op klassieke film noir sfeer? 4. Hoe heeft storytelling invloed op klassieke film noir sfeer? 5. Wat is short animation? 6. Conclusie inhoud 2

3 klassieke film noir? 2

4 1.Wat is klassieke film noir? Het gaat hier over het doorgronden wat men verstaat onder de filmische term klassieke film noir. Er moet eerst een duidelijk beeld worden gevormd over wat deze term inhoud voordat er verder in details kan worden getreden. Het onderwerp klassieke film noir is al een veel besproken onderwerp onder film studies, film makers, film theoreticus en critici. Er is door de jaren heen al veel studies naar gedaan en erover gediscussieerd. Om klassieke film noir te ontleden wordt dan ook de reeds beschikbare literatuur en studies ingezet. Daarnaast zal er gebruik gemaakt worden van voorbeelden, zowel afbeeldingen als films die meer tot de verbeelding spreken en het plaatje aanvullen. 1.1 Wat is klassieke film noir? Film noir vindt men niet alleen terug in films maar wordt inmiddels ook ingezet voor andere media typen zoals; fotografie, fashion, posters, animaties en ga zo maar door. Hier ligt de focus op waar film noir zijn oorsprong heeft gevonden; in film. Terug naar de roots van film noir zijn hier enkele afbeeldingen van de aller eerste film noir films. Afbeelding uit de film Stranger on the Third Floor van Boris Ingster (1940). Deze film wordt gezien als de eerste film noir. 3

5 1.Wat is klassieke film noir? Film Shadow of a Doubt van Alfred Hitchcock (1943). 4

6 1.Wat is klassieke film noir? De geschiedenis van film noir De term film noir werd als eerste gebruikt in 1946 door de Franse film criticus Nino Frank. Hij ontdekte een donkere trend in de Amerikaanse Hollywood films die ook werden uitgegeven in Frankrijk. Noir is dan ook het Franse woord voor zwart. Deze trend was toen die tijd nog onbekend voor de filmmakers zelf. De term omving in eerste instantie films tijdens- en de naoorlogse periode van de tweede wereldoorlog die werden gekenmerkt door hun duistere karakter en cynisme dat nog niet eerder was gezien Wat wordt er bedoeld met klassieke film noir Ondertussen heeft film noir zich geëvolueerd en met de gaande discussie of film noir behoord onder een stijl of een genre worden de grenzen vaag wanneer iets film noir is. Door te refereren aan de klassieke film noir blijft men bij de oorspronkelijke film noirs. Film noir maakt gebruik van de naoorlogse sfeer van angst, pessimisme en wantrouwen. Het is een stijl en/of genre van zwart-witte Amerikaanse films die voor het eerst ontwikkeld werden in de jaren De klassieke film noir wordt gezien als de film periode van 1940 tot Wat is film noir? Om te weten wat een film een film noir maakt, is het belangrijk om te weten wat de noir element in een film is. Een van de belangrijke kenmerk van film noir is de low-keybelichting. Hier is voornamelijk de letterlijke vertaling van het Frans naar het Nederlands van noir (zwart) op gebaseerd. Maar dit is niet het enige wat een film noir maakt. De critici die verschillen in de mening of film noir al dan niet een genre is, verschillen beduidend minder in de mening van de belangrijkste elementen wat een film noir zijn. Zo komt in de storytelling eveneens het noir element terug. Er is sprake van een duistere en cynische verhaallijn. De meerderheid van noir films zijn gebaseerd op misdaad en problemen die spelen binnen die tijd. Wanneer de noir stijl en noir storytelling te samen komen heb je nog de noir sfeer die films tot een noir maken. De stijl, storytelling en sfeer worden later gedetailleerder behandeld. Verder bezit film noir film elementen van onder anderen misdaad-, detective-, melodrama en mysterie genres. 1.2 De discussie over film noir Het problematische van het definiëren van film noir, komt deels voort uit het feit dat in het begin (1940 en 1950), de categorie film noir niet werd toegepast op de films toen ze werden gemaakt. Later werd pas ontdekt dat meerdere films zelfde karakteristieken hadden waaraan de naam film noir werd verleend. De eerste poging om film noir te definiëren werd gedaan door de critici Raymond Borde en Etienne Chaumeton in hun boek uit 1955; Panorama du film nort américain Door de jaren heen zijn nog talloze pogingen gedaan om een definitie te bepalen. Film noir lijkt te verwijzen naar films waarbij de kenmerken niet zo duidelijk zijn als bij andere genres. Eveneens kan film noir zich ook samenvoegen met deze andere genres. Critici kunnen het niet eens worden over wat de belichaming van film noir is, elke studie en website heeft zijn eigen filmografie en inmiddels heeft film noir zich ontwikkeld en gemuteerd. Een van de gevolgen hiervan is de nieuwe filmbelichaming neo noir Is film noir een genre? Volgens sommige critici is film noir wel een 5

