Goed besluiten gemakkelijker gemaakt. De rol van convenanten, verschillende typen beschikkingen en kwaliteitsborging in de saneringspraktijk

Transcriptie

1 Goed besluiten gemakkelijker gemaakt De rol van convenanten, verschillende typen beschikkingen en kwaliteitsborging in de saneringspraktijk

2 Deze uitgave Goed besluiten gemakkelijker gemaakt is een uitgave in het kader van het Uitvoeringsprogramma BEVER (beleidsvernieuwing bodemsanering), en maakt in abonnement deel uit van het handboek Leidraad bodembescherming, een uitgave van Sdu Uitgevers te Den Haag. Daarnaast is Goed besluiten gemakkelijker gemaakt ook los verkrijgbaar (ISBN ). Goed besluiten gemakkelijker gemaakt is in samenhang te zien met de volgende uitgaven: Van trechter naar zeef (ISBN ); Handleiding afwegingsproces saneringsdoelstelling (ISBN ). Beide uitgaven maken deel uit van het abonnement op Leidraad bodembescherming, maar zijn tevens los verkrijgbaar. Voor bestellingen kunt u contact opnemen met Servicecentrum Uitgevers, Postbus 20014, 2500 EA Den Haag, telefoon (070) , fax (070) , verkoop@sdu.nl.

3 GOED BESLUITEN GEMAKKELIJKER GEMAAKT De rol van convenanten, verschillende typen beschikkingen en kwaliteitsborging in de saneringspraktijk sdu uitgevers 2000

4 Verantwoording Deze uitwerkingsbundel is een uitgave in het kader van het Uitvoeringsprogramma BEVER (beleidsvernieuwing bodemsanering). Het bevat een meer beschouwende toelichting op de rol van convenanten, verschillende typen beschikkingen en kwaliteitsborging in de bodemsaneringspraktijk bij het doorlopen van het afwegingsproces saneringsdoelstelling, zoals geformuleerd in het rapport Van trechter naar zeef (ISBN ) en een aantal aanverwante stukken. Deelprojectleiding vanuit het KernteamA Hans van der Pal Tekst Gemini Consultants: Walter de Koning Oranjewoud: Arthur de Groof Vormgeving omslag Claar Goossens, Amsterdam Vormgeving schema s Wim Zaat, Moerkapelle Opmaak Assist, Goes ISBN Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu, Den Haag 2000 Sdu Uitgevers, Den Haag Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

5 Inhoud INHOUD Voorwoord 7 1 Convenanten Convenanten en besluitvorming Doel van dit hoofdstuk Status van dit hoofdstuk Convenanten staan niet alleen bij bodemsanering in de belangstelling Het woord convenant heeft meerdere betekenissen Leeswijzer Convenant: overeenkomst in vele soorten en maten Wat is een convenant? Het doel van een convenant: verwezenlijking van het overheidsbeleid Twee betekenissen: gericht op commitment voor het vervolg of op uitvoering Convenanten vergemakkelijken de aanpak van groepen saneringsgevallen Hoe om te gaan met convenanten? Afwegingen voordat wordt besloten tot het aangaan van een convenant Voordelen van een convenant Nadelen van een convenant Inhoudelijke eisen aan een convenant Algemene eisen aan een convenant Inhoud van een intentieverklaring Inhoud van een uitvoeringsconvenant Geen strijd met de wet Regels voor de totstandkoming van een convenant Welke regels zijn van toepassing op het sluiten van een convenant? Procedurele vereisten Inschakeling Europese Commissie Inschakeling VROM bij het kostenverhaal Openbaarheid Meer informatie De ene beschikking is de andere niet Het bevoegd gezag gebruikt verschillende typen beschikkingen Doel van dit hoofdstuk Status van dit hoofdstuk Leeswijzer 36

