VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD

Transcriptie

1 NL NL NL

2 EUROPESE COMMISSIE Brussel, COM(2010) 430 definitief VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de tenuitvoerlegging van de 'Forest Focus'-actie overeenkomstig Verordening (EG) nr. 2152/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 17 november 2003 inzake de bewaking van bossen en milieu-interacties in de Gemeenschap (Forest Focus) - Eindverslag SEC(2010) 978 NL NL

3 VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD over de tenuitvoerlegging van de 'Forest Focus'-actie overeenkomstig Verordening (EG) nr. 2152/2003 van het Europees Parlement en de Raad van 17 november 2003 inzake de bewaking van bossen en milieu-interacties in de Gemeenschap (Forest Focus) --Eindverslag 1. INLEIDING EN BELANGRIJKSTE VERWEZENLIJKINGEN Verordening (EG) nr. 2152/2003 van het Europees Parlement en de Raad (de 'Forest Focus'-verordening 1 ) beoogde het opzetten van een actie voor de langetermijnbewaking van de toestand en de milieu-interacties van de bossen in de Europese Unie. Die actie omvatte de voortzetting van het bestaande bewakingsnetwerk voor luchtverontreiniging en de effecten daarvan op de bossen, het bestaande bewakingsnetwerk voor bosbranden en de oorzaken en gevolgen daarvan en de cofinanciering van bosbrandpreventieactiviteiten. Tevens werd daardoor het toepassingsgebied van de bewaking van de EU-bossen uitgebreid tot het vergaren van informatie over bodems, biodiversiteit, koolstofvastlegging, klimaatveranderingseffecten en de beschermende functies van bossen. Krachtens de artikelen 18 en 19 van de verordening moet de Commissie bij het Europees Parlement en de Raad een verslag indienen over de uitvoering van de actie, met inbegrip van een evaluatie van de doeltreffendheid van de actie, op grond waarvan besluiten kunnen worden genomen over de voortzetting van de activiteiten. Nu alle nationale programma's zijn geïmplementeerd en de financiële dossiers zijn afgesloten, wordt met dit verslag, dat een aanvulling vormt op het tussentijdse uitvoeringsverslag van 22 januari , aan deze eis tegemoetgekomen. Beide verslagen zijn erop gericht een goed beeld te geven van de manier waarop de hele 'Forest Focus'-actie tussen 2003 en 2010 ten uitvoer is gelegd. Zij zullen de basis vormen voor een analyse van de toekomstige bewakingsbehoeften en een bijdrage leveren tot het overlegproces dat in het kader van het Groenboek over bosbescherming en bosinformatie in de EU met betrekking tot de toekomstige aanpak van bosinformatie is geopend. Zoals reeds in het verslag van januari 2008 werd vermeld, heeft de uitvoering van de 'Forest Focus'-verordening meer tijd gevergd dan de aanvankelijk geplande vier jaar. Dit verslag vult het vorige aan en heeft vooral betrekking op de besteding van het 'Forest Focus'-budget. In het begeleidende werkdocument van de diensten van de Commissie worden nadere bijzonderheden verstrekt over de manier waarop de verstrekte middelen door de bevoegde nationale instanties zijn gebruikt. In het algemeen zijn de doelstellingen gerealiseerd, en met name de hoge implementatiegraad kan als een bewijs van succes worden aangemerkt. De oudere wetgeving inzake bosbewaking en bosbrandpreventie is middels 'Forest Focus' in een breder kader geïntegreerd. In het kader van deze regeling is de 'Forest Focus'- 1 2 PB L 324 van , blz. 1. SEC(2008) 30; COM(2008) 6 definitief. NL 2 NL

