(3) Er is in de volgende steunmaatregelen voorzien:

Transcriptie

1 EUROPESE COMMISSIE Brussel, C(2009)10430 Betreft: Steunmaatregel N 566/2009 België Steun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Excellentie, 1. PROCEDURE (1) Bij brief van 19 oktober 2009, welke diezelfde dag nog door de Commissie is geregistreerd, hebben de Belgische autoriteiten bovengenoemde maatregel, overeenkomstig artikel 108, lid 3, van het VWEU 1, van het EG-Verdrag aangemeld. 2. BESCHRIJVING 2.1. Context en doelstelling (2) Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft de Commissie in kennis gesteld van zijn voornemen een steunregeling voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie tot stand te brengen, die in de ordonnantie van 26 maart 2009 van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is vastgesteld. (3) Er is in de volgende steunmaatregelen voorzien: steun voor projecten op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (hierna "O&O&I" genoemd) ten voordele van het 1 Met ingang van 1 december 2009 zijn de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag respectievelijk de artikelen 107 en 108 van het VWEU geworden. Beide bepalingen zijn in wezen identiek. In het kader van dit besluit moeten in voorkomend geval verwijzingen naar de artikelen 107 en 108 van het VWEU gelezen worden als verwijzingen naar respectievelijk de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag. Zijne Excellentie de Heer Steven VANACKERE Minister van Buitenlandse Zaken Karmelietenstraat 15 B Brussel Commission européenne, B-1049 Bruxelles Belgique Europese Commissie, B-1049 Brussel België Telefoon: (0)

2 industrieel onderzoek en de experimentele ontwikkeling, in de vorm van rechtstreekse subsidies en terugvorderbare voorschotten; (d) (e) (f) (g) steun voor proces- en organisatie-innovatie op het gebied van diensten; steun voor innovatieve starters; steun om de kosten te dekken van de technische haalbaarheidsstudies van individuele uitvinders; financiering van met O&O&I verwante diensten; steun voor technische haalbaarheidsstudies; steun om de kosten te dekken van intellectuele eigendomsrechten; (h) steun voor het gebruik van innovatieadvies en innovatieondersteuning; (i) (j) steun ten gunste van internationale partnerships; steun voor de tijdelijke aanwerving van hooggekwalificeerd personeel. (4) De Belgische autoriteiten hebben de Commissie ervan in kennis gesteld dat bepaalde steunmaatregelen, die in punt 3, onder d) tot j), worden vermeld, vallen onder Verordening (EG) nr. 800/2008 van de Commissie van 6 augustus 2008 waarbij bepaalde categorieën steun met de gemeenschappelijke markt verenigbaar worden verklaard 2 (hierna "Verordening (EG) nr. 800/2008" genoemd). Zij hebben eveneens medegedeeld dat indien de steun ten voordele O&O&I-projecten voor industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling (zoals omschreven in punt 3, onder a)) in de vorm van rechtstreekse subsidies wordt toegekend, die steun eveneens onder Verordening (EG) nr. 800/2008 valt. (5) Voor al deze steunmaatregelen hebben de Belgische autoriteiten bevestigd dat de subsidiabele uitgaven, de steunintensiteiten, de voorwaarden voor het toekennen van de steun en de definities van deze steunregelingen in overeenstemming zouden zijn met die van Verordening (EG) nr. 800/2008. (6) De steunmaatregelen die de Belgische autoriteiten bij de Commissie hebben aangemeld en die in dit besluit worden getoetst, zijn dus de nog niet vermelde maatregelen van de punten 3, onder a) tot c), namelijk: steun voor O&O&I-projecten ten voordele van het industrieel onderzoek en de experimentele ontwikkeling, in de vorm van terugvorderbare voorschotten, steun voor proces- en organisatie-innovatie op het gebied van diensten, steun voor innovatieve starters. 2 PB L 214, , blz. 3. 2

3 Deze drie steunmaatregelen vormen de regeling die in het kader van dit besluit wordt onderzocht (hierna "de steunregeling" genoemd) Rechtsgrondslag, looptijd, budget (7) De Ordonnantie van 26 maart 2009 van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tot bevordering van het onderzoek, de ontwikkeling en de innovatie (hierna "de ordonnantie" genoemd) vormt de rechtsgrondslag van de steunregeling. Deze op 16 april 2009 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerde ordonnantie vervangt de Ordonnantie van 21 februari 2002 betreffende de aanmoediging en de financiering van het wetenschappelijk onderzoek en de technologische innovatie. Voorts zullen ook de voorontwerpen van de besluiten van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot uitvoering van de ordonnantie en met betrekking tot steun voor innovatieve starters deel uitmaken van de rechtsgrondslag van de steunregeling (hierna "de voorontwerpen van de besluiten" genoemd). (8) Mits de Commissie toestemming geeft voor de steunregeling, zal de steun vanaf 1 januari 2010 worden verleend. De steunregeling wordt beëindigd op 31 december (9) De steunmaatregelen worden toegekend door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de steunregeling geldt voor het volledige grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. (10) Voor de desbetreffende periode wordt het totale budget voor de steunregeling op 6,7 miljoen EUR geraamd Begunstigden (11) De begunstigden van de steunregeling zijn de ondernemingen. (12) Het aantal begunstigde ondernemingen wordt door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op 51 tot 100 ondernemingen geraamd. (13) De kleine en middelgrote ondernemingen (hierna "KMO's" genoemd) en de grote ondernemingen, die op het ogenblik van de toekenning van de steun een exploitatiezetel op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bezitten, komen voor de steun in aanmerking. De in aanmerking komende KMO's beantwoorden aan de definitie van kleine en middelgrote ondernemingen die is opgenomen in bijlage I van Verordening (EG) nr. 800/2008. (14) De in aanmerking komende ondernemingen kunnen in elke bedrijfstak actief zijn. De steunregeling regeling sluit evenwel ondernemingen in moeilijkheden in de zin van de communautaire richtsnoeren inzake reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden uit 3. 3 PB C 244, , blz. 2. 3

