Invloed van CO 2 op rusteloosheid van een Alzheimerpatiënt
|
|
- Victor Segers
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Invloed van CO 2 op rusteloosheid van een Alzheimerpatiënt Bart Cremers TREFWOORDEN Zehnder Group Nederland Lingenstraat PM Zwolle, Nederland bart.cremers@zehndergroup.com Binnenluchtkwaliteit, slaapkwaliteit, Alzheimer, nachtelijke rusteloosheid, ventilatie, gezondheid, apneu, CO 2 1 INLEIDING Het verband tussen de binnenluchtkwaliteit in gebouwen en de gezondheid van de bewoners krijgt tegenwoordig meer en meer aandacht. Het is echter niet eenvoudig om gezondheidseffecten aan te tonen, die in direct verband staan met een slechte binnenluchtkwaliteit. In een risicoanalyse gaf Logue (2011) aan dat het risico op een kortere levensverwachting ten gevolge van de binnenluchtkwaliteit zich bevindt tussen het risico op een auto-ongeval en het risico op een hartaandoening. Het verband tussen de binnenluchtkwaliteit in de slaapkamer en de slaapkwaliteit van de bewoners is mogelijk nog groter. Strøm-Tejsen et al. (2014) toonden aan dat een betere ventilatie (open raam) een zeer positief effect heeft op het gemak en de snelheid waarmee men in slaap valt. In het huidige onderzoek wordt de meting beschreven van het CO2-niveau in de slaapkamer en de nachtelijke rusteloosheid van een Alzheimerpatiënt, zoals waargenomen door de echtgenoot van de patiënt. 2 METHODE Een echtpaar (man en vrouw) woont in een natuurlijk geventileerd huis. Verse lucht komt op natuurlijke wijze binnen via de gevel van het huis, mogelijk zelfs in ruimere mate door het openen van een of meer ramen. Sinds 2007 leidt de vrouw aan Alzheimer, met geleidelijk toenemende symptomen van dementie. Overdag vertoont ze af en toe rusteloos gedrag, wat tot uiting komt in periodiek introvert gedrag en het uiten van hummende geluiden. 's Nachts treedt het rusteloos gedrag af en toe op, wat tot uiting komt in snurken, apneu, rusteloos slapen en paniek wanneer ze 's nachts wakker wordt. 's Nachts en 's middags slaapt de vrouw, en soms ook de man, in de slaapkamer (figuur 1). Het raam in de slaapkamer is een draairaam, dat soms wordt geopend wanneer de echtgenoot dit wenst. De binnendeur van de slaapkamer naar de gang kan open of gesloten zijn, zoals de echtgenoot dit wenst. Een indicator voor de binnenluchtkwaliteit in de slaapkamer is het CO2-niveau, dat met intervallen van 15 minuten werd geregistreerd met behulp van een CO2-logger (Wöhler type CDL 210). Deze logger registreert ook de temperatuur en de relatieve vochtigheid. De logger werd op een klein tafeltje naast het bed geplaatst aan de kant waar de echtgenoot slaapt, zo ver mogelijk verwijderd van de directe ademhalingszone.
2 Figuur 1: De slaapkamer met zicht op het raam. Om psychologische beïnvloeding door het getoonde CO2-niveau te voorkomen, werd voorgesteld het scherm af te dekken met tape. Dit werd echter door de echtgenoot geweigerd, zodat hij kon zien of een ingreep zoals het openen van een raam invloed had op het CO2-niveau. Het slaapgedrag van de vrouw werd zowel 's nachts als overdag door de echtgenoot bijgehouden in een notitieboekje. Bij voorvallen met rusteloos gedrag werd het specifieke tijdstip genoteerd. Ook wijzigingen in de stand van het raam en van de binnendeur werden genoteerd. Ten slotte werd ook de bezetting van de slaapkamer genoteerd. De binnenluchtkwaliteit en het waargenomen gedrag werden gedurende 5 weken geregistreerd van 5 februari 2014 tot 13 maart INVLOED VAN RAAM- EN DEURSTAND OP CO2-NIVEAU Om een idee te krijgen hoe het CO2-niveau in de slaapkamer afhankelijk was van de bezetting en van de stand van het raam en/of de deur, werd het gemiddelde CO2-niveau geëvalueerd in categorieën. Figuur 2 toont in de voorste rij de resultaten voor een lege slaapkamer en in het midden de resultaten wanneer één persoon zich in de slaapkamer bevindt. De achterste rij toont de resultaten wanneer twee personen zich in de slaapkamer bevinden. Verder geeft de horizontale as de stand van het raam en de binnendeur aan (open of gesloten). Gemiddeld CO 2-niveau in slaapkamer (ppm) deur gesloten; raam gesloten deur open; raam gesloten deur gesloten; raam open deur open; raam open Figuur 2: Invloed van bezetting en stand van raam/deur op gemiddelde CO 2-niveau in de slaapkamer. Van links naar rechts: deur en raam gesloten, deur open en raam gesloten, deur gesloten en raam open, deur en raam open.