4 databank opgezet, die geaggregeerde gegevens en informatie over de toestand van de bossen in de EU bevat. De vertraging bij het opzetten van de regeling heeft tot problemen geleid voor de nationale instanties die bevoegd zijn voor de uitvoering van de activiteiten die deel uitmaken van de nationale programma's. Echter, alleen in uitzonderlijke gevallen is een deel van de aanvankelijk geplande activiteiten uiteindelijk niet ten uitvoer gelegd. Door het verzamelen van bosgerelateerde informatie, met name over bodems en biodiversiteit, is de werkingssfeer van de bosbewaking voor het eerst verruimd. De informatie over bodems en bovengrondse biodiversiteit vormt een onderdeel van de 'Biosoil'-databank die in het kader van de regeling is opgezet. Een aanzienlijk deel van de financiering is uitgetrokken voor de ontwikkeling van onderzoekstudies en demonstratieprojecten over biodiversiteit, koolstofreservoirs, de biodiversiteit van bosbodems, bosbranden, ozon, klimaatverandering, genetische diversiteit, fungi, korstmossen en andere met de bossen verband houdende aspecten. Wat bosbranden betreft, is in het kader van de regeling het Europees bosbrandinformatiesysteem EFFIS opgezet en geleidelijk verder uitgebouwd. Een bijzondere vermelding verdienen de nieuw opgezette modules betreffende Natura 2000 en bossen, geraamde atmosferische emissies en bodemerosie na natuurbranden. Zodoende is EFFIS thans een kernelement van de Europese bosbrandmonitoring geworden. De continuering ervan is tot einde 2010 gegarandeerd dankzij een proefproject dat op verzoek van het Europees Parlement wordt uitgevoerd. 2. OVERZICHT VAN DE 'FOREST FOCUS'-VERORDENING Nadat Verordening (EEG) nr. 3528/86 betreffende de bescherming van de bossen in de Gemeenschap tegen luchtverontreiniging 3 en Verordening (EG) nr. 2158/92 betreffende de bescherming van de bossen in de Gemeenschap tegen brand 4 einde 2002 waren komen te vervallen, werd de 'Forest Focus'-verordening vastgesteld voor een periode van vier jaar. Deze beoogde de voortzetting op langere termijn en de verdere ontwikkeling van de gezamenlijke bewakingsactiviteiten. Het begrote totaalbudget voor de uitvoering van de 'Forest Focus'-regeling gedurende deze periode beliep 65 miljoen euro. Zoals nader uiteengezet in deel 3, werden 123 overeenkomsten gesloten tussen 41 door de lidstaten aangewezen bevoegde instanties 5 en de Europese Commissie. De nationale instanties stelden tweejaarlijkse nationale programma's op voor 2003/2004 en 2005/2006 6, die een beschrijving bevatten van de te ontwikkelen activiteiten en studies PB L 326 van , blz. 1. Verordening laatstelijk gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 804/2002 (PB L 132 van , blz. 1). PB L 217 van , blz. 3. Verordening laatstelijk gewijzigd bij Verordening (EG) nr. 805/2002 (PB L 132 van , blz. 3). SEC(2010) 978. Zie hoofdstuk '2.2 Werking' van het tussentijdse uitvoeringsverslag, COM(2008) 6 definitief en SEC(2008) 30. NL 3 NL