4 (15) De in aanmerking komende onderzoeksprojecten worden geselecteerd in het kader van een oproep tot het indienen van projecten op grond van een door de bevoegde overheidsdienst opgestelde beoordeling: h<et Instituut ter bevordering van het Wetenschappelijk Onderzoek en de Innovatie van Brussel (hierna "het IWOIB" genoemd) en eventuele deskundigen. (16) Wat betreft de onderzoeksorganisaties die aanspraak zouden kunnen maken op de in het kader van de ordonnantie toegekende middelen, hebben de Belgische autoriteiten het volgende aan de Commissie bevestigd: De Belgische autoriteiten hebben de Commissie ervan in kennis gesteld dat de onderzoeksorganisaties die onder de ordonnantie vallen, zouden beantwoorden aan de definitie van afdeling 2.2 van de communautaire kaderregeling inzake staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie 4 (hierna "O&O&I-kaderregeling genoemd"). De onderzoeksorganisaties worden door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gefinancierd voor het uitvoeren van de onafhankelijke O&O&I-activiteiten met het oog op meer kennis en beter inzicht, met inbegrip van O&O&I in samenwerkingsverband. Deze activiteiten worden beschouwd als niet-economische activiteiten overeenkomstig punt van de O&O&I-kaderregeling. De Belgische autoriteiten hebben bevestigd dat indien de onderzoeksorganisaties zowel economische als niet-economische activiteiten uitoefenen, deze laatsten, overeenkomstig punt van de O&O&I-kaderregeling, een gescheiden boekhouding zouden hebben, waardoor een duidelijk onderscheid kan worden gemaakt tussen economische en niet-economische activiteiten, waardoor elke kruissubsidiëring ten voordele van de economische activiteiten wordt vermeden. (d) De Belgische autoriteiten hebben ook bevestigd dat indien de onderzoeksorganisatie economische activiteiten uitoefent, deze diensten voor ondernemingen of het uitvoeren van contractonderzoek tegen normale marktvoorwaarden zullen plaatsvinden. Als gevolg hiervan zou de financiering van deze economische activiteiten kunnen leiden tot staatssteun. (17) De steuninstrumenten die door de steunregeling worden voorgesteld, kunnen ook worden gebruikt om onder dezelfde voorwaarden projecten in het kader van zowel een daadwerkelijke samenwerking van een begunstigde met een onderzoeksorganisatie als internationale partnerschappen te ondersteunen. 4 PB C 323, , blz. 1. 4

5 2.4. Interventiemiddelen Terugbetaalbare voorschotten (18) De steun in de vorm van een terugbetaalbaar voorschot kan worden toegekend voor de O&O&I-projecten ten voordele van activiteiten op het vlak van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling. (19) Bij het toekennen van steun in de vorm van een terugbetaalbaar voorschot, uitgedrukt als een percentage van de in aanmerking komende kosten, worden de volgende regels in acht genomen: (d) (e) De terugbetalingen worden verdisconteerd aan de hand van een rentevoet die ten minste overeenstemt met het door de Commissie in de mededeling van de Commissie over de methode waarmee de referentie- en disconteringspercentages worden vastgesteld 5, bepaalde referentiepercentage. In geval van een gedeeltelijk succes staat de terugbetaling in verhouding tot de graad van welslagen van het project. In geval van een succes dat het welslagen overschrijdt, kan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest stortingen eisen bovenop de terugbetaling van het bedrag van het voorschot, met inbegrip van de rente tegen de referentiële rentevoet vastgesteld door de Commissie. Het terug te betalen totaalbedrag van de in de vorm van een terugvorderbaar voorschot verleende steun staat in verhouding tot de verwezenlijking van enerzijds de technische doelstellingen en anderzijds de commerciële doelstellingen, zoals omschreven in de contractuele bepalingen met betrekking tot het project die de onderneming verbinden met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Bij verwezenlijking van de technische doelstellingen moet de begunstigde 30% van het terugvorderbaar voorschot terugbetalen. De technische doelstellingen worden als verwezenlijkt beschouwd wanneer het product wordt gecommercialiseerd. De terugbetaling van de resterende 70% hangt af van de verwezenlijking van de commerciële doelstellingen. Indien een onderneming de mislukking vaststelt van het project en afziet van de exploitatie van de resultaten van het project tijdens de uitvoering van dit project of binnen de zes maanden die volgen op het einde van deze uitvoering, kan deze onderneming volledig vrijgesteld worden van de terugbetaling, indien zij de intellectuele rechten van de resultaten van het project overdraagt aan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, of aan elke andere entiteit die door het Gewest is aangewezen. De terugbetalingsmechanismen in de verschillende gevallen en de omschrijving van wat als succesvolle onderzoeksactiviteiten geldt, 5 PB C 14,, , blz. 6. 5

