Vernieuwde visie Vlaams stedenbeleid. Stadslab circulaire stad, Antwerpen, 18 februari 2019

Transcriptie

1 Vernieuwde visie Vlaams stedenbeleid Stadslab circulaire stad, Antwerpen, 18 februari 2019

2 Circular South

3 AGENDA WAAR WAAROM WAT HOE WIE 6 ANALYSE

4 SITUERING

5 2200 huizen 2 scholen 2 creches 1 sporthal m 2 kantoren m 2 retail/horeca 60% groen & park 13% sociale woningbouw

6 WAAROM

7 Duurzaanheidsambitie Antwerpen

8 Theoretisch Kader Circulaire Stad BIOLOGICAL MATERIAL TECHNOLOGICAL MATERIAL Farming / collection Reforestation Biochemical feedstock Parts manufacturer Product manufacturer Refurbish/ remanufacture Recycle Service provider Biogas Ellen MacArthur Foundation Braungart & McDonough Anaerobic digestion/ composting Extraction of biochemical feedstock Cascades CONSUMER Collection Energy recovery Landfill USER Collection Maintenance Reuse/redistribute Leakage: to be minimized

9 Theoretische Inspiratie Gedragsverandering onwetendheid kennis waarde draagvlak oplossingen & incentives eenvoud positieve beleving bewustzijn bezorgdheid inzicht intentie tast gedrag vast gedrag verwachting zorgeloos onschuld & waardenhiërarchie excuses (tijd, geld, statusverlies) echte drempels verleiding & automatismen negatieve beleving

10 WAT

11 3 stappen Circulair Zuid ontwikkelingsproces MER Strategisch Masterplan Stadsvernieuwingsfonds Nieuw Zuid Smart City District EU Urban Innovative Action Programme Circulair Zuid

12 Local Spatial Development Plan Strategic Master Plan Groen district Levendig stedelijk weefsel & gevarieerd huisaanbod Autoluwe zone mobiliteit Duurzame ontwikkeling Flexibele structuur

13 Stadsvernieuwingsfonds Nieuw Zuid Smart City District Luchtkwaliteit Duurzame mobiliteit Hernieuwbare energie Grijswater recuperatie Vergroening warmtenet Smart homes Evidente duurzaamheid bewoners

14 EU Urban Innovative Action Programme Circulair Zuid Doel Slim en minder gebruik van energie, water, afval&materialen door de bewoners van Nieuw Zuid. Innovatieve hernieuwbare energie cooperatie Timing Januari 2018 December 2020 Lange Termijn Ambitie Successen implementeren in alle Antwerpse districten

15 WIE

16 Partners

17 Stakeholders DATALEVERANCIERS ONTWIKKELAAR KENNISPARTNERS CO-FINANCIER

18 HOE

19 Aanpak op 4 stromen WATER ENERGIE Dashboard water Offline nudging Dashboard slimme meters verbruik Energiecoöperatie Community center Groepsaankoop Dashboard afval No packaging Samentuinen en composteren MATERIALEN AFVAL

20 ONLINE DASHBOARD - ENERGY Personal website Data on daily use of warmth & electricity NUDGING We nudge the citizen to make a smart choice We reward positive response through the e-wallet ENERGY RENEWABLE ENERGY COOPERATIVE 1mio investment in PV, BIPV and battery storage Located on New South buildings Shares owned by minimum 80 citizens Cooperative model

21 ONLINE DASHBOARD - WATER ONLINE NUDGING OFFLINE NUDGING Informing new owners on best-buy installation Awareness game - in development WATER

22 ONLINE DASHBOARD - WASTE SORTING STREET ONLINE NUDGING OFFLINE NUDGING campaign (zero-waste) Local composting and urban farming AFVAL

23 CIRCULARITY CENTRE CIRCUIT Service centre for repairing & redesign Leasing & sharing network (tools etc.) 7 designers 10 buddies GROUP BUY CIRCULAR HOUSEHOLD EQUIPMENT MATERIALEN Starting 2019

24 DASHBOARD Handy Harry s 40 Friendly users / 200 users Nudging Campaigns CIRCUIT COMMUNITY Buddy s Active in the workshops School children TRANSITION ADVISORY BOARD COMMUNITY BOARD

25 CIRCULAR? RETHINK/SMART REFUSE NOT CLOSING YET LOCAL COMPOSTING GROUP BUY/LEASE Reforestation Biogas Ellen MacArthur Foundation Braungart & McDonough Anaerobic digestion/ composting BIOLOGICAL MATERIAL Extraction of biochemical feedstock Farming / collection Biochemical feedstock Cascades Parts manufacturer Product manufacturer Service provider CONSUMER Collection Energy recovery Landfill TECHNOLOGICAL MATERIAL USER Collection Refurbish/ remanufacture Maintenance Recycle Reuse/redistribute Leakage: to be minimized CIRCUIT COLLECTS LOCAL RE-USE WATER CIRCUIT REDESIGNS CIRCUIT REPAIRS 1MIO IN LOCAL RENEWABLE

