Verantwoord natuurbegraven van levensbelang voor gebruiker en natuur

Transcriptie

1 1

2 Verantwoord natuurbegraven van levensbelang voor gebruiker en natuur 2

3 Nationaal Groenfonds en BRANA Nationaal Groenfonds Jac. Meter BRANA voor: * Verantwoorde voorzieningen * Belangenbehartiging * Signalering * Gedragscode 3

4 Programma * Wim de Haas, onderzoeker bij Alterra Wageningen * Jac. Meter, senior accountmanager Nationaal Groenfonds * Pauze * Gé Peterink, voorzitter Brana * Peter Winnen, schrijver en columnist NRC * Ruud Stassen, directeur Instituut Nederlandse Kwaliteit 4

5 Wim de Haas, onderzoeker Alterra Wageningen 5

6 Landschap met betekenis Natuurbegraven onderzocht 16 december 2015, Wim de Haas

7 Wim de Haas Alterra Wageningen UR Governance Groene Steden Eerder (1995) Verweving van nutsfuncties en natuurfuncties Begraafplaatsen en natuur Toen alleen Westerwolde, Hoog- Soeren

8 Begraven en betekenis van het landschap Waarom is natuurbegraven een belangrijk fenomeen? Genieten van het landschap en de natuur Fotomoment, mooi Ervaren van het landschap en de natuur Om nooit te vergeten, onvergetelijk Diepere contactmogelijkheden met de natuur de natuur spreekt ons aan

9 Afgelopen jaren Twee Alterra rapporten Terug naar de natuur (2009) Effecten van op de natuur Juridische aspecten Natuurbegraafplaatsen Landelijke inventarisatie 2013

10

11 Terug naar de Natuur, 2009 Desk studie Milieueffecten begraven, verstrooien en bijzetten: verwaarloosbaar Natuur-effecten Verstoring bezoek e.d. verwaarloosbaar Begraven : verstoring grond grootste effect Verstrooiing: eutrofiering grootste effect Meer: arme gronden, minst: voedselrijke gronden en omgevormde landbouwgronden Juridische aspecten: hier buiten beschouwing

12 Drie verkenningen grafdichtheid Vergelijking van begraafplaatsen (<200/ha) Ideële motieven (100/ha) Berekening van de verstoorde oppervlakte (80/ha) Aannamen t.a.v. verstoorde oppervlakte per graf, bezoek, herstelperiode vegetatie, aantal begravingen per jaar, enz. Aan dit rekenvoorbeeld van het nodige toe en af te doen, het moet als niet meer dan een vingeroefening worden beschouwd.

13 Doorwerking onderzoek Pers de Volkskrant > ANP > De Telegraaf > Nu.nl Natuurbegraven zou de natuur ernstig belasten De Molenaar: afhankelijk van situatie Juridische procedure Eenoog koning 80 graven / ha norm

14 Reflectie Onderzoek en gebruik ervan Strategische gebruik; machtsspel Hamvraag voor onderzoek: overtuigend genoeg om het machtsspel te doorstaan Bij verkenningen altijd een risico Daarom: nieuw praktijk gebaseerd onderzoek

15 Natuurbegraafplaatsen in Nederland Natuurbegraven is een nieuw fenomeen in Nederland. Behoefte aan informatie over de manier waarop het in de praktijk vorm krijgt. Daarom is onderzocht hoe de beheerders het natuurbegraven zelf invullen.

16 Inventarisatie Aantal. 14 begraafplaatsen die het label natuurbegraafplaats voeren of dit label toegedicht krijgen. Hiervan 6 (delen van) gemeentelijke begraafplaatsen. Leeftijd. De oudste: jaren vijftig. Meeste zijn deze eeuw geopend. Oppervlakte. Tussen de 0.3 ha en 33 ha. De particuliere natuurbegraafplaatsen zijn gemiddeld genomen groter dan de gemeentelijke.