6 zullen worden omschreven in de contractuele bepalingen die de onderneming verbinden met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Rechtstreekse subsidies (20) De steun in de vorm van een rechtstreekse subsidie kan worden toegekend ter ondersteuning van proces- of organisatie-innovatie op het gebied van de diensten en van innovatieve starters De in de regeling vastgestelde vormen van steunverlening Steun ten gunste van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling (21) In het kader van de regeling komen projecten op het vlak van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling in aanmerking voor steunverlening. (22) Het industrieel onderzoek wordt in artikel 3 van de ordonnantie omschreven als het planmatig of kritisch onderzoek dat is gericht op het verwerven van nieuwe kennis en vaardigheden met het oog op de ontwikkeling van nieuwe producten, procedés of diensten, of om bestaande producten, procedés of diensten aanmerkelijk te verbeteren. Het omvat de vervaardiging van onderdelen van complexe systemen die noodzakelijk zijn voor industrieel onderzoek, met name voor de validering van generische technologie, met uitzondering van de prototypes als bedoeld in punt 23, onder b). (23) De experimentele ontwikkeling wordt in artikel 4 van de ordonnantie omschreven als het verwerven, combineren, vormgeven en gebruiken van bestaande wetenschappelijke, technische, zakelijke en andere kennis en vaardigheden voor plannen, schema s of tekeningen voor het ontwerpen van nieuwe, gewijzigde of verbeterde producten, procedés of diensten. Onder de experimentele ontwikkeling vallen eveneens: andere activiteiten voor de theoretische definitie en de planning van nieuwe producten, procedés of diensten, evenals de consignatie van de informatie die erop betrekking heeft; deze activiteiten kunnen betrekking hebben op de realisatie van schetsen, tekeningen, plannen en andere documenten, op voorwaarde dat zij niet voor commercieel gebruik zijn bestemd; de ontwikkeling van commercieel bruikbare prototypes en proefprojecten indien het prototype noodzakelijkerwijs het commercieel eindproduct is en de productie ervan te duur is om alleen voor demonstratie- en validatiedoeleinden te worden gebruikt; in geval van een later commercieel gebruik van demonstratie- of proefprojecten, moet elke ontvangst die uit een dergelijk gebruik resulteert afgetrokken worden van de aanvaardbare kosten; de experimentele productie en het testen van producten, procedés en diensten kunnen eveneens steun genieten, voor zover deze niet voor 6

7 industriële toepassing of commerciële exploitatie kunnen worden gebruikt of geschikt gemaakt. Behoren niet tot de experimentele ontwikkeling, de routinematige of periodieke wijzigingen aangebracht aan producten, productielijnen, fabricageprocessen, bestaande diensten en andere lopende operaties, zelfs indien deze wijzigingen verbeteringen kunnen inhouden. (24) Subsidiabele uitgaven kunnen betrekking hebben op: de kosten van personeel (onderzoekers, technici en ander ondersteunend personeel), in de mate waarin het wordt aangewend voor het O&O&I-project; (d) (e) de kosten van de instrumenten en het materieel, in de mate waarin en zolang deze worden gebruikt voor het O&O&I-project; indien deze instrumenten en materieel niet tijdens hun hele levensduur worden gebruikt voor het O&O&I-project, dan zullen enkel de afschrijvingskosten die overeenstemmen met de duur van het O&O&I-project, berekend volgens de goede boekhoudkundige praktijken, aanvaardbaar worden geacht; de kosten van het onderaanbesteed onderzoek, de technische kennis en de aangekochte octrooien of die het voorwerp zijn van licenties bij externe bronnen tegen marktprijs, indien de transactie geschiedt onder de normale concurrentievoorwaarden en er geen enkel element van collusie bestaat, evenals de kosten voor diensten van consultants en van equivalente diensten die uitsluitend voor het O&O&I-project worden gebruikt; de andere exploitatiekosten, met name de kosten voor aanverwant materiaal, leveringen en producten die rechtstreeks worden gemaakt voor de verwezenlijking van het O&O&I-project; de bijkomende algemene kosten die rechtstreeks voor het O&O&Iproject worden gemaakt. (25) De steun voor het industrieel onderzoek, toegekend in de vorm van terugvorderbare voorschotten, uitgedrukt in percentage van de in aanmerking komende uitgaven, mogen de volgende maxima niet overschrijden: 80 % in het geval van kleine ondernemingen; 70 % in het geval van middelgrote ondernemingen; 60 % in geval van grote ondernemingen; (26) De steun voor experimentele ontwikkeling, toegekend in de vorm van terugvorderbare voorschotten, uitgedrukt in percentage van de aanvaardbare uitgaven, mogen de volgende maxima niet overschrijden: 60 % in het geval van kleine ondernemingen; 7