6 Inhoud 2.2 Wet milieubeheer en Wet bodembescherming nader tot elkaar Ook in de bodemsector goede ervaringen belonen Beschikkingstypen op basis van de Wet bodembescherming Goed besluiten gemakkelijker gemaakt Aandacht voor kwaliteit: verplicht, maar ook de moeite waard Kwaliteit is niet vanzelfsprekend Waarom speciale aandacht voor de taakuitvoering door de overheid? Opbouw van dit hoofdstuk Achtergrondinformatie in bijlagen Kwaliteit? Ik moet al zoveel! Procescondities voor kwaliteitszorg bij het bevoegd gezag Extra aandacht voor de kwaliteit van de handhaving De keten en verschillende ambitieniveaus Aanpak van een geval van verontreiniging is een keten van activiteiten Basisinspanning voor een basisproduct Kwaliteitsborging voor een goed product Gebruik goede gegevens voor het juiste product Lever de juiste gegevens voor een bruikbaar product Risicoreductie door een beperkte extra inspanning Communiceren met elkaar voor een goed eindproduct 57 Bijlagen bij hoofdstuk Begrippen 61 2 Kwaliteitsborging in bodembeleid en regelgeving 65 3 Ontwikkelingen in het kwaliteitsbeleid 67 4 Checklist Implementatie kwaliteitssysteem 68 5 Aandachtspunten kwaliteitsborging in kort bestek 74

7 Voorwoord VOORWOORD Met de Handleiding afwegingsproces saneringsdoelstelling hebt u een compleet naslagwerk in handen waarmee u de meeste gevallen van bodemverontreiniging te lijf kunt, geheel conform het vernieuwde bodemsaneringsbeleid. In deze handleiding figureren een aantal begrippen die nog vrij nieuw zijn in bodemland, dan wel waaraan door de beleidsvernieuwing een nieuwe invulling is gegeven. Als KernteamA hebben we daarom gemeend aan deze begrippen wat meer tekst te wijden dan aan andere elementen van het nieuwe beleid. Het gaat hierbij om convenanten, verschillende typen beschikkingen en kwaliteitsborging. Deze begrippen spelen een rol bij de procesmatige kant van de besluitvorming, in Van trechter naar zeef besproken in hoofdstuk 10, De zeef en de besluitvorming. Zoals hierboven al gememoreerd is de Handleiding afwegingsproces saneringsdoelstelling een naslagwerk. Om er goed mee te kunnen werken moet het beknopt zijn. Daarom presenteren we u hierbij graag de bij die Handleiding behorende bundel Goed besluiten gemakkelijker gemaakt. In deze bundel vindt u een nadere toelichting op de begrippen convenanten, beschikkingstypen en kwaliteitsborging, en een bespreking van de rol die deze onderwerpen spelen bij het doorlopen van het afwegingsproces saneringsdoelstelling. 7

8

9 CONVENANTEN

10

11 Convenanten Convenanten en besluitvorming Doel van dit hoofdstuk De bodemsaneringspraktijk maakt in toenemende mate gebruik van convenanten om gecompliceerde situaties tot een oplossing te brengen. In het verleden was dit vaak gekoppeld aan kostenverhaal en Rijksbetrokkenheid. Maar met de integratie van bodemsanering in de ruimtelijke ontwikkeling en met de decentralisatie van de uitvoering van het beleid is dat in veel gevallen niet meer noodzakelijk. Dat maakt dat het voor het bevoegd gezag gewenst kan zijn om zich te oriënteren op de rol die convenanten in het regionale bodemsaneringsbeleid kunnen spelen. Om u bij die oriëntatie te ondersteunen gaan we in dit hoofdstuk in op de mogelijkheden en onmogelijkheden van het gebruik van convenanten. Aan de hand hiervan kunt u zich gemakkelijker een oordeel vormen over de vraag of het in een bij u voorliggende situatie zinvol en (juridisch) mogelijk is om een convenant aan te gaan. Centraal staan de vragen: Wat is een convenant? Wanneer is het zinvol om een convenant na te streven? Waarmee moet ik allemaal rekening houden bij het sluiten van een convenant? Waar krijg ik meer informatie? Status van dit hoofdstuk In dit hoofdstuk treft u geen nieuw beleid aan, maar uitsluitend een naar de bodemsaneringspraktijk vertaalde weergave van bestaande rapporten. Beschreven in onderling verband en aangevuld met actuele overzichten en praktijkervaringen. Het is uitsluitend bedoeld als handreiking voor de praktijk en legt geen verplichtingen op. In deze tekst worden ook wettelijke regels aangehaald. Die bevatten uiteraard wel verplichtingen Convenanten staan niet alleen bij bodemsanering in de belangstelling Bodemsaneringsconvenanten worden al enige tijd toegepast (zie de tabel in paragraaf 1.2), maar de frequentie van het gebruik neemt toe. Ook buiten de bodemsanering staan convenanten in de belangstelling. Een inventarisatie van het IPO uit 1996 laat 54 convenanten zien waarbij het IPO partij is,

