(R)evolutie in de wetenschappelijke communicatie?

Transcriptie

1 Alternatieve vormen van publiceren (R)evolutie in de wetenschappelijke communicatie? Raf Dekeyser K.U.Leuven 1

2 Inleiding Wetenschappelijke communicatie Def.: Geheel van processen waarmee resultaten van (academisch) onderzoek verspreid en gearchiveerd worden. We beperken ons tot tijdschriften (maar ook boeken belangrijk!) Essentiële ingrediënten: Mededeling van nieuwe wetenschappelijke informatie Kwaliteitscontrole (QC) (vb.: peer review) Voor wie belangrijk? de lezers (kwaliteitsvolle informatie en goede toegang) de auteurs (bekendmaking en academische erkenning) de instellingen (evaluatie) de gemeenschap die recht heeft op goede gevalideerde informatie, voor diverse redenen (cultureel, economisch, gezondheid, ) 2

3 Traditioneel systeem Auteur zendt artikel naar tijdschrift/editor. Editor zendt artikel aan referee(s). Indien niet verworpen: na eventuele correcties eindelijk aanvaard, en gedrukt (vele maanden na indiening). [Geschat volume: artikelen/jaar in gerefereede tijdschriften] Titel en abstract worden opgenomen in databanken, lezers verwijzen ernaar in citaties, geregistreerd in Citation Indices. Rol van prestigieuze tijschriften (impact parameter!) leidt tot hoge status, en onredelijke prijsstijgingen. 3

4 Author Editor Journal Referees J2 Bibliographic Database J3 DB2 J4 J5 DB3 J... DB4 Reader 4

5 De 4 basisfuncties vervuld door het wetenschappelijk tijdschrift* REGISTRATION Establishing intellectual priority CERTIFICATION Certifying the quality/validity of the research AWARENESS Assuring accessibility of research ARCHIVING Preserving research for future use (* Roosendaal & Geurts) 5

6 Problemen van huidig systeem (1) Prijsverhogingen (vb. In STM van 1970 tot 1995: verhoging met 470% na correctie voor inflatie!!) Meerwaarde geleverd door uitgevers is onduidelijk, vooral in digitale tijdperk. (Ook reviewing is geschenk van academische wereld!) 6

7 Problemen van huidig systeem (2) Niet echt aangepast aan mogelijkheden van moderne communicatiemedia (e-versie van papier). Conflicterende wensen bij auteurs en lezers: hoge kwaliteit ( trage peer review) snelle verspreiding (informele oplossing via preprints en e-prints op webarchieven) 7

8 Preprint archieven Internet: website van onderzoeksgroepen 1991: Los Alamos National Laboratory: e-print archief voor hoge-energiefysica (Paul Ginsparg) Niet-gereviewde zelfarchivering door auteur (geautomatiseerd deponeringssysteem); meeste bijdragen verschijnen later in tijdschriften. Gratis toegang voor zoeken en downloaden In HEP: arxiv=communicatie, tijdschrift=voor c.v artikels (27/9/2005); 3 millioen consultaties/maand Sinds 12/2001 op Cornell University Thans fysica in ruime zin + wiskunde 8

9 Author Editor Journal Referees J2 Bibliographic Database J3 DB2 J4 J5 DB3 J... DB4 Friends Preprint Web Archive A2 A3 A4 A5 Reader 9

10 Desaggregatie van basisfuncties! REGISTRATION Establishing intellectual priority CERTIFICATION Certifying the quality/validity of the research ARCHIVING Preserving research for future use AWARENESS Assuring accessibility of research 10

11 Desaggregatie van basisfuncties! Journal: Webarchive: CERTIFICATION Certifying the quality/validity of the research REGISTRATION Establishing intellectual priority AWARENESS Assuring accessibility of research ARCHIVING Preserving research for future use 11

