Primaire en secondaire zorg A-3 Antwoorden voor het eindexamen. Inschrijfformulier voor de cursus A-4

Transcriptie

1 Bijlage Inhoud Primaire en secondaire zorg A-3 Antwoorden voor het eindexamen Inschrijfformulier voor de cursus A-4 Formulier voor het afronden van vaardigheden A-5 Formulier voor ziektebeoordeling A-6 Het vergroten van je mogelijkheden om de A-8 Emergency First Response cursus te geven Het ontwikkelen van een marketingplan A-1 Herhalingsvragen van het deelnemershandboek A-12 Antwoordsleutel Eindexamen deelnemers, primaire zorg, Antwoordblad A-13 Eindexamen deelnemers, secondaire zorg, Antwoordblad A-14 Emergency First Response Licentieovereenkomst A-15 Zelfstudie voor instructeurs A-17

2

3 Emergency First Response Eindexamen deelnemers, primaire zorg, Antwoordblad Naam Lokatie Datum Instructeur 1. Waar Niet waar 2. a. b. c a. b. c. d. e. f. g a. b. c. d. 14. Telefoonnummer: 15. a. b. c. d. e. f a. b. c 18. a. b. c 19. Waar Niet waar 20. donkerrood bloed dat gelijkmatig uit een wond stroomt. bloed dat langzaam uit de wond druppelt. helderrood bloed dat pulserend uit de wond spuit. 21. a. b. c. d. e. f. g. h. i. j. k. 7. a. b. c. 8. Waar Niet waar 9. a. b. c. 10. Waar Niet waar 11. a. b. c. 12. A = B = C = D = S = 22. a. b. c. d. e. f. g. h a. b. c. d. e. f. 26. Waar Niet waar 27. a. b. c. 28. a. b. c. 29. a. b. c. 30. a. b. c. 31. a. b. c. 32. a. b. c. 33. Waar Niet waar 34. a. b. c. 35. a. b. c. Product No DU Ver. 1.1 Emergency First Response Corp A-13 Translation by Emergency First Response Europe, 2005

4 Emergency First Response Eindexamen deelnemers, secondaire zorg, Antwoordblad Naam Lokatie Datum Instructeur 1. Waar Niet waar 2. a. b. c. 3. a. b. c. d. e. f. g. 4. a. b. c. 5. a. b. c. 6. a. b. c. 7. a. b. c. 8. S = A = M = P L = = E = 9. Waar Niet waar 10. a. b. c. d. e. f. A-14