8 50 % in het geval van middelgrote ondernemingen; 40 % in geval van grote ondernemingen. (27) De interventiepercentages ten voordele van het industrieel onderzoek en de experimentele ontwikkeling kunnen met 15 procentpunt van de aanvaardbare uitgaven worden verhoogd tot een maximum van 80% indien het project leidt tot: een effectieve samenwerking tussen een onderneming en een onderzoeksorganisatie, waarbij de volgende regels in acht worden genomen: de onderzoeksorganisatie draagt minstens 10 % van de in aanmerking komende kosten van het project; de resultaten waaraan geen intellectuele-eigendomsrechten kunnen worden ontleend, mogen ruim worden verspreid en eventuele intellectuele-eigendomsrechten op de O&O&Iresultaten die uit de activiteiten van de onderzoeksorganisatie voortvloeien, worden volledig aan de onderzoeksorganisatie toegekend; de onderzoeksorganisatie ontvangt van de deelnemende ondernemingen een vergoeding die overeenstemt met de marktprijs voor de intellectuele-eigendomsrechten die voortvloeien uit de door de onderzoeksorganisatie in het kader van het project uitgevoerde activiteit en die worden overgedragen aan de deelnemende ondernemingen. een effectieve samenwerking tussen ten minste twee ondernemingen die onafhankelijk zijn van elkaar, waarvan de activiteitszetels ten minste in twee verschillende lidstaten gevestigd zijn; in dat geval draagt geen van de betrokken ondernemingen alleen meer dan 70 % van de aanvaardbare uitgaven van het samenwerkingsproject; een effectieve samenwerking tussen ten minste twee ondernemingen die onafhankelijk zijn van elkaar, en waaronder zich ten minste een kleine of middelgrote onderneming bevindt; in dat geval draagt geen van de betrokken ondernemingen alleen meer dan 70 % van de aanvaardbare uitgaven van het samenwerkingsproject. (28) De uitbesteding geldt niet als een effectieve samenwerking Steun voor innovatieve starters (29) Er kunnen subsidies worden verleend aan innovatieve starters. In artikel 2, punt 8, van de ordonnantie worden innovatieve starters omschreven als elke kleine onderneming, waarvan de oprichting minder dan zes jaar teruggaat voor de toekenning van de steun en die op de datum van de toekenning van deze steun voldoet aan een van beide volgende voorwaarden: door middel van een door een externe en onafhankelijke deskundige uitgevoerde evaluatie, op basis van met name een businessplan, kan 8

9 worden aangetoond dat de begunstigde onderneming in de voorzienbare toekomst producten, diensten of procedés zal ontwikkelen die technologisch nieuw zijn of een wezenlijke verbetering inhouden ten opzichte van de state-of-the-art in deze sector in de Gemeenschap, en die een risico op technologische of industriële mislukking inhouden; de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling van de onderneming bedragen ten minste 15 % van haar totale werkingskosten tijdens één van de drie vorige jaren voorafgaand aan de steunverlening of, in het geval van een startende onderneming zonder enige financiële voorgeschiedenis, bij de audit van haar lopend belastingjaar, bevestigd door een extern accountant. (30) De subsidie ter financiering van de diverse uitgaven bedraagt maximaal EUR. Een dergelijke subsidie kan slechts eenmaal worden toegekend aan een innovatieve starter. Voorts kan de begunstigde onderneming tijdens een periode van drie jaar na de toekenning van deze steun geen enkele andere staatssteun genieten dan O&O&I-steun of steun voor investeringskapitaal. (31) Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voorziet in een door het IWOIB georganiseerde procedure voor kandidaatstelling, waarna een panel van wetenschappelijke en onafhankelijke deskundigen de kandidaturen onderzoekt en op basis van de volgende criteria rangschikt: (d) (e) het innoverend karakter van het ondernemingsplan; de deskundigheid van het bedrijfsteam en het vermogen van het team om het ondernemingsplan tot een goed einde te brengen; de vooruitzichten op het vlak van de industriële en commerciële exploitatie van de verwachte resultaten; de mogelijke effecten van deze exploitatie op de economie, de werkgelegenheid en het milieu op het niveau van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest; het vermogen van de ondernemingen om haar project te financieren. (32) Het panel zal de kandidaatstellingen onderzoeken en steun toekennen aan de innovatieve starters die beantwoorden aan de voorwaarden van de ordonnantie en voldoen aan de hierboven vermelde criteria. (33) De begunstigde onderneming moet de ontvangen subsidie aanwenden voor het ingediende ondernemingsplan en moet aan het IWOIB een financieel, technisch en commercieel verslag overleggen over de verwezenlijking van het ondernemingsplan en de benuttiging van de subsidie voor dit project. 9