26 Innovatieve aspecten Circulair Zuid Stadsdistrict benadering Mix van online & off line nudges Community benadering Mix van technische oplossingen Alle stromen bijeen energie Water Afval Materialen

27 ANALYSE

28 Energie Nieuw Business Model DISTRICT OPTIMALISATION Passive build Smart homes GRID PROVIDER Research: Minimal use central grid Grid costs on district level/not home level Challenges: Social balance & access to electricity Local exchange Differentiated rates/reward system Local user balance

29 BELEID/REGELGEVING Regelluwe zone Microgrids gebouw/wijk Grideigenaar verdient op capaciteit ipv energie-afname Sociale kaart voor de huurder STIMULERINGSBELEID Slim, minder & hernieuwbaar gebruik (aanbodgestuurd) beloond Betaling van capaciteitsbehoefte ENERGIE BEST PRACTICE Eigen vastgoed als piloot-trekker NETWERKEN&INFORMEREN Flux50 Goede mogelijkheden voor microgrid begrijpbaar voor bewoner

30 HUIDIG MODEL Klassiek systeem voor voorziening en afvalwater management Grid-eigenaar en leverancier in 1 hand Geen kennis bij de gebruiker NIEUW MODEL LOCAL OPTIMALISATIE WATER NIEUW BUSINESS MODEL Smart homes - Water efficientie Locale waterrecuperatie (nu 70% tot drinkwater) Watereigenaar is de burger? Recuperatie as a service Diversificering van water as a service Grid owner water provider

31 BELEID/REGELGEVING Sociale kaart voor de lage inkomens Recht op inzage op eigen gebruik ipv betalen voor inzage Inzage drinkwatergebruik van overheid en industrie STIMULERINGSBELEID Belonen van zuinig gebruik BEST PRACTICE ENERGIE WATER Eigen vastgoed en circulair watermanagement: hemelwater en grijswater opwaarderen NETWERKEN&INFORMEREN Vlakwa Bewoner moet weten wat een zuinige aankoop is mbt sanitair Acceptatie grijswatergebruik

32 CURRENT MODEL Afval management heeft een klassiek winstmodel Meer afval = meer inkomen = hoge kosten voor bewoners Geen beloning voor zero waste gedrag Geen alternatief model aanwezig in de B to C market AFVAL NIEUW BUSINESS MODEL CHALLENGE: NEW BUSINESS MODEL Slimme afvalsorteerstraatjes NO GEEN afval wordt beloond Groepsaankoop en lease mogelijkheden LOKAAL oplossingen voor herstel redesign lease services

33 WAT IS ER NODIG? Transparantie over de stromen (nu niet geloofwaardig) Waarom moet ik sorteren? AFVAL & MATERIALEN Doorrekenen Real Costs: minder afval = minder logistiek = minder kosten = beloning bewoner Gebruik duurzame bouwmaterialen en eigen vastgoed als voorbeeld Alternatieve verpakking/minder verpakking plastics, zero waste huishouden is nu kostbaar&tijdrovend Een stadsbrede oplossing voor groen (zonder plastic zak) Nieuw product is nu goedkoper dan herstellen

34 CIRCUIT NIEUW BUSINESS MODEL Donatie materialen KRINGWINKEL HUIDIG MODEL Retail: Second hand shop/social economy employees Competitive environment: vintage/online vintage Quality challenge Goal group: bargain hunters-shops: low income/online: dealers Image: poverty Winkel Online veiling Kilo sales Verkoop Bewoners brengen materialen Service&Entertainment Cultuur/Kunst/debat Geen materialenbezit door de Kringwinkel Kwaliteitsproducten worden gerepareerd Eerste doelgroep: high end, trend followers, hipsters, klimaat gepassioneerden Imago: Design en kwaliteit CIRCUIT - NIEUW MODEL Designer shop Leasing gereedschap etc. Club/Restaurant Reparatie, service, redesign, workshops, debat Bewoners halen en brengen hun eigen materialen of leasen

35 WASTE/MATERIALS NEW BUSINESS MODEL RETHINK Inspiration & examples at Circuit REFUSE Zero waste challenge REDUCE Zero waste challenge Group buy/lease circular product REUSE Leasing & repairing service RECYCLE Regular vintage on&offline market Local composting REDESIGN REDesign service 10 designers

36 CIRCULAIR ZUID

37 Vernieuwde visie Vlaams stedenbeleid Stadslab circulaire stad, Antwerpen, 18 februari 2019

38 Het is onze ambitie om bij te dragen aan belangrijke maatschappelijke transities, nieuwe perspectieven te ontwerpen voor steden en regio's en te innoveren in governance.

39 Een traject in cocreatie Onafhankelijke coördinatie Intern IDEA-team (multidisciplinair) Bart Van Herck Ties Vanthillo Wouter Bervoets Toon Berckmoes Valentijn Bilsen IDEA XL (multidisciplinair) Filip De Rynck Tom Coppens Stijn Oosterlynck Pieter Ballon Yves Deweerdt Academische experten Ingevuld op maat Praktijkexperten Steden Maatschappelijk veld Vlaamse overheid Vlaamse Overheid Team stedenbeleid Alle beleidsdomeinen Steden Beleidsmensen Management Organisaties

40 Resultaatsgerichte aanpak Exploratie Relevante ontwikkelingen en nieuwe denkbeelden Data en literatuur Werksessie Team stedenbeleid Zelfreflectie Witboek Stadskamers Structurering en verbeelding Gelaagd toekomstbeeld Doorwerking Transitiepaden IDEA XL Redactie en verbeelding Instrumenten Stadslabo s met steden, experten en maatschappelijke actoren Organisatie Op stedelijk en Vlaams niveau Wervende visietekst Aangepast organisatiemodel op lokaal en Vlaams niveau Instrumentenkoffer Evaluatie bestaand instrumentarium Brainstormsessie Benchmarking met NL Eindrapportage Werksessies steden, Vlaanderen, Brussel, gemengd

41 Het stedenbeleid moet een systemische omslag ondersteunen op vijf domeinen

42 Verloop 12u00 13u00 13u00 15u00 15u00 15u15 Kennismaking met Circulair Zuid door Gabriëlle Van Zoeren Circulaire stad... wat bedoelen we? Ingeleid door Yves De Weerdt (VITO) Pauze Parallelle gespreksgroepen: 15u15 16u15 16u15 16u40 16u40 Hoe kan Vlaamse Vlaamse overheid de steden het best ondersteunen in deze transitie (Vlaams stedenbeleid)? Hoe kunnen de steden hun hinterland meenemen in deze transitie (de steden als vliegwiel voor hun omgeving)? Terugkoppeling Afronding

43 KADERING VAN DE UITDAGINGEN VOOR DE CIRCULAIRE STAD

44 FOOTPRINT / Bouwindustrie hoogste footprint BOUWEN IS EEN MILIEUDAAD The built environment is globally responsible for about : 40% of global CO2 emissions, 40% of solid waste generation and up to 40% of global energy use. (Source: DE BOUWINDUSTRIE IS DE MEEST BELASTENDE INDUSTRIETAK TER WERELD.

45 FOOTPRINT / Bouwindustrie hoogste footprint HET KLASSIEKE VERKAVELINGSMODEL: EEN RAMP VOOR HET MILIEU? - de auto steeds instapklaar WAT WEL?? - totaal afhankelijk van de auto-mobiliteit - 2 zuinige auto s? - bakker om de hoek bestaat hier niet - selectieve afvalophaling - enorme verharde verkeersoppervlakten - spaardouche - selectieve natuur, vooral gazon spaarknop - toilet met - dure infrastructuur : gas / water / elektriciteit - ijskast met A-label - onveilig voor kinderen droogkast met A-label - - afwezigheid van sociale ruimten - spaarlampen - lage woondensiteit - pv panelen op het zuiden - geen plaats-identiteit - bio-voedsel uit de supermarkt = Duurzaamheid met spaartoetsen

46 WAT AMBIËREN WE? 100% Circulaire Economie

47 In a transition scenario Flanders could save 3,4 billion euros on material costs by supporting the circular economy = 2 % of the Flemish BBP (gross domestic product). Based on the results of the study of TNO SuMMA came to the conclusion that the circular economy could generate 2,3 billion Euro added value for Flanders with a creation of new jobs (= 1 % of the total employment in Flanders). (source OVAM/SuMMa)

48 WAT AMBIËREN WE? Wind Elektrische netten Slim beheer (DSM) Opslag Zon Simme uitwisseling & conversie Thermische netten Slim beheer (DSM) Opslag Restwarmte Hydro Geothermie Biomassa

49 Güssing Renewable Energy (AT): money stays in the region and the air clean [

50 Stedelijke transitieprocessen Duurzaamheid is geïntegreerd of ze is niet Hammarby Sjöstad, Stockholm (SE)

51 Building elements (4): Opportunities in the transport sector

52 Elements (4): transport sector opportunities From economics of mobility towards economics of access As physical realities, cities are the co-location of activities to avoid the need to travel [UN-Habitat 2013]

53 Elements (4): transport sector opportunities The potential employment effect of investing 1 billion in sustainable transport in the EU has been estimated in one study to be 21,500 full time jobs (Sustainlabor 2013). A sustainable transport policy is likely to overcompensate job losses in car manufacturing through more jobs in manufacturing of buses, light railways, subways, and railways; planning, managing and maintaining these systems another study shows (European Parliament, 2010). For the EU 25, estimates suggest around 900,000 people are employed in urban public transport. The number of direct jobs in public transport amounts to about 1 2 percent of total employment, underpinning the stronger relevance of public transport investment for job generation (ETUC 2012). [IEEP 2013]

54 Elements (4): transport sector opportunities Sustainlabour study: Euro/FTE for direct + indirect temporary jobs 21,500 full time jobs: 16,700 jobs associated with constructing new infrastructure and manufacturing new transport vehicles/equipment, the supply of materials for the construction of sustainable transport infrastructures and the manufacture of transport vehicles equipment; and 4,800 jobs created by increases in household spending by those employed in direct and indirect jobs. (UNEP, 2011) [Sustainlabour 2013]

55 Elements (4): transport sector opportunities The number of direct jobs in public transport amounts to about 1 2 percent of total employment. Public transport investments in Europe have an average job multiplier effect of 2 to 2.5. Studies in Europe and the United States show that about 30 jobs are created for each 1 million invested in public transport infrastructure, and 57 jobs for the same level of investment on the transport operations side. [IEEP 2013] Worldwide, it has been estimated that every US$1 of value created by public transport is linked to the further value creation of US$4. In addition, every direct job in public transport is linked to four jobs in other sectors of the economy. Similar multipliers are observed in the US with more than 36,000 jobs created for every US$1 billion invested in public transport. [UN-Habitat 2013]

56 DELEN (het nieuwe hebben) Data Diensten Mobiliteit Collectieve energievoorzieningen Ruimtedelen / Co-housing Kennisdeling Grenoble last mile EV sharing

57 Nieuwe economische modellen Brighton Energy Cooperative

58

59

60

61

62

63 transitiepaden Inwerken op de vraag: consumptiespoor Deeleconomie Productdienstsystemen Inwerken op de productie Verduurzamen van grondstoffen Verhogen van grondstofintensiteit Inwerken op grondstoffenbeheer Omgang met afval Omgang met materialmen Inwerken op ontwerp Materialiseren van behoeftes Waardeketens

64

65 1. Verbind de stad met haar omgeving 2. Breng het stedelijk metabolisme in kaart 3. Realiseer lokale en regionale energienetten 4. Benader gebouwen als grondstoffen- en energiecentrales 5. Pas fiscaal en regelgevend kader aan 6. Geef lokale innovatiemilieus ruimte 7. Deel data en kennis 8. Geef ruimte aan lokale productie 9. Vorm lokale coalities van koplopers 10.Van circulair denken naar circulair doen

66 Stedelijk metabolisme copyright H+N+S landscape architects

67 Verloop 12u00 13u00 13u30 15u00 15u00 15u15 15u15 16u15 16u15 16u40 16u40 Kennismaking met Circulair Zuid door Gabriëlle Van Zoeren Circulaire stad... wat bedoelen we? Ingeleid door Yves De Weerdt (VITO) Pauze Parallelle gespreksgroepen: Hoe kan Vlaamse Vlaamse overheid de steden het best ondersteunen in deze transitie (Vlaams stedenbeleid)? Hoe kunnen de steden hun hinterland meenemen in deze transitie (de steden als vliegwiel voor hun omgeving)? Terugkoppeling Afronding

68 Stadslabo s Sociale mobiliteit: vrijdag 8 februari 2019, 12u-17u in Gent, De Broederij Begeleiding: IDEA i.s.m. Stijn Oosterlynck Circulaire stad: maandag 18 februari 2019, 12u-17u in Antwerpen, De Winkelhaak Begeleiding: IDEA i.s.m. Yves Deweerdt Compacte en leefbare stad (Ruimte): dinsdag 26 februari 2019, 13u- 17u in Leuven, op site Tweebronnen (Bib Leuven) Begeleiding: IDEA i.s.m. Tom Coppens. Bereikbare stad (Mobiliteit): woensdag 27 februari 2019, 13u-17u in Leuven, op site Tweebronnen (Bib Leuven) Begeleiding: IDEA i.s.m. Dirk Lauwers. Economisch veerkrachtige stad: 28 februari 2019, 12u-17u in Leuven, Hangar K Begeleiding IDEA Consult

69

70 CONTACT Bart Van Herck Ties Vanthillo IDEA Consult Jozef II straat 40 b Brussel