3 Zoals te verwachten, neemt het CO2-niveau toe naarmate er meer personen in de kamer zijn. De resultaten tonen ook aan dat de grootste reductie in CO2 kan worden verkregen door het raam te openen, terwijl een geopende deur naar de gang ook helpt om het CO2-niveau te verlagen. Het openen van het raam verhoogt vanzelfsprekend de vermenging van lucht in de slaapkamer met verse buitenlucht, terwijl het openen van de deur de vermenging verbetert met lucht uit de gang. Er is één uitzondering op dit laatste effect: wanneer de slaapkamer leeg is, leidt een geopende deur naar de gang tot een iets hogere CO2-waarde, omdat het CO2-niveau in de gang hoger kan liggen dan het CO2-niveau in de slaapkamer. De gemiddelde waarden voor het CO2-niveau in de slaapkamer gelden voor een periode van 5 weken, zodat ze niet als representatief voor het hele jaar kunnen worden beschouwd. Bovendien is het aantal meetpunten voor elke situatie niet vergelijkbaar. Er werden veel registraties uitgevoerd met zowel het raam als de deur geopend, terwijl er slechts enkele korte perioden waren met zowel het raam als de deur gesloten. Toch is de invloed van de bezetting en de stand van het raam en de deur op het CO2-niveau logisch en helpt om de binnenluchtkwaliteit op een bepaald niveau te houden. 4 INVLOED VAN CO2-NIVEAU OP RUSTELOOSHEID VAN ALZHEIMERPATIËNT Figuur 3 toont de eerste 5 dagen van de registratieperiode, waarbij de echtgenoot veel experimenteerde met het openen en sluiten van het raam en de deur in de slaapkamer. Het waargenomen rusteloze gedrag van zijn echtgenote, zoals beschreven in het notitieboekje, valt samen met pieken in het CO2-niveau in de slaapkamer. Telkens wanneer dit gedrag zich vertoonde, werd het raam en/of de deur geopend om het CO2-niveau weer te verlagen. Uit de waarnemingen blijkt dat zijn echtgenote ongeveer 30 tot 45 minuten na deze ingreep (ook aangegeven in de grafiek) weer normaal ademde en sliep. CO2-niveau in slaapkamer (ppm) apneu rusteloze slaap tandenknarsen en hummen sterke apneu sterke apneu rusteloos, paniek, hummen, tandenknarsen Figuur 3: Het CO 2-niveau in de slaapkamer en het waargenomen gedrag van de Alzheimerpatiënt tijdens een experimentele periode van vijf dagen. Na enkele nachten experimenteren besloot de echtgenoot van de Alzheimerpatiënt het CO2-niveau in het oog te houden en meer te anticiperen met het openen van het raam en de deur. Figuur 4 toont dat het rusteloze gedrag tijdens de slaap is afgenomen in frequentie, behalve tijdens enkele nachten waarin het CO2-niveau hoog lag, omdat het raam of de deur gesloten bleef.
4 Uit de gegevens van de geregistreerde periode en de genoteerde waarnemingen blijkt dat het rusteloze slaapgedrag niet wordt vastgesteld wanneer het CO2-niveau onder ongeveer 800 ppm wordt gehouden. CO2-niveau in slaapkamer (ppm) rusteloos gedrag waargenomen Figuur 4: Het CO 2-niveau en het optreden van rusteloos gedrag (pijlen) tijdens de registratieperiode van 5 weken. 5 ANALYSE De rusteloosheid tijdens de slaap van de Alzheimerpatiënt in dit onderzoek lijkt samen te vallen met hoge CO2-niveaus in de slaapkamer. Volgens de waarnemingen van haar echtgenoot tijdens de registratieperiode, maar ook daarna, werd het rusteloze gedrag niet meer vastgesteld wanneer het CO2-niveau onder 800 ppm werd gehouden. De geregistreerde temperatuur en relatieve vochtigheid waren ook beschikbaar, maar er was geen duidelijk afwijkend patroon dat samenviel met het rusteloze gedrag van de Alzheimerpatiënt. Op basis van de gemiddelde CO2-niveaus die in de slaapkamer werden geregistreerd, werd als advies gegeven om minstens het raam van de slaapkamer te openen om het CO2-niveau onder 800 ppm te houden wanneer één of twee personen zich in de slaapkamer bevinden. Op basis van deze strategie besloot de echtgenoot om twee CO2-loggers permanent te installeren: één voor de slaapkamer en één voor de woonkamer. Vanaf het moment dat het CO2-niveau in de woonkamer ook onder 800 ppm wordt gehouden door de ramen en deuren af en toe te openen, lijkt ook het rusteloze gedrag overdag afgenomen te zijn. Tot nu toe werd ervan uitgegaan dat het rusteloze gedrag tijdens bijvoorbeeld verjaardagsfeestjes te wijten was aan het grotere aantal mensen in de woonkamer, wat stress teweeg brengt voor de Alzheimerpatiënt. Maar dit onderzoek en de waarnemingen kunnen een aanwijzing zijn dat het verhoogde CO2-niveau zélf verantwoordelijk is voor het rusteloze gedrag. Bezoekers zijn nu weer welkom in het huis, zonder rusteloos gedrag te veroorzaken, zolang open ramen en deuren het CO2-niveau laag houden.