12 Verdere evolutie 1995: S.Harnad roept andere disciplines op om voorbeeld van fysici te volgen ( subversive proposal ). Weinig succesvol (REpEC en CogPrints); veel lokale websites suggereren gedistribueerde oplossing. 1999: Open Archives Initiative: protocol voor datauitwisseling tussen webarchieven (OAI-PMH). Vanaf 2000: groeiende steun voor Open Access met twee pistes: GOLD: Open Access tijdschriften GREEN: Webpublicatie + traditioneel tijdschrift 2003: Verklaring van Berlijn (ondertekend door FWO!) 12

13 In accordance with the spirit of the Declaration of the Budapest Open Acess Initiative, we have drafted the Berlin Declaration - to promote the Internet as a functional instrument for a global scientific knowledge base and human reflection and - to specify measures which research policy makers, research institutions, funding agencies, libraries, archives and museums need to consider 13

14 Wat is Open Access? Gratis toegang tot wetenschappelijke publicaties via Web. Alternatief model voor traditioneel systeem met abonnementsprijzen. Enkel bedoeld voor producten gecreëerd zonder direct financieel voordeel (vb. voor onderwijs en onderzoek). Idealiter laat het gebruikers toe te lezen, zoeken, downloaden, kopieren, verdelen, uitprinten en linken. De auteur behoudt het volledig intellectueel eigendomsrecht. Diverse mogelijkheden van IPR uitgewerkt door Creative Commons. 14

15 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 Financiële modellen Sponsoring Publicatierechten: BMC: 525 $ PLoS: 1500 $ Springer: 3000 $ Argumenten om auteur te laten betalen (en niet lezer): Peer review = kwaliteitslabel en intellectuele beloning voor auteur. Auteur wenst gelezen te worden. Publiceren is een essentieel onderdeel van onderzoek; kost ervan dient ingebouwd te worden in project. 20

21 OAI Metadata Harvesting Protocol (OAI-PMH) Metadata Harvester MD Rep A MD Rep B MD Rep F MD Rep Q 21

22 22

23 21/9/05: artikels 535 instellingen 23

24 24

25 25

26 Argumenten voor Open Access (1) Vrije uitwisseling van ideeën is heilzaam voor de samenleving. Toegang tot informatie is essentieel in een democratische maatschappij. Toegang tot wetenschappelijke informatie inspireert creativiteit en vergemakkelijkt de ontwikkeling van nieuwe kennis. Open Access versnelt onderzoek, verrijkt onderwijs, bevordert de return van investeringen in onderzoek, geeft gelijke kansen aan arme en rijke landen. 26

27 Argumenten voor Open Access (2) Voor de onderzoeker: Levert centraal archief van zijn werk (c.v.!) Bevordert verspreiding en verhoogt impact van onderzoek Voor de instelling Verhoogt visibiliteit en prestige Werkt als publiciteit voor sponsoring en als aantrekkingskracht voor stafleden en studenten Verzekert bewaring op lange termijn van de wetenschappelijke output van de instelling. 27

28 ( Online or invisible?, Steve Lawrence in Nature 411, Number 6837, p. 521, 2001.) 28

29 29

30 GRIJS (9,1%): Nog geen groen licht van uitgever (te mijden tijdschriften!!). BLEEKGROEN (23,7%): Uitgever staat zelfarchivering toe van preprint. GROEN (67,2%): Uitgever staat zelfarchivering toe van postprint. 30

31 Toekomstige evoluties? Aangroei van het netwerk van IR s. Betere invulling van de repositories Onderzoekers overtuigen van voordelen! Steun van universiteiten en onderzoeksfondsen noodzakelijk! Nieuwe (eventueel commerciële) diensten bovenop het netwerk: Peer review ( overlay journals, interactieve kwaliteitscontrole, nieuwe diensten, ) Nieuwe zoekmachines, semantic-web toepassingen, Citatieanalyses en nieuwe databanken CRIS-toepassingen (vb. IWETO) 31

32 32

33 Voorstel voor geautomatiseerd peer-review service (M.Rodriguez (VUB!!), J.Bollen en H.Van de Sompel) 33

34 Author OAI A1 Referees Virtual Journal A2 A3 A4 A5 S1: Harvester S2: Harvester + Peer Review S3: Harvester Reader + Citation Analyser VUB, Stimulate