5 EMERGENCY FIRST RESPONSE LICENTIEOVEREENKOMST PADI Worldwide Corp. (een organisatie uit Californië, hierna PADI genoemd) heeft het recht en het gezag om verscheidene handelsmerken die eigendom zijn van Emergency First Response Corp. (een organisatie uit Californië, hierna EFR genoemd) te gebruiken en toestemming te geven voor onderlicentie. Deze handelsmerken omvatten, maar zijn niet beperkt tot, Emergency First Response, The Responder, bepaalde logo s waaronder een rood hart met daarop een hartslagsymbool afgedrukt en ook andere handelsmerken, waaronder die voor Specialties en Brevettering. EFR en PADI willen met de hiervoor genoemde merktekens de oorsprong van hun diensten, brevetteringen en producten aangeven zodat het publiek beschermd wordt en de instructeurs, leerlingen en anderen die aan EFR en PADI zijn verbonden kwalitatief zo hoog mogelijke diensten en producten ontvangen die verband houden met hun bedrijf. Om EFR-instructeurs de mogelijkheid te geven om te adverteren, reclame te maken en de oorsprong aan te geven van de diensten, brevetteringen en producten van EFR die ze verzorgen, krijgen EFR-instructeurs en leden van IRRA (de International Resort and Retailer Association van PADI) hierbij het recht om voornoemde handelsmerken slechts te gebruiken op reclamemateriaal, specifiek gedrukt materiaal, materiaal op film of video en software; vaste media zoals floppydisks, harddrives of cd-roms; of enige interactieve digitale media/methoden of uitzendingsmedia/-methoden, waaronder, maar niet beperkt tot, internet of websites van het world wide web. De licentie wordt niet verleend voor de levering van andere gedrukte materialen, zoals handboeken, boeken, instructies, kleding of producten of enige andere materialen of die wel of niet door EFR worden vervaardigd, verkocht, verspreid of in onderlicentie worden gegeven. Deze licentie verleend door EFR en PADI geldt alleen wat betreft (1) Gedrukt advertentie- en reclamemateriaal (advertenties in kranten en tijdschriften, adverteren in telefoongidsen, strooibiljetten en reclameborden); (2) Reclamemateriaal in de vorm van film en video zoals televisiereclame, diapresentaties of reclamevideo s; en (3) Software, vaste media zoals floppydisks, harddrives of cd-roms, of iedere interactieve digitale media, media die uitzenden, of reclame die op deze methoden gebaseerd is, waaronder, maar niet beperkt tot, internet of websites van het world wide web; geen van allen houdt in het gebruik op enig voorwerp of product dat is bedoeld voor wederverkoop. De uitdrukking Emergency First Response mag niet worden gebruikt in domeinnamen op internet. Voornoemde licentie voor gebruik voor adverteren en reclame maken moet in alle opzichten het exacte formaat, karakter, algemeen voorkomen, type, stijl, achtergrond en afmetingen volgen als de handelsmerken die voortgebracht zijn door EFR. In geen geval zullen de handelsmerken gecombineerd worden met andere handelsmerken, symbolen, een andere taal of aangetroffen worden in een andere opmaak en voorkomen dan zoals feitelijk door EFR wordt gebruikt. Het volledige handelsmerk moet worden gebruikt; een ingekort of gedeeltelijk gebruik van een handelsmerk is niet toegestaan. A-15 Deze licentie geldt persoonlijk voor de individuele EFR-instructeur of het lid van IRRA en is niet overdraagbaar, niet verdeelbaar en er kan op geen enkele manier via geen enkele partij toestemming worden verkregen voor onderlicentie. Niettegenstaande het voornoemde heeft EFR het alleenrecht om enig opgesteld reclamemateriaal af te keuren en is de enige beoordelaar van de criteria of het aan de eisen van deze Licentieovereenkomst voldoet. Daarom zal aan ieder voorstel of verzoek door bevoegde leden van de staf van EFR of PADI wat betreft het gebruik van de handelsmerken zo snel mogelijk gehoor worden gegeven om vergissingen, bedrog, aftreksels of andere problemen te voorkomen die schadelijk zouden zijn voor voornoemde merktekens. Ongeacht voornoemde licentie heeft EFR het recht om te beginnen met een rechtszaak en enige aanklacht in te dienen of enige andere handeling te verrichten noodzakelijk om haar handelsmerken te beschermen tegen enige persoon, firma of maatschappij die nu of in de toekomst de handelsmerken of enige gelijkende handelsmerken, afleidingen, parallellen, handelsnamen, fantasievolle handschriften of ontwerpen gaat gebruiken. Deze licentie is geldig voor de duur van het lidmaatschap van PADI en de bevoegdheid als EFR-instructeur, en zal terstond worden beëindigd als het lid zijn/haar relatie met EFR en/of PADI beëindigt. Product No DU Version 1.0 Emergency First Response Corp Translation by Emergency First Response Europe, 2005

6 A-16 Appendix

7 Zelfstudie voor instructeurs De hierna volgende pagina s bevatten de basiskennis die nodig is voor de Emergency First Response-instructeurscursus. Het onderdeel Stelsels in het menselijke lichaam gaat over hoe de verschillende stelsels in het menselijk lichaam werken en hoe ze in verband staan met Emergency Responders. Het onderdeel Medische noodgevallen gaat over de tekenen, symptomen en behandeling van verscheidene medische noodgevallen. Als Emergency First Response-instructeurskandidaat neem je deze onderdelen door en beantwoord je de daarmee verband houdende Herhalingsvragen van de onderdelen die de instructeur zelfstandig bestudeerd heeft. Deze twee onderdelen geven je ook achtergrondinformatie waar je op terug kunt grijpen als je Emergency First Response-cursussen geeft. A-17