5 De metingen en observaties in dit onderzoek gelden voor slechts één patiënt. Maar naar aanleiding van dit onderzoek werden een aantal initiatieven gestart om de binnenluchtkwaliteit en de nachtelijke rusteloosheid van Alzheimerpatiënten in verzorgingsinstellingen te registreren. Pas na dit grootschaliger onderzoek kunnen deze eerste waarnemingen worden ondersteund door meer wetenschappelijk bewijs. De vraag rijst of het verband tussen CO2-niveau en rusteloos gedrag kan worden uitgebreid naar een grotere groep, zoals mensen die lijden aan dementie, of zelfs gezonde mensen. De schrijver van dit artikel heeft de stelling dat gezonde mensen zich kunnen aanpassen aan verhoogde CO2-niveaus, wat betekent dat ze verhoogde niveaus zowel fysiek als mentaal aankunnen zonder last te hebben van rusteloos gedrag. Maar mensen die leiden aan Alzheimer, of een andere vorm van dementie, hebben dit aanpassingsgedrag aan hoge CO2-niveaus mogelijk verloren en kunnen reeds bij relatief lage CO2-niveaus van ongeveer 800 ppm fysiek intenser reageren. Uitgebreide waarnemingen en medische studies moeten worden uitgevoerd om dit te kunnen bewijzen. 6 CONCLUSIE Uit dit onderzoek blijkt dat het rusteloze gedrag van een Alzheimerpatiënt samenvalt met pieken in het CO2-niveau in de slaapkamer van meer dan 800 ppm. Het waargenomen rusteloze slaapgedrag zoals snurken, tandenknarsen, apneu en paniek, werden niet langer vastgesteld wanneer het CO2-niveau onder 800 ppm werd gehouden. Na een piek in het CO2-niveau en het daarop volgende rusteloze gedrag werd een raam geopend, zodat het CO2-niveau daalde; na 30 tot 45 minuten werd vastgesteld dat de Alzheimerpatiënt weer sliep. In de nabije toekomst moet veel meer onderzoek worden gedaan om na te gaan of de relatie tussen het CO2-niveau en rusteloosheid ook geldt voor een grotere groep Alzheimerpatiënten, of ruimer gezien op mensen die lijden aan dementie of zelfs gezonde mensen. 7 REFERENTIES Logue JM, Price PN, Sherman MH, Singer BC (2011), Why We Ventilate; LBNL-5093E Strøm-Tejsen P, Wargocki P, Wyon DP en Kondracka A.( 2014). The effect of air quality on sleep. In: Proceedings of the 13th International Conference on Indoor Air Quality and Climate Indoor Air 2014, Hong Kong, Paper HP0506.
ComfoFan CO 2 -systeem. Koeling Ventilatie Filtering
-systeem Verwarming Koeling Ventilatie Filtering - systeem nog eenvoudiger ventileren Voor een optimaal binnenklimaat is continue ventilatie onontbeerlijk. Hiervoor wordt verse buitenlucht toegevoerd en
Nadere informatieVentilatie en luchtkwaliteit in Energiearme woningen. Jerôme Corba Adviseur Binnenklimaat
Ventilatie en luchtkwaliteit in Energiearme woningen Jerôme Corba Adviseur Binnenklimaat Februari 2016 Jerôme Corba Adviseur Binnenklimaat Energienotaloze woningen Passieve nieuwbouw en renovatie Stroomversnelling
Nadere informatieFiguur 1B: Kans op blijvende gehoorschade in functie van het gemiddeld geluidsniveau (uitgedrukt in dba) en de blootstellingsduur.
Figuur 1A: De A-weging om de geluidsterkte te corrigeren voor het menselijk oor. Bij 1000 Hz wordt geen correctie uitgevoerd: de weging is daar 0 db. Bij 100 Hz bedraagt de weging -20 db. Een mens hoort
Nadere informatieSlaapproblemen en het ouder wordende brein. Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag
Slaapproblemen en het ouder wordende brein Julia van den Berg Onderzoeker Parnassia, divisie 55+ Den Haag 4 oktober 2012, Current Biology Oktober 2012: Archives of General Psychiatry 28 september 2012:
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD)
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1160 Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic limb movement
Nadere informatieOp weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie
Op weg naar bijna energieneutrale gebouwen, met gezonde ventilatie Themabijeenkomst De Nieuwe Standaard In Ventileren ing. G.A. (Gerton) Starink Nieman Raadgevende Ingenieurs B.V. 22-5-2015 2 1 Op weg
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaap bevorderende adviezen bij het Slaapapneu Syndroom Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen van de slaap
Periodieke beenbewegingen van de slaap periodic limb movement disorder (PLMD) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn periodieke beenbewegingen van de slaap? Bij periodic
Nadere informatieRusteloze benen restless legs syndrome (RLS)
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2015 pavo 1159 Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort RLS) is een
Nadere informatieEffectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen. Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid
Effectiviteit van mechanische ventilatie met filtertoepassing in scholen langs drukke wegen Dr. Maciek Strak GGD Amsterdam Afd. Milieu en Gezondheid Inleiding Langdurige blootstelling aan luchtverontreiniging
Nadere informatieVier op de tien slaapt slecht Bijlage
1) Grafieken en tabellen Vier op de tien slaapt slecht Bijlage Grafiek 1: Stellingen over slaap (totale groep 3.297 personen) Kijk naar jezelf (op een gemiddelde dag) en duid aan in welke mate je het eens
Nadere informatieLaten we om te beginnen de eerste waarnemingen waarover wij schreven, herhalen:
Wanneer één of misschien twee mensen vreemde geluiden horen in de lucht, dan is er misschien nog twijfel over of daar werkelijk iets vreemds aan de hand is. Echter, na ons artikel enkele dagen geleden
Nadere informatiejaar: 1990 nummer: 06
jaar: 1990 nummer: 06 In een wagentje zweeft een ballon aan een koord en hangt een metalen kogel via een touw aan het dak (zie figuur). Het wagentje versnelt in de richting en in de zin aangegeven door
Nadere informatieOnrust in de nacht Samenvatting Dementie Wat is onrustig gedrag in de nacht? Levensloop Jul ie contact verandert Persoonlijkheid
Onrust in de nacht Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Onrust in de nacht samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is onrustig gedrag in de nacht? Dementie kan
Nadere informatieRusteloze benen. restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Rusteloze benen restless legs syndrome (RLS) Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Wat zijn rusteloze benen? Het rusteloze benen syndroom (ofwel restless legs syndrome, afgekort
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatieVerbeter dankzij SlaapID uw slaapgedrag. Geniet van een optimale nacht en dag!