5 De regeling voorzag in EU-financiering ten belope van maximaal 50 % in het geval van bewakingsactiviteiten, de ontwikkeling van EFFIS, studies betreffende bosbranden, bewustmakingscampagnes, gespecialiseerde opleidingen en bosbrandpreventiemaatregelen. Ook de toetsing van de regeling en studies ter omschrijving van nieuwe bewakingsactiviteiten werden ten belope van ten hoogste 50 % gecofinancierd. Studies, experimenten en demonstratieprojecten ter verdere ontwikkeling van de regeling, ter bevordering van geharmoniseerde gegevensvergaring en -toelevering en ter verbetering van de evaluatie en de kwaliteit van de gegevens werden gecofinancierd ten belope van maximaal 75 % van de kosten. Naast het voor de nationale programma's bestemde deel van het budget werd 16 % van het budget gebruikt voor de volgende 'Forest Focus'-activiteiten: Werkzaamheden van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (GCO) van de Commissie, namelijk algemene wetenschappelijke en technische ondersteuning, het opzetten en beheren van de 'Forest Focus'-databank, de coördinatie van het Europees datacentrum voor de bossen (EFDAC), het beheer, de verbetering en de ontwikkeling van EFFIS en de coördinatie van studies, experimenten en demonstratieprojecten. De overeenkomst met het internationaal samenwerkingsprogramma voor de evaluatie en de bewaking van de schade aan de bossen door luchtverontreiniging van de VN-ECE (UN-ECE International Co-operative programme on Assessment and Monitoring of Air pollution effects and forests, ICP-Forests) 7, dat beoogde de via het netwerk van niveau I vergaarde gegevens samen te brengen. De overeenkomst met de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties om een rapport over de toestand van de bossen en duurzaam bosbeheer in Europa in 2007 ("State of forests and sustainable forest management in Europe 2007") 8 te schrijven. De opstelling van het tussentijdse verslag "Ontwikkeling en toetsing van de 'Forest Focus'-actie ("Development and review of the Forest Focus scheme") 9. De organisatie van vergaderingen en conferenties voor de verspreiding van de resultaten van de in het kader van de actie gefinancierde activiteiten ICP Forests (het internationale samenwerkingsprogramma voor de evaluatie en de bewaking van de schade aan de bossen door luchtverontreiniging) is in 1985 opgestart op grond van het Verdrag betreffende grensoverschrijdende luchtverontreiniging over lange afstand van de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties (VN-ECE) wegens de groeiende publieke bekendheid van mogelijke negatieve effecten van luchtverontreiniging op bossen. De waarnemingspercelen van niveau I en II heeft ICP Forests gemeenschappelijk met Forest Focus. Momenteel nemen 40 landen deel aan ICP Forests. Zie ook: NL 4 NL

6 3. RESULTATEN 3.1. 'Forest Focus'-databank Een van de belangrijkste resultaten van de 'Forest Focus'-actie is de 'Forest Focus'- databank, die gegevens over de effecten van luchtverontreiniging op bossen bevat. Ze bevat gegevens over de kroonconditie (verkleuring en naald-/bladverlies) in de 6000 waarnemingspunten van het netwerk van niveau I en de 800 waarnemingspunten van het intensieve netwerk van niveau II. Bij het intensieve onderzoek zijn ook gegevens over groei,bodemoplossing, afzetting, bodemvegetatie en chemische samenstelling van de bladeren/naalden verzameld en in de databank opgenomen. Om redenen van gegevensbescherming mogen gevalideerde gegevens over de waarnemingspunten enkel aan de bevoegde autoriteiten worden meegedeeld. Informatie over de geaggregeerde gegevens is beschikbaar en toegankelijk via het EFDAC en er zijn tal van openbare verslagen opgesteld over de toestand van de bossen en de bewaking van de bossen, zoals de GCO-verslagen en de jaarverslagen van ICP Forests. Een eerste evaluatie van de gegevens over de extensieve bewaking van niveau I levert informatie op over het naald-/bladverlies en de verkleuring van de kronen en de trends van deze parameters in de tijd als een indicator voor de toestand van de bossen. Metingen en observaties die zijn uitgevoerd op de waarnemingspercelen van het intensieve niveau II hebben kennis opgeleverd over: Het gemiddelde naald-/bladverlies van de belangrijkste naald- en loofboomsoorten, dat over het algemeen over heel de EU stabiel is, met plaatselijke variaties die verband houden met droogten, extreem hoge temperaturen enz. De ph-waarden in de minerale toplaag van de waarnemingspercelen met verschillende waarden afhankelijk van de locatie van de percelen. De gemiddelde concentraties aan zwaveldepositie die tussen 2000 en 2005 over het algemeen daalden met 25 %, terwijl de gemiddelde stikstofinputs in die periode onveranderd bleven 11. Boomafmetingen en bosaangroei per perceel gemeten met een frequentie van 5 jaar. Meteorologische gegevens (gemiddelde temperatuur en totale jaarlijkse neerslaghoeveelheid) die worden bijgehouden om de invloed van meteorologische omstandigheden op de toestand van de bossen na te gaan en uitzonderlijke plaatselijke variaties tengevolge van extreme voorvallen te verklaren. Bodemvegetatie, rijkdom aan plantensoorten (gemeten aan de hand van het aantal per laag gerapporteerde soorten: bomen, struiken, kruiden en mossen) en verschuivingen van de soortenrijkdom in de tijd. Samen met de vorige via bosbewaking in de periode verzamelde gegevens laten de resultaten voor de periode toe de huidige situatie en de 11 The condition of forest in Europe Executive Report. NL 5 NL