17 Ligging en beleid Ecologische Hoofdstructuur. Negen natuurbegraafplaatsen Bestemmingsplan Acht: maatschappelijke begraafplaats. Vijf: bos of natuur met een dubbelbestemming of functieaanduiding natuurbegraafplaats. Grafdichtheid Voor laatste vijf: maximum aantal graven per ha varieert van 100 tot 425 graven per ha

18 Wat is een natuurbegraafplaats Natuur of natuurlijk. De vijf meest recent geopende particuliere begraafplaatsen richten zich op het beheren van de natuur, terwijl de rest zich meer richt op een natuurlijke sfeer op de begraafplaats. Eeuwige grafrust is op zes natuurbegraafplaatsen het uitgangspunt. Gedenktekens. In twee gevallen mogen alleen vergankelijk natuurlijke materialen worden gebruikt. Dan is er een groep waar de graftekens ook uit van nature voorkomende stenen mogen bestaan. Op de overige natuurbegraafplaatsen zijn minder vergaande restricties.

19 Graven per ha Het maximum aantal graven per hectare zegt op zich weinig over de ecologische effecten Ook betrekken: Ligging van de begraafplaats (op omgevormde landbouwgrond, soort natuurgebied, e.d.); Ligging van de graven op de natuurbegraafplaats; Toename van het aantal graven per jaar i.r.t. de duur van de grafrust ( eeuwig of niet). Uitvoering van het begraven: grond in lagen terugleggen, geen belastende materialen in en rond graf, weinig verstorende uitvaarten, e.d.

20 Ten slotte Beheerplan Daarnaast zou een eenduidig meerjarige monitoring moeten worden uitgevoerd om een op feiten gebaseerd goed beeld te krijgen van de ecologische effecten van natuurbegraven.

21 Dank voor uw aandacht

22 Jac. Meter, senior accountmanager Nationaal Groenfonds 22

23

24 Nationaal Groenfonds Financieringsspecialist natuur en landschap Symposium Natuurbegraven Jac. Meter

25 Even kennismaken: Nationaal Groenfonds Stichting opgericht in 1994 door Rijk en Provincies Aanleiding: één financieel loket voor de EHS Doel: Het beschikbare geld zo effectief en efficiënt mogelijk benutten voor natuur, landschap, landbouw, recreatie, etc. Bank met ontheffing bankstatus 25 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

26 Bestuur Nationaal Groenfonds Benoemd door Rijk en/of Provincies Voorzitter: Cees Veerman Penningmeester: Pim Vermeulen Leden: Jaap van Duijn, Tjibbe Joustra, Jolande Sap en Liesbeth Spies Waarnemers ministerie van EZ en provincies (IPO) 26 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

27 Kerngetallen: (in - ultimo 2014) Financieringen: 745 miljoen Resultaat: 2,2 miljoen Revolving Fund: 58,5 miljoen Balanstotaal: 1,3 miljard Medewerkers: 15 fte 27 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

28 Historie dossier: Vraag vanuit EZ en Provincies naar nieuwe economische dragers Vraag/aanbod vanuit het veld voor verkenning, introductie, financiering etc. Productontwikkeling/participatie/ voorfinanciering 28 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

29 Ambitie Provincie: Realisatie Natuur en Landschap Restant EHS afmaken Cofinanciering regelen Gebiedsagenda Gebiedscontracten Nieuwe Partners Nieuwe economische dragers 29 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

30 Ambitie Gemeente: Realisatie Natuur en Landschap Uitvoering Landschapsontwikkelingsplan Cofinanciering regelen Voldoende begraafcapaciteit Nieuwe Partners Nieuwe economische dragers 30 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

31 Natuurbegraven Economische drager voor inrichting en beheer van nieuwe natuur Economische drager voor beheer bestaande natuur Oplossing capaciteitsvraagstuk 31 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

32 Uitgangspunten Gewenste kwaliteit natuur en landschap Waarborg duurzaam beheer Toegevoegde waarde BRANA Track record - ervaringsfeiten Sluitende business case 32 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

33 Belangrijk om te weten: Eeuwigdurend grafrecht Aankoop inclusief onderhoud/beheer Tekort huidig begraafcapaciteit Prijsstelling concurrerend Trend naar verduurzaming Kansen voor multiculturele samenleving Herbegraven? 33 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

34 Randvoorwaarden: Technisch (Wet op de lijkbezorging) Ruimtelijke Ordening (Natuurgradaties) Juridisch (Bestemmingsplan) Concept geschikt voor landelijke uitrol 34 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