Verbeter dankzij SlaapID uw slaapgedrag. Geniet van een optimale nacht en dag! Waarom de SlaapID -service? Slapen is essentieel voor iedereen! Alleen zouden mensen veel beter kunnen slapen dan ze nu doen.
Nadere informatiePatiënteninformatie. Slaap bevorderende adviezen Slaap bevorderende adviezen.indd 1
Patiënteninformatie Slaap bevorderende adviezen 20170044 Slaap bevorderende adviezen.indd 1 01-09-17 13:41 Slaap bevorderende adviezen Slaapcentrum, route 1.5 Telefoon (050) 524 5930 Medische Psychologie,
Nadere informatieCentrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW)
= Centrum voor Slaapen Waakstoornissen (CSW) Inhoudsopgave Inleiding 3 Het Centrum voor Slaap- en Waakstoornissen 3 De slaap 5 Wat is slaap? 5 Het verloop van de slaap 5 Hoe wordt de slaap geregeld? 6
Nadere informatieVerwarmen en ventileren. Advies voor frisse lucht in huis
Verwarmen en Advies voor frisse lucht in huis 1 Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het allemaal voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse
Nadere informatieBinnenluchtkwaliteit. Infoavond 18 november 2010 - Mortsel
Binnenluchtkwaliteit Infoavond 18 november 2010 - Mortsel Logo Antwerpen vzw Borstkanker Roken Vaccinaties Ongevallen Geestelijke gezondheid Voeding & beweging Milieu & Gezondheid Goed of fout? Binnen
Nadere informatieVliegverkeer slecht voor de gezondheid. Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum
Vliegverkeer slecht voor de gezondheid Sara Botschuijver Leonard Beijdewellen Informatieavond Laagvliegroutes van Lelystad Airport: Berkum 9-01-2018 Kleine deeltjes in de Lucht: Fijnstof en ultra fijnstof
Nadere informatieVRIJHEID OM TE SLAPEN. net als iedereen. De Inspire therapie voor slaap apneu
VRIJHEID OM TE SLAPEN net als iedereen De Inspire therapie voor slaap apneu Wees gerust. U bent zeker niet alleen Europa telt naar schatting meer dan 23 miljoen inwoners die, net als u, lijden aan het
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) 2. Introductie slaapproblemen Deze introductie beschrijft de definitie van slaapproblemen en slaapstoornissen, de prevalentie en de gevolgen
Nadere informatieBedrade afstandbediening Introductie van het spare part. Knoppen en display van de afstandbediening.
Bedrade afstandbediening Introductie van het spare part. Knoppen en display van de afstandbediening. Wordt gebruikt om unit te starten en te stoppen. Let Op!!: Bij alleen koeling units is warmte mode niet
Nadere informatieSlaaphygiëne. Tips om beter te slapen. Hoofdpijn polikliniek
Slaaphygiëne Tips om beter te slapen Hoofdpijn polikliniek Soms is het moeilijk om in slaap te vallen of om door te slapen. Hier geven wij u enkele tips die misschien kunnen helpen om tot een gezonde slaap
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Comfort System en het DucoTronic System bieden de garantie
Nadere informatieGEEF LUCHT AAN JE HUIS!
GEEF LUCHT AAN JE HUIS! Zorg voor een gezonde woning: geef vocht en schadelijke stoffen geen kans! Laat voortdurend frisse lucht binnen via een ventilatiesysteem, ventilatierooster of door een raam op
Nadere informatieVentilatie en slaapkwaliteit: met open of dicht raam of via binnendeur?
Auteurs Dr. M.G.L.. (Marcel), Loomans, TU/e, Department of the Built Environment, Building Performance group; A.K. (Asit) Mishra, TU/e, Department of the Built Environment, Building Performance group;
Nadere informatiePreSets Q-Stream en SmartStream woonhuisventilatoren
PreSets Q-Stream en SmartStream woonhuisventilatoren TOTAL CONTROL De stilste woonhuisventilatoren met de hoogste EPC-reductie BUVA SmartStream en Q-Stream: de stilste en energiezuinigste woonhuisventilatoren
Nadere informatieBan vocht uit je huis Project woonmeters
3 december 2018 Eerste samenkomst met bewoners Ban vocht uit je huis Project woonmeters V o o r a f Vandaag: - Uitleg rond vocht in het algemeen - De woonmeter: wat is dat en hoe gebruik je het - Praatplaten
Nadere informatie24-uurs bloeddrukmeting
00 24-uurs bloeddrukmeting Poli Interne Geneeskunde Route 60 Datum: Tijd: Gegevens patiënt Naam: Geboortedatum: Waarom een 24-uurs bloeddrukmeting? Bloeddrukwaarden wisselen gedurende de dag, de avond
Nadere informatieSlaaponderzoek klinisch (Polysomnografie)
Slaaponderzoek klinisch (Polysomnografie) Inhoudsopgave Inleiding... 1 Actigrafie... 1 Doel van een actigrafie onderzoek... 1 Werkwijze... 1 Polysomnografie... 2 Doel van het polysomnografie onderzoek...