7 1.Wat is klassieke film noir? genre. Maar dan is het belangrijk om te weten wat een film genre inhoudt; In de academische discipline, film studies, verwijst genre naar de methode gebaseerd op overeenkomsten in narratieve elementen waaruit films zijn opgebouwd. De meeste theorieën over film genres zijn ontleend uit literaire genres. Filmgenres kunnen worden ingedeeld op verschillende manieren. Dit kan zijn op basis van de setting (het milieu of omgeving) waarin het verhaal en de actie plaatsvindt. Het thema of de topic die verwijst naar de problemen of concepten waar het binnen de film om draait. De sfeer, dit is waar de emotionele toon van de film onder anderen mee wordt gezet. Het format, dit verwijst naar de manier van filmen en de wijze van presentatie. De Ph.D. gecertificeerde Warren Buckland, gespecialiseerd in film studies op Oxford Brookes University zegt hierover het volgende; Dit proces van classificatie ordent niet systematisch films in genres. Dit komt omdat de grenzen tussen film genres verwarrend zijn en niet duidelijk zijn afgebakend. Bovendien zijn genres niet statisch maar evalueren. Hierdoor veranderen hun overeenkomende kenmerken na verloop van tijd. De meeste films zijn hybride genres aangezien ze over de gemeenschappelijke kenmerken bezitten van meer dan een genre. Criticus Paul Kerr (In Out of What Past? Notes on the B-film noir 1978) verdedigt film noir als genre. Het opvallendste kenmerk van de stijl binnen film noir, de lowkeybelichting, was volgens hem uit nood ontstaan door een gebrek aan budget bij deze films om zo de low budget sets te maskeren. Een technische noodzaak in plaats van een stijl. Paul schrader als film director, screen writer en film criticus (in Film noir reader Notes on film noir 1972) is een van de velen die film noir beschouwd als een stijl. Hij concentreerde zich op het thema en de stijl binnen film noir. Volgens Paul Schrader wordt film noir bepaald en gedefinieerd door de toon en de sfeer en heeft het niks van doen met een genre. Deze stijl komt volgens hem namelijk in verscheidende genres terug. Inzichten Film noir (zwarte cinema) is ontstaan in de periode tijdens- en na de tweede wereldoorlog. Hierdoor hebben deze films een donkere en cynische ondertoon. De klassieke film noir verwijst naar de begin periode van film noir, van 1940 tot De belangrijkste elementen van film noir zijn de low-key belichting, de typerende storytelling en de typische sfeer. Film noir bezit elementen van o.a. misdaad-, detective-, melodrama en mysterie genres. Belangrijk is om te weten dat pas later de term film noir aan deze films werd toegewezen. Onder anderen hierdoor bestaat nog steeds de gaande discussie of film noir een genre of een stijl is. 6

8 1.Wat is klassieke film noir? Literatuurlijst Mark T. Conard (2006) The Philosophy of Film Noir: University Press of Kentucky, pagina 9 Andrew Spicer (2010) Historical Dictionary of Film Noir, pagina xxxvii / 38 Paul Schrader (1972) Film noir reader, pagina Paul Kerr (1978) Out of What Past?: Notes on the B-film noir Problemen met definiëren van Film noir. Geraadpleegd op Definitie en categorizatie van Film noir. Geraadpleegd op film_noir Film Stranger on the Third Floor van Boris Ingster (1940) [afbeelding]. Geraadpleegd op Film The Maltese Falcon van John Huston (1941) [afbeelding]. Geraadpleegd op Movie%20Summaries/M/Maltese%20Falcon,%20The%20%281941%29.htm Film Shadow of a Doubt van Alfred Hitchcock (1943) [afbeelding]. Geraadpleegd op alfred-hitchcock/images/ /title/ shadow-doubt-photo De visuele stijl van film noir. Geraadpleegd op what-explains-the-visual-style-of-film-noir/ Wat is film noir. Geraadpleegd op