10 Steun voor proces- of organisatie-innovatie op het gebied van diensten (34) Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest kan steun verlenen voor procesof organisatie-innovatie op het gebied van diensten in de vorm van rechstreekse subsidies, waarop zowel KMO's als grote ondernemingen een beroep kunnen doen. (35) De procesinnovatie wordt in artikel 2, punt 5 van de ordonnantie omschreven als de toepassing van een nieuwe of sterk verbeterde productie- of distributiemethode, met inbegrip van aanzienlijke veranderingen in de technieken, het materieel en/of de software. Worden niet beschouwd als innovaties, de geringe veranderingen of verbeteringen, een verhoging van de productie- of dienstverleningscapaciteit door de toevoeging van productie- of logistieke systemen die sterk gelijken op die welke reeds in gebruik zijn, het niet meer gebruiken van een procedé, de eenvoudige vervanging en uitbreiding van de uitrusting, de veranderingen die louter het gevolg van prijsschommelingen voor productiefactoren zijn, de productie op maat, de gebruikelijke seizoensgebonden of andere cyclische veranderingen, evenals de handel in nieuwe of sterk verbeterde producten. (36) De organisatie-innovatie wordt in artikel 2, punt 6 van de ordonnantie omschreven als de toepassing van een nieuwe organisatiemethode in de praktijk, de organisatie van de werkvloer of de externe betrekkingen van de onderneming. Worden niet beschouwd als innovaties, wijzigingen in de praktijken van de onderneming, in de organisatie van de werkvloer of in de externe betrekkingen die steunen op organisatiemethodes die reeds worden gebruikt in de onderneming, veranderingen van de commerciële praktijken, fusies en verwervingen, het niet meer gebruiken van een procedé, eenvoudige vervangings- en uitbreidingsinvesteringen, veranderingen die louter het gevolg van prijsschommelingen voor productiefactoren zijn, de productie op maat, de gebruikelijke seizoensgebonden of andere cyclische veranderingen, evenals de handel in nieuwe of sterk verbeterde producten. (37) Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zal de steun slechts toekennen als de volgende voorwaarden zijn vervuld: de innovatie wordt geformuleerd als een project met een identificeerbare en gekwalificeerde projectmanager en waarvan de kosten vooraf zijn bepaald; het project beoogt de ontwikkeling van een norm, businessmodel, methodologie of economisch concept die systematisch kunnen worden gereproduceerd en in voorkomend geval gecertificeerd en geoctrooieerd; de proces- of organisatie-innovatie moet een nieuwigheid of een sterke verbetering vormen ten opzichte van de toestand van de techniek in de betrokken sector; het nieuwe karakter kan met name worden aangetoond op basis van een precieze beschrijving van de 10

11 (d) (e) innovatie, door deze te vergelijken met de meest geavanceerde procedés gebruikt door andere ondernemingen van dezelfde sector; het innovatieproject houdt een duidelijke graad van risico in; deze kan worden aangetoond door de onderneming, met name door te verwijzen naar de verhouding tussen de projectkosten en het zakencijfer, de benodigde tijd om het nieuwe proces te ontwikkelen, de van de procesinnovatie verwachte baten ten opzichte van de projectkosten, of het risico op mislukking; het organisatie-innovatieproject houdt verband met het gebruik en de exploitatie van informatie- en communicatietechnologie om de organisatie te veranderen. (38) De steunintensiteit kan 35% voor een kleine onderneming bedragen, 25% voor een middelgrote onderneming en 15% voor een grote onderneming. Grote ondernemingen komen evenwel alleen voor dit soort steun in aanmerking indien zij bij de gesteunde activiteit samenwerken met KMO's en de samenwerkende KMO's ten minste 30% van de totale in aanmerking komende kosten dragen. (39) De subsidiabele uitgaven stemmen overeen met de uitgaven die in het kader van activiteiten op het gebied van industrieel onderzoek of experimentele ontwikkeling (zie punt 24) voor steun in aanmerking worden genomen, met uitzondering van kosten voor apparatuur en uitrusting die enkel betrekking hebben op de kosten voor ictapparatuur en uitrusting in het kader van de organisatie-innovatie Dubbele aanvragen (40) In het kader van de steunregeling is het niet mogelijk de door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest toegekende steun te cumuleren met andere steunmaatregelen. (41) Ingeval het O&O&I-project steun geniet van een andere overheid dan het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, mag de verleende steun de door de ordonnantie vastgestelde grenzen niet overschrijden Stimulerend effect (42) De door de steunregeling gefinancierde projecten zullen slechts van start gaan nadat een steunaanvraag bij de bevoegde autoriteit is ingediend. (43) Aangezien de totale begroting van steunregeling 6,7 miljoen EUR bedraagt, is er sprake van een stimulerend effect van de steun voor de steunmaatregelen die toegespitst zijn op: de O&O&I-projecten ten voordele van het industrieel onderzoek en de experimentele ontwikkeling, in de vorm van aan KMO's toegekende terugvorderbare voorschotten; innovatieve starters. 11

12 (44) Er moet worden onderzocht of de steun een stimulerend effect heeft voor de aan de grote ondernemingen verleende steun voor O&O&Iprojecten ten voordele van het industrieel onderzoek en de experimentele ontwikkeling alsook voor de aan grote ondernemingen en KMO's verleende steun ten voordele van procesen organisatie-innovatie op het gebied van de diensten. De bevoegde autoriteit zal vooraf het stimulerend effect van de steun onderzoeken om zich ervan te vergewissen dat die steun wel degelijk ertoe aanzet O&O&I-activiteiten te ontplooien naast de gangbare activiteiten van de onderneming en ervoor zorgt dat O&O&I-projecten plaatsvinden die anders niet, of op beperktere schaal zouden zijn uitgevoerd. De ondernemingen die gebruik wensen te maken van steun, moeten aantonen dat er sprake is van een stimulerend effect op basis van ten minste één van de volgende criteria: verruiming van de projectomvang, uitbreiding van de reikwijdte, verhoging van de snelheid of stijging van de totale O&O&I-uitgaven Andere verplichtingen (45) De Belgische autoriteiten verbinden zich ertoe: elke steun ten voordele van proces- en organisatie-innovatie op het gebied van de diensten individueel aan te melden wanneer het steunbedrag meer dan 5 miljoen EUR bedraagt (per onderneming en per project) 6 ; de Commissie, overeenkomstig punt van het O&O&Isteunkader, jaarlijks een verslag over de tenuitvoerlegging van de betrokken steunregeling mee te delen; jaarverslagen in te dienen over de tenuitvoerlegging van de steunregeling waarin ook gegevens zijn opgenomen die het stimulerend effect aantonen van de aan de grote ondernemingen verleende steun voor de activiteiten op het vlak van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling en voor proces- of organisatie-innovatie op het gebied van de diensten op basis van de in punt 44 vermelde criteria; (d) overeenkomstig punt van de O&O&I-kaderregeling de volledige tekst van de steunregeling op internet op de website bekend te maken; (e) aan de Commissie informatieformulieren te verstrekken, zoals in punt van de O&O&I-kaderregeling wordt vereist; (f) ingeval de onderneming andere steun heeft ontvangen ten aanzien waarvan de Commissie een terugvorderingsbevel heeft gegeven, de uitkering van elk steunbedrag dat in het kader van de aangemelde steunregeling aan een onderneming wordt toegekend, op te schorten, totdat de onderneming deze steun heeft terugbetaald. 6 Aangezien de totale begroting van de steunregeling 6,7 miljoen EUR bedraagt, is de verplichting tot individuele aanmelding van steun ten belope van een bedrag van 10 miljoen EUR voor industrieel onderzoek en 7,5 miljoen EUR voor experimentele ontwikkeling niet van toepassing. 12

13 (46) Bovendien verbinden de Belgische autoriteiten zich ertoe de definitieve versie van de voorontwerpen van de besluiten houdende de uitvoeringsbepalingen van de ordonnantie na hun goedkeuring door de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bij de Commissie in te dienen. 3. BEOORDELING (47) De Commissie heeft de regeling aan de artikelen 107 en 108 van het VWEU 7 en de O&O&I-kaderregeling getoetst De vraag of sprake is van staatssteun Staatssteun aan ondernemingen die aanspraak kunnen maken op steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (d) (48) De steun ten voordele van de in het kader van de regeling begunstigde ondernemingen beantwoordt aan alle criteria van artikel 107, lid 1 van het VWEU, in het bijzonder: de regeling is selectief, want de steun wordt op discretionaire basis door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest verleend; de regeling werkt met financiële middelen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, die staatsmiddelen vormen; de regeling verleent de begunstigden een voordeel ten opzichte van hun concurrenten in de Europese Unie door bij te dragen aan hun O&O&I-uitgaven; elke bedrijfstak kan in aanmerking komen voor de regeling. Bijgevolg kan zij het handelsverkeer tussen lidstaten ongunstig beïnvloeden. (49) Derhalve concludeert de Commissie dat de in het kader van de regeling aan de ondernemingen verleende steun staatssteun vormt in de zin van artikel 107, lid 1 van het VWEU Ontbreken van indirecte staatssteun aan de ondernemingen door middel van contractonderzoek of onderzoek in samenwerking met onderzoeksorganisaties die een beroep kunnen doen op overheidsfinanciering (50) De samenwerking tussen de ondernemingen en de onderzoeksorganisaties zal verlopen volgens de voorwaarden van punt van de O&O&I-kaderregeling, namelijk: de resultaten waaraan geen intellectuele-eigendomsrechten kunnen worden ontleend, mogen ruim worden verspreid en eventuele intellectuele-eigendomsrechten op de O&O&I-resultaten die uit de activiteiten van de onderzoeksorganisatie voortvloeien, worden volledig aan de onderzoeksorganisatie toegekend; 13

14 de onderzoeksorganisatie ontvangt van de deelnemende ondernemingen een vergoeding die overeenstemt met de marktprijs voor de intellectuele-eigendomsrechten die voortvloeien uit de door de onderzoeksorganisatie in het kader van het project uitgevoerde activiteit en die worden overgedragen aan de deelnemende ondernemingen. (51) Als een onderzoeksorganisatie contractonderzoek voor een onderneming uitvoert, moeten de diensten overeenkomstig de bepalingen van punt van de O&O&I-kaderregeling worden verstrekt, d.w.z. aan de marktprijs worden verleend. Vervolgens wordt via de onderzoeksorganisatie geen staatssteun aan de onderneming verleend uit hoofde van de uitvoering van een contractonderzoek. (52) Bijgevolg is de bijdrage van de onderzoeksorganisaties aan de projecten (ongeacht of het gaat over een gezamenlijk onderzoek of contractonderzoek) in overeenstemming met de punten en van de O&O&I-kaderregeling: zij vormt dus geen indirecte staatssteun ten voordele van partnerondernemingen Rechtmatigheid van de steun (53) De Belgische autoriteiten hebben aan hun verplichtingen uit hoofde van artikel 108, lid 3, van het VWEU voldaan door de steunregeling aan te melden vóór de tenuitvoerlegging ervan. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft bevestigd dat de steunregeling pas na de goedkeuring van de Commissie zal worden ten uitvoer gelegd. Het Gewest heeft zich ertoe verbonden de definitieve versie van de voorontwerpen van de besluiten houdende de uitvoeringsbepalingen van de ordonnantie bij de Commissie in te dienen Verenigbaarheid van de steun (54) De Commissie heeft de aangemelde steunregeling op haar verenigbaarheid getoetst aan de hand van het O&O&I-steunkader. De aangemelde regeling voldoet aan alle noodzakelijke voorwaarden die in de O&O&I-kaderregeling zijn vastgesteld Bestaan van marktfalen (55) De steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest heeft tot doel een marktfalen te verhelpen en moet de ondernemingen ertoe aanzetten aanvullende O&O&I-activiteiten uit te voeren, die aansluiten bij de activiteiten die deze ondernemingen in het kader van hun gewone activiteiten in normale omstandigheden verrichten. Met de steun worden ondernemingen die niet actief zijn op het vlak van O&O&I ertoe aangezet dergelijke activiteiten te ontwikkelen. In het algemeen is het de bedoeling om de economische doelmatigheid te verbeteren en daarmee bij te dragen tot duurzame groei en werkgelegenheid. 14

15 Beoordeling van de verenigbaarheid van de steunregeling (d) (e) (f) Steun voor activiteiten op het gebied van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling (56) De steun voor O&O&I-projecten op het gebied van industrieel onderzoek en experimentele ontwikkeling (beschreven in punt 2.5.1) beantwoorden aan de voorwaarden van afdeling 5.1 van de O&O&Ikaderregeling. Voorts voldoen de voorwaarden voor het toekennen van de terugvorderbare voorschotten aan O&O&I-projecten aan de bepalingen van punt 5.1.3, en van de O&O&Ikaderregeling: De in aanmerking komende kosten, die worden opgenomen in de basis waarop de steunintensiteit wordt berekend, stemmen overeen met de in het punt van de O&O&I-kaderregeling vastgestelde uitgaven. De maximale intensiteiten van de verleende steun stemmen overeen met de in de punt van de O&O&I-kaderregeling vastgestelde basissteunintensiteiten, verhoogd met de premies van de onder a) en onder b) van de O&O&I-kaderregeling. Voor een uitkomst die als succesvol geldt, wordt het voorschot terugbetaald, vermeerderd met een rente die ten minste gelijk is aan het percentage zoals dat resulteert uit de toepassing van de mededeling van de Commissie over de methode waarmee de referentie- en disconteringspercentages worden vastgesteld. In het geval van een succes dat verder gaat dan hetgeen als succesvol werd omschreven, heeft het Brussels Hoofdstedelijk Gewest het recht om vergoedingen te eisen die verder gaan dan de terugbetaling van het voorschot vermeerderd met de rente die in overeenstemming is met het door de Commissie vastgestelde referentiepercentage. In geval van een gedeeltelijk succes, dan staat de terugbetaling in verhouding tot de graad van welslagen van het project. Wanneer het project mislukt, hoeft het voorschot niet volledig te worden terugbetaald. In deze hypothese moet de onderneming afzien van de exploitatie van de resultaten van het project, tijdens de realisatie ervan of binnen de zes maanden die volgen op het einde van de realisatie. De onderneming moet de mislukking van het project uiteenzetten met betrekking tot de technische en commerciële doelstellingen, vastgelegd in de contractuele bepalingen met betrekking tot het project die haar verbinden met het Gewest en de intellectuele rechten van de resultaten van het project over aan het Gewest overdragen Steun voor innovatieve starters en voor steun voor proces- en organisatie-innovatie op het gebied van diensten (57) De steun voor innovatieve starters (beschreven in punt 2.5.2) en die voor proces- of organisatie-innovatie op het gebied van de diensten 15

16 (beschreven in punt 2.5.3) voldoen respectievelijk aan de voorwaarden van de afdelingen 5.4 en 5.5 van de O&O&Ikaderregeling, en met name: De begunstigden, het steunbedrag en de cumuleringsregels voldoen aan de voorwaarden van afdeling 5.4 van de O&O&I-kaderregeling voor steun aan innovatieve starters; De begunstigden, de toekenningsvoorwaarden van de steun, de in aanmerking komende kosten voor steun voor proces- en organisatieinnovatie op het gebied van diensten zijn vastgesteld overeenkomstig afdeling 5.5 van de O&O&I-kaderregeling Cumulering van steun (58) De Commissie is van oordeel dat de regels inzake cumulering, zoals omschreven in de ordonnantie en uiteengezet in de afdeling 2.6, overeenstemmen met het hoofdstuk 8 van de O&O&I-kaderregeling Stimulerend effect (59) Overeenkomstig hoofdstuk 6 van de O&O&I-kaderregeling is de Commissie van oordeel dat de steun voor de begunstigde geen stimulerend effect heeft indien de O&O&I-activiteiten reeds zijn aangevat voordat de begunstigde bij de nationale autoriteiten een steunaanvraag heeft ingediend. In dit geval wordt voldaan aan deze voorwaarde, aangezien de door de steunregeling gefinancierde projecten pas aangevat zullen worden nadat een steunaanvraag bij de verantwoordelijke autoriteiten ingediend wordt. (60) In hoofdstuk 6 wordt hieraan dus toegevoegd dat de Commissie van oordeel is dat aan het criterium van het stimulerend effect automatisch is voldaan, zowel voor de steun voor O&O&I-projecten wanneer de begunstigde een KMO is en het steunbedrag lager is dan 7,5 miljoen EUR per project en per KMO, alsook voor de steun aan innovatieve starters. Voor de overige gevallen eist de Commissie dat het stimulerend effect door de lidstaat wordt aangetoond. (61) De door de Belgische autoriteiten uitgevoerde voorafgaande beoordeling voldoet aan de vereisten van hoofdstuk 6 van O&O&Ikaderregeling. Zij houdt rekening met het totale budget van de steunregeling en heeft betrekking op: de aan de grote ondernemingen verleende steun voor de O&O&I-projecten en de aan de grote ondernemingen en KMO's verleende steun voor procesen organisatie-innovatie op het gebied van diensten. De beoordeling is gebaseerd op een vergelijking van de situatie met en zonder steunverlening en de gebruikte indicatoren stemmen overeen met die van het hoofdstuk 6 van de O&O&I-kaderregeling. Ze hebben betrekking op de verruiming van de projectomvang, de uitbreiding van de reikwijdte, de verhoging van de snelheid en de stijging van de totale O&O&I-uitgaven. 16

17 (62) Ten slotte hebben de Belgische autoriteiten zich ertoe verbonden jaarverslagen in te dienen over de tenuitvoerlegging van de steunregeling waarin voor elk dossier zal worden uiteengezet hoe vooraleer de steun werd toegekend het stimulerende effect van die steun aan de hand van de bovengenoemde indicatoren is beoordeeld. (63) Rekening houdend met deze punten kan de Commissie concluderen dat de Belgische autoriteiten zich daadwerkelijk zullen vergewissen van het stimulerend effect van de steun die wordt verleend in het kader van de door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ten uitvoer gelegde steunregeling Transparantie van de maatregel (64) De Belgische autoriteiten hebben zich ertoe verbonden: de bepalingen van de punten en van de O&O&Ikaderregeling na te leven, door de Commissie op gezette tijden in kennis te stellen van de tenuitvoerlegging van de regeling; de steunbedragen die de drempelwaarden van afdeling 7.1 van de O&O&I-kaderregeling overschrijden, individueel aan te melden. De Commissie wijst erop dat gezien de totale omvang van de middelen die voor de steunregeling zijn uitgetrokken, de Belgische autoriteiten daadwerkelijk de steun voor proces- of organisatieinnovatie bij dienstverleningsactiviteiten die hoger is dan 5 miljoen EUR per project en per onderneming moeten aanmelden; overeenkomstig punt van de O&O&I-kaderregeling de volledige tekst van de steunregeling op internet op de website bekend te maken; (d) ingeval de onderneming andere steun heeft ontvangen ten aanzien waarvan de Commissie een terugvorderingsbevel heeft gegeven, de uitkering van elk steunbedrag dat in het kader van de steunregeling wordt toegekend, op te schorten, totdat de onderneming deze steun heeft terugbetaald. (65) De Belgische autoriteiten hebben zich ook ertoe verbonden de definitieve versie van de uitvoeringsbepalingen van de ordonnantie (vastgesteld in de vorm van besluiten) na hun goedkeuring door de regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest bij de Commissie in te dienen. (66) De Commissie kan derhalve concluderen dat de transparantie van de maatregel wordt gewaarborgd, overeenkomstig de vereisten van afdeling 10.1 van de O&O&I-kaderregeling. 4. BESLUIT (67) Na onderzoek van de steunregeling heeft de Commissie besloten de steunmaatregel uit hoofde van artikel 107, lid 3, onder c), verenigbaar te verklaren met het VWEU. 17

18 (68) Dit positief besluit is evenwel voorwaardelijk en hangt af van de goedkeuring van de voorontwerpen van de besluiten van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot uitvoering van de Ordonnantie van 26 maart 2009 tot bevordering van het onderzoek, de ontwikkeling en de innovatie. De Commissie verwacht overigens van de Belgische autoriteiten dat zij de Commissie in kennis stellen van de definitieve besluiten, zodra die zijn aangenomen. (69) Deze gunstige beoordeling houdt ook de verplichting in om aan de Commissie een jaarlijks verslag te doen toekomen over de tenuitvoerlegging van de regeling, haar eventuele aanpassingen te melden en elk onderzoeksproject waarbij de hierboven vermelde drempelwaarden worden overschreden, afzonderlijk aan te melden. Wanneer deze brief vertrouwelijke gegevens bevat die niet aan derden mogen worden bekendgemaakt, wordt u verzocht de Commissie daarvan binnen vijftien werkdagen vanaf de ontvangst van dit schrijven in kennis te stellen. Ontvangt de Commissie binnen de vastgestelde termijn geen met redenen omkleed verzoek, dan neemt zij aan dat u instemt met mededeling aan derden en bekendmaking van de volledige tekst van dit schrijven in de authentieke taal op Internet: Dit verzoek dient bij aangetekend schrijven of bij faxbericht te worden gericht aan: Europese Commissie Directoraat-generaal Concurrentie Griffie Staatssteun B-1049 Brussel. Faxnr.: Met bijzondere hoogachting, Voor de Commissie Neelie KROES Lid van de Commissie 18