Nadere informatieNEUROLOGIE ONDERZOEKEN EEG, EMG, Duplex, Zenuwecho, SSEP, VEP, BAER, Tremor registratie, PSG
NEUROLOGIE ONDERZOEKEN EEG, EMG, Duplex, Zenuwecho, SSEP, VEP, BAER, Tremor registratie, PSG Inleiding Op de afdeling Neurofysiologie worden diverse onderzoeken verricht naar de elektrische activiteiten
Nadere informatieSlaaponderzoek poliklinisch (Polysomnografie)
Slaaponderzoek poliklinisch (Polysomnografie) Inhoudsopgave Inleiding... 1 Actigrafie... 1 Polysomnografie... 2 Doel van het onderzoek... 2 Duur van het onderzoek... 2 Voorbereiding... 3 Storing mobiele
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Adviezen om beter te slapen U heeft last van slapeloosheid. Dit is een veel voorkomende klacht, waarvoor vaak geen duidelijke oorzaak te vinden is. In deze folder leest u tips om beter te kunnen slapen.
Nadere informatieRegistratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten
CARDIOLOGIE/KNO Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden
Nadere informatieLuchtkwaliteit in Zeist
Luchtkwaliteit in Zeist Inleiding In een eerder artikel is gesproken over Samen het milieu in Zeist verbeteren en de vier pijlers onder het uitvoeringsplan, zie het artikel op deze website van 7 juni en
Nadere informatiekno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Slaapapneu
kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Slaapapneu Wat is het slaap-apneusyndroom? Een apneu is een pauze van de ademhaling van meer dan 10 seconden. Bij een klein deel van de snurkende
Nadere informatieRapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015
Rapportage Opiniepeiling nationale slaapweek maart 2015 In opdracht van: Hersenstichting Datum: Maart 2015 Projectnummer: 2015019 Auteurs: Els van der Velden & Rik Wester Inhoud 1 Achtergrond & opzet 3
Nadere informatieObstructief Slaapapneusyndroom
Obstructief Slaapapneusyndroom Onderzoek voor de operatie Informatie voor patiënten F0961-4350 november 2014 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1
Nadere informatieBINNEN ROKEN IS NOOIT OKÉ
BINNEN ROKEN IS NOOIT OKÉ De rook van sigaretten verspreidt zich in je huis en auto. En plakt daar aan alles: kleding, zetels, vloer, speelgoed, Dat is niet goed voor jouw gezondheid én die van je kinderen.
Nadere informatieSlaapdienst Verstoorde nachtrust
Slaapdienst Verstoorde nachtrust Tips voor een goede slaap. Ik kan niet slapen! Woelen, draaien, het maalt maar door in uw gedachten. Steeds bent u bezig met wat er die dag allemaal gebeurd is of wat u
Nadere informatie18 januari Vormingsavond voor bewoners van DIW. Ban vocht uit je huis. Geef lucht aan je woning
18 januari 2019 Vormingsavond voor bewoners van DIW Ban vocht uit je huis & Geef lucht aan je woning V o o r a f Vandaag: - Uitleg rond vocht in het algemeen - Praatplaten om mechanismen duidelijk te krijgen
Nadere informatieWaar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg. Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam
Waar chronisch acuut ontmoet; De CTB patiënt in de acute zorg Annique Bahnmüller Witzenburg Ventilation Practitioner CTB Rotterdam Inhoud Centrum voor thuisbeademing Doel diagnoses Symptomen van hypercapnie
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Hechtingsrelatie Zelfregulatie en interactie tijdens de nacht Onderdeel van de discussie rond sensitief en responsief ouderschap richt zich
Nadere informatieEindexamen wiskunde A1-2 compex vwo I
Eindexamen wiskunde A1-2 compex vwo 29 - I Tijdens dit examen werk je in Excel. Door in het openingsscherm op Excel werkbladen te klikken start Excel automatisch op. Je komt dan meteen in het eerste werkblad
Nadere informatieHet hoofd in de wolken
Het hoofd in de wolken Evert Hasselaar Trees Wouda, 1947 Fijn stof binnenshuis transport Van vervuilingsbron naar effect Bron vervuiling of hinder emissies Concentratie blootstelling opname gezondheids
Nadere informatie24-uurs bloeddrukmeting. Poli Interne Geneeskunde
00 24-uurs bloeddrukmeting Poli Interne Geneeskunde Waarom een 24-uurs bloeddrukmeting? De bloeddruk verschilt tijdens de dag, de avond en de nacht. 's Morgens is onze bloeddruk vaak lager dan 's middags
Nadere informatie> Verwarmen en ventileren
> Verwarmen en Verwarmen en Vochtproblemen in huis, condens op de ramen, een beschimmelde muur u kunt het allemaal voorkomen door goed te en te verwarmen. Zorg voor voldoende frisse lucht in huis. Lees
Nadere informatieGezondheidsrisico s door nachtwerk. Nr. 2017/17. Samenvatting
Gezondheidsrisico s door nachtwerk Nr. 2017/17 Samenvatting Gezondheidsrisico s door nachtwerk pagina 2 van 5 Op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid brengt de hiertoe ingestelde
Nadere informatieSnel uit het ziekenhuis, dementie of vergeetachtigheid
Thuis Pluskoffer Snel uit het ziekenhuis, dementie of vergeetachtigheid Technische hulpmiddelen die uw zorgtaak verlichten en een gerust gevoel geven Evean. Midden in het leven. Ondersteuning voor de mantelzorger
Nadere informatieCondensatie op mijn ramen
1-5 De vorming van condensatie op je ramen is niet altijd te wijten aan een fout aan je ramen, het kan het gevolg zijn van een natuurlijk fenomeen. Hoe ontstaat condensatie? Lucht kan, volgens zijn temperatuur,
Nadere informatieEerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling
Eerste kaart roetconcentraties Nederland Roet aanvullende maat voor gezondheidseffecten luchtvervuiling RIVM/DCMR, december 2013 Roet is een aanvullende maat om de gezondheidseffecten weer te geven van
Nadere informatieObstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie
Obstructief slaapapneu syndroom Onderzoek voor de operatie Belangrijke informatie over dit onderzoek Belangrijk om te weten is dat er bij de eerste afspraak elektroden op uw hoofd en lichaam worden geplakt.