7 ontwikkeling van de toestand van de bossen te beoordelen aan de hand van waarnemingen van de kroonconditie. In 2003, toen Europa te lijden had onder extreme droogte en hitte, gaf de kroonconditie-indicator een verslechtering van de toestand van de bossen te zien; de jaren daarna was, afhankelijk van de beschouwde soorten en de regio's, een licht herstel van het naald-/bladverlies waar te nemen. Oorspronkelijk werd de ambitie gekoesterd de resultaten van het intensieve netwerk te extrapoleren om representatieve informatie voor de hele EU te verkrijgen. Deze doelstelling kon niet worden gehaald door het gebrek aan statistische precisie van het niveau II-systeem. Om resultaten van de intensieve bewaking naar het EU-niveau om te zetten, blijft verder onderzoek nodig. De 'Forest Focus'-database is al gebruikt voor het opstellen van modellen voor de habitatgeschiktheid van dominante boomsoorten en voor vegetatieverschuivingen in toekomstige klimaatscenario's 12. Aangezien klimaatomstandigheden in de loop van de tijd veranderen, bevordert dit het inzicht in de manier waarop in de bossen voorkomende soorten in de EU zouden kunnen verschuiven. Gegevens uit de databank kunnen ook een bijdrage leveren aan internationale beleidsinitiatieven zoals het Verdrag van de Verenigde Naties inzake biologische diversiteit, Forest Europe of het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering Bosbrandpreventieactiviteiten en het Europees bosbrandinformatiesysteem De in het kader van de 'Forest Focus'-actie gecofinancierde bosbrandpreventieactiviteiten omvatten onder meer de aanleg van verharde en onverharde boswegen, bluswatervoorzieningen, brandgangen, het kaalslaan en dunnen van gebieden met brandgevaar, bewakingsvoorzieningen, communicatieapparatuur, bewustmakingscampagnes en gespecialiseerde opleidingen. Zoals in 2008 is beschreven in het tussentijdse uitvoeringsverslag heeft de Commissie in samenwerking met de lidstaten het Europees bosbrandinformatiesysteem (EFFIS) ontwikkeld om een platform te bieden voor een uitgebreide en intensieve uitwisseling van gegevens en informatie met betrekking tot het bewaken en in kaart brengen van bosbranden en hun milieu-effecten. Tot de activiteiten van EFFIS behoort de publicatie van jaarlijkse brandverslagen die worden opgesteld met de hulp van de meest getroffen lidstaten, nieuwsbrieven, beoordelingsverslagen over schade in het Natura 2000-netwerk en verslagen over de beoordeling van stormschade aan bossen 13. EFFIS wordt ook gebruikt door het waarnemings- en informatiecentrum van de Commissie voor de coördinatie van civielebeschermingsoperaties Studies In het kader van de 'Forest Focus'-actie zijn overeenkomstig de nationale programma's 143 studies en demonstratieprojecten gecofinancierd 14. Deze waren gericht op het vergroten van de kennis over bosbranden, de gevolgen van de klimaatverandering op de biodiversiteit, het verband tussen klimaatverandering en koolstofvastlegging, bosbodems, biodiversiteitsindicatoren, fungi, de genetische Zie bijlage I over Forest Focus C-studies. NL 6 NL