12 Convenanten waarvan 36 op milieugebied. Reden voor het IPO om een IPO-gedragslijn voor Convenanten (1996) op te stellen. Dit in direct vervolg op een eerder initiatief van het Rijk dat in 1996 de ministeriële regeling Aanwijzingen voor Convenanten publiceerde voor convenanten waar de rijksoverheid partij bij is. Beide documenten zijn bij het opstellen van dit hoofdstuk betrokken Het woord convenant heeft meerdere betekenissen In het dagelijks spraakgebruik wordt met het woord convenant zowel intentieverklaring als uitvoeringsconvenant bedoeld. In dit hoofdstuk bedoelen we met het woord convenant eveneens beide begrippen. Wanneer juist een van beide wordt bedoeld, zullen we dat apart aangeven Leeswijzer 12 In dit hoofdstuk staan we, na deze inleiding, eerst stil bij de vraag wat een convenant is en welke verschillende soorten convenanten in de bodemsaneringspraktijk van belang kunnen zijn. In dezelfde paragraaf 1.2 hebben we ook een overzicht opgenomen van de vigerende convenanten. Een convenant heeft voordelen, maar ook nadelen. In paragraaf 1.3 worden de afwegingen die van belang zijn voor het aangaan van een convenant, besproken. De verschillende onderdelen die in een convenant moeten zijn opgenomen en de eisen die daaraan kunnen worden gesteld, bespreken we in paragraaf 1.4. Naast inhoudelijke eisen zijn er uiteraard ook eisen aan de wijze van totstandkomen van een convenant (paragraaf 1.5). Na de ondertekening komt de uitvoering van het convenant. Ten slotte: deze notitie is bedoeld voor een eerste oriëntatie. Degene die zich verder wil verdiepen, helpen we graag verder door een gerichte verwijzing naar literatuur en instellingen (paragraaf 1.6).

13 Convenanten Convenant: overeenkomst in vele soorten en maten Wat is een convenant? Een convenant is een afspraak tussen een overheidspartij en een of meer andere partijen (overheid of particulieren), waarbij ten minste één overheidspartij publiekrechtelijke bevoegdheden inzet. Convenanten worden gebruikt in situaties dat de reguliere middelen niet effectief blijken. Er bestaat geen strikt vastgelegde vorm of inhoud van een convenant. Convenanten zijn er daarom in vele soorten en maten. Met het inzetten van publiekrechtelijke bevoegdheden wordt bedoeld het maken van afspraken over de wijze waarop bevoegdheden die in of bij de wet aan de overheid zijn toebedeeld, worden uitgeoefend. Denk aan het instemmen met een saneringsplan, cofinanciering met Wbb-middelen of het afzien van kostenverhaal in het kader van de Wbb. Het betreft niet alleen de wet zelf (Wbb), maar ook regels die op grond van de wet zijn vastgesteld. Bijvoorbeeld een AMvB of de Provinciale Milieuverordening. 13 Een afspraak tussen uitsluitend overheidspartijen over de uitoefening van hun wettelijke bevoegdheden (bijvoorbeeld een afspraak tussen VROM, IPO en VNG over de decentralisatie van het bodemsaneringsbeleid), is ook een convenant. Een dergelijke afspraak wordt ook vaak een bestuursakkoord genoemd. Een convenant is dus niet een afspraak van de overheid met een particuliere wederpartij die ook tussen particulieren onderling zou kunnen worden gemaakt, bijvoorbeeld de verkoop van een stuk grond of het aanbesteden van een bodemsaneringswerk. We noemen dat een privaatrechtelijke overeenkomst Het doel van een convenant: verwezenlijking van het overheidsbeleid Het sluiten van een convenant dient altijd ter verwezenlijking van het overheidsbeleid. Het is een instrument om in samenspraak tussen overheid en een of meer anderen (overheden of particulieren) tot aanpak van (een groep van) bodemsaneringslocaties te komen. Dit in het besef dat wette-