9 wat is sfeer? 8

10 2.Wat is sfeer? Om te weten hoe men een klassieke film noir sfeer kan brengen in een animatie, moet men eerst weten wat sfeer precies inhoud. Sfeer is een term dat wat lastiger te definiëren valt. Hierdoor wordt aan de hand van literatuur en deskresearch een visie gecreëerd op sfeer. Vervolgens worden de key elementen benoemd voor het creëren van een sfeer binnen animaties en films. Tenslotte wordt er teruggepakt op welke sfeer doorgaans in klassieke film noir zit. 1.1 Wat is sfeer? Wanneer men vraagt hoe de sfeer was op een bepaald moment, dan komt er een antwoord uit voort die alles behalve specifiek is. De sfeer was goed, er hing een vrolijke sfeer enzovoort. Sfeer is dan ook moeilijk te definiëren omdat alle elementen die een sfeer vormen worden opgenomen in onze onderbewustzijn. Onze onderbewustzijn heeft een veel groter verwerkingscapaciteit dan ons bewustzijn. Hierdoor kunnen we niet alle losse onderdelen benoemen waaruit de sfeer voortkomt en zien we de sfeer als een geheel. Sfeer definiëren is dan ook niet zomaar gedaan. Dit heeft tevens te maken met ieders eigen perceptie. Hoe men sfeer interpreteert heeft te maken met dat ieders interpretatie voortkomt uit onder anderen; de cultuur waarin men leeft, het gene dat men heeft geleerd, persoonlijke ervaringen waaraan men refereert en ga zo maar door. Maar nog voor het interpretatie proces, is er al een sfeer aanwezig. Men geeft pas betekenis aan sfeer wanneer sfeer emoties en vervolgens gevoelens oproept. Dit is wanneer het bewustzijn kan intreden. Ondanks dat sfeer onzichtbaar is wordt sfeer wel gecreëerd door meer tastbare zaken. Angelique Nossent, eigenaresse van design office Begane Grond, benoemd in haar boek (Een zoektocht naar sfeer) 7 elementen die sfeer creëren; licht, kleur, geluid, geur, smaak, fysiek gevoel en vorm. 1.2 Sfeer in films en animaties Sfeer is overal maar nu ligt de focus op films en animatie. Hoe creëer je hierin een sfeer? Er zijn bepaalde elementen die helpen bij het creëren van een dergelijke sfeer binnen dit medium. Sfeer binnen films en animaties wordt gezien als de elementen die de kijker wat laat voelen dus hoe de film/animatie dat heeft bereikt. Velen elementen dragen bij aan de sfeer van de film/animatie zoals; het camera werk, belichting, editing, het script, het acteurwerk, de muziek, het kleurenschema enzovoort. Deze elementen kunnen ruwweg ingedeeld worden in de storytelling en cinematografie, waarbij in storytelling de nadruk ligt op narratieve aspecten en bij cinematografie de visuele aspecten. De sfeer moet niet in de war worden gehaald met het gevoel van de kijker. Bijvoorbeeld een onheilspellende sfeer, is de sfeer in de film/animatie. Het gespannen gevoel wat deze sfeer opwekt bij de kijker is het gevoel. Oftewel voor een sfeer is niet het gevoel van de kijker nodig, het gevoel van de kijker is enkel een gevolg De klassieke film noir sfeer Aangezien film noir opkwam in de tijd van het einde van de tweede wereld-oorlog is het niet verwonderlijk dat de film noir een bepaalde sfeer draagt. In Frankrijk, in de naoorlogse tijd, werd film noir gebruikt om een bepaalde set van Hollywood films te 9