8 diversiteit van korstmossen, geïntegreerde bestrijding van plagen en andere bosgerelateerde thema's. In het kader van het 'Biosoil'-project, waarmee wordt beoogd de bewaking van bosbodems en biodiversiteit 15 te stimuleren, zijn 59 demonstratieprojecten samengebracht die voor 75 % werden gecofinancierd. Het project was opgesplitst in twee modules, een over bodems en een over biodiversiteit. Dankzij 'Biosoil' is op waarnemingspunten van niveau 1 informatie over de biodiversiteit in de bossen verzameld. Het is de eerste keer dat op EU-schaal een inventaris van de biodiversiteitscomponenten van de bossen is opgemaakt. Dit heeft geharmoniseerde informatie over de diameter en de hoogte van boomsoorten, over dood hout, opstand, kroonlaag en bodemvegetatie en een beschrijving van de classificatie van het bostype opgeleverd. De chemische en fysische parameters van de bodem (d.i. ph, stikstof, koolstofreservoir enz.) zijn samen met de verzamelde biodiversiteitsindicatoren opgenomen in de door het GCO beheerde 'Biosoil'- databank. Naast de in het kader van de nationale programma's uitgewerkte studies zijn 8 studies op touw gezet en gecoördineerd door het GCO. Deze waren gewijd aan klimaatverandering, bosbranden, harmonisatie van nationale bosinventarisaties, beschermende functies van bossen en aan een deel van de 'Biosoil'- demonstratiestudie. 4. FINANCIËLE UITVOERING 4.1. Uitsplitsing van de fondsen naar activiteit voor de periode Van de totale begroting van de actie (65 miljoen euro) werd een totaalbedrag van euro uitgetrokken voor de uitvoering van de nationale programma's euro ging naar de overeenkomst met het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek, de tussentijdse herziening van de actie, de overeenkomst met ICP- Forests, de verschillende vergaderingen van deskundigen en conferenties. Van de totale begroting die werd uitgetrokken voor de uitvoering van de actie was het grootste deel bestemd voor de waarnemingspunten voor intensieve bewaking (meer dan 21 miljoen euro), gevolgd door de studies en demonstratieprojecten (17 miljoen euro) en vervolgens de bosbrandpreventieactiviteiten samen met de ontwikkeling van het Europees bosbrandinformatiesysteem (EFFIS) (ruim 9 miljoen euro) 16. Studies en demonstratieprojecten over de biodiversiteit in de bossen, de bodem, koolstof, klimaatverandering, genetica enz. slorpten 30 % van de begroting op 17. Dit weerspiegelt het belang dat in het kader van de 'Forest Focus'-actie van in het begin is gehecht aan de verruiming van het toepassingsgebied van de traditioneel op luchtverontreiniging en bosbranden gerichte bewaking van de bossen. Aan het 'Biosoil'-project over bosbodem en biodiversiteit in de bossen werd 10 miljoen euro toegewezen: 9 miljoen voor het onderdeel over bodems en circa 1 miljoen voor het onderdeel over biodiversiteit SEC(2010) 978. SEC(2010) 978. NL 7 NL

9 4.2. Uitgaven en implementatiegraad van de 'Forest Focus'-actie De technische en financiële afsluiting van de actie is gepland voor medio De gemiddelde implementatiegraad van de nationale 'Forest Focus'-programma's bedroeg meer dan 86 %, waardoor de tenuitvoerlegging van de actie als een succes kan worden beschouwd. Slechts drie bevoegde instanties hadden een lage implementatie van minder dan 50 %. Wegens de vertraging bij het opstarten van het programma en de administratieve last die dat meebracht, hebben sommige bevoegde instanties moeilijkheden ondervonden bij de tenuitvoerlegging van de actie en als gevolg daarvan zijn sommige activiteiten uiteindelijk niet uitgevoerd. In totaal werd ,09 euro aan de actie besteed ,10 euro ging naar de activiteiten in het kader van de nationale programma's en ,99 euro naar andere 'Forest Focus'-activiteiten. Een analyse van de uitgaven per activiteit 18 leert dat het grootste deel van de financiering, 43 %, werd besteed aan intensieve bewaking van de luchtverontreiniging (netwerk van niveau II). Het op een na grootste deel, 32 %, ging naar de studies en demonstratieprojecten. 11 % werd uitgegeven aan bosbrandgerelateerde activiteiten. Voor het systematische bewakingsnetwerk van niveau I werd slechts 9 % van de totale begroting gebruikt en 5 % ging naar coördinatie- en beheersactiviteiten. Uit de beoordeling van de uitgaven per lidstaat en per activiteit blijkt dat de meeste financiële middelen werden besteed aan de intensieve bewaking van de toestand van de bossen, gevolgd door het op touw zetten van studies en demonstratieprojecten en, op de derde plaats, door de bewakingsactiviteiten op het gebied van bosbranden. 5. CONCLUSIES Uit de uitvoering van de actie kunnen een aantal conclusies worden getrokken: Ten eerste dat het merendeel van de financiële middelen voor de bewaking van de toestand van de bossen in de EU is besteed aan het intensievebewakingsnetwerk (niveau II). Dit netwerk genereert niet genoeg representatieve gegevens over de staat van de bossen in de EU en het gebruik van middelen en fondsen voor dat netwerk ligt zeer hoog. In het kader van de traditionele bewaking van de kroonconditie wordt sinds de bossen in de EU symptomen van schade door zure regen begonnen te vertonen al twintig jaar aan gegevensvergaring gedaan. Uit de laatste resultaten is gebleken dat de toestand van de bossen tegenwoordig stabieler is en dat de zwavelgehalten zijn afgenomen terwijl het stikstofniveau stabiel is gebleven. De kroonconditie kan nog steeds worden beschouwd als een representatieve en kosteneffectieve indicator voor de toestand van de bossen. Desalniettemin levert deze indicator ruwe informatie over de toestand van de bossen op die zou moeten worden aangevuld met andere informatie over zichtbare beschadigingen. In toekomstige bosbewakingssystemen moeten andere indicatoren worden opgenomen die consistente informatie op EU-schaal opleveren. 18 De definitieve cijfers dateren van 15 maart 2010 en hebben betrekking op alle definitieve betalingen die tot die datum zijn uitgevoerd, onder voorbehoud van eventuele toekomstige audits, en schattingen voor de laatste uitstaande betalingen. NL 8 NL