14 Convenanten lijke regels en dwang niet altijd de meest effectieve en doelmatige middelen zijn om de gewenste situatie te bereiken. Bodemsaneringsconvenanten komen dus in beeld als de aanpak van bepaalde saneringslocaties niet (snel genoeg) totstandkomt en het maken van afspraken die aanpak belangrijk kan bespoedigen Twee betekenissen: gericht op commitment voor het vervolg of op uitvoering Het begrip convenant wordt in de praktijk in twee betekenissen gebruikt: intentieverklaring en uitvoeringsconvenant. Het is van belang om deze twee betekenissen scherp te onderscheiden. Misverstanden over de betekenis kunnen immers leiden tot vruchteloze onderhandelingen en vooral tot grote teleurstellingen over de inhoud van het convenant bij bijvoorbeeld de achterban. 14 Intentieverklaring: gericht op commitment met het vervolgtraject Wanneer de aanpak van de verontreiniging uiterst complex is, kan het zinvol zijn om niet alle afspraken in één keer te maken, maar tussentijds de stand van zaken in het overleg vast te leggen. We noemen dat een voorbereidingsconvenant of intentieverklaring. Op basis van zo n intentieverklaring kan bijvoorbeeld politieke dekking worden gevraagd van Provinciale Staten of de gemeenteraad, kan terugkoppeling naar de achterban plaatsvinden of kunnen andere partijen in het overleg worden betrokken. Voorbeelden van convenanten gericht op commitment met het vervolgtraject zijn: de Intentieverklaring bodemverontreiniging de Nederlandse Kempen (1998), gericht op het scheppen van een kader voor vervolgafspraken voor de aanpak van de verontreiniging in De Kempen; de Intentieverklaring gasfabrieken Gelderland (1999), gericht op het scheppen van een kader voor vervolgafspraken met meerdere betrokken partijen.

15 Convenanten Uitvoeringsconvenant: het scheppen van duidelijkheid over wederzijdse rechten en verplichtingen, gericht op uitvoering In het convenant worden afspraken gemaakt die tot doel hebben om tot daadwerkelijke aanpak te komen. Het betreft bijvoorbeeld het verrichten van onderzoek of de saneringsaanpak, de inzet van Wbb-bevoegdheden of taakverdeling bij de realisatie of het creëren van een uitvoeringsorganisatie. Voorbeelden van convenanten gericht op uitvoering zijn: het Convenant Bodemsanering voormalige gasfabrieken in de provincie Zeeland (1999); het Convenant CSG-terrein te Amersfoort (1997); het Convenant Sanering Bodemverontreiniging Nederlandse Spoorwegen, SBNS (1995). Een uitvoeringsconvenant kan een enkel geval betreffen of een groep van gevallen (programma, branche, gebied) Convenanten vergemakkelijken de aanpak van groepen saneringsgevallen Van trechter naar zeef onderscheidt vier soorten convenanten. De indeling maakt vooral duidelijk waar efficiency-winst te behalen is door een groepsgewijze aanpak van gevallen. Het maken van afspraken over een groep van gevallen leidt ertoe dat er per saneringsgeval gerichter en sneller kan worden gehandeld. Convenanten maken beschikkingen over individuele saneringsgevallen niet overbodig: een convenant treedt dus niet in de plaats van een beschikking. Wel leiden zij tot eenvoudiger besluitvorming voor de beschikking in die individuele gevallen, omdat er in het convenant al veel afspraken zijn gemaakt over bijvoorbeeld aansprakelijkheid, cofinanciering of het saneringsdoel.