35 Rolverdeling: Ondernemers realiseren/investeren Provincie/Gemeente regisseert/ faciliteert T.B.O./Groene partner kan beheren BRANA netwerk en kwaliteit toetsen Huisbankier financiert (deels) Nationaal Groenfonds participeert 35 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

36 Lord Rutherford: we do not have the money, so we ve got to think 36 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

37 Tenslotte: 37 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

38 Meer weten: Contactpersoon: Jac. Meter Mobiel: Website: 38 Investeren in Natuur: Natuurbegraven

39 nationaalgroenfonds.nl

40 40

41 Gé Peterink, voorzitter BRANA 41

42 Korte geschiedenis 1955 Westerwold Apeldoorn 2003 Bergerbos Odiliënberg 2008 Engelandreis met Joyce Sengers > Platform Natuurbegraven Nederland 2009 Alterrarapport Terug naar de natuur 2010 Weverslo, Hillig Meer, Heidepol, Reiderwolde 2013 oprichting en presentatie BRANA 2013 Alterraraport Natuurbegraven in Nederland 2014 > 70 initiatieven en oriëntaties door grondeigenaren, ontwikkelaars en gemeenten 2015 Gedragscode natuurbegraafplaatsen Uit deze geschiedenis halen wij de motivatie en de ambitie voor Brana 42

43 Waarom zoveel belangstelling voor natuurbegraven? * Beeld: weinig inspanningen snel en veel geld verdienen! * Goede aanvulling op economische dragers voor landgoederen! * Mogelijkheid om ontwikkeling (nieuwe) natuur te faciliteren! * Exploitatietekorten op bestaande begraafplaatsen compenseren! * Er is een duidelijke belangstelling! 43

44 Kenmerken natuurbegraafplaats Geen eenduidige definitie of beschrijving De zeven BRANA criteria uit Planologische dubbelbestemming; natuurbelang voorop 2. Gemeentelijke vergunning exploitatie begraafplaats 3. Particuliere initiatief voor duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen 4. Eeuwige grafrust en verbinding mens met natuur en cultuur 5. Toetsbaar natuurbeleidsplan 6. Gecertificeerd natuurbeheerder 7. LOB lid 44

45 Kenmerken natuurbegraafplaats Verschil met regulier begraven: * Een eigen plek vroegtijdig reserveren; * Eeuwig grafrecht; * Geen blijvende markering; * Expliciete verbondenheid met de natuur; * Actieve zoektocht naar eigen(tijdse) rituelen en ceremoniën; * Fondsvorming voor toekomstig natuurbeheer en - onderhoud; * Volwaardig bedrijfsplan is de basis. * En vanaf vandaag een gedragscode 45

46 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? Het is een hype onder grondeigenaren; nog niet bij de consument! De plaats van het graf in de natuur; * Passend in natuurbeleid * Aantal graven/ha * NSW norm Discussies over gelijkberechtiging en oneerlijke concurrentie! * Ruziënde sfeer tussen initiatiefnemers * Gemeentelijke initiatieven en Wet Overheid en Markt 46

47 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? Discussie over ANBI status van toekomstfondsen, * Voorziening voor duizenden consumenten vs priébelang Emotionele weerstand en het Nimby principe! * Aantasting natuur * Wildernis, natuur, recreatienatuur, sportnatuur * 350 verdienmodellen * Meditatienatuur * Overlast door drukte * Wie zit er op te wachten.!? 47

48 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? Levensloop van natuurbegraafplaatsen Ontwikkeling > Stabilisatie > Groei > Verzadiging > Teruggang 48

49 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? Marktpotentie Innovators > Early adapters > Early majority > Late majority > Laggards 49

50 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? Potentie: * Natuurbegraven blijft een niche * Laat duizend bloemen bloeien of regulering? 50

51 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? De risico s * Wildgroei met afvallers; onherstelbare immateriële schade * Reputatieschade voor natuurbegraven, natuur-, landgoed- en landschapsbeheer * Onvoldoende bewust zijn bij initiatiefnemers. * Gekrenkt vertrouwen van: * De consument in natuurbegraafplaatsen; * De overheid in de sector natuurbegraafplaatsen; * De samenleving in de wijze waarop terreineigenaren met het natuurbelang en het belang van de consument omgaan. * Pas op voor het zelfvertrouwen van de sector als er rare dingen gebeuren. 51