8 A-18 Stelsels in het menselijk lichaam Als je getuige bent van een ernstig auto-ongeluk of als je iemand een flinke smak ziet maken, kun je redelijkerwijs aannemen dat de patiënt levensbedreigend gewond zal zijn. Hoewel je het misschien niet meteen zou zeggen, is er toch vaak medische hulp nodig als er een ongeluk is gebeurd. Helaas is het niet altijd even duidelijk dat het om een levensbedreigende situatie gaat. Sommige ernstige toestanden ontstaan als gevolg van ziekte of nauwelijks merkbare ongelukken. Soms ontstaan de symptomen van de patiënt snel, en soms raakt de patiënt er geleidelijk steeds slechter aan toe. Omdat het erg belangrijk is om op tijd te reageren, moeten Emergency Responders in staat zijn om alle levensbedreigende toestanden te herkennen en daarna de juiste medische noodhulp te kunnen verlenen. Om effectief hulp te kunnen verlenen aan een zieke of gewonde patiënt hoef je geen diepgaande kennis te hebben over het menselijk lichaam. Door aandacht te schenken aan de ABCD S van de levenslijn van een patiënt kunnen Emergency Responders de meeste levensbedreigende situaties aan. Als je echter weet hoe het lichaam werkt, heb je een basis waarmee je kunt zorgen dat de ABCD S van de levenslijn van een persoon worden gehanteerd conform de eerstehulpprincipes. De verbazingwekkende machine die we het menselijk lichaam noemen bestaat uit miljarden cellen. Cellen die individueel verschillend zijn vormen weefsels. Gelijksoortige weefsels vormen organen. Een verzameling organen en andere structuren die specifieke lichaamsfuncties uitvoeren worden stelsels genoemd. Om het lichaam goed te laten werken, moeten alle stelsels samenwerken. Als een patiënt ziek of gewond is, kan dat invloed hebben op een of meerdere stelsels. Vaak is het zo dat een ziekte of verwonding die één stelsel betreft, ook invloed kan hebben op andere. De meeste levensbedreigende noodgevallen treffen een of meer van de drie belangrijkste en gevoeligste stelsels: ademhalingsstelsel, bloedsomloop en zenuwstelsel. De belangrijkste organen van deze drie stelsels zijn het hart, de longen, de hersenen en het ruggenmerg. Alle lichaamsstelsels zijn belangrijk, maar als een van deze niet meer goed werkt kan dat snelle en ernstige schade opleveren, of de dood tot gevolg hebben. De verbazingwekkende machine die we het menselijk lichaam noemen. Ademhalingsstelsel Het ademhalingsstelsel zorgt dat het lichaam van zuurstof voorzien blijft en voert kooldioxide het afvalproduct van de stofwisseling af. De ademhaling komt op gang als de hersenen vaststellen dat de hoeveelheid kooldioxide in het bloed is toegenomen. Als de hoeveelheid kooldioxide toeneemt, geven de hersenen het middenrif, een grote spier onder de borstkas, het teken om af te platten en naar beneden Het ademhalingsstelsel zorgt dat het lichaam van zuurstof voorzien blijft en voert kooldioxide het afvalproduct van de stofwisseling af.