11 2.Wat is sfeer? beschrijven die werden doordrenkt met duisternis en cynisme dat nog niet eerder werd gezien. Film noir wordt dan ook vaak gezien als de films met de pessimistische sfeer. Het gaat over mensen die gevangen zitten in ongewenste situaties. De klassieke noir films reflecteren het gevoel van angst en vervreemding in de nasleep van deze oorlog. Verhalen en personages gaan binnen noir films in tegen traditionele waarden. In de deelvragen die betrekking hebben op storytelling en cinematografie wordt hier meer gedetailleerd opingegaan Tijd gerelateerde elementen De tijd waarin klassieke film noirs afspelen is eveneens belangrijk voor de sfeer naast het narratieve en visuele aspect. De klassieke film noirs zijn allemaal gemaakt in de periode 1940 tot Hierdoor zijn klassieke film noirs herkenbaar aan attributen die behoren bij die tijd. Zo zullen klassieke auto s die in die tijd rondreden, de bijbehorende kledingdracht en de look van de setting kunnen worden ingezet om het beeld van klassieke film noir te versterken. Vaak associeert men film noir met een stedelijke setting maar vele klassieke film noirs spelen zich af in kleine steden, een buitenwijk, landelijke gebieden of zelf op de openbare weg. Binnen films betekend dit gebruik maken van de juiste settings en deze attributen toepassen. In animaties moet dit worden omgezet naar visuals. Om de klassieke film noir sfeer neer te zetten moet men dan ook tijd gerelateerde elementen van klassieke film noir vormgeven wat helpt bij de associatie bij de kijker en dus bijdraagt aan de klassieke sfeer Audio Ook audio bepaald de sfeer van een film en animatie. In film noir komen drie soorten audio aan te pas; gesproken tekst (dialoog en voice-over), de omgevingsgeluiden en muziek. Vooral de muziek roept emoties op en maakt dus onderdeel uit van de sfeer. Dramatische momenten zijn meestal te herkennen aan bijpassende muziek. De gevoelens van een personage kan worden uitgebeeld met gebruik van muziek. Het is dan ook niet verwonderlijk dat in klassieke film noirs, muziek wordt gebruikt die gevoelens als spanning, verassing en intense actie uitdragen. Maar het belangrijkste om te weten is dat de toepassing van audio het zelfde als bij andere films is. Hierdoor valt er bij audio geen elementen uit te pakken die typerend en cruciaal zijn voor een klassieke film noir sfeer. Inzichten Sfeer bestaat uit elementen dat een gevoel of stemming creëert dat afhankelijk is van de interpretatie van het individu. Sfeer in film en animatie wordt gecreëerd door voornamelijk storytelling en cinematografie. De storytelling verwijst naar de narratieve elementen van een film en cinematografie naar de visuele elementen. De klassieke film noir sfeer heeft te maken met dat deze eerste film noirs werden gemaakt tijdens- en na de tweedewereldoorlog. Deze films spelen dan ook in op de al reeds bestaande pessimistische sfeer als gevolg van de oorlog. Het gebruik maken van tijdgerelateerde attributen (1940 tot 1959) helpen eveneens bij voornamelijk de klassieke (film noir) sfeer. Audio draagt ook bij aan de sfeer van een film of animatie. Er wordt vaak in film noir muziek gebruikt die gevoelens als spanning, verassing en intense actie uitdragen. Maar er zijn geen typische audio elementen die 10

12 2.Wat is sfeer? typerend en cruciaal zijn voor een klassieke film noir. Literatuurlijst Angelique Nossent (2007) Een zoektocht naar sfeer Wat is sfeer. Geraadpleegd op marijke-van-loon/wat-is-sfeer-nu-eigenlijk Wat is interpretatie. Geraadpleegd op De belangrijkheid van sfeer/tone. Geraadpleegd op De mood en tone in films. Geraadpleegd op com/q/what_is_mood_and_tone_in_a_ film?#slide2 Wat is film noir. Geraadpleegd op film_noir Cinematografisch begrippen apparaat. Geraadpleegd op bers.home.nl/jcbvink/cinematografisch_be- grippenapparaat.pdf 11