52 Wat speelt er rondom natuurbegraven op dit moment? De aandachtspunten * Een zorgvuldige afwegingen van ambities en mogelijkheden: * Een SWOT als basis voor een onderbouwd bedrijfsplan; * Past een idee bij de cultuur van het landgoed en de organisatie?; * Benutten we de juiste expertise voor de ontwikkeling en de exploitatie? * Kunnen we het idee ook financieel verantwoord opzetten en ontwikkelen? 52

53 Daarom deze BRANA gedragscode * Borging van kwaliteit en continuïteit * Houvast en richting voor consument, samenleving en potentiële initiatiefnemers; * Bronnen: Engelse Code of conduct, certificeringsmodellen van ISO tot Hassp * Biedt zelfbescherming aan de sector 53

54 Daarom deze BRANA gedragscode Nota Bene * Initiatiefnemers zijn aspirant lid. Wij ondergaan de toets, pas daarna kunnen we volwaardig lid zijn. * Leden evalueren deze manier van kwaliteitsborging in de toekomst. * Wij hebben er hard aan gewerkt en geloven erin. * Wij zullen deze zichtbaar plaatsen op de locaties, de websites en andere media. 54

55 BRANA gedragscode 55

56 BRANA gedragscode 56

57 BRANA gedragscode 57

58 BRANA gedragscode 58

59 Peter Winnen, schrijver, columnist NRC en consument Ik herinner me een merkwaardig gesprek. Een jaar of twintig geleden vond het plaats. Een verjaardagspartijtje bij mij thuis. Er was eiersalade, er waren nootjes, schijfjes gekruide worst en nog wat van die dingetjes. Er was ook heel veel goede wijn. Het was een mooie zomeravond, we zaten buiten. Af en toe fladderde een vleermuis rond de berken. Opeens ging het over de dood, wat kan gebeuren onder de sterren van een prachtige zomeravond. We probeerden ons onze eigen dood voor te stellen, en wat er daarna moest gebeuren met een lichaam dat er niet meer toe deed. De een wilde zijn jasje ter beschikking stellen aan de wetenschap. Een ander ontsnapte graag als een rookpluim uit de schoorsteen van een crematorium. Iemand zei dat hij zich zonder pardon overleverde aan de nukken van de nabestaanden. 59

60 Wij waren nog zo jong dat onze dood een abstractie was waarover je vrijmoedig kon debatteren. Ik opperde: Drop me maar uit een vliegtuigje met één propellertje voorop boven het oerwoud van de Amazone. De gedachte snel ontbonden te worden in de vochtige hitte en als voedsel te dienen voor een volgende generatie planten en bomen stond me wel aan. Mijn ziel zou zijn weg toch wel vinden in het eindeloze, en volgens Einstein gekromde universum. Mijn eega wilde in elk geval niet het vuur in. Zij die een kei was in het herdenken van dierbare overledenen- op gezette tijden legde ze roosjes op graven, en als er geen graf was legde ze in gedachten roosjes neer- voegde er op bepaald sentimentele wijze aan toe dat ze er tegenop zag pal naast een hork van een mens te worden neergelegd. Lachsalvo s stegen op en kaatsen via het firmament op ons terug. We schonken de glazen nog maar eens vol. 60

61 Mijn intuïtie heeft me misleid. Sinds ik mijn geliefde kende leefde ik in de zekerheid dat ik de eerste was die zou gaan. Op een vrij zakelijke toon, en met een haast alsof ze nog een trein moest halen meldde de dienstdoende neuroloog op de derde juli van het jaar 2012 dat de naar de hersenen uitgezaaide kanker onomkeerbaar was. Daar zaten we dan. Wat een onschuldige visuele stoornis leek bleek een sluipschutter. De neuroloog had nog wat snelle woorden van troost in haar arsenaal: Niemand hoeft pijn te lijden op het laatst, tegenwoordig. Hoe dan ook, de eindigheid van mijn eega was niet meer een vrijblijvend gespreksonderwerp op een feestje, maar concreet als beton. 61