16 Convenanten Soort convenant Vigerende convenanten (peildatum 1 april 2000) Actuele voorbeelden van mogelijke convenanten A. Convenant met programmasaneerder (veel projecten met één saneerder) NS-terreinen (SBNS) Tankstations (SUBAT) Uitvoeringsconvenant gasfabrieken Noord-Brabant Intentieverklaring gasfabrieken Gelderland Uitvoeringsconvenant gasfabrieken Den Haag Garages streekvervoerders (VSN) Uitvoeringsconvenanten voor aanpak gasfabrieksterreinen (per energiebedrijf of per provincie) B. Convenant met een brancheorganisatie (veel saneerders met vergelijkbare projecten) Intentieverklaring bodemverontreiniging voormalige gasfabrieksterreinen Intentieverklaring Bedrijvenregeling Champignontelers Chemische wasserijen Uitvoeringsconvenant glastuinbouw Klein metaal 16 C. Convenant voor een gebied (groep van diverse projecten en diverse saneerders met ruimtelijke samenhang) Uitvoeringsconvenant Krimpenerwaard, Zuid-Holland Intentieverklaring De Kempen, Noord-Brabant Uitvoeringsconvenant Hollandse IJssel Zuid-Holland Uitvoeringsconvenanten voor landelijk gebied (per provincie) D. Convenant voor maatwerk (een zeer groot en duur project, waarvoor een geavanceerde aanpak nodig is en waarbij vele belanghebbenden zijn betrokken) Uitvoeringsconvenanten voor: CSG-terrein, Amersfoort Diemerzeedijk, Amsterdam IJ-oevers, Amsterdam Oostelijk Havengebied, Amsterdam Amsterdamseweg, Arnhem Billiton, Arnhem Fascinatio, Capelle a/d IJssel Raambuurt, Deventer CiBoGa-terrein, Groningen Welgelegen, Harlingen Kop van Zuid, Rotterdam Sveaparken, Schiedam Diverse locaties, zoals de Volgermeerpolder in Amsterdam Tabel 1 Indeling convenanten

17 Convenanten Hoe om te gaan met convenanten? Een convenant heeft voordelen en nadelen. De voor- en nadelen van convenanten moeten worden bezien in vergelijking met andere instrumenten. Alternatief voor een convenant is het toepassen van het reguliere instrumentarium in de Wbb. Ook het vertrouwen dat het bevoegd gezag heeft in de bereidheid van de wederpartij om de gemaakte afspraken daadwerkelijk uit te voeren is van groot belang Afwegingen voordat wordt besloten tot het aangaan van een convenant Voordat het bevoegd gezag besluit tot het aangaan van een convenant, is het verstandig om een expliciete afweging te maken waarbij in elk geval het volgende aan de orde komt. Is handelen van de kant van het bevoegd gezag echt noodzakelijk of komen saneringen ook wel tot stand zonder convenant? Is de inzet van het gewone Wbb-instrumentarium niet mogelijk of niet voldoende effectief? Als inzet van het gewone Wbb-instrumentarium niet mogelijk of voldoende effectief is, leidt een convenant in dit geval dan wel tot voldoende resultaat? Zijn de verplichtingen voor de betrokken partijen uitvoerbaar? Zijn de verplichtingen van de wederpartij(en) handhaafbaar? Zijn de wederpartij(en) voldoende betrouwbaar in hun intenties? 17 Het vastleggen van afspraken in een convenant is steeds na te streven in een situatie waarin: drie of meer partijen samenwerken en meerdere financieringsbronnen worden ingezet, en/of tevoren niet duidelijk is op welke wijze de wet moet worden uitgelegd (uiteraard mag een convenant niet in strijd zijn met de wet), en ook andere onderwerpen dan bodemsanering onderdeel van afspraken uitmaken Voordelen van een convenant De voordelen van het sluiten van een convenant liggen voor de hand. Met name in situaties waarin iedereen op iedereen zit te wachten kan een convenant uitkomst bieden. Het convenant is een flexibel instrument en kan gemakkelijk op de situatie worden toegesneden.