13 film noir sfeer met cinematografie? 12

14 3.Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? De cinematografie binnen klassieke film noir heeft een groot onderdeel gespeeld om film noirs te onderscheiden van andere films. De cinematografie speelt een wezenlijk doel in de sfeer die klassieke film noirs uitstralen. Hier wordt eerst uitgelegd wat zowel cinematografie is en vervolgens wordt aan de hand van de beroemde studies van onder anderen Janey Place & Lowell Peterson en aanverwante film analyses gefilterd welke cinematografische onderdelen het belangrijkste zijn voor de klassieke film noirs. Daarna wordt er een koppeling gemaakt naar hoe deze worden ingezet aan de hand van voorbeelden. Dit zijn de methodes die deze informatie het meest inzichtelijk kunnen maken. 1.1 Wat is cinematografie? Cinematografie in film heeft te maken met hoe iets wordt gefilmd; de bijbehorende art en techniek. Cinematografie is een onmisbaar aspect binnen de film en is met name gericht op camera voering. Door middel van gekozen materiaal, de belichting en het ontwikkel proces wordt er bepaald hoe de film er uiteindelijk uit komt te zien. Dit is van invloed op de sfeer binnen de film. In het geval van een animatie wordt dit allemaal kunstmatig digitaal nagebootst. Er komen dan ook geen fysieke materialen als bepaalde lenzen e.d. aan te pas. Dit wordt doorgaans nagebootst in programma s waarin animaties worden vervaardigd. Het eerste onderdeel dat onder cinematografie hoort, zijn de fotografische aspecten. Hiermee wordt bedoeld de belichting (tonaliteit), de opnamesnelheid (fast-motion, slow-motion) en het gebruik van de lens (de depth of field, switchen van focus en het effect van bepaalde lenssoorten). Vervolgens komt het onderdeel de kadrering. Hieronder vallen onder anderen de grootte en de vorm van het kader. Dit is de verhouding tussen de breedte en hoogte van de kadrering, ook wel aspect ratio genoemd. De manier waarop het kadrering de onscreen en offscreen ruimte bepaald. Camerastand; hieronder valt de hoek, de afstand en de camera bewegingen. Als laatste element valt de duur van de opname. Hiermee wordt de duur van een los shot bedoeld. Zo kan je bijvoorbeeld een sequence shot (long take) ingezet worden of gekozen worden voor een fast cut Welke onderdelen van de cinematografie zijn kenmerkend voor een klassieke film noir? Klassieke film noir distantieert zichzelf van andere films door middel van de cinematografie. De belangrijkste verschillen met andere films zijn: - De low-key belichting (ook wel hoog contrast genoemd). De visuele filmische stijl met de low-key belichting is te herleiden uit het Duitse expressionisme. Dit was een artistieke beweging die vaak groteske, overdreven en nachtmerrieachtige beelden schilderde in hoge contrasten van licht en donker. - De grote depth of field (scherptediepte). Dit is essentieel in klassieke film noir close- of medium shots, zodat de focus ook wordt gelegd op de achtergrond. Zo zijn alle objecten en personages in het kader even scherp, waardoor alles een gelijk gewicht heeft. Met deze techniek maakt men een gesloten wereld met elk 13

15 3.Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? karakter gezien als gewoon een ander facet van een onverschillige omgeving. - De compositie Er wordt gebruik gemaakt van bizarre, off-angle composities van figuren die onregelmatig in het kader zijn geplaatst. Hierdoor geeft het een indruk van een wereld die nooit stabiel of veilig is en dat alles altijd dreigt drastisch en onverwachts te veranderen. Het komt erop neer dat in film noirs, men een duidelijk verschil zag in de cinematografie met de anti traditionele fotografische stijl. Deze cinematografische elementen zoals de claustrofobische framing staan allemaal in dienst van de film noir sfeer Hoe worden deze ingezet om de film noir sfeer neer te zetten? - De low-key belichting (of hoog contrast): Voor een basic licht setting wordt gebruik gemaakt van een key-light, fill-light en back-light. De key-light is de primaire bron van verlichting, gericht op het karakter. Meestal van hoog en een kant van de camera. De key-light is in het algemeen een hard direct licht dat scherp gedefinieerde schaduwen produceert. De fill-light, geplaatst in de buurt van de camera, is een zacht, diffuus of indirect licht dat de schaduwen van de key-light invult. Tenslotte is de back-light, een direct licht van achteren dat schijnt op de acteur. Deze kan interessante highlights creëren en geeft de acteur vorm door hem te onderscheiden van de achtergrond. Bij de dominante en traditionele lichttechniek high key belichting is de verhouding tussen de key-light en fill-light klein. Deze lichttechniek wordt gezien als de impressie van de realiteit. Bij low key belichting zit er juist een groot verschil tussen de key-light en fill-light wat gebieden creëert met een hoog contrast en rijke, zwarte schaduwen. Film noir belichting (low key) is het tegenovergestelde van high key belichting en maakt gebruik van licht en donker; het verbergen van gezichten, kamers, stedelijke landschappen, drijfveren en ware karakters in de schaduw en duisternis die de connotatie van het mysterieuze en onbekenden dragen. High key belichting Low key belichting 14