62 Op de tiende december van het jaar 2013 hebben we haar neergelaten in een kuil op Natuurbegraafplaats Weverslo. Op een bepaald moment kwam ze ermee aan: dát is mijn eindstation. En ze stelde zich erbij voor dat haar plekje in het bos een volstrekt vrijblijvende ontmoetingsplaats moest worden. Een plek waar de dood misschien concreet was, maar lang niet het einde van alles. Een plek waar ze evengoed vergeten als niet vergeten kon worden. Gek genoeg heeft ze het uitzoeken van haar eigen plekje steeds verder naar achteren geschoven. Toen ze fysiek niet meer kon liet ze het helemaal aan mij. Haar plekje in het bos heb ik samen met de kinderen pas uitgezocht toen ze er al niet meer was. 62

63 Ik kom er graag, op Weverslo. Zij is er, en zij is er niet. Zij is de najaarsstorm en zij is de hete aarde in juli. Zij is wat er is, en zij is ook wat er niet is. Zeker is in elk geval dat zij niet schouder aan schouder ligt opgetast tegen wat zij onder horken van mensen verstond. Ja, ik kom graag op Weverslo. Ik voel me er vrij. Elke keer dat ik er kom raak ik er meer van overtuigd dat dat niets of niemand verloren gaat. Ik luister naar het hameren van een specht; in de stilte die haar stilte is beleef ik de seizoenen tot in het kwadraat. Hoe verhoudt bovenstaande zich tot de gedragscode die vandaag wordt neergelegd? Formeel ben ik een grafrechtenconsument. Het graf van mijn eega is tot in de eeuwigheid betaald. 63

64 Meer nog, als ik zelf sterf kom ik boven op haar te liggen; ook dat is reeds betaald. Maar ik voel me niet direct een grafconsument, laat staan dat ik me een consument voel van mijn eigen dood. Als ik me op de gedragscode concentreer vind ik vooral punt 6a van belang: grafrust heerst voor onbepaalde tijd, graven worden niet geruimd, en dit alles is geborgd. Er zit veel poëzie in punt 6a. Leven noch dood wordt geschonden. Als ik op Weverslo ben kost het me geen moeite mijn eigen sterfelijkheid onder ogen te zien. Sterker nog, ik weet me nu al toegedekt door de aarde van het bos, en ik weet dat de vogeltjes zullen blijven fluiten als ik ze niet meer hoor. En als het recent gesloten klimaatakkoord van Parijs niet uitpakt zoals het bedoeld is, weet ik dat er in elk geval kolibries boven mijn hoofd zullen manoeuvreren. 64

65 Dit voert me terug naar punt 1 van de code: Een Brana lid beheert een voor publiek toegankelijke natuurbegraafplaats in een gebied met de planologische hoofdbestemming natuur en de toegevoegde functie of bestemming begraven of natuurbegraafplaats. Een tijdje geleden- het was een zomeravond- zat ik op het bankje bij het plekje van mijn geliefde. Over het paadje naderde een moeder met twee kinderen. We raakten in gesprek. De moeder zei dat ze in hetzelfde dorp was opgegroeid als ik. Ik kon me haar niet herinneren, maar dat doet er nu niet toe. Ze zei ook: Ik wist niet dat dit bestond. Er hangt hier een vrede die ik nog nooit heb gevoeld. Alles klopt. Ze kwam aardig in de buurt. Alles klopte. Op een hardnekkig rouwrestje mijnerzijds na. Maar daar val je een toevallige passant niet mee lastig. 65

66 Ruud Stassen, directeur Instituut Nederlandse Kwaliteit 66

67 Kwaliteitstoets Leden Branchevereniging Natuurbegraafplaatsen Nederland BRANA

68 Quality is in the eye of the beholder Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

69 De Stichting INK Doelstelling: stimuleren verbetering bedrijfsvoering op basis van het INK-managementmodel Gericht op het management van bedrijven en non-profit organisaties Stichting, initiatief EZ (1991) Klein bureau, samenwerking met kennispartners Voorlichting, kennisontwikkeling, publicaties, training, auditing, congressen/seminars, erkenningen Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