10 De bewaking van de bodems en de biodiversiteit in de bossen moet worden voortgezet, aangezien dit informatie voortbrengt die cruciaal is voor de vorming van het EU-beleid, maar die ook kan worden gebruikt om een bijdrage te leveren aan internationale overeenkomsten zoals de UNCCC of de CBD. Bij ontstentenis van een rechtsgrondslag moet in verband met bosbranden de vraag naar de manier waarop de voortzetting van EFFIS en van de groep van bosbranddeskundigen van de Commissie kan worden verzekerd, worden beantwoord in de context van de nieuwe financiële perspectieven en het Groenboek Bosbescherming en bosinformatie 19. De desbetreffende conclusies van de Raad van 11 juni alsmede die van 26 april bieden de Commissie verdere steun en begeleiding met betrekking tot de voortzetting van het beheer van bosgerelateerde gegevens in het kader van het EFFIS-systeem. De 'Forest Focus'-verordening werd in 2006 ingetrokken bij Verordening (EG) nr. 614/2007 ("de Life+-verordening") 22 Tot dusver loopt er in het kader van de Life+-verordening één bosbewakingsproject met een termijn van slechts twee jaar (2009 en 2010) en in tegenstelling tot de 'Forest Focus'-actie is het een project op facultatieve basis. Om een debat over de beleidsbehoeften van de EU op gang te brengen, heeft de Europese Commissie op 1 maart 2010 het genoemde groenboek over bosbescherming en bosinformatie goedgekeurd. Daarin wordt, als gedeeltelijke follow-up van het Witboek Aanpassing aan de klimaatverandering, de stand van zaken in de bossen van de EU beschreven en worden de belangrijkste uitdagingen met betrekking tot klimaatverandering aangeduid 23. Ook wordt in het groenboek verwezen naar de bestaande bosinformatiesystemen en de instrumenten om de bossen te beschermen en worden een reeks vragen aan de orde gesteld die relevant zijn voor de verdere uitwerking van toekomstige beleidsopties. Om het debat over bosbescherming en bosinformatie aan te zwengelen, loopt er tot eind juli 2010 een openbare raadpleging, waarvoor dit verslag eventueel als belangrijke bron van informatie kan dienen. Bij het bepalen van de stappen na het groenboek zal rekening worden gehouden met de opvolging van de 'Forest Focus'-verordening, de meer recente acties in het kader van Life+ en met het bredere thema van de bosbewaking COM(2010) 66. Conclusies van de Raad over bosbescherming en bosinformatie in de EU, document 11037/10 van de Raad. Conclusies van de Raad over bosbrandpreventie in de Europese Unie, document 7788/10 van de Raad. PB L 149 van , blz. 1. COM(2009) 147. NL 9 NL