16 3.Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? De meest traditionele plaatsing van verlichting staat bekend als de three point verlichting. Hierbij is de key-light hoog en ongeveer vijfenveertig graden gepositioneerd aan een kant van de camera, voor de acteur. De fill-light is laag en dichtbij de camera gepositioneerd. Dit creëert een gebalanceerde en harmonieuze belichting. Voor de typische noir ondertoon van paranoia en dreiging plaatsten de noir cinematografen de key, fill- en back-light op elke denkbare variatie, om de meest opvallende en ongebruikelijke evenwicht van licht en donker te produceren. De meest prominente belichting in film noir zijn het gebruik van een sterke belichting van de key- en back-light. De fill-light is niet zo dominant of wordt niet gebruikt om zo het contrast te overdrijven. De eliminatie van de fill-light, produceert gebieden van totaal zwart. Rare highlights worden geïntroduceerd, vaak op de gezichten van de kwaadaardige of krankzinnige. De key-light mag verplaatst worden naar achter en aan de ene kant van de acteur worden geplaatst. Het heet dan kick-light. Of het kan verplaatst worden naar onder of hoog boven de acteurs om zo onnatuurlijke schaduwen en vreemde gezichtsuitdrukkingen te creëren. De acteurs kunnen een scene volledig in de schaduw spelen of ze kunnen worden afgetekend tegen een verlichte achtergrond wat een silhouet creëert. Het is de constante tegenstelling van licht en donker dat de cinematografie van klassieke film noir het meest typeert. Kleine gebieden van licht lijken op het randje van totale duisternis te balanceren. Gezichten zijn geschoten in low-key belichting, sets van interieurs zijn altijd donker, met onheilspellende schaduw patronen op de muur en exterieurs zijn nacht-voor-nacht geschoten. Film noir maakt dan ook gebruik van hard licht. De hardheid of zachtheid van het licht heeft invloed op de intensiteit van de schaduw. De intensiteit van schaduwen is dan ook hoog in film noir. - De grote depth of field (scherptediepte): Nog een vereiste voor film noir cinematografie is een grote depth of field. Door de eigenschappen van de camera zijn er twee methodes om dit te bewerkstelligen. Het verhogen van het hoeveelheid licht die de lens binnenkomt, of het gebruik van een lens met bredere focus. Door de low-key belichting is de eerste geen optie en werd er gebruik gemaakt van groothoek lenzen. Grote depth of field 15

17 3.Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? Naast het effect op de scherpte en diepte hebben groothoek lenzen bepaalde vervormende eigenschappen die, terwijl noir verder ontwikkelde, uitdrukkelijk werden gebruikt. Wanneer gezichten of objecten dichter bij de groothoeklens komen dan hebben ze de neiging om naar buiten uit te puilen. Het begin shot van Quinlan in de film touch of Evil is een extreem voorbeeld. Dit effect wordt vaak gebruikt in klassieke film noirs bij close-ups van gangsters, politici of om het terreur op het gezicht van de held te versterken. Deze lenzen hebben ook het effect om de kijker te trekken in het beeld, hem betrekken in de film wereld en dus het directer ervaren van emotionele en dramatische gebeurtenissen. Het begin shot van Quinlan in de film touch of Evil waarbij vervorming plaatsvindt wanneer hij dichter bij de camera komt(ook wel distorting genoemd) - Compositie In klassieke film noirs komen het meeste bizarre, off-angle composities voor in plaats van de traditionele shots die zijn gebaseerd op composities uit Renaissance schilderijen. De mise-en-scène voor film noir is ontworpen om de toeschouwer te ontregelen en te desoriënteren in correlatie met het gedesoriënteerde gevoel van de held. Claustrofobische framing devices zoals deuren, ramen, trappenhuizen, metalen bedframes of simpel gezegd schaduwen onderscheid de acteur van andere acteurs, van zijn wereld of van zijn eigen emoties. Objecten lijken zich een weg te banen in de voorgrond binnen het frame en lijken niks af te doen van de mensen in de voorgrond. Claustrofobische framing door de inzet van een deur post (film fallen angel 1949) Bij het gebruik van de kadrering is ook wat aan de hand binnen film noir. Film noir directors maken gebruik van variaties op de traditionele close-ups, medium- en long 16

18 3.Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? shots. Een wide angle of een long shot van een nieuwe scene wordt vaak onthouden waardoor de kijker geen middel voor ruimtelijke oriëntatie heeft. De choker shot wordt vaak toegepast in film noir. Dit is tussen een close-up en een extreem close-up in. Hierbij zie je de acteurs gezicht van net boven de wenkbrauwen tot net onder de mond. Dit wordt bijvoorbeeld vaak gebruikt in scènes waarin de intimiteit, van het stel dat op de vlucht is, wordt bedreigt. Voorbeeld choker shot als compositie Het meest opvallende shot van klassieke film noir is de archetype noir shot. Dit is een extreme high-angle long shot; de camera is dan in een beklemmende hoek, die bijvoorbeeld neerkijkt op zijn hulpeloze slachtoffer zodat hij als een rat in de val lijkt. Voorbeeld van een high-angle long shot Binnen de montage van noir films vindt vaak cuts plaats die extreme veranderingen in de camera hoeken en compositie als gevolg hebben. Dit is om schokkende tegenstellingen te creëren. Dit wordt vaak gebruikt in de cuts van extreme close-up tot een high angle long shot van een man die wordt achtervolgt door de donkere straten van de stad. Men is dan ook vaak spaarzaam met camera bewegingen en wordt dit overbrugt door cuts. Dit kan als reden hebben dat tracking shots kostbaar waren maar het kan ook een bewuste keuze zijn van de director aangezien het een ander effect op de sfeer heeft. Inzichten Het aller belangrijkste om een klassieke film noir sfeer neer te zetten is gebruik maken van de low-key belichting. Hier zijn geen strakke regels aan verbonden. Het enige dat belangrijk is om te weten is dat de key-light en backlight het belangrijkste zijn, deze overal naar verplaatst mogen worden en dat film noir gebruik maakt van hoge intensiteit van de lichten om zo diepe en donkere schaduwen te creëren. Zolang er maar een constante tegenstelling van licht en donker is. Vervolgens is de grote depth of field belangrijk. Zo zijn alle objecten en personages in het kader even scherp, waardoor objecten en de omgeving net zo belangrijk lijken als de personages. Hierdoor komt er meer focus op de omgeving die meer invloed uitoefent op de sfeer. De belichting en grote depth of field gaat hand in hand samen met de compositie. Vooral de devices die worden ingezet om een claustrofobische compositie of vreemde schaduwen te creëren zijn belangrijk voor film noir. Dit zijn bijvoorbeeld trappenhuizen, deurposten, lamellen en 17

19 3. Hoe creëert men een film noir sfeer met cinematografie? dergelijke. Het inzetten van ongebruikelijke shots zoals de choker close-up die in combinatie met het licht een beklemmend gevoel kan geven. Of de high angle long shot die vaak wordt ingezet om het gevoel te wekken van de acteur die in de val zit. Eveneens als de cuts die een ruwe overgang van een close-up naar een long shot die de kijker kan laten desoriënteren heeft invloed op de sfeer binnen de film die vervolgens gevoelens oproept bij de kijker. Het belangrijkste inzicht is dan ook dat het gebruik van de klassieke film noir belichting, depth of field en compositie samen de sterkste invloed hebben op de sfeer. Dit is een ketting die het bestaan van de ander waardig maakt. Valt er 1 weg zoals de grote depth of field, dan is de impact van de omgeving aanzienlijk minder waardoor de sfeer van klassieke film noir aanzienlijk afneemt. Literatuurlijst Geoff Mayer e.a. Encyclopedia of Film Noir (2007), pagina Brian Fairbank s The shadows of film noir. Geraadpleegd op angelfire.com/oh2/writer/shadows2.html Film noir studies. Geraadpleegd op index.asp The look van film noir. Geraadpleegd op Noir stijl en camera. Geraadpleegd op noir.jsp Film noir licht. Geraadpleegd op Visuele stijl film noir. Geraadpleegd op visual-styles-of-film-noir-iconography.html Andrew Spicer film noir (2002), pagina 47 en 181 Het begin shot van Quinlan in de film touch of Evil (1949) [film]. Geraadpleegd op Camerahoek [afbeelding]. Geraadpleegd op Lyno_Iw/TVZ-1HmYiEI/AAAAAAAAATA/jHgW- Wp7NAqA/s1600/third+man+camera+angle. jpg 18

20 film noir sfeer met storytelling 19