Nadere informatieGezonde kantoren Facts and #alternative facts
Cradle to Cradle Café Gezonde kantoren Facts and #alternative facts ir. Tim Beuker, WELL AP BBA Binnenmilieu Introductie BBA Binnenmilieu Adviesbureau gespecialiseerd in binnenmilieu en gezondheid Opgericht
Nadere informatieFIJNSTOF TEN GEVOLGE VAN KOKEN. 22 januari 2015 Piet Jacobs & Wouter Borsboom
FIJNSTOF TEN GEVOLGE VAN KOKEN 22 januari 2015 Piet Jacobs & Wouter Borsboom FIJN STOF: ROMMEL IN DE LUCHT PM 10 : massa van deeltjes < 10 µm (in µg/m 3 ) PM 2.5 : massa van deeltjes < 2.5 µm (in µg/m
Nadere informatieBinnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten
Binnenlucht kwaliteit in verpleegtehuizen en het effect op de verspreiding van infectieziekten Marije te Kulve BEZO 14-10-2013 Supervisors: Prof.dr. H.S.M. Kort, TU/e Dr.ir. M.G.L.C. Loomans, TU/e Ir.
Nadere informatieCentrum voor slaap- en waakstoornissen
Centrum voor slaap- en waakstoornissen U heeft zich bij het Slaapcentrum van het HMC (Haaglanden Medisch Centrum) aangemeld met slaap- en/of waakproblemen. In deze folder vindt u algemene informatie over
Nadere informatieVivago Care watch Voor thuis of in een instelling
Vivago Care watch Voor thuis of in een instelling Inleiding De Vivago Care watch meet verschillende gegevens van een persoon. Ten eerste meet het horloge micro- en macroactiviteit. Dit gaat dus om de kleinste
Nadere informatieUitspraak. van de Huurcommissie
Uitspraak van de Huurcommissie Verzoek Tijdelijke huurverlaging bij onderhoudsgebreken (art. 7:257 lid 2 en 3 Burgerlijk Wetboek; art. 4 lid 2 sub e en 7 Uitvoeringswet huurprijzen woonruimte) Woonruimte
Nadere informatieSignalering symptomen bij mensen met dementie
Signalering symptomen bij mensen met dementie Dinsdag 13 juni 2017 Moniek Pierik, verpleegkundige TMZ Annemiek Poelman, verpleegkundige TMZ Inhoud Signalering in de palliatieve fase Onbegrepen gedrag
Nadere informatieRegistratie ademhaling tijdens slaap
CARDIOLOGIE/KNO Registratie ademhaling tijdens slaap Voor ander specialisme dan Longziekten ONDERZOEK U wordt op dag om uur verwacht op de poli/afdeling. Als u verhinderd bent, wilt u dit dan tijdig melden
Nadere informatie, relatieve luchtvochtigheid (RH) en temperatuur hoeft u zelf helemaal niets te doen.
DUCO at HOME De standaard voor woningventilatie Bij Duco Ventilation & Sun Control staat de gezondheid van de bewoners op de eerste plaats. Het Duco Reno System, Duco Comfort System en DucoTronic System
Nadere informatieExamen VWO. wiskunde A1,2 Compex. Vragen 10 tot en met 17. In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt.
Examen VWO 29 tijdvak 1 maandag 25 mei totale examentijd 3 uur wiskunde A1,2 Compex Vragen 1 tot en met 17 In dit deel van het examen staan de vragen waarbij de computer wel wordt gebruikt. Het gehele
Nadere informatieBinnenlucht kwaliteit in verzorgingstehuizen
Binnenlucht kwaliteit in verzorgingstehuizen Marije te Kulve Prof.dr. H.S.M. Kort Dr.ir. M.G.L.C. Loomans Binnenlucht kwaliteit en temperatuur Het project: Bezielende omgeving in de Ouderenzorg (registratienummer:
Nadere informatieForfetaire Reductiefactoren. Ing. Stefan Verbrugge Innovatie manager Duco
Forfetaire Reductiefactoren Ing. Stefan Verbrugge Innovatie manager Duco Enkele termen : Duco componenten afvoerventilator DucoBox Silent Geen regelkleppen RF communicatie Centrale regeling Boxsensoren
Nadere informatieBROEIKASEFFECT HET BROEIKASEFFECT: FEIT OF FICTIE? Lees de teksten en beantwoord de daarop volgende vragen.