9 te drukken. Als het middenrif afplat en de ribben naar boven en naar buiten worden bewogen, neemt de inhoud van de longen toe, waardoor er via mond of neus lucht het lichaam in wordt gezogen. Lucht die het lichaam binnenkomt wordt bevochtigd en gezuiverd. Als de lucht het lichaam in komt, gaat die rond de tong, door de keel en langs het strotklepje een flapje dat zorgt dat er geen voedsel of vloeistoffen de longen binnen kunnen dringen. Hier splitst de keelholte zich in twee doorgangen; de ene is voor voedsel (slokdarm) en de andere voor lucht. De doorgang voor de lucht is de luchtpijp of trachea. De luchtpijp vertakt zich in de linker- en de rechterbronchi, die allebei uitkomen in een long. De longen zijn net sponzen die beschermd worden door de ribbenkast. In de longen vertakken de bronchiën zich in steeds kleinere doorgangen. De kleinste bronchiën eindigen in duizenden kleine luchtzakjes, de longblaasjes. Ieder longblaasje wordt omsloten door een netwerk van haarvaatjes. De wanden die de longblaasjes scheiden van de haarvaatjes zijn erg dun. Alle gasuitwisseling van de longen vindt plaats in de longblaasjes. Door deze wanden hecht zuurstof zich vast aan de rode bloedcellen en wordt door het lichaam getransporteerd. Het afvalproduct kooldioxide dat in het bloed zit, dringt door de wanden van de haarvaten heen de longblaasjes in en wordt dan via de uitademing uit het lichaam verwijderd. haarvaatjes kleinste bronchiën alvecie longblaasjes De longen zijn net sponzen die beschermd worden door de ribbenkast. In de longen vertakken de bronchiën zich in steeds kleinere doorgangen. Betekenis voor Emergency Responders Als er problemen zijn met de ademhaling moeten Emergency Responder daarop meteen reageren omdat de hersenen binnen een paar minuten beginnen af te sterven als ze geen zuurstof krijgen. Het is belangrijk om eerst te controleren of een niet-reagerende en bewusteloze patiënt ademhaalt. Bij sommige patiënten wordt alleen al door het openen van de ademhalingswegen de tong van de achterkant van de keel opgetild waardoor de ademhaling weer op gang komt. Bij bewusteloze patiënten is de tong de meest algemene oorzaak van blokkade van de luchtwegen. Na het openen van de luchtwegen als de eerste stap, is beademen eigenlijk ademen voor de patiënt de volgende stap. De lucht die je inademt bevat 21 procent zuurstof maar je verbruikt maar ongeveer vijf procent. Je adem bevat meer dan genoeg zuurstof om een niet-ademende patiënt te kunnen helpen. Dit is waarom beademen zo goed werkt bij patiënten bij wie het hart klopt. Volledige blokkade van de luchtwegen is een ademhalingsprobleem waar Emergency Responders rekening mee moeten houden. Het gebeurt meestal wanneer een patiënt zich verslikt in zijn eten, hoewel ieder voorwerp dat in de mond wordt gestopt de luchtwegen kan gaan blokkeren. Het is belangrijk om een blokkade van de luchtwegen te herkennen omdat de patiënt niet kan praten. Patiënten hebben ook de neiging zich te schamen en de ruimte te verlaten. Bij een bewusteloze patiënt valt de tong vaak naar achteren waardoor de ademhalingswegen geblokkeerd worden. A-19

10 Als een patiënt zijn nek of keel vastpakt of beetgrijpt, mag je denken aan een blokkade van de luchtwegen. Door de patiënt te vragen wat er scheelt, kun je bepalen of de patiënt ademt, kan praten, of kan hoesten. Een patiënt bij wie de ademhalingswegen volledig zijn geblokkeerd, kan bewusteloos raken als de ademhalingswegen niet snel worden vrijgemaakt. Bloedsomloop De meeste cellen in het menselijk lichaam staan niet direct in contact met de buitenwereld. Het doel van de bloedsomloop is op te treden als vervoersdienst waardoor deze cellen van de noodzakelijke levensbehoeften worden voorzien. De bloedsomloop transporteert zowel bloed als lymfe. Het hart, bloed en de bloedvaten vormen het hart- en vaatstelsel, en de lymfeklieren, lymfe en lymfevaten vormen het lymfstelsel. Het hart- en bloedvatenstelsel A-20 Bloed Bloed is een vloeibaar weefsel dat voor het vervoersdeel van de bloedsomloop zorgt. Een gezonde volwassene van gemiddelde grootte heeft ongeveer zes liter bloed in zijn lichaam. Bloed vervoert zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen toe en voert kooldioxide en andere afvalproducten weg van de cellen. Bloed speelt ook een rol bij het verdedigen van het lichaam tegen ziektes en bij het regelen van de lichaamstemperatuur. Bloed bestaat uit een vloeibare drager en vaste deeltjes. Deze vaste deeltjes zijn rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes. Bloed bestaat voor 55 procent uit het vloeibare gedeelte of plasma, en voor de overige 45 procent uit vaste deeltjes. Het doel van de bloedsomloop is op te treden als vervoersdienst waardoor deze cellen van de noodzakelijke levensbehoeften worden voorzien.

11 Hart Zorg voor het centrale orgaan van de bloedsomloop, het hart, is van groot belang voor Emergency Responders. Het hart is een spier die bloed pompt door een ingewikkeld netwerk van bloedvaten. Het is peervormig en nauwelijks groter dan je vuist, en klopt meer dan 70 keer per minuut ongeveer 2,5 miljard keer bij een gemiddelde levensduur. Het hart ligt in de borstholte, achter het borstbeen en tussen de twee longen. Zoals je in de illustratie kunt zien, wordt het hart verticaal in twee delen verdeeld. De rechterkant pompt het bloed naar de longen, en de linkerkant pompt het bloed naar de andere lichaamsdelen. Iedere kant is weer verdeeld in een onderste en bovenste holte, die door kleppen worden gescheiden. Hoe het hart bloed naar de longen en het lichaam pompt, kun je zien in bijgevoegde illustratie. Zorg voor het centrale orgaan van de bloedsomloop, het hart, is van groot belang voor Emergency Responders. Hartslag onder controle Zuurstofarm bloed op de terugweg naar het hart. Bloed stroomt naar de longen. Het hart bestaat uit spieren die in golfbewegingen samentrekken. Als een eerste groep cellen wordt geprikkeld, prikkelen zij de cellen die naast hen liggen, enzovoort. Deze kettingreactie gaat door tot alle cellen zich samentrekken. De golf moet in een precieze en zekere manier voortgaan wil het hart efficiënt kunnen pompen. Eén gespecialiseerde groep cellen van de hartspier bevindt zich rechtsboven in het hart. Deze gangmakers van het hart beginnen de golf en regelen het contractietempo van het hele hart. Deze contractiegolf beweegt zich naar beneden toe door het hart en komt een fractie van een seconde later bij een tweede groep gespecialiseerde cellen. Deze groep geeft een elektrische stoot door aan de spieren die het onderste deel van het hart samentrekken. Zodra het bovenste en onderste deel van het hart klaar zijn met samentrekken, heeft het hart één keer geklopt. Als de gangmakers van het hart geen zuurstof krijgen doordat de hartslagaders verstopt zitten, kan het hart abnormale prikkels krijgen. Het abnormale hartritme dat bij volwassenen het meest voorkomt als zij een plotselinge hartstilstand krijgen, is ventriculair fibrilleren. Je leert verderop meer over ventriculair fibrilleren. Zuurstofrijk bloed stroomt naar het lichaam toe. Hoe het hart bloed naar de longen en het lichaam pompt. A-21

12 Bloedvaten, pols en bloeddruk Bij iedere contractie van het hart stroomt er bloed de slagaders in de vaten die het bloed van het hart af transporteren. Slagaders zijn sterk en elastisch. Als er bloed een slagader in komt als het hart zich heeft samengetrokken, rekt hij uit. Dit uitrekken kan zelfs worden gevoeld als een slagader aan het huidoppervlak ligt. Dit gevoel wordt pols genoemd. Zie bijgevoegde illustratie voor de plaatsen waar slagaders dicht bij de huid liggen, en waar Emergency Responders bij een patiënt een pols kunnen vinden. Door de samentrekking van het hart wordt het bloed met behoorlijk veel kracht door de slagaders gestuwd. Deze kracht wordt bloeddruk genoemd. Als een slagader wordt doorgesneden, spuit het bloed er met regelmatige tussenpozen onder druk uit. Dit bloed is te herkennen aan een helderrode kleur omdat het zuurstofrijk is. Naarmate het bloed via de slagaders verder van hart af wordt gebracht, worden de vaten steeds kleiner. De slagaders vertakken zich uiteindelijk in een netwerk van heel kleine vaatjes, de haarvaten. Alle lichaamscellen liggen vlakbij een netwerk van haarvaten. Door dit hechte verband tussen haarvaten en cellen kunnen stoffen worden uitgewisseld. Omdat de wanden van de haarvaten maar één cel dik zijn, kunnen gassen en voedingsstoffen gemakkelijk door de dunne wanden heen dringen. Een kleine snee of schaafwond ergens op de huid zal zeker een verzameling haarvaten beschadigen. Als haarvaten worden geraakt druppelt het bloed langzaam, en dit stopt snel omdat het bloed gaat stollen. Het bloed stroomt terug naar het hart vanaf de haarvaten, die samenkomen in grotere vaten, de aders. Het bloed stroomt via de aders terug naar het hart. Als een ader wordt doorgesneden, stroomt het bloed gelijkmatig uit de wond, zonder ritmische spuitbewegingen. Dit bloed is te herkennen aan een donkerrode kleur omdat het zuurstofarm is. De polsslagader kan ook worden gebruikt om een pols te voelen. De halsslagader is een krachtige slagader die vaak gebruikt wordt om een pols te voelen. A-22 Betekenis voor Emergency Responders In de ABCD S van primaire zorg zit het omgaan met problemen van de bloedsomloop en met ernstige bloedingen. Voor Emergency Responders is het van belang om iets te weten over een aantal slagaders in het menselijk lichaam. De halsslagader aan beide kanten van de nek ligt erg dicht bij de huid en is gemakkelijk te vinden. De halsslagader is een krachtige slagader omdat hij dicht bij het hart ligt (en waardoorheen zuurstofrijk bloed naar de hersenen wordt getransporteerd). Dit zijn de redenen dat de halsslagader vaak gebruikt wordt om een pols te voelen. De polsslagader kan ook worden gebruikt om een pols te voelen. Een patiënt kan echter nog wel een kloppend hart hebben als je geen pols kan voelen aan de hals- of de polsslagader. Het voelen van een pols is daarom misschien niet de beste manier om vast te stellen of het hart van een patiënt klopt. De slagader in beide bovenarmen en de slagader in beide bovenbenen zijn belangrijke bloedvaten die dicht bij de huid en boven een bot liggen. Een ernstige bloeding lager aan been of arm kan onder controle worden gebracht door deze slagaders hard tegen het bot te drukken; hierdoor wordt de bloedstroom ingedamd.

13 Twee slagaders die als drukpunt gebruikt kunnen worden om een ernstige bloeding te verminderen, zijn de slagaders in beide bovenarmen en de slagaders in beide bovenbenen. Dit zijn belangrijke bloedvaten die dicht bij de huid en boven een bot liggen. Een ernstige bloeding lager aan been of arm kan onder controle worden gebracht door deze slagaders hard tegen het bot te drukken; hierdoor wordt de bloedstroom ingedamd. De kransslagaders voorzien het hart zelf van bloed en zijn ook van belang voor Emergency Responders. Hartaanval en hartstilstand zijn twee grote problemen. Meer hierover in het deel Medische noodgevallen. Lymfestelsel Het lymfestelsel vormt, net het hart- en vaatstelsel, een groot netwerk van vaten en maakt deel uit van de bloedsomloop. De twee belangrijkste doelen van het lymfestelsel zijn: Vloeistoffen die zich in weefsels hebben opgehoopt naar de bloedstroom terugbrengen; Het lichaam zuiveren van lichaamsvreemde deeltjes, microorganismen en ander weefselafval. Lymfe, een geelachtige transparante vloeistof, stroomt door kleine vaatjes die door kleine organen, de lymfeklieren, heengaan. Deze klieren, als kralen aan een ketting, filteren de lymfe wanneer die erdoorheen komt. De lymfeklieren bevatten een aantal cellen van het afweersysteem die tegen ziektes vechten. Lymfeklieren zitten in groepen bij elkaar in voornamelijk de nek, oksels en lies. De milt bevat ook lymfeklieren en heeft de grootste concentratie cellen die tegen ziektes vechten in het lichaam. Betekenis voor Emergency Responders Binnen de context van primaire zorg is het identificeren van specifieke problemen met het lymfestelsel bij een ziek of gewond persoon voor een Emergency Responder van weinig belang. Een buikwond kan echter de oorzaak zijn dat de milt levensgevaarlijk gaat bloeden. Omdat iemand met een ontsteking gezwollen, ontstoken en gevoelige lymfeklieren kan hebben, moet je deze tekenen en symptomen in je achterhoofd houden tijdens een ziekte- of verwondingenbeoordeling. Het lymfestelsel haalt na een beet of steek van giftige dieren ook het ingespoten gif uit het lichaam. Net zoals bij iedere ernstige ziekte of verwonding, is de eerste zorg die je een patiënt geeft het waarschuwen van de medische hulpdiensten. A-23

14 Zenuwstelsel Alle geestelijke en lichamelijke activiteit wordt geregeld door het zenuwstelsel een complex netwerk van cellen die met elkaar communiceren. Door de arbeidsverdeling binnen het zenuwstelsel kan het menselijk lichaam precies en efficiënt gestuurd worden. Dit betekent dat een zwemmer zich elegant door het water kan bewegen, dat een kunstenaar een origineel stuk kan schilderen en dat jij kan leren van deze theorie. De twee belangrijkste organen van het centrale zenuwstelsel zijn de hersenen en het ruggenmerg. De hersenen zijn het regulerende orgaan van het menselijk lichaam. Het ruggenmerg komt uit de hersenen en gaat dan verder in een netwerk van zenuwen door het lichaam heen. Informatie die van en naar de hersenen wordt gestuurd is onder andere: Zintuiglijke waarneming tast, smaak, zicht, geluid, reuk; Willekeurige bewegingen beweging; Onwillekeurige bewegingen ademhaling, bloedsomloop, pols, spijsvertering; Bewustzijnsniveaus afwisselende mate van bewustzijn als men wakker is of slaapt. De gevoelige zenuwcellen van de hersenen en het ruggenmerg worden omgeven door beschermende weefsellagen waardoor ze niet zo gemakkelijk beschadigd kunnen raken. De hersenen worden bovendien beschermd door de schedel en het ruggenmerg door de ruggenwervels. Een heldere vloeistof, de hersen-ruggemergvloeistof, biedt extra bescherming. De twee belangrijkste organen van het centrale zenuwstelsel zijn de hersenen en het ruggenmerg. A-24 Betekenis voor Emergency Responders Bij de ABCD S van primaire zorg hoort het omgaan met letsel aan de wervelkolom. Denk aan letsel aan de wervelkolom bij ieder ongeval waarbij sprake is van een val, een flinke klap, een auto-ongeluk of een andere stevige botsing. Voer indien mogelijk de eerste beoordeling uit met de patiënt in de houding waarin die is gevonden. Verplaats de patiënt niet tenzij de situatie onveilig is. Spijsverteringsapparaat en urinestelsel Het spijsverterings- en urinestelsel geven essentiële voedingsstoffen af aan het lichaam en verwijderen afvalstoffen. Voordat het lichaam de voedingsstoffen in het voedsel dat je eet kan gebruiken, moeten ze fysiek en chemisch worden afgebroