Inge Hajema & Melissa Pranger

Transcriptie

1 Inge Hajema & Melissa Pranger 1

2 Voorwoord Dit profielwerkstuk hebben wij natuurlijk nooit alleen kunnen maken, en gelukkig hebben we daarom veel hulp gehad. Allereerst willen we Ferry Haan bedanken, onze profielwerkstukbegeleider, voor de nuttige tips en begeleiding. Ook willen we Jan Hormann bedanken omdat hij ervoor gezorgd heeft dat wij onze enquête naar heel veel verschillende Europese scholen hebben kunnen sturen. Als laatste willen we Worldschool bedanken voor de hulp en de begeleiding. 2

3 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding.. 5 Hoofdstuk 2: Wat het is en wat er al is Normen en waarden Het begrip geluk Bestaande onderzoeken Geluk onderzoekers Geluk meetbaar?...14 Hoofdstuk 3: De aanpak voor ons onderzoek Hypothese Enquête Hulpmiddelen...19 Hoofdstuk 4: Economische omstandigheden Algemeen Bijbanen Houden of weggeven? Zak- en/of kledinggeld Uitgaven Conclusies...23 Hoofdstuk 5: Religie Algemeen Religie Vrijwillig of niet? Conclusies 27 Hoofdstuk 6: Geven en nemen Algemeen Geven en nemen Conclusies...31 Hoofdstuk 7: Beantwoording van de onderzoeksvraag Opvallende resultaten Conclusies Beantwoording onderzoeksvraag Reflectie hypothese Vergelijking Europese eenheid Aanbeveling

4 Bijlage. 36 Logboek.58 Bronvermelding..63 4

5 Hoofdstuk 1 Inleiding Iedereen wil gelukkig zijn, maar de grote vraag is natuurlijk: waardoor word je gelukkig? Wij zijn Inge Hajema en Melissa Pranger van het Jac. P. Thijsse College uit Castricum. Op dit moment zitten wij in de vijfde klas van het VWO. Rond september 2013 hebben wij besloten om mee te doen aan het YES! Project, dit is een onderdeel van Worldschool. Door het YES! Project hebben wij de kans gekregen om verschillende conferenties en een studiedag te bezoeken, in ons geval op 14 maart 2014 in Zwolle. We hebben daar onder andere hulp gekregen van studenten van de Universiteit Wageningen met het maken van onze enquête. Met dit project konden wij kiezen uit een aantal thema's waarover wij ons profielwerkstuk zouden doen. Wij hebben het thema European Values gekozen. De naam zegt het al, dit onderwerp draait vooral om normen en waarden van mensen. We hebben een waarde gekozen die we gaan vergelijken tussen meerdere landen in Europa. De waarde die wij gekozen hebben om te onderzoeken is geluk, en dan specifiek geluksgevoel onder jongeren. Het doel van ons onderzoek is om een aanbeveling te geven aan onze onderzochte Europese landen over wat jongeren gelukkig maakt. Wij denken dat het beter is om een aanbeveling voor jongeren te geven dan voor ouderen want het heeft meer nut om jongeren gelukkiger te maken omdat jongeren de toekomst zijn. Het proces van gelukkiger worden duurt waarschijnlijk een lange tijd en als je dit gaat proberen op een latere leeftijd heeft dat niet zo veel zin meer. We hebben de waarde geluk gekozen omdat geluk erg belangrijk in de samenleving is. Als de bevolking van een land niet gelukkig is, heeft dat veel invloed op de samenleving. Als je niet gelukkig bent, heb je minder snel zin om naar je werk te gaan en hierdoor zullen mensen minder goed presteren. Als je niet gelukkig bent ben je ook minder gemotiveerd om naar school te gaan en een goede opleiding te volgen. Dit kan ervoor zorgen dat het opleidingsniveau in een land daalt. Een andere reden voor de keuze van dit onderwerp is dat geluk een actueel onderwerp is en dat is het eigenlijk altijd al geweest. Omdat geluk zo een actueel onderwerp is, is er de laatste jaren dan ook veel onderzoek naar gedaan. Ook wij zien vaak nieuwsberichten over het geluk van de bevolking voorbij komen. Een voorbeeld hiervan is een artikel van de Volkskrant 1, hierin is onderzocht dat Nederlands de ongelukkigste bevolking is van de 1 Zie bijlage bron 1 5

6 hele wereld. In een ander artikel van de Volkskrant 2 staat echter dat Nederland in de top van de gelukkigste landen staat. Dit is natuurlijk tegenstrijdig. Als laatste zijn wij geïnteresseerd in dit onderwerp omdat de meeste onderzoeken naar geluk onder volwassenen worden gedaan. Wijzelf zien zelden een onderzoek naar geluk onder jongeren en al helemaal niet een onderzoek naar geluk onder jongeren in heel Europa en die dan ook nog vergeleken worden met elkaar. 2 Zie bijlage bron gelukkigste-landen-ter-wereld.dhtml 6

7 Hoofdstuk 2 Wat het is, en wat er al is Ons hele onderzoek is gebaseerd op normen en waarden. Het project waar we aan meedoen heet niet voor niks European Values. Heel veel mensen weten niet het verschil tussen deze twee begrippen terwijl normen en waarden een groot deel van de maatschappelijke samenleving zijn. Vaak zijn we ons nauwelijks bewust, dat we waarden en normen hanteren. Laat staan dat we ons realiseren welke waarden en normen we hanteren. Om meer greep te krijgen op ons eigen gedrag en dat van anderen, is het belangrijk dat we ons realiseren welke waarden en normen erachter steken. Zonder normen en waarden zou de samenleving er heel anders uitzien, maar wat zijn deze begrippen nou precies? 2.1 Normen en waarden Normen komt van het Latijnse woord norma 3 wat winkelhaak, richtsnoer, maatstaf of regel kan betekenen. Normen zijn gedragsregels, opvattingen over hoe mensen zich in bepaalde situaties wel en niet dienen te gedragen om waarden van mensen te handhaven. De belangrijkste normen zijn wetten. Joodse en christelijke normen zijn weergegeven in de tien geboden, islamitische normen zijn beschreven in de sharia. Liberale, socialistische en sociaaldemocratische normen zijn de (democratisch) vastgestelde regels zoals grondrechten en wetten. Veel mensen realiseren niet hoe belangrijk normen zijn, ze zijn zo belangrijk dat je kan worden gestraft voor het nietnaleven van deze normen. Er bestaan ook zwakkere normen deze worden volksgebruiken genoemd. Ze zijn met minder dwang en een mindere mate van bestraffing. Zulke gebruiken sturen het dagelijkse handelen, zoals: welke kleding je moet dragen voor welke gelegenheid en hoe je netjes moet eten. Als deze normen worden overtreden vormt dit geen maatschappelijk probleem. Vaak gaat het over ongeschreven regels. Zo bestaat er geen handleiding die zegt hoe je je in de lift moet gedragen, maar de meeste mensen gedragen zich toch hetzelfde. Normen zijn sterk afhankelijk van iemand religieuze, culturele, sociale en maatschappelijke achtergrond. Iedere cultuur heeft zijn eigen normen en waarden. Wat binnen de ene cultuur als verwerpelijk wordt beschouwd, kan in een andere cultuur betekenisloos zijn of zelfs positief gewaardeerd worden. Waarden zijn juist idealen en motieven die in een samenleving of groep als nastrevenswaardig worden beschouwd. Waarden zijn opvattingen over wat wenselijk is

8 Een paar voorbeelden: Norm: Als iets ergens van vindt, mag je dat gewoon zeggen. Waarde: Vrijheid van meningsuiting Norm: Ik mag gaan en staan waar ik wil Waarde: Vrijheid Norm: Als je het niet met iemand eens bent, ga je niet gelijk schelden of slaan. Waarde: Verdraagzaamheid Norm: Iemand uitlachen is niet leuk. Waarde: Respect voor anderen. 2.2 Het begrip geluk Maar, wij vinden dat geluk de allerbelangrijkste waarde is. De norm bij geluk is precies wat wij onderzocht hebben, namelijk: Wat doe je om gelukkig te zijn? Zonder geluksgevoel hebben mensen nergens meer zin in en dat heeft grote negatieve effecten op de samenleving. Een waarde kan dus een groot gevolg hebben voor de hele samenleving van een land. Geluk is iets, wat niet makkelijk te omschrijven is, maar toch zeggen veel mensen dat ze weten wat geluk is. Zo zeggen mensen vaak: Wat een geluk! als je bijvoorbeeld de loterij hebt gewonnen. Of als iemand lacht: Wat is ze toch gelukkig. Er zijn al veel uitspraken over geluk gedaan. Een paar van die uitspraken zijn: Als u vreugde wilt vermeerderen, moet u vreugde delen. Pythagoras Ik zou niet erg gelukkig zijn als ik kon zeggen hoe gelukkig ik ben. - William Shakespeare Een gezonde geest in een gezond lichaam is een korte doch volledige beschrijving van een gelukkige toestand in deze wereld. - John Locke Het ware geluk bestaat hooguit uit de illusies daarover. Erasmus Maar wat is geluk nou eigenlijk precies? ge luk (het; o) 4 1gunstige loop van omstandigheden; voorspoed: hij heeft altijd geluk boft altijd; vangeluk mogen spreken veel geluk hebben 2aangenaam gevoel van iem. die zich verheugt 4 8

9 De waarde geluk die wij gaan onderzoeken is de tweede betekenis van het woord geluk. Geluk kan gedefinieerd worden als het tevreden zijn met de huidige levensomstandigheden. Hierbij kunnen er diverse positieve emoties aanwezig zijn, zoals vreugde, vredigheid, ontspannenheid en vrolijkheid. Gelukkig zijn is het tegengestelde van ongelukkig zijn, wat bestaat uit een gevoel van ontevredenheid, en vaak samengaat met depressie,overspannenheid, woede of verdriet. Onderzoek duidt er op dat geluk voor ongeveer de helft erfelijk bepaald is. De rest van de verschillen wordt veroorzaakt door invloeden uit de omgeving. Natuurlijk verschilt hetgeen waardoor mensen gelukkiger worden bij iedereen, maar wij gaan kijken in welke mate onze drie deelvragen jongeren gelukkig maken en of daar een verband tussen zit. Het geluksgevoel wordt geproduceerd door zogenaamde endorfines, op morfine lijkende stoffen. Deze veroorzaken ook 'het houden van' gevoel. Genot wordt vooral veroorzaakt door biogenische aminen (dopamine) 5. Er is dus een scheiding te maken tussen genot en geluk. Als je je gelukkig voelt gaat je hartslag 3 tot 5 slagen per minuut omhoog, de huidtemperatuur stijgt met een tiende graad en de spanning in de spieren bij de ledematen verandert. Er zijn veel filosofen die zich bezig hebben gehouden met geluk. Een voorbeeld hiervan is deugdethiek 6. Deze stroming denkt veel na over de vraag: Hoe moet ik leven? Hierbij gaat het over Deugd, Doel en Geluk. Filosofen zoals Aristoteles, Thomas van Aquino, David Hume en Friedrich Nietzsche hielden zich hiermee bezig. Volgens Aristoteles zijn er 3 eisen waardoor je het hoogste doel, namelijk geluk, kan halen in het leven: zoveel mogelijk blijdschap en zo min mogelijk pijn, erkend worden door andere mensen, alles weten en begrijpen. Volgens Aristoteles zijn al deze 3 vormen van geluk belangrijk. Aristoteles vindt het willen bereiken van dit geluk, zelfverrijking. De mensen gaan zichzelf verrijken om twee reden, uit verstand en uit natuurlijke verlangens. Dit geluk omschrijft Aristoteles ook wel als voortreffelijk, in het Grieks virtus, wat is het Nederlands ook wel Deugd wordt genoemd. Een andere stroming die betrekking heeft op geluk is het utilitarisme 7. Het Utilisme is stroming met de leus: Het grootste geluk voor het grootste aantal mensen wat werd bedacht door de eerste utilitarist Jeremy Bentham. Hiermee wordt bedoeld dat als je voor een dilemma staat, je moet kiezen voor de keuze waar de meeste mensen gelukkig van worden. Het aantal mensen dat er geen geluk mee krijgt, moet dan minder zijn dan het aantal mensen dat wel gelukkig is

10 2.3 Bestaande onderzoeken De laatste decennia is de belangstelling voor de waarde geluk flink toegenomen. Dit is te verklaren doordat eigenlijk iedereen er wel naar verlangt om gelukkig te zijn, wie wil er nou ongelukkig zijn? Het is een basisbehoefte, iedereen wil het. Gelukkig zijn, blij zijn, vrolijk zijn, we zoeken er overal en altijd naar. De laatste tijd is er veel onderzoek gedaan naar het geluk, maar wat is er eigenlijk allemaal al bekend over de verschillen in geluk tussen landen in Europa? Bron 3: Gevoel van geluk in Europa 8 Deze kaart, van de Atlas of European Values (wat in contact staat met ons project, Worldschool) gaat over hoe gelukkig de gemiddelde mens is in een bepaald Europees land. Dit kan verschillende waarden aannemen, van laag tot hoog. Er zijn helaas ook Europese landen waarvan er geen informatie bekend is. Op deze kaart valt op dat West- Europese landen het gelukkigst lijken te zijn, maar toch is het opvallend dat bijvoorbeeld Engeland, vergeleken met omringende landen, best ongelukkig is. Ook laat de kaart zien dat de Oost-Europese landen allemaal niet hele hoge waarden hebben. 8 Zie bijlage Bron 3 (2008) 10

11 Bron 4: Geluk in enkele Europese landen, 2010 (in rapportcijfers) Denemarken 8,2 Nederland 7,9 Finland/Zweden 7,9 België 7,3 Verenigd Koninkrijk 7,2 Oostenrijk 7,1 Duitsland 7,0 Spanje 7,0 Frankrijk 6,8 Italië 6,6 Griekenland 5,5 Hongarije 5,2 De tweede bron die wij gevonden hebben komt van een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Deze bron de rapportcijfers voor geluk zien van Zie bijlage bron 4 Bron: Bijl et al. (2011) 11

12 Bron 5: Geluk Europa 10 De derde bron hebben we gevonden in een artikel van Trouw. Hier krijgen de Europese landen weer een rapportcijfer voor de mate van geluk. Alle drie de bronnen worden gezien als betrouwbaar, maar tot onze verbazing staan er heel wat opvallende verschillen in de bronnen terwijl er tussen de onderzoeken maar vier jaar zit. Frankrijk is een goed voorbeeld. In 2008 was de mate van geluk nog hoog (bron 3), zelfs zo hoog dat het een van de gelukkigste landen van Europa was. De mate van geluk was hoger dan in Engeland en ongeveer even hoog als Denemarken. Slechts twee jaar later, in 2010, krijgt Frankrijk maar een 6,8 qua geluk (bron4). Denemarken staat inmiddels ongeveer 2 punten hoger en Engeland ook een halve punt. 10 Zie bijlage bron 8 gelukkig.dhtml 12

13 Weer twee jaar later, in 2012, is Frankrijk weer gestegen naar een 7,4 (Bron 5). Deze sterke verandering van cijfers in Frankrijk, van hoog naar laag naar hoog, zou natuurlijk kunnen, maar wij vinden dit erg onwaarschijnlijk. Geen van de drie bronnen komen helemaal overeen. Ze zijn voor een deel tegenstrijdig en deze tegenstrijdigheden komen veel vaker voor, een voorbeeld hiervan zijn de nieuwsberichten uit de inleiding. Dit is dus een reden dat wij graag willen onderzoeken hoe het nou echt zit met het geluk in Europa. En dat niet alleen, ook willen we kijken of de bronnen een beetje overeen komen qua geluk bij jongeren. Waardoor worden die verschillen in de onderzoeken nou veroorzaakt? Wij denken dat de verschillen deels veroorzaakt kunnen worden door de verschillende tijden waarop de enquêtes zijn afgenomen, maar waarschijnlijker is het feit dat de enquêtes andere vragen bevatten. Toch vinden wij het nog steeds vreemd dat er zulke opmerkelijke verschillen in de onderzoeken staan. 2.4 Geluk onderzoekers Richard Layard Richard Layard (15 maart 1934) is een Britse arbeid econoom en momenteel werkzaam als programma directeur van het Centrum voor Economische prestaties aan de London School of Economics. Zijn vroegere carrière was gericht op hoe men de werkloosheid en ongelijkheid kon verminderen. Onderzoek naar geluk is begonnen in 1970 door economen als Richard Easterlin aan de Universiteit van Zuid-Californië. Layard heeft verschillende boeken geschreven (zoals Happiness) over de economie van het geluk, met het thema dat het inkomen van mensen, de economische omstandigheden dus, geen invloed heeft op het geluk. Gebaseerd op moderne onderzoeken denkt Layard dat er drie factoren invloed hebben op het geluk, die andere economische onderzoekers niet meenemen in hun onderzoek, namelijk: 1. Sociale verhoudingen: Layard heeft onderzocht dat het gemiddelde inkomen van mensen de laatste vijftig jaar verdubbeld is. Niet alleen de lagere inkomens, maar ook de extreem hoge inkomens. Het geluk van mensen met een lager inkomen blijft lager omdat alle inkomens stijgen, en ze vergelijken zichzelf nog steeds met de rijkere mensen. 2. Aanpassing: als mensen wennen aan een hoger inkomen, groeit hun idee van voldoende inkomen mee, en wordt dus hoger. Dit zorgt ervoor dat mensen meer tijd investeren in hard werken wat na een tijd een slechte invloed is op het geluk 3. Veranderende smaak: economen gaan ervan uit dat de individuele voorkeuren en smaak van mensen vast staat, maar Layard zegt dat ze juist steeds veranderen volgende de laatste trends en culturele normen. Iemand kan, door veranderende 13

14 voorkeuren, niet blij meer met zijn opgebouwde bezittingen meer zijn en hierdoor minder gelukkig worden. Het onderzoek van Layard gaat er dus om dat het inkomen zelf, het geluk van mensen niet beïnvloedt. Volgens hem hebben de gevolgen van veranderende inkomens effect op het geluk. Wij hebben niet onderzocht of de gevolgen van geld effect hebben op het geluk van jongeren, maar juist of geld in het algemeen jongeren gelukkig maakt, hierover wordt meer verteld in hoofdstuk 3. Adam Grant Adam Grant is een professor aan de Wharton School van de University of Pennsylvania en de auteur van Give and Take: A Revolutionary Approach to Success (2013), een bron voor ons onderzoek. Grant is erkend als zowel de jongste en meest gewaardeerde professor aan de Wharton School. In zijn boek Give and Take, belicht Grant verschillende stijlen van interactie: het geven en het nemen. Grant zegt dat nemers ernaar streven om zo veel mogelijk te krijgen van anderen en gevers het zeldzame ras zijn van mensen die aan anderen geven zonder iets terug te verwachten. Deze stijlen hebben een impact op het succes van mensen. Grant stelt dat we het succes van gevers onderschatten. Uiteindelijk wijst hij erop dat gevers in staat zijn om te slagen, op zo een manier dat anderen er ook beter van worden, in plaats van ze naar beneden te halen. Volgens Grant is op lange termijn, het geven de beste manier tot succes en geluk. In ons onderzoek is het boek van Grant een hele belangrijke bron. Eén van onze deelvragen is hier namelijk op gebaseerd. Wij onderzoeken of jongeren gelukkiger worden door het geven of door het nemen. Ook hierover wordt meer verteld in hoofdstuk Geluk meetbaar? Wij doen onderzoek naar geluk, maar is geluk eigenlijk wel meetbaar? Geluk is een relatief begrip, dit houdt in dat geluk niet voor iedereen hetzelfde is. Een verwend nest zal zichzelf bijvoorbeeld niet zo snel gelukkig noemen, terwijl een dankbaar kind zich al gelukkig voelt als hij op de stoep mag spelen met zijn vriendjes. Het gelukkig voelen verschilt dus van mens tot mens en ook hoe mensen gelukkig worden verschilt. Daarom is geluk een kwetsbaar onderwerp. Wij proberen ons onderzoek zo sterk mogelijk te maken door middel van de beperkte aspecten die wij gaan onderzoeken. We willen alleen kijken of die aspecten het geluk van jongeren beïnvloeden, niet hoe jongeren precies gelukkig worden. Toch zit er aan de sterke kant van ons onderzoek, ook een zwakke kant. We onderzoeken natuurlijk maar drie onderwerpen, terwijl jongeren van veel meer dingen gelukkig kunnen worden. Wij denken echter dat onze drie onderwerpen het geluk van jongeren het meest kunnen beïnvloeden. Als men echt wil onderzoeken over hoe mensen gelukkig worden, moet je dus het begrip geluk meetbaar maken. Wij denken dat dit kan door zoveel mogelijk aspecten te 14

15 onderzoeken, dus bijvoorbeeld ook de gezondheid, vrijheid en noem maar op. In ons onderzoek is dit echter niet van toepassing. Wij beschouwen geluk als iets wat voor iedereen anders is en het maakt in dit onderzoek dus niet uit waarom mensen gelukkig zijn, maar of onze deelvragen gelukkig maken. 15

16 Hoofdstuk 3 De aanpak van ons onderzoek Voor ons profielwerkstuk hebben wij de kans gekregen om mee te doen aan het project Worldschool. Het Worldschool Network biedt scholen connecties met beleid, politiek, wetenschap, bedrijfsleven en tal van opdrachtgevers over de hele wereld. Het netwerk neemt de school werk uit handen; voor een afzonderlijke school is het moeilijk op eigen kracht een maatschappelijk netwerk van opdrachtgevers en deskundigen op te bouwen èn te onderhouden. In het project Worldschool konden we kiezen uit een aantal onderdelen. Het onderdeel dat ons het meeste aansprak is European Values. Voor dit onderwerp hebben we na lang overleg, of we wel of niet mee zouden doen, gekozen. Maar het onderdeel European Values hoort weer bij een ander gedeelte van Worldschool namelijk het YES!-project. Op maandag 7 oktober 2013 zijn we naar een conferentie geweest. Hier kwamen we erachter dat ons onderzoek gebaseerd moet zijn op een waarde. Op de conferentie maakten we kennis met de verschillende waarden die we zouden kunnen gebruiken. Erik Vos hielp ons hierbij door middel van het stellen van vragen over wat ons nou echt interesseerden. We kregen een blaadje met vragen over de waarden en hieruit bleek dat de waarde die ons het meeste aansprak geluk is. Geluk is wel een heel groot begrip en daarom moeilijk te onderzoeken. Zo zijn we tot de conclusie gekomen dat we deze waarde gaan onderzoeken met drie deelvragen en dat we ons onderzoek beperken tot jongeren, want dat zijn wij tenslotte ook. De hoofdvraag van ons onderzoek is geworden: Waardoor wordt het geluksgevoel onder jongeren in Europa veroorzaakt?. De deelvragen die hierbij horen zijn: Hoe zijn de economische omstandigheden van de jongeren in het land? Hiermee bedoelen we of de jongeren uit Europa veel te besteden hebben, en of ze dat zelf verdienen of geld krijgen van ouders en dit ze natuurlijk gelukkig maakt. Speelt religie een rol in de mate van geluk onder jongeren? Dit spreekt natuurlijk best voor zich, het gaat erom of Europese jongeren gelukkiger zijn als ze een geloof hebben en of de jongeren in Europa überhaupt religieus zijn. Geven of nemen de jongeren meer? Dit gaat over de mate waarin jongeren vrijgevig zijn of veel profiteren van andere mensen en of dit het gelukkig zijn beïnvloedt (gebaseerd op het onderzoek van Adam Grant). 16

17 3.1 Hypothese Wij verwachten dat de Nederlandse jongeren gelukkig worden van geld, want Nederland is een welvarend land. Wij denken niet dat Nederland gelukkig wordt van religie en vrijgevigheid (wij denken dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn dan profiteurs). Nederland is namelijk over het algemeen geen religieus land en we zijn nou eenmaal gierig. We verwachten dat de Fransen jongeren ook gelukkig worden van geld omdat Frankrijk ook een rijk land is. We denken ook dat de Fransen gelukkiger worden van religie. De Fransen zijn volgens ons profiteurs dus hiervan worden ze niet gelukkig. Bij de Finse jongeren verwachten wij dat ze ook gelukkiger zijn door geld, want net als Frankrijk en Nederland, is ook Finland een uitermate rijk land is. Wij denken niet dat de Finnen gelukkiger worden door religie maar wel weer door het feit dat ze vrijgevig zijn. Als laatste verwachten wij dat de Poolse jongeren niet gelukkiger worden door de economische omstandigheden in het land, want Polen staat niet bekend als een welvarend land. Wij denken wel dat de Polen gelukkig worden van religie, maar weer niet door het feit dat ze veel profiteren van mensen. 3.2 Enquête De volgende stap voor ons onderzoek was het maken van een enquête. Hierbij hebben we hulp gehad van twee studenten van de Universiteit Wageningen. Zij zijn degene die hebben voorgesteld om het aantal deelvragen te beperken tot drie. Na deze studiedag zijn wij echt begonnen met het samenstellen voor onze enquête. Wij hebben besloten om onze onderzoeksvraag te onderzoeken door middel van een enquête die we zelf hebben gemaakt via thesistools.com. Thesistools.com hebben wij ontdekt doordat een andere leerling van onze school ook haar enquêtes via deze site heeft verspreid. De site is simpel te gebruiken en in te stellen op Engelstalig en dit is natuurlijk erg handig voor de andere Europese landen. We sturen de enquêtes naar het buitenland dus dan is het handig dat we de enquêtes via internet laten invullen, anders zouden we alles moeten opsturen en dit duurt veel te lang. Ook hebben wij voor thesistools gekozen omdat de uitslagen van de ingevulde enquêtes, duidelijk te onderzoeken zijn. We kunnen de resultaten zien op Excel en via percentages per vraag. Met behulp van de connecties van een Engelse docent van onze school, hebben wij de enquêtes kunnen sturen naar de verschillende scholen in Europa. Hij heeft ons ook geholpen met het vertalen van onze enquête naar het Engels 11. De vragen zijn gebaseerd op onze drie deelonderwerpen. Per deelvraag stellen we vier à vijf vragen 12. Dit leek ons genoeg om de deelvraag goed te kunnen beantwoorden. De vragen voor het economische en religieuze gedeelte hebben wij zelf bedacht en de vragen over het geef- en neemgedrag hebben wij uit een bestaande enquête van Adam 11 Zie bijlage s 12 Zie bijlage bron 6 17

18 Grant. Deze man heeft een boek geschreven genaamd Give and Take 13 en dit gaat over een onderzoek naar het succes veroorzaakt door het geefgedrag en neemgedrag. Op deze site kan je de enquête maken die Adam Grant ook gebruikt heeft voor zijn onderzoek. Hiervan hebben wij drie geschikte vragen voor ons onderzoek gebruikt. Wij willen echter niet weten of jongeren succesvol worden als ze bijvoorbeeld heel vrijgevig zijn, maar of ze hierdoor gelukkiger worden. We hebben deze enquête naar acht andere landen in Europa gestuurd en uiteraard op onze eigen school afgenomen. De landen die wij gekozen hebben voor onze enquête Bron 7: Landen met de enquête 14 zijn: Frankrijk, Italië, Engeland, Finland, Noorwegen, Kroatië, Roemenië, Polen en dan natuurlijk nog Nederland (zie bron 4). De reden dat we deze Europese landen hebben gekozen is omdat zoveel mogelijk verspreidde landen in Europa wilde. We hebben landen uit Scandinavië, West-Europa, Zuid- Europa en Oost-Europa. Op deze manier kunnen we namelijk echt goed zien of er verschil in geluk bij jongeren is in verschillende delen in Europa. Onze doelgroep is jongeren van 12 t/m 18 jaar. De resultaten gaan we eerst verwerken en daarna kiezen we drie Europese landen die we met Nederland gaan vergelijken. Bron 8: Uitgekozen landen 15 Nadat onze enquête ingevuld is, hebben we de drie landen waarin het meest op de enquête is gereageerd uitgekozen. Dit zijn: Frankrijk, Polen en Finland. Natuurlijk onderzoeken we ook Nederland. Dit is gunstig voor ons onderzoek omdat deze landen verspreid zijn over Europa (West-Europa, Scandinavië en Oost-Europa) Zie bijlage bron 7 15 Zie bijlage bron 8 18

19 32.53% van de Nederlandse geënquêteerden jongeren is van het mannelijke geslacht en 67.47% is van het vrouwelijke geslacht 16. De gemiddelde leeftijd van de Nederlandse jongeren is 14.9 jaar 17. De enquête is afgenomen op onze school, het Jac. P. Thijsse College (openbare school). 58% van de Franse jongeren is van het mannelijke geslacht en 42% van het vrouwelijke geslacht. De gemiddelde leeftijd van de Franse jongeren is 16 jaar. De Franse school waarop onze enquête is afgenomen is Christelijk. 57,89% van de Finse jongeren is van het vrouwelijke geslacht en 42,11% van het mannelijke geslacht. De gemiddelde leeftijd van de Finse jongeren is 15.6 jaar. De enquête is afgenomen op een openbare school. Van de Poolse jongeren is 72,73% vrouwelijk en dat maakt dus dat 27,27% van het mannelijke geslacht is. De gemiddelde leeftijd van de Poolse jongeren is 17.5 jaar. De Poolse school waarop onze enquête is afgenomen is openbaar. 3.3 Hulpmiddelen Voor ons onderzoek hebben wij verschillende hulpmiddelen gebruikt. Het internet heeft ons heel erg geholpen, maar ook aan de site/het boek van Adam Grant hebben wij veel gehad. Aan de conferentie en de studiedag van Worldschool en de mensen die daar aan meewerkten hebben wij ook veel te danken. Zij hebben ons grote hulp gegeven. Als laatste willen we Jan Hormann bedanken, een Engelse leraar op onze school. Hij heeft ervoor gezorgd dat we onze enquête konden verspreiden naar de landen in Europa. De informatie bronnen die wij gebruikt hebben staan bij de voetnoten en natuurlijk bij de bronnenlijst die aan het einde van dit werkstuk staat. Over het onderzoek wat wij doen, geven wij een presentatie. Hierbij vertellen wij van alles over ons onderzoek en de weg die wij daarbij afgelegd hebben. 16 Zie bijlage grafiek 1 17 Zie bijlage grafiek 2 19

20 Hoofdstuk 4 Economische omstandigheden Analyse en vergelijking van de gegevens In dit hoofdstuk analyseren wij de gegevens die uit onze enquête zijn gekomen over onze eerste deelvraag, namelijk de economische omstandigheden in een land. We behandelen al onze uitgekozen landen, Nederland, Finland, Frankrijk en Polen en proberen de verschillen tussen deze landen qua economische omstandigheden te verklaren. Wij denken dat de economische omstandigheden van iemand veel invloed hebben op het geluksgevoel van die persoon. Geld is nou eenmaal een belangrijke factor. We gaan eerst kijken of de economische omstandigheden überhaupt een rol spelen in het geluksgevoel in de landen en dan gaan we kijken naar de ingevulde vragen over dit onderwerp. 4.1 Algemeen Voor we conclusies gaan trekken uit de resultaten van de enquêtes over de economische omstandigheden en het geluksgevoel, moeten we natuurlijk eerst kijken of de economische omstandigheden de jongeren wel gelukkig maken of niet. In Nederland zijn de jongeren van mening dat geld wel gelukkig maakt. Bijna de helft van de Nederlanders, namelijk 46,21%, vindt dat geld gelukkig maakt en 34,14% van de jongeren vindt zelfs dat geld extreem gelukkig maakt. In Frankrijk zijn de percentages eigenlijk bijna hetzelfde als in Nederland, maar nu vindt 36% van de Franse jongeren dat geld gelukkig maakt. Het is wat meer verdeeld tussen de Fransen, want 26% is neutraal in de vraag of geld hen gelukkig maakt. De Finse jongeren zijn het grotendeels eens met de Nederlandse en Franse, want ook hier vindt 47,06%, het grootste percentage, de economische omstandigheden een invloed op het geluksgevoel. 23,53% van de Finnen vindt de economische omstandigheden extreem van invloed op het geluk. De Polen zijn een kleine uitzondering op onze onderzochte landen qua deze vraag. Wel wordt 34,78% gelukkig van de economische omstandigheden, maar ook 30,43% wordt niet gelukkig van geld. Dit is een veel hoger percentage als bij de andere landen. 20

21 Grafiek 3: Maakt geld gelukkig? 18 14% Nederland 3% 8% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 16% Frankrijk 6% 16% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 29% Wel gelukkig Wel gelukkig 46% Extreem gelukkig 36% 26% Extreem gelukkig 24% Finland 46% 6% 6% 18% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig Wel gelukkig Extreem gelukkig 35% Polen 9% 9% 17% 30% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig Wel gelukkig Extreem gelukkig 4.2 Bijbanen Om de economische omstandigheden van jongeren in een land te onderzoeken, is het bijbaantje een belangrijke factor. Dit is een van de weinige manieren voor jongeren om zelf geld te verdienen. Uit de enquête is gebleken dat 57,59% van de Nederlandse jongeren die we ondervraagd hebben op dit moment wel een bijbaantje heeft, verschillend van 5 15 uur per week. Dit betekent dat 42,41% van de ondervraagden geen bijbaantje heeft. In Frankrijk is het onderwerp bijbaantje een wereld van verschil. In Frankrijk werkt slechts 6% van de jongeren die onze enquête hebben ingevuld. 94% heeft dus geen bijbaantje. Van de Finse jongeren heeft ongeveer iets meer de helft, namelijk 52,63% een bijbaantje, dit is dus iets minder dan in Nederland. De andere 47,37% heeft geen bijbaantje. De Poolse jongeren zijn het meer eens met de Franse jongeren. Maar 18,18% van onze Poolse geënquêteerden hebben een bijbaantje. Maar liefst 81,82% van de Polen heeft dus geen bijbaantje. De bijbaantjesloosheid is dus niet zo extreem als in Frankrijk. 18 Zie bijlage grafiek 3.1 t/m

22 Grafiek 4: Bijbaantjes 19 5% 9% 5% 21% 16% 47% 2% 4% 14% 3% 3% Geen baantje 43% 0-5 uur per week 6-10 uur per week 81% 16% 94% 37% uur per week Meer dan 15 uur per week Polen Finland Frankrijk Nederland 4.3 Houden of weggeven? 20 Niet iedereen mag zijn zuurverdiende geld zelf houden, bij sommige jongeren wordt het geld wat ze verdienen met werken gebruikt voor de familie, ze mogen het dus niet zelf houden. In Nederland zegt 68,51% het geld wat ze verdienen voor eigen gebruik houden. Bij 1,38% van de Nederlanders wordt hun geld gebruikt voor de familie. Het overige percentage weet het niet. Van de Franse jongeren mag 50% het geld zelf houden, 2% geeft het geld aan de familie en de overige werken niet. Bijna hetzelfde als Nederland dus. Ook in Finland mag het grootste percentage jongeren het geld wat ze verdienen gewoon houden, namelijk 69,23%. Bij geen één van de jongeren, 0% dus, wordt het geld wat ze verdienen gebruikt voor de familie. In Polen mag 54,55%, iets meer dan de helft, het geld wat verdiend wordt zelf houden. 4,55% van de Polen geeft het geld aan de familie, dit is een iets hoger percentage als in de rest van de onderzochte landen. 4.4 Zak- en/of kledinggeld 21 Bij de vraag hoeveel mensen zak- en/of kledinggeld krijgen, heeft 13.5% van de Nederlanders aangegeven dit niet te krijgen % krijgt meer dan 30 euro per maand. Wij vinden het opvallend dat bijna 40% van de geënquêteerden meer dan 30 euro per maand krijgt. Hieruit blijkt dat Nederlandse ouders vrijgevig zijn naar hun kinderen toe. De rest van de Nederlanders krijgt 1 tot 30 euro per maand. In Frankrijk krijgt, in tegenstelling tot in Nederland, 46% geen zak- en/of kledinggeld. 20% van de Franse jongeren krijgt meer dan 30 euro per maand. Dit is dus een opvallend verschil met Nederland. Bij de Finse jongeren krijgt 41,18% geen zak- en/of kledinggeld. Ditzelfde percentage heeft aangegeven dat ze meer dan 30 euro per maand krijgen. Wij vinden 19 Zie bijlage grafiek 4.1 t/m Zie bijlage grafiek 5.1 t/m Zie bijlage grafiek 6.1 t/m

23 het zeer opmerkelijk dat de percentages zo uit elkaar liggen. Polen heeft het grootste percentage met jongeren die geen zak- en/of kledinggeld krijgt, namelijk 68,18%. 31,82% krijgt dit dus wel. 4.5 Uitgaven 22 Het laatste onderwerp van dit hoofdstuk gaat over hoeveel de Europese jongeren gemiddeld per maand spenderen. In Nederland spendeert het grootste percentage, namelijk 23.18%, maar 0 10 euro per maand. Ook in Frankrijk houden de jongeren blijkbaar ook niet van geld uitgeven, want het grootste percentage, 42%, spendeert 0-10 euro per maand. In Finland waren de jongeren juist heel erg verdeeld. Het grootste percentage Finse jongeren, namelijk 23,81%, gaf aan dat ze euro spendeert per maand. De andere percentages liggen allemaal rond de 17%. Ook in Polen houden de jongeren iets meer van uitgeven. 31,92%, het grootste percentage, spendeert euro per maand. Toch geeft ook 27,27% van de Finnen maar 0 10 euro per maand uit. 4.6 Conclusies Nederland De jongeren vinden dat geld over het algemeen gelukkig maakt, maar slechts iets meer dan de helft heeft een bijbaantje. Het is opvallend dat de percentages van wel en niet werkenden jongeren zo dicht bij elkaar ligt. Wij hadden verwacht dat het percentage van werkende jongeren hoger zou liggen. Dit komt omdat Nederland voor ons bekend staat als een land met veel werkende jongeren, omdat in onze omgeving bijna alle jongeren een bijbaantje hebben. In tegenstelling tot de weinige bijbaantjes, krijgen jongeren in Nederland veel geld van hun ouders, meestal wel meer dan 30 euro per maand. Wel mag het merendeel van de Nederlanders het geld wat ze krijgen zelf houden. De Nederlandse jongeren verdienen zelf niet veel, krijgen wel veel geld, maar spenderen niet veel. Het feit dat de Nederlanders veel geld krijgen, zonder er iets voor hoeven te doen, kan betekenen dat de Nederlanders gelukkiger zijn. Frankrijk De jongeren vinden, net als in Nederland, dat geld gelukkig maakt. Een groot deel is neutraal. In Frankrijk heeft maar 6% van de jongeren een bijbaantje. Ook hier mag het grootste gedeelte van de jongeren wel het geld zelf houden. Bijna de helft krijgt ook geen zak- en/of kledinggeld. Omdat de jongeren grotendeels ook geen bijbaantje hebben, zou dit dus kunnen betekenen dat ze wat minder gelukkig zijn. Immers, de Fransen zijn van mening dat geld hen gelukkig maakt. De Fransen spenderen niet veel geld, maar dit vinden wij logisch omdat ze hebben aangegeven dat ze ook niet veel geld binnenkrijgen, niet van de ouders (zak en/ of kledinggeld) en niet door een bijbaantje. Finland De Finse jongeren zijn hetzelfde als de Nederlanders, want ook hier vindt het grootste gedeelte dat geld gelukkig maakt. Ook een groot gedeelte vindt dat geld extreem 22 Zie bijlage grafiek 7.1 t/m

24 gelukkig maakt. In Finland heeft iets meer dan de helft een bijbaantje. Het grootste percentage mag het verdiende geld houden. Opvallend is dat helemaal niemand van de ondervraagden het geld gebruikt voor de familie. In Finland krijgt bijna de helft geen zak- en/of kledinggeld en de andere helft krijgt meer dan 30 euro per maand. Dit valt ons op, omdat het niet logisch is dat er zo een groot verschil tussen zit. De percentages van het spenderen van geld liggen ver uit elkaar, maar dit komt overeen met het krijgen/verdienen van geld, want deze percentages zijn ook verschillend bij de Finnen. Wij denken dat het geluk van de Finse jongeren erg verdeeld is, omdat ze aangeven gelukkig te worden van geld, maar de percentages van het krijgen van geld liggen erg uit elkaar. Polen De Polen worden over het algemeen gelukkig van geld, maar ook een gedeelte zegt dit niet te worden. Het grote merendeel heeft geen bijbaantje, eigenlijk hetzelfde als in Frankrijk. Ook mag de meerderheid van de werkenden Polen het geld zelf houden. In Polen krijgt bijna 3/4 e deel geen zak- en/of kledinggeld, een groot percentage dus. De Polen geven ook niet zo heel veel uit, en dit is weer logisch omdat ze ook niet veel krijgen/verdienen. Wij denken dat de Polen dus minder gelukkig zijn omdat een groot gedeelte aangeeft dat geld hen gelukkig maakt, maar toch verdienen/krijgen de Poolse jongeren weinig. Het laatste decennia, na de toetreding van Polen tot de Europese Unie, zien we steeds meer het verschijnsel van een toenemend aantal Poolse arbeidsimmigranten naar Nederland en andere landen 23. Dit zou een reactie kunnen zijn op het feit dat de Poolse jongeren in hun eigen land minder verdienen dan in bijvoorbeeld Nederland

25 Hoofdstuk 5 Religie Analyse en vergelijking van de gegevens In dit hoofdstuk analyseren wij de gegevens die uit onze enquête zijn gekomen over onze tweede deelvraag, namelijk de religieuzen omstandigheden in een land. We behandelen weer al onze uitgekozen landen, Nederland, Finland, Frankrijk en Polen en proberen de verschillen tussen deze landen qua religieuze omstandigheden te verklaren. Wij denken dat de religie van iemand veel invloed hebben op het geluksgevoel van die persoon, want een religie kun je zien als een echte levensstijl. We gaan eerst kijken of de religie überhaupt een rol speelt in het geluksgevoel in de landen en dan gaan we kijken naar de ingevulde vragen over dit onderwerp. 5.1 Algemeen Het grootste gedeelte van de Nederlandse jongeren is neutraal in de vraag of de religie hen gelukkig maakt, namelijk 41,32%. Ook een gedeelte, 28,82% vindt dat religie wel gelukkig maakt. Dit is logisch want onze enquête is afgenomen op een openbare school. In Frankrijk zien we hetzelfde soort percentages. 52% van de Franse jongeren zegt neutraal te zijn in de vraag of religie hen gelukkig maakt. Ook 18% zegt wel gelukkig te worden van religie. Deze percentages vinden wij opmerkelijk want onze enquête is afgenomen op een Christelijke school, dus wij verwachtten dat religie de leerlingen gelukkiger zou maken. De meerderheid van de Finse jongeren zeggen neutraal te zijn in de vraag of religie hen gelukkig maakt, namelijk 29,73%. Ook vindt 21,62% dat religie wel gelukkig maakt. Het is dus verdeeld. Dit vinden wij niet raar, want onze enquête is afgenomen op een openbare school. De Polen zijn net als de Finnen verdeeld in deze vraag. 27,78% zegt gelukkig te worden van religie en 22,22% wordt zelfs extreem gelukkig, maar 25% zegt dit juist niet te worden. Weer zijn wij hier niet verbaasd over, want ook deze enquête is afgenomen op een openbare school. 25

26 Grafiek 11: Maakt religie gelukkig? 24 Nederland Frankrijk 12% 8% 11% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 12% 10% 8% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 29% Wel gelukkig 18% Wel gelukkig 40% Extreem gelukkig 52% Extreem gelukkig Finland Polen 14% 19% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 22% 11% Helemaal niet gelukkig Niet gelukkig 22% 16% Wel gelukkig 25% Wel gelukkig 29% Extreem gelukkig 28% 14% Extreem gelukkig 5.2 Religie 25 Veruit het grootste percentage van de ondervraagden in Nederland, bijna 80%, geeft aan niet gelovig te zijn. Ruim 15% zegt Christelijk te zijn. De andere 5% gelooft in iets anders. Het verbaast ons dat er zoveel mensen niet religieus zijn. In Nederland hebben we een grote multiculturele samenleving, dus wij hadden verwacht dat het percentage welgelovigen groter zou zijn. Doordat er veel verschillende culturen zijn in Nederland, hadden wij niet alleen verwacht dat het percentage van het Christelijke geloof hoger zou zijn, maar vooral ook de andere geloven, bijvoorbeeld het Islamitische geloof. In Frankrijk geeft 34% aan geen geloof te hebben en 66% is Christelijk. Dit is niet raar want we hebben de enquête, zoals we al eerder zeiden, op een Christelijke school afgenomen. Veruit het grootste percentage van de ondervraagden in Finland, 68,75%, geeft aan Christelijk te zijn. De andere 31,25% zegt geen geloof te hebben. Het percentage Christenen in Finland is naar onze mening erg hoog. In Nederland hebben natuurlijk ook een meerderheid in Christenen qua geloof, maar in Finland is deze Christelijke meerderheid veel groter terwijl de enquête gewoon op een openbare school is 24 Zie bijlage grafiek 11.1 t/m Zie bijlage grafiek 8.1 t/m

27 afgenomen. De Poolse jongeren geven aan dat de overgrote meerderheid 95,25% Christelijk is. De rest heeft geen religie. 5.3 Vrijwillig of niet? % van de Nederlandse ondervraagden hebben er vrijwillig voor gekozen om wel/niet religieus te zijn % zegt het niet zelf gekozen te hebben. In Frankrijk liggen de percentages een stuk dichter bij elkaar. 58% zegt namelijk dat ze er zelf voor gekozen hebben wel/geen religie te hebben. De rest heeft het niet zelf bepaald. 61,9% van de Finse ondervraagden hebben er vrijwillig voor gekozen om wel/niet religieus te zijn. De rest, 38,1% zegt het niet zelf gekozen te hebben. In Polen zegt 59,1% dat ze vrijwillig hebben gekozen om wel/geen religie te hebben. De rest heeft het dus niet vrijwillig gekozen. 5.4 Conclusie Nederland De Hollandse jongeren, die aan ons onderzoek hebben meegedaan, zijn grotendeels neutraal als het gaat om de vraag of religie hen gelukkig maakt, maar ook een gedeelte vindt dat het hen wel gelukkig maakt. Veruit het grootste percentage van de ondervraagden in Nederland geeft aan niet gelovig te zijn, het andere gedeelte is Christelijk. Het is logisch dat niet veel Nederlanders een religie hebben, ze zijn immers grotendeels neutraal in de vraag of religie hen gelukkig maakt. Toch is het percentage van niet-gelovigen (80%) wel erg groot, want er was ook nog een groot gedeelte van onze geënquêteerden die aangaven dat ze wel gelukkig werden van religie. Dit zou dus moeten betekenen dat dit de Nederlanders minder gelukkig maakt. Wel heeft het grote merendeels zelf gekozen voor wel/geen geloof. Frankrijk Iets meer dan de helft vindt zichzelf neutraal in de vraag of religie hen gelukkig maakt, maar toch zegt ook nog een deel wel gelukkig te worden van religie. De meerderheid grote van de Franse jongeren, bijna 70%, is Christelijk en de rest geeft aan geen geloof te hebben. Deze percentages komen overeen en laat dus zien dat de Fransen door middel van religie wat gelukkiger zouden moeten zijn. In Frankrijk heeft wel slechts 58% van de jongeren vrijwillig gekozen of hij gelooft of niet. Finland De Finse jongeren zijn erg verdeeld over de vraag of religie hen gelukkig maakt of niet, velen worden er gelukkig van, maar velen ook niet. Toch is bijna 70% Christelijk in Finland, en de rest heeft geen geloof. Dit is de reden waarom wij denken dat de Finnen dus iets minder gelukkig zijn door religie. Veel jongeren zeggen namelijk dat religie hen niet gelukkig maakt, maar geloven toch. In Polen heeft slechts ruim de helft van de jongeren zelf gekozen om een religie te hebben of niet. 26 Zie bjilage grafiek 9.1 t/m

28 Polen Net als in Finland zijn de Poolse jongeren erg verdeeld over de vraag of religie hen gelukkig maakt of niet. Bijna 30% zegt van wel, maar 25% zegt weer van niet. Ondanks deze verdeeldheid, zijn bijna alle Polen Christelijk. Dit is weer de reden dat wij denken dat Polen minder gelukkig zijn door middel van religie. Een groot gedeelte zegt niet gelukkig te worden van een religie, maar toch hebben ze er een. Slechts iets meer dan de helft heeft er vrijwillig voor gekozen om wel/geen religie te hebben. 28

29 Hoofdstuk 6 Geven en nemen Analyse en vergelijking van de gegevens In het leven zijn er vaak situaties waarin je een keuze moet maken of je een gierig persoon bent of een gul persoon. In dit onderzoek vroegen wij ons af of dit aspect ook invloed heeft op de mate van hoe gelukkig iemand is. Daarom analyseren en bespreken wij in dit hoofdstuk de gegevens die uit onze enquête zijn gekomen over onze derde deelvraag: het geef- en neemgedrag van mensen. Onze hypothese is dat mensen die meer geven, dus gul zijn, gelukkiger zijn dan de mensen die liever niet delen en alles voor zichzelf houden. Als je vrijgevig bent, zullen mensen dat ook sneller naar jou toe zijn en hierdoor zullen ze je waarschijnlijk ook sneller een aardig persoon vinden. Als mensen geen geld of ander bezit willen geven of delen met mensen, zullen andere dit niet op prijs stellen, je minder aardig vinden en zo beïnvloedt dit hoe gelukkig je bent. 6.1 Algemeen Onder de Nederlandse jongeren zegt 37.37% dat ze denken dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn dan mensen die zoveel mogelijk profiteren. Maar 2.42 % zegt dat ze helemaal niet denken dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn en % is neutraal. In Frankrijk is het merendeel, 40%, neutraal. 26% denkt dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn en 10% zegt dat ze juist denken dat profiterende mensen gelukkiger zijn. Het is opvallend dat deze percentages vrij ver van de Nederlandse percentages af liggen. Bij de Finse jongeren zegt ook het merendeel, namelijk 31.43%, neutraal te zijn. Het is opvallend en misschien ook wel gewoon toevallig dat de percentages vrijgevige of profiterende mensen gelukkiger zijn, hetzelfde zijn, namelijk 17.14% In Polen denkt het merendeel, 32.43%, dat ze zeker weten dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn de profiterende mensen. 21.6% heeft een neutrale positie en 16.22% denkt dat juist profiterende mensen gelukkiger zijn. Dit is weer een hele andere uitkomst dan de andere landen. 29

30 Grafiek 12: Zijn vrijgevige mensen gelukkiger dan profiteurs? 27 Nederland Frankrijk 2% 6% 27% Nee, helemaal niet Nee 27% Ja 26% 14% 10% 10% Nee, helemaal niet Nee Ja 38% Ja, zeker weten 40% Ja, zeker weten Finland Polen 17% 17% 32% 17% 17% Nee, helemaal niet Nee Ja Ja, zeker weten 32% 22% 16% 8% 22% Nee, helemaal niet Nee Ja Ja, zeker weten 6.2 Geven of nemen? 28 Zoals al eerder gezegd hebben we bij dit onderdeel drie vragen gebruikt uit het bestaande onderzoek van Adam Grant 29. We hebben het gemiddelde genomen van de antwoorden op deze drie vragen, zodat we per land konden zien of de jongeren overwegend vrijgevig, neutraal of profiterend zijn. De bijbehorende vragen zijn te vinden in onze enquête in de bijlage. Het gemiddelde percentage van vrijgevigheid van de Nederlanders over deze drie vragen is 26.64% % profiteert het liefst. Dit maakt dus dat 40.95% neutraal is in het geven en nemen. De percentages liggen dicht bij elkaar, maar toch is het percentages van profiteurs groter. Dit hadden wij niet verwacht want wij denken dat Nederland een gelukkig land is en dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn. Wij hadden dus niet verwacht dat het percentage van de profiteurs hoger zou zijn dan die van de vrijgevige mensen. 27 Zie bijlage grafiek 12.1 t/m Zie bijlage grafiek 10.1 t/m Zie bijlage: enquête 30

31 In Frankrijk is 24,67% van de jongeren vrijgevig, 42,67% profiteert liever en 32,67% is neutraal. Het verschil in vrijgevigheid tussen Nederland en Frankrijk is er klein, maar wat wel opvallend is, is dat in Nederland de meerderheid neutraal is terwijl in Frankrijk de meerderheid profiteert. Het gemiddelde percentage van vrijgevigheid van Finnen over deze drie vragen is 16,33%. Maar liefst 39,54% profiteert het liefst. Dit maakt dus dat 44,15% van de Finse jongeren neutraal is in het geven en nemen. De percentages liggen minder dicht bij elkaar dan in Nederland, maar weer is het percentages van profiteurs groter dan die van vrijgevigheid. In Polen ligt het gemiddelde percentage van vrijgevigheid op 36,36%. 28,79% van de Poolse jongeren profiteert het liefst en dus is 34,85% neutraal in deze vraag. Het valt ons op dat de Polen erg verdeeld zijn in deze vraag. 6.3 Conclusies Nederland Ondanks dat 1/3 deel van de Nederlandse jongeren zegt profiteur te zijn, denkt maar bijna 2,5% dat mensen die veel profiteren van anderen, gelukkiger zijn dat vrijgevige mensen. Dit zou dus moeten betekenen dat de Nederlanders minder gelukkig zouden zijn door het profiteur zijn. Frankrijk In Frankrijk zien we eigenlijk bijna hetzelfde als in Nederland. Ondanks dat bijna de helft van de Fransen zegt profiteur te zijn, denkt maar 10% dat profiterende mensen gelukkiger zijn dan vrijgevige mensen. Ook de Fransen zouden dus ongelukkiger moeten zijn. Finland Opvallend is, dat in Finland maar liefst 23,77% aangeeft dat profiterende mensen gelukkiger zijn dan vrijgevige mensen. Dit zou hen gelukkiger maken, omdat bijna 40% heeft gezegd dat ze het liefst profiteren van andere mensen. Polen In Polen denkt het merendeel, 32.43%, dat ze zeker weten dat vrijgevige mensen gelukkiger zijn dan de profiterende mensen. Ook zouden de Polen dus gelukkiger moeten zijn door hun geef- en neemgedrag, want het merendeel zegt inderdaad vrijgevig te zijn. 31

32 Hoofdstuk 7 - Beantwoording van de onderzoeksvraag 7.1 Opvallende resultaten Uit de enquête zijn er voor alle landen opvallende dingen naar voren gekomen. Een goed voorbeeld is het feit dat over het algemeen, de jongeren in Europa weinig bijbaantjes hebben. Vooral in Frankrijk is dit het geval. Dit heeft wel een reden, want in Frankrijk bestaat er geen jeugdminimumloon. Hierdoor nemen bedrijven eerder volwassenen aan, want die hebben meer arbeidsproductiviteit. Iedereen mag hetzelfde loon krijgen, dus nemen bedrijven eerder volwassenen aan. Ook viel het ons op dat er vooral veel Christenen leven in Europa. In Frankrijk is dit logisch, want we hebben de enquête afgenomen op een Christelijke school, maar ook in Finland en Polen was het merendeel Christelijk. In Nederland juist niet, hier leven juist veel niet-gelovigen. 7.2 Conclusies In Nederland is uit de resultaten gekomen dat ze gemiddeld gelukkiger zouden worden door de economische omstandigheden in hun leven. Ze worden gemiddeld niet gelukkiger van de religieuze omstandigheden en ook gemiddeld niet gelukkiger van het feit dat ze meer profiteren van mensen dan vrijgevig zijn. In Frankrijk is uit de resultaten gekomen dat ze gemiddeld niet gelukkiger worden van de economische omstandigheden in hun leven. Ze zouden door religie wel wat gelukkiger moeten zijn, maar net zoals in Nederland zouden ze niet gelukkiger worden doordat ze profiteren van mensen. In Finland is het niet helemaal duidelijk of de jongeren gelukkiger worden of niet van economische omstandigheden. Ze zijn namelijk erg verdeeld dus wij denken niet dat dit veel invloed heeft in het gelukkig zijn. We denken dat de Finnen gemiddeld niet gelukkiger van religie maar ze worden gemiddeld wel gelukkiger door het profiteren van andere mensen. In Polen zijn de jongeren gemiddeld wat minder gelukkig door de economische omstandigheden. Ze worden gemiddeld ook niet gelukkiger van de religieuze omstandigheden maar ze worden wel weer wat gelukkiger door het feit dat ze vrijgevig zijn naar andere mensen. Percentage geluksgevoel 30 Geluksgevoel in procenten (gemiddeld) Nederland Frankrijk Finland Polen 79,93 75,6 69,23 78,75 30 Zie bijlage grafiek 13.1 t/m

33 Uit de resultaten van onze enquête is gebleken dat de gelukkigste landen, van hoog naar laag, zijn: 1. Nederland 2. Polen 3. Frankrijk 4. Finland Dit verbaast ons, want wij hebben in verschillende onderzoeken gelezen dat Finland één van de gelukkigste landen ter wereld is. Toch zijn de jongeren die wij onderzocht hebben, het minst gelukkig. Het verbaast ons ook dat Polen op de tweede plek staat, want wij dachten dat de Oost-Europeanen wat minder gelukkig zouden zijn dan de West- Europeanen en de Scandinaviërs. 7.3 Beantwoording onderzoeksvraag Onze onderzoeksvraag was: Waardoor worden de jongeren in Europa gelukkig? (hierbij meten wij alleen met de economische omstandigheden, de religie en de mate van geven/nemen). Wij hebben natuurlijk geen informatie over de andere aspecten in het leven die invloed zouden kunnen hebben op het geluksgevoel, maar wij hebben de onderwerpen gekozen die ons het meest interesseerden. In Nederland is het geluksgevoel 79,93% (het hoogte percentage). De jongeren hebben aangegeven dat ze, van de drie aspecten die wij hebben onderzocht, alleen gelukkiger worden van de economische omstandigheden. Blijkbaar heeft dus dit de grootste invloed op de Nederlanders, want ze zijn het gelukkigst van allemaal, en alleen de economische omstandigheden maken hen gelukkig. In Polen is het geluksgevoel 78,75% (het één na hoogste percentage). De jongeren hebben aangegeven dat ze, van de drie aspecten die wij hebben onderzocht, alleen gelukkiger worden van het feit dat ze vrijgevig zijn. Blijkbaar is dit heel belangrijk in Polen, want van de andere twee onderwerpen worden ze niet gelukkiger dus dan zou het percentage van het geluksgevoel wat lager moeten zijn. In Frankrijk is het geluksgevoel 75,6% (het twee na hoogste percentage). De jongeren hebben aangegeven dat ze, van de drie onderzochte onderwerpen, alleen door middel van hun religie wat gelukkiger zijn. Religie speelt de belangrijkste rol in het geluksgevoel van de Fransen van onze onderzochte onderwerpen, maar omdat Frankrijk toch zo laag is geëindigd, zullen er nog andere aspecten meer meespelen in het geluksgevoel. Religie is wel belangrijk, maar niet zo belangrijk om Frankrijk hoger te laten scoren. In Finland is het percentage geluksgevoel 69,23% (het laagste percentage). De jongeren hebben aangegeven dat ze van de drie onderzochte onderwerpen, alleen gelukkiger worden door middel van het zoveel mogelijk profiteren van andere mensen. Finland is het minst gelukkig van onze onderzochte landen. Dit vertelt ons van onze onderwerpen, 33

34 het zoveel mogelijke profiteren van mensen de belangrijkste invloed is op het geluksgevoel, maar dat de invloed relatief klein is. 7.4 Reflectie hypothese Na het onderzoek dat wij gedaan hebben, zijn we tot de conclusie gekomen dat onze hypothese (zie hoofdstuk 3) niet helemaal klopt. Wij hadden verwacht dat de Nederlanders gelukkiger zouden worden van geld, en niet van religie en het profiteren. Dit klopt wel. We hadden ook verwacht dat de Fransen gelukkiger zouden worden van geld, maar dit is niet het geval. Ze worden wel gelukkig van religie dus die verwachting klopt. Ook de verwachting over het profiteur zijn klopt, want hiervan worden de Fransen ongelukkiger. Tegen alle verwachtingen in worden de Finnen niet gelukkiger van geld. Wel worden ze niet gelukkiger van de religie (wat wij ook voorspeld hadden) maar ze worden niet gelukkig van het feit dat ze vrijgevig zijn, juist door het feit dat ze profiteren. De Poolse jongeren worden niet gelukkig van de economische omstandigheden en dit hadden wij ook verwacht. Ook worden ze niet gelukkig van religie en dit hadden wij juist wel verwacht. Als laatste voorspelden wij dat de niet Polen gelukkiger zouden worden door het profiteren. Uit het onderzoek kwam dat de Polen juist gelukkig worden van het vrijgevig zijn naar andere mensen toe. 7.5 Vergelijking Europese eenheid Erg opvallend is, dat er heel erg weinig eenheid is binnen deze landen als het gaat om waardoor de jongeren gelukkig worden. Eigenlijk is het in alle landen verschillend. Als het gaat om hoe gelukkig de landen zijn, is er meer eenheid, want de percentages liggen in totaal maar ongeveer 10% uit elkaar. 7.6 Aanbeveling Door middel van de conclusies die wij getrokken hebben in dit onderzoek, willen wij nu aanbevelingen geven aan de landen die wij onderzocht hebben zodat het percentage van het geluksgevoel groter kan worden. Omdat er is gebleken dat er geen eenheid is, geven wij voor elk onderzocht land een aparte aanbeveling. Tijdens ons onderzoek zijn we erachter gekomen dat het heel moeilijk is om het geef- en neemgedrag van jongeren te beïnvloeden. Het geef- en neemgedrag is iets wat hoort bij je persoonlijkheid en karakter. Daarom is dit moeilijk te veranderen en hebben wij besloten om geen aanbeveling te geven voor deze deelvraag. Hetzelfde probleem hebben wij geconstateerd bij de deelvraag over religie. Een organisatie of overheid van een land kan mensen niet dwingen om opeens religieus te worden of juist niet. Religie is een deel van iemand en dit kan niet zomaar veranderd worden. Wij denken dus dat het ook voor deze deelvraag niet relevant is om een aanbeveling te maken. 34

35 In tegenstelling tot het geef- en neemgedrag en religie, is de deelvraag over economische omstandigheden wel te beïnvloeden, want geld is iets wat je kunt vasthouden. Geld in het algemeen hoort niet bij het karakter van mensen. De overheid kan bijvoorbeeld het beleid van jongeren arbeid verbeteren door meer werkgelegenheid te creëren. In Nederland hebben wij geconcludeerd dat de jongeren gelukkig worden van de economische omstandigheden die er op dit moment zijn, en zij hebben hiervoor dus geen aanbeveling nodig. In Frankrijk zien we dat geld jongeren gelukkig maakt, maar dat het overgrote merendeel geen bijbaantjes heeft. Dit komt doordat er geen minimumloon bestaat in Frankrijk. Alle werknemers tussen de 15 en 23 jaar hebben recht op het minimumjeugdloon en de werknemers tussen 23 jaar en AOW leeftijd hebben recht op het minimumloon. In Frankrijk is dit er dus niet en dit betekent dat bijvoorbeeld een 30-jarige eerder zal worden aangenomen bij een vacature voor caissière dan een 16-jarige die een bijbaantje zoekt. Er bestaat geen minimum voor wat de werkgever aan loon moet betalen aan zijn werknemer dus zijn zij even duur. De werkgever neemt dan eerder een ouder iemand aan, omdat die arbeid productiever is. Als Frankrijk wel een minimumloon in zou voeren, zou het een stuk makkelijker worden voor de Franse jongeren om een bijbaantje te vinden, omdat de werkgevers dan veel meer loon moeten betalen aan een ouder iemand. Dit verschil in loonhoogte weegt dan niet meer op tegen het verschil in productiviteit. Dit bevelen wij de Franse overheid dan ook aan. In Finland vindt weer een heel groot gedeelte dat geld hen gelukkig maakt, maar slechts de helft van de Finnen heeft een baantje. Ook krijgt slechts een gedeelte zak- en/of kledinggeld. Wij vinden dus dat de overheid het beleid qua jongeren arbeid moet verbeteren. In Polen hechten de jongeren wat minder waarde aan geld, de jongeren zijn wat meer verdeeld over de vraag of geld hen gelukkig maakt of niet. Toch vinden wij dat de Poolse overheid wat moet doen aan de jongeren arbeid. Het overgrote merendeel van de Polen heeft namelijk geen bijbaantje en ook een heel groot deel krijgt geen zak- en/of kledinggeld. 35

36 Bijlage Bron 1 Nederlanders depressiefste volk van Europa Door: Pieter Smit 06/11/13, 07:18 ANP. In Nederland heeft depressiviteit met ruim 16 procent een flink hoger aandeel. Per 100 duizend levensjaren, brengen we er ruim depressief door. Van alle Europeanen zijn de Nederlanders de echte sombermansen. Maar 'we hebben niet meer hulp nodig dan Duitsers of Belgen'. Cultuur speelt een belangrijke rol. Wij zijn een somber volk, maar dat wil niet zeggen dat wij meer hulp nodig hebben dan de Duitsers of Belgen. Depressiviteit rukt wereldwijd op. Het aantal levensjaren dat mensen ongemak ondervinden door depressie steeg sinds 1990 met ruim 37 procent. Nederland is de 'depressiefste' man van Europa. Onderzoekers van de Universiteit van Queensland presenteerden gisteren in PLOS Medicine het Global Burden of Disease 2010, wat geldt als de meest uitgebreide studie naar ongemak en dood door ziekten. De absolute groei in depressieve levensjaren die zij vonden, is in zijn geheel te wijten aan de wereldwijde bevolkingsgroei en vergrijzing. 'Steeds meer mensen komen wereldwijd op de leeftijd waar depressiviteit zich meer voordoet', schrijven de onderzoekers, die bij hun onderzoek de stoorniscriteria van de psychiatrischediagnosebijbel DSM IV gebruikten. 'Onze bevindingen laten zien dat deze aandoening prioriteit 36

37 verdient. Temeer omdat depressiviteit het risico vergroot op zelfmoord en hartziekten.' Flink hoger aandeel Bijna 10 procent van de levensjaren die in ziekte werden doorgebracht, kwamen in 2010 op het conto van depressiviteit. Alleen rug- en nekklachten houden wereldwijd meer mensen in haar greep (14,8 procent van het aantal zieke levensjaren). Deze verhoudingen zijn sinds 1990 redelijk stabiel. In Nederland heeft depressiviteit met ruim 16 procent een flink hoger aandeel. Per 100 duizend levensjaren, brengen we er ruim depressief door. Nederland is daarmee koploper in Europa. Wereldwijd staat het door oorlog geteisterde Afghanistan bovenaan met ruim depressieve levensjaren van de 100 duizend. Japan heeft het minste. Psychiater Jan Swinkels wil aan de hoge score van Nederland niet te veel conclusies verbinden. 'Het gaat vooral over perceptie', zegt de hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. 'Cultuur speelt een belangrijke rol. Wij zijn een somber volk, maar dat wil niet zeggen dat wij meer hulp nodig hebben dan de Duitsers of Belgen. Veel hangt ook af van de individuele context.' Met de winterdepressies van Scandinaviërs lijkt het mee te vallen. Finland zit wel boven het Europese gemiddelde (1.226 levensjaren), maar is pas als eerste Noord-Europese land op de tiende plaats terug te vinden. Wereldwijd staat het door oorlog geteisterde Afghanistan bovenaan met ruim depressieve levensjaren van de 100 duizend. Japan heeft het minste. Swinkels: 'Dat komt omdat hun cultuur voorschrijft dat je niet depressief mag zijn.' Onzekerheidsmarge Onderzoeksleidster Alize Ferrari maakt in een reactie nog een kanttekening. 'Door een onzekerheidsmarge is het niet gezegd dat de hoog en laag scorende landen significant afwijken van het wereldgemiddelde.' De Global Burden of Disease 2010, mede mogelijk gemaakt door de Bill & Melinda Gates Foundation, meet ook het aantal jaar dat zieken korter dan verwacht leven als gevolg van hun aandoening. Door 'levensjaren in ziekte' en 'verloren levensjaren door ziekte' bij elkaar op te tellen, corrigeren ze het aantal levensjaren voor de verschillende aandoeningen. Ook in deze 'naar ziekte aangepast levensjaren', speelt depressiviteit een steeds belangrijker rol. Het zorgt voor 7,4 procent van het aantal aangepaste levensjaren. Een verdubbeling sinds

38 Bron 2 Nederland in top 10 gelukkigste landen ter wereld Bewerkt door: redactie 28/05/13, 09:37 bron: ANP ANP. Nederland behoort tot de top 10 van 'gelukkigste' ontwikkelde landen ter wereld, blijkt uit de jaarlijkse index die de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) dinsdag publiceert. Australië heeft het het best getroffen, op basis van inkomensniveau, gezondheid, veiligheid en huisvesting. Nederland staat op de achtste plaats. De OESO heeft 30 landen beoordeeld op verschillende terreinen. 'Australië scoort bijzonder goed als het gaat om welzijn, dat blijkt wel uit het feit dat het op verschillende gebieden bovenaan staat', verklaarde de OESO op haar site. Zo is de levensverwachting in het land bij de geboorte 82 jaar en heeft 73 procent van de Australiërs een betaalde baan. De welvaart in Nederland blijft niet ver achter bij die van Australië. Zo zegt 86 procent van de Nederlanders meer positieve ervaringen te hebben, zoals rust, trots en vreugde, dan negatieve ervaringen als pijn, zorgen, verdriet of verveling. Nederland komt in het onderzoek ook naar voren als een van de sterkste landen als het gaat om de vaardigheden van studenten. Bovendien zijn er hier amper verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke studenten, anders dan in de andere onderzochte landen. 38

39 Bron 3: Gevoel van geluk in Europa Bron 4: Geluk in enkele Europese landen, 2010 (in rapportcijfers) 2010 Denemarken 8,2 Nederland 7,9 Finland/Zweden 7,9 België 7,3 Verenigd Koninkrijk 7,2 Oostenrijk 7,1 Duitsland 7,0 Spanje 7,0 Frankrijk 6,8 Italië 6,6 Griekenland 5,5 Hongarije 5,2 39

40 Bron 5: Geluk Europa 40

41 Bron 6: Enquête Happiness Our names are Inge Hajema and Melissa Pranger from The Netherlands. We attend Jac. P. Thijsse College in Castricum. Right now, we are in 5th grade. We are participating in a project, named Worldschool. We have chosen to do research about the happiness of young people in Europe. We would like you to fill in our questionnaire. There are not any right or wrong answers. The questionnaire will be processed anonymously. Thank you for your co-operation and help! Start Happiness 1. I am a * Boy Girl 2. I live in * The Netherlands France Italy England Finland Norway Croatia Romania Poland 41

42 3. How old are you? * Do you have a job? * No, I have not got a job Yes, I work 0 5 hours a week Yes, I work 6 10 hours a week Yes, I work hours a week Yes, I work more than 15 hours a week 5. What happens with the money which you earn? * I do not earn any money I can keep the money It is used for the family 42

43 6. Do you get pocket money/clothing allowance? * No, I do not get any pocket money/clothing allowance Yes, I get 0 10 euro per month Yes, I get euro per month Yes, I get per euro month Yes, I get more than 30 euro per month 7. How much money do you spend usually per month? * I spend 0 10 per month I spend per month I spend per month I spend per month I spend per month I spend more than 50 per month 8. Do you have a religion? * No Yes, the Islam Yes, Christianity Yes, Judaism Yes, Hinduism Yes, Buddhism Yes, another religion 43

44 9. Are you deliberately religious/ not religious, or did your parents (or someone else) decide it for you? * I have chosen it myself My parents/someone else have chosen it for me 10. What kind of school are you attending? * A public school A Christian school A Islamic school A Jewish school Another kind of school 11. Influence I believe religion has a bad influence on people. 1 (no, not at all) 5 (yes, definitely) 12. You get an offer from an unknown person. The unknown person has divided 10 for the two of you. You can accept or refuse the offer. You will never meet the unknown person again. What division would you choose? * You get 1 and the unknown person gets 9 You both get nothing 44

45 13. You are doing a project with two fellow students and there are three tasks. When you are going to decide who does what task, it turns out that you all hate one particular task. What would you do? * Trying to convince your fellow students to do the task Sacrifice yourself for the boring task and ask your fellow students for a favour later on Sacrifice yourself for the boring task and not ask your fellow students for a favour 14. A few years ago, you helped a boy to find a job. You have not contacted him since. Suddenly, you get an from the boy in which he introduces you to a famous company for a job opportunity. What, according to you, is the reason why the boy sent the ? * The boy honestly wants to help you The boy wants to do you a favour because you helped him too The boy wants you to help him again 15. Religion Do you think that religion makes people happy? 1 (no, not at all) 5 (yes, definitely) 16. Money Do you think that money makes people happy? 1 (no, not at all) 5 (yes, definitely) 45

46 17. Freehanded (do you prefer to give things or to get things?) Do you think that freehanded people are happier than people who profit as much as possible from other people? 1 (no, not at all) 5 (yes, definitely) 18. Happy I am happy right now. 1 (no, not at all) 5 (yes, definitely) Bron 7: Landen met de enquête 46