BROEIKASEFFECT Lees de teksten en beantwoord de daarop volgende vragen. HET BROEIKASEFFECT: FEIT OF FICTIE? Levende wezens hebben energie nodig om te overleven. De energie die het leven op aarde in stand
Nadere informatiemens en CO 2 verfris het Bouwbesluit Rudy Tuik nvvk-congres 30/3/2017 A-rt b.v. Rudy Tuik mens en CO 2 nvvk-congres 30/3/ / 11
mens en CO 2 verfris het Bouwbesluit Rudy Tuik A-rt b.v. nvvk-congres 30/3/2017 Rudy Tuik mens en CO 2 nvvk-congres 30/3/2017 1 / 11 Doel Bouwbesluit bouwbesluit hst. 3.6 : Luchtverversing (art. 3.28-40):
Nadere informatieMisschien moet ik eens AUTO s gaan tellen?
Misschien moet ik eens AUTO s gaan tellen? WINNI HOFMAN Waarvoor is slaap nodig? LICHAAM HERSENEN REMSLAAP DIEPE SLAAP Slapend Brein Verhoogde drempel voor geluidsstimuli Slaapdiepte Licht/Diep, REM Stimulus
Nadere informatieSlaaphygiene tips voor een gezonde slaap
Slaaphygiene tips voor een gezonde slaap Inleiding Deze folder geeft u informatie over slapeloosheid. Slapeloosheid is een veelvoorkomende klacht. Er zijn mensen die moeite hebben om in slaap te vallen,
Nadere informatieCO 2. -Sensor Handleiding. Verwarming Koeling Ventilatie Filtering
CO 2 -Sensor Handleiding Verwarming Koeling Ventilatie Filtering Alle rechten voorbehouden. Bij de samenstelling van deze handleiding is uiterste zorg betracht, de uitgever kan echter niet verantwoordelijk
Nadere informatieRapport Veldsterktemeting
Rapport Veldsterktemeting Plaats meting: Gemeente Sudwest Fryslan Datum meting: Donderdag 20 april 2017 ID nummer: 6163298 Alle rechten voorbehouden, Agentschap Telecom 2017 Pagina 1 van 9 Inhoud 1. Algemene
Nadere informatieAIR CONDITIONER HANDLEIDING AFSTANDSBEDIENING
AIR CONDITIONER HANDLEIDING AFSTANDSBEDIENING LMD-AE-09HDI-SET LMD-AE-12HDI-SET LMD-AE-18HDI-SET LMD-AE-24HDI-SET Pag 1 Inhoud: Afstandsbediening specificatie.. 3 Afstandsbediening functies.. 4 Betekenis
Nadere informatieSlaapstoornissen bij Parkinson. Dr. C. Gerlach neuroloog
Slaapstoornissen bij Parkinson Dr. C. Gerlach neuroloog 07-11-2015 Inhoud: De normale slaap Voorkomen van slaapstoornissen Overzicht van slaapstoornissen bij Parkinson REM slaap gedragsstoornissen slaapadviezen
Nadere informatieGeracc.net Procedure instellen kwaliteitsindicatoren
Geracc.net Procedure instellen kwaliteitsindicatoren Gebruikershandleiding Versienummer software: 1.3.3XX Revisienummer handleiding: 1 Datum: 1 juli 2016 Adres Corilus NV Mastboomstraat 4 2630 Aartselaar
Nadere informatieJava Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya
Java Project on Periodontal Disease. Periodontal Condition in Relation to Vitamin C, Systemic Conditions and Tooth Loss Amaliya Samenvatting en conclusie In vele studies is een verband aangetoond tussen
Nadere informatieMet zonwering en koeling door ventileren een goed thermische binnenklimaat creëren in een Active House
Met zonwering en koeling door ventileren een goed thermische binnenklimaat creëren in een Active House Om het thermische comfort van de Active House woning Home for Life te beoordelen, wordt speciaal gelet
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu. Periodic limb movement disorder
Periodic limb movement disorder Wat is een periodic limb movement disorder? Een periodic limb movement disorder is een aandoening waarbij kinderen s nachts de benen regelmatig bewegen, waardoor ze telkens
Nadere informatieXIII. Samenvatting. Samenvatting
XIII In dit werk wordt de invloed van dimethyldisulfide (DMDS) en van zeven potentiële additieven op het stoomkraken van n-hexaan onderzocht aan de hand van experimenten in een continu volkomen gemengde
Nadere informatieNachtwerk en gezondheid. Prof dr ir Tjabe Smid
Nachtwerk en gezondheid Prof dr ir Tjabe Smid Wat is nachtwerk? Gezondheidsraad: Werk dat wordt verricht op tijden waardoor verstoring van het dag-nachtritme kan optreden (incl. langere diensten die voor
Nadere informatieVOCHT EN VENTILATIE. Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning
VOCHT EN VENTILATIE Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning VENTILEREN GEZOND LUCHT OPEN BUITENLUCHT VOCHT RAMEN WONING Goede ventilatie voorkomt vocht in uw woning Het voorkomen van vocht in uw woning
Nadere informatieSlaapproblemen bij kinderen met een visuele beperking
Slaapproblemen bij kinderen met een visuele beperking Anneke Maas, Evelien Hoevenaars en Mathijs Vervloed Drie keer per nacht je bed uit omdat je kind ligt te roepen of te huilen. Elke avond een gevecht
Nadere informatie24-Uurs bloeddrukmeting
24-Uurs bloeddrukmeting Uw arts heeft in overleg met u een 24 uur durende bloeddrukmeting aangevraagd. Dit onderzoek vindt plaats op post blauw van de polikliniek Inwendige Geneeskunde van het Radboudumc.