70 INK werkterrein Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

71 Branches waarin het INK audit Ontwikkelingssamenwerking Defensie Waterschappen, waterbedrijven ZBO's Lokale overheid Rijksoverheid Justitie Onderwijs Zorg Brandweer Politie ICT en Telecom Woningbouwcorporaties Zakelijke dienstverlening Financiële dienstverlening Logistiek en Transport Handel Nutssector Industrie (overig) Chemie en Pharmacie Voedingsindustrie Metalectro Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

72 Doelstelling Kwaliteitstoets Onafhankelijke en objectieve toetsing van de naleving van de Gedragscode van de Vereniging voor natuurbegraafplaatsen Nederland (BRANA); Toetsen van de uitvoering van het concept Natuurbegraven ; Spiegelen van de organisatie op organisatorische aspecten en eventuele mogelijkheden tot verbetering. Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

73 Brana-leden zijn zelfstandige natuurbegraafplaatsen die: 1. een planologische dubbelbestemming hebben: natuurgebied en natuurbegraafplaats; 2. een gemeente vergunning hebben om een begraafplaats te mogen exploiteren; 3. particuliere ondernemingen zijn die duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen herkenbaar in beleid en praktijk praktiseren; 4. in het beleid de verbinding van de mens met de maatschappij, de natuur en de cultuur centraal hebben gesteld; de eeuwige grafrust maakt daar deel van uit; 5. werken met een vastgesteld en toetsbaar natuurbeleidsplan; 6. zijn gecertificeerd als natuurbeheerder; 7. zijn aangesloten bij de LOB (Landelijke Organisatie van Begraafplaatsen). Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

74 Gedragscode BRANA Duidelijk maken waaraan echte natuurbegraafplaatsen blijvend aan herkend kunnen worden; Organisatie borgt kwaliteit en continuïteit van de bedrijfsvoering door de elementen -people, planet, profit- van duurzaam en verantwoord maatschappelijk ondernemen op harmonieuze wijze te combineren. Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

75 Organisatie en belanghebbenden Medewerkers Partners Organisatie Klanten Eigenaar Maatschappij Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

76 Kwaliteitstoets proces Aanmelding bij BRANA voor assessment Overleggen relevante documentatie Bezoek door assessor (één dagdeel) Rapportage aan organisatie Rapportage aan BRANA Beoordeling door BRANA in relatie tot lidmaatschap Indien van toepassing: afspraak over door te voeren verbeteringen (inhoud en tijdspanne) Indien van toepassing: herbeoordeling verbeteringen Toets en beoordeling hebben een geldigheid van.. jaar Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

77 Kwaliteitstoets -overleggen documentatie- Vooraf of ter inzage tijdens assessment; Documentatie aan de hand waarvan het voldoen aan de gedragscode kan worden aangetoond; Documentatie wordt vertrouwelijk behandeld door INK en assessor. Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

78 Kwaliteitstoets -bezoek assessor- Bezoek van één assessor, gedurende één dagdeel; Mogelijkheid tot het voeren van gesprekken in de organisatie; Inzage in documenten; Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

79 Kwaliteitstoets -rapportage en beoordeling- Aan organisatie: Toetsingsdeel: rapportage aan organisatie met gelegenheid tot reactie op feitelijke onjuistheden; Spiegeldeel: rapportage aan organisatie van sterke punten en gebieden voor verbetering; Aan BRANA: Toetsingsdeel: integrale rapportage die ook aan organsiatie is uitgebracht; Spiegeldeel: vermelding of er gebieden voor verbetering zijn gemeld aan de organisatie (incl. afspraken daaromtrent); geen inhoudelijke rapportage. Presentatie BRANA-symposium, 16 december 2015

80 Hoe verder na vandaag * Wij - de vier initiatiefnemers - gaan het toetsingstraject in * Blijven aspirant lid, tot de toetsing positief is volbracht * Ledenvergadering begin 2016 * Voor iedereen die aspirant lid is of wil worden * Bestuursverkiezing * Huishoudelijke Reglement * Programma 2016 * Gedragscode verspreiden 80

81 Verantwoord natuurbegraven van levensbelang voor gebruiker en natuur 81