18 Convenanten De argumenten voor een convenant zullen per situatie verschillen, maar komen vaak neer op de volgende voordelen: Het op gang helpen van een proces, partijen over de streep helpen die anders geen rol zouden spelen in de oplossing van het probleem. Het willen betrekken van VROM in de onderhandelingen in verband met de bevoegdheidsverdeling voor het kostenverhaal (dit argument vervalt in de toekomst door de decentralisatie van het kostenverhaal). Creëren van duidelijkheid over rechten en verplichtingen van alle partijen. Snelheid (met name als het juridisch instrumentarium, zoals het kostenverhaal, niet direct tot een duidelijk resultaat leidt en ruimtelijke ontwikkeling prioriteit heeft). Vastleggen van het onderhandelingsresultaat in (harde) afspraken. Veiligstellen van de bijdrage van een rechthebbende in een sanering. Niet alleen de kosten worden in de onderhandelingen betrokken, maar ook de potentiële opbrengsten (vooral bij projectontwikkeling). Afspraken voor een groep van gevallen leidt tot efficiency-winst in de later te volgen procedures voor de individuele gevallen Nadelen van een convenant Zoals boven al opgemerkt, heeft een convenant ook nadelen. Deze nadelen leiden ertoe dat in het algemeen de beleidslijn dient te worden gevolgd dat een convenant pas aan de orde is als de voordelen de nadelen duidelijk overstijgen. 1 Ook in het Rijksbeleid (Aanwijzingen voor Convenanten) en het IPO-beleid (IPO-gedragslijn Convenanten) is uitgangspunt dat convenanten een selectief en bewust gebruik vergen. Nadelen van een convenant zijn, afhankelijk van de situatie: De belangen van niet-deelnemende partijen kunnen worden geschaad. Niet-deelnemende partijen houden overigens al hun rechten. Dit speelt met name als in het convenant afspraken worden gemaakt die later via Wbb-beschikkingen voor individuele gevallen worden geëffectueerd met een beroep op het convenant. In zo n geval toetst de rechter toch de beschikking in al zijn aspecten, ongeacht de inhoud van het convenant. De handhaafbaarheid is niet altijd voldoende. Het vastleggen van een bepaalde interpretatie van de wet of het beleid gebeurt soms in een te vroeg stadium, waardoor het convenant later meer een keurslijf blijkt dan een stimulans. 1 Voor het Rijk geldt tevens het uitgangspunt dat regelen via wetgeving de voorkeur verdient boven een convenant.

19 Convenanten Vermenging van publieke en private belangen is mogelijk (wellicht leidend tot het dienen van private doelen met publieke bevoegdheden). Betrokkenheid van private partijen bemoeilijkt nogal eens concurrentie in de aanbesteding van een bodemsaneringswerk. Een aantal van deze bezwaren kan bij een goede formulering van de tekst van het convenant voor een belangrijk deel worden ondervangen. Zie de aandachtspunten in de volgende paragraaf. 19

20 Convenanten Inhoudelijke eisen aan een convenant In deze paragraaf gaan we in op de vraag wat de logische onderwerpen zijn om aan de orde te stellen in een convenant. Hierbij maken we onderscheid tussen een intentieverklaring en een uitvoeringsconvenant. Het bevoegd gezag is vrij in de keuze van de onderwerpen die in het convenant aan de orde komen. Daarop geldt één uitzondering: zodra het Rijk (VROM of een ander departement) wordt gevraagd mee te ondertekenen, dan zijn de Aanwijzingen voor Convenanten van toepassing. In deze Ministeriële Regeling worden sommige onderwerpen dwingend voorgeschreven Algemene eisen aan een convenant 20 Probeer zo concreet mogelijk te zijn en bekijk tevoren wat de mogelijkheden tot controle van de uitvoering en handhaving van verplichtingen zijn. Ook al is het bij het onderhandelingsproces niet het populairste onderwerp, het kan veel frustraties achteraf voorkomen. Een convenant mag uiteraard niet in strijd met de wet zijn. De aandachtspunten die hier bij gelden, lichten we eveneens toe in deze paragraaf Inhoud van een intentieverklaring Een intentieverklaring is niet gericht op het scheppen van harde verplichtingen, maar op commitment met het vervolgtraject. Inhoud en strekking van een intentieverklaring kunnen daardoor ook sterk variëren. De items die in een intentieverklaring aan de orde (kunnen) komen, zijn in wezen niet echt verschillend van de items bij een uitvoeringsconvenant. Het verschil zit met name in de mate van concreetheid en het gewenste vervolg. Denk bij de inhoud van een intentieverklaring aan: de overwegingen die hebben geleid tot de intentieverklaring; de verklaring die aangeeft wat het vervolgtraject zou moeten inhouden; de (juridische, bestuurlijke, financiële) middelen die worden ingezet om het resultaat te behalen; tijdsafspraken; onvoorziene omstandigheden; de organisatiestructuur die het vervolgtraject begeleidt; afspraken over de communicatie over de intentieverklaring.

21 Convenanten Inhoud van een uitvoeringsconvenant Een convenant voor bodemsaneringsgevallen kan de hierna vermelde onderwerpen bevatten. De opsomming is in belangrijke mate gebaseerd op de inhoud van in het verleden afgesloten convenanten en op de Aanwijzingen voor Convenanten. De opsomming is uitsluitend bedoeld als checklist. Benoemen van contractspartijen en hun vertegenwoordigers In de aanhef worden de contractspartijen en hun vertegenwoordigers benoemd. Het doel daarvan is duidelijk maken welke partijen door het convenant worden gebonden. Sommige partijen vertegenwoordigen wel een achterban, maar kunnen die niet binden (bijvoorbeeld een brancheorganisatie bindt geen individuele bedrijven, de VNG geen individuele gemeenten). Vermeld in de aanhef ook of de partijen voor zover het overheden betreft in hun hoedanigheid van bestuursorgaan handelen. Considerans De considerans is de meest geschikte plaats om de overwegingen te vermelden die hebben geleid tot het sluiten van het convenant. De considerans bevat geen juridisch afdwingbare bepalingen. De considerans kan bij interpretatieverschillen wel een bron voor uitleg van de bedoelingen van partijen vormen. 21 Verwijzing naar het feitenmateriaal Het is verstandig om in de overeenkomst te verwijzen naar het gezamenlijk vertrekpunt: de feiten. Dit betreft onder meer bestaande onderzoeksrapporten en eventuele saneringsplan (inclusief zorgplan). Het is van belang om dit compleet en zorgvuldig te doen, omdat bij eventuele latere geschillen over de omvang van de verontreiniging of de kostentoedeling zal worden teruggegrepen op de vraag wat partijen wisten én wat partijen bedoelden te regelen (dat is niet per definitie hetzelfde). Duidelijkheid over doel, rechten en verplichtingen Duidelijkheid over het doel van de gezamenlijke inspanningen en de individuele bijdrage daarin: een essentieel onderwerp in een convenant. Het is met name van belang als in het convenant meerdere werkzaamheden tegelijk worden geregeld, zoals bijvoorbeeld het geval is als de bodemsanering plaatsvindt in het kader van een ruimtelijk project. Voor wat betreft bodem omvat het convenant een regeling over de vraag wie de sanering op zich neemt (of bij een situatie met kostenverhaal: op wie de sanerings-

22 Convenanten plicht berust) met betrekking tot een of meerdere concreet aangegeven gevallen van bodemverontreiniging. De sanering moet plaatsvinden overeenkomstig gemaakte afspraken (bij kostenverhaal betekent dat: het saneringsplan waarmee het bevoegd gezag heeft ingestemd). Regel in de tekst bovendien wanneer uiterlijk met de werkzaamheden zal zijn begonnen. Dat kan een concrete datum zijn, maar ook een bepaling over een onzeker moment, bijvoorbeeld een maand na instemming van het bevoegd gezag met het nog in te dienen saneringsplan. Een ontbindende voorwaarde voor het geval dat het bevoegd gezag niet instemt met het saneringsplan, behoort ook tot de mogelijkheden. Definieer begrippen als daarover misverstanden zouden kunnen ontstaan, bijvoorbeeld het begrip kosten. 22 Informatie-uitwisseling en overleg; organisatie Het is goed om in het convenant tevens aan te geven welke informatie, op welke wijze en op welke momenten wordt uitgewisseld. Idem ten aanzien van het voeren van overleg tussen de saneerder en het bevoegd gezag. Mogelijke onderwerpen zijn dan: Wie begeleidt het project (het bevoegd gezag of een stuurgroep met een ambtelijke werkgroep, enzovoort)? Wie is de opdrachtgever en voor welke werkzaamheden (houdt daarbij desgewenst rekening met de mogelijkheden voor BTW-voordeel)? Op welke wijze wordt informatie aan derden-belanghebbenden (bijvoorbeeld bewoners) verstrekt? Moment voor afronding van werkzaamheden Ga in het convenant niet alleen in op het moment (concrete datum dan wel onzekere datum) dat de sanering gereed moet zijn, maar ook op de afrondingsdatum voor de overige relevante stappen, met name het evaluatierapport. Wellicht is het in uw situatie zinvol om expliciet onderscheid te maken tussen de grondsanering en de grondwatersanering. Nazorg De nazorg is een blijvende activiteit, ook lang nadat de marktpartij haar activiteit op de locatie heeft gestaakt. Neem daarom in de tekst een regeling op over de aanleg en het onderhoud van de nazorg, conform het zorgplan waarmee het bevoegd gezag heeft ingestemd. Wellicht is het in uw situatie zinvol om een duidelijke relatie te leggen met het overige beheer

23 Convenanten en onderhoud op de locatie, zoals het onderhoud van de openbare ruimte door de gemeente. Regel expliciet of, en zo ja, tot wanneer de nazorg onder de looptijd van het convenant valt. Financiële bepalingen Als met de uitvoering van de afspraken geld is gemoeid, is het zinvol hier ook in het convenant melding van te maken. Bij een convenant waar het kostenverhaal onderdeel van de afspraken is, is dit zelfs noodzakelijk, ook ter bescherming van het bedrijf tegen onoverzienbare gevolgen. Denk aan: bepalingen over de geraamde onderzoeks- en saneringskosten, wie wat betaalt, voor wiens risico kostenoverschrijdingen komen en wat te doen in geval van minderkosten, een opsomming van wat onder projectgebonden kosten wordt verstaan, enzovoort. Bij betalingen door de overheid aan de saneerder: het is soms gewenst om te bepalen dat betaling pas plaatsvindt nadat de kosten daadwerkelijk zijn gemaakt. Dit kan ook leiden tot een gefaseerde betaling. Bij betalingen door een derde of de saneerder: denk aan eventuele bepalingen over stortingen op een depotrekening, inclusief een regeling voor de rente die over dat depotbedrag wordt gekweekt 23 Finale kwijting Omvat het convenant het kostenverhaal? De veroorzaker stelt dan zeker prijs op bepalingen over de het afzien van de inzet van het juridisch instrumentarium van de Wet bodembescherming Duur van de overeenkomst Wat is de duur van de overeenkomst? Neem bij convenanten met een langdurige looptijd bovendien bepalingen op over het periodiek of na een bepaalde periode evalueren (herijken) van de overeenkomst. Streef naar een zo kort mogelijke looptijd. Hoe langer de looptijd, des te meer kans op afwijkingen (personeelswisselingen, beleidswijzigingen, enzovoort). Sancties Overweeg afspraken te maken over het niet nakomen van afspraken en de wijze waarop het niet nakomen moet worden aangetoond. Dit kan zowel beperkend als uitbreidend werken. Wanneer een dergelijke regeling niet is opgenomen, gelden uiteraard de bepalingen van het Burgerlijk Wetboek onverkort.