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Nachtmerrie. www.kinderneurologie.eu
Nachtmerrie Wat is een nachtmerrie? Een nachtmerrie is een slaapprobleem waarbij kinderen of volwassenen plotseling wakker worden nadat ze heel eng gedroomd hebben en deze droom nog heel goed kunnen herinneren.
Nadere informatieLaagfrequent geluidshinder klacht woning Losser
Laagfrequent geluidshinder klacht woning Losser Meting uitgevoerd door: Axel Lok (Universiteit Twente) Datum: 27 november 2015 Inleiding Naar aanleiding van een laagfrequent geluidsklacht is er een geluid
Nadere informatieErvaringen met de SDS011 stofsensor
Ervaringen met de SDS011 stofsensor RIVM, 12 juli 2018 De afgelopen maanden zijn er veel PM2.5 en PM10 metingen gedaan met de SDS011 stofsensoren. Zo vlak voor de vakanties willen we een korte terugkoppeling
Nadere informatieDoen bij Depressie. Module 1 Fase 4 - Behandelen. Dagprogramma en Plezierige-Activiteiten-Plan
Bijlage 5 Doen bij Depressie Module 1 Fase 4 - Behandelen Dagprogramma en Plezierige-Activiteiten-Plan gebaseerd op het Plezierige-Activiteiten-Plan uit de richtlijn voor verzorgenden Het begeleiden van
Nadere informatiePeriodieke beenbewegingen in de slaap
Periodieke beenbewegingen in de slaap Periodieke beenbewegingen in de slaap (Periodic limb movement disorder (PLMD)) is een slaapstoornis. Tijdens de slaap treden schokkende bewegingen op in de benen.
Nadere informatiePolygrafie bij OSAS. Voor de polygrafie wordt u verwacht op: Dag : Datum : Tijd :
Polygrafie bij OSAS Polygrafie bij OSAS Wat is OSAS? Het Obstructieve Slaap Apneu Syndroom (OSAS) is een syndroom dat gekenmerkt wordt door korte ademhalingsstops tijdens de slaap. Soms uiten de klachten
Nadere informatieTIPS OM BETER TE SLAPEN
TIPS OM BETER TE SLAPEN Heeft u last van problemen tijdens het slapen en/of wordt u vaak vermoeid wakker? In deze folder kunt u tips en adviezen vinden voor een betere slaap. Slaapproblemen zijn een vaak
Nadere informatieInstructie Ventilatie
Instructie Ventilatie Type woning Bij de bouw van een woning wordt er rekening mee gehouden dat de woning geventileerd kan worden. Hierin is onderscheid te maken in 3 type woningen; woningen met luchtkanalen,
Nadere informatieDAGPROGRAMMA EN PLEZIERIGE ACTIVITEITEN PLAN
DAGPROGRAMMA EN PLEZIERIGE ACTIVITEITEN PLAN Handleiding Depressie wordt vaak gekenmerkt door een verstoord dag en nachtritme, problemen met eten, zich terugtrekken uit sociale contacten en niet meedoen
Nadere informatieWaar komt het snurken en slaapapneu?
Waar komt het snurken en slaapapneu? Als u slaapt, zijn uw spieren ontspannen. Deze spierontspanning reduceert de ruimte in de bovenste luchtwegen, waardoor de hoeveelheid ingeademde lucht wordt beperkt.
Nadere informatieHuurdersinformatie. Goed ventileren, erg belangrijk
1 Huurdersinformatie Goed ventileren, erg belangrijk Goed ventileren zorgt voor gezonde en droge lucht in uw woning. In deze brochure tips om te ventileren en om vocht te voorkomen. Inhoud Ventileren:
Nadere informatieAdviezen om beter te slapen
Slaapcentrum Slingeland Medische psychologie en Maatschappelijk werk Adviezen om beter te slapen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen U heeft last van slapeloosheid. Dit kan invloed hebben
Nadere informatieChecklist Inventarisatie risico s psychosociale belasting Tool voor kleine ondernemingen
Psychosociale risico s regelmatig in kaart brengen is belangrijk voor het mentale welzijn van een onderneming. U kan uw eigen psychosociale risico s in kaart brengen door onderstaande checklist in te vullen.
Nadere informatieHYDRATIESTATION leerling-sectie
Missie X: Train als een astronaut HYDRATIESTATION leerling-sectie Naam leerling Deze les zal je helpen verschillende hydratieniveaus te identificeren en je eigen hydratieniveaus waar te nemen. Tijdens
Nadere informatieWitte Dakcoating Höften Strakschilders
Witte Dakcoating Höften Strakschilders Eindrapport In opdracht van: Enschede, 25 mei 2012 Avante Consultancy www.avanteconsultancy.nl Colofon Opdrachtgever Pioneering Mevr. J. Bults M.H. Tromplaan 28 7513
Nadere informatiei. 18 bedrijven met 50% regeling; ii. 16 bedrijven zonder 50% regeling; c. bij normenset 2: 26 bedrijven:
Gevolgen voor de bedrijven Hieronder zijn de bevindingen van de resultaten weergegeven ten aanzien van de gevolgen voor de bedrijven. 1. De totale geuremissie in de gemeente Cuijk bedraagt: a. in de referentiesituatie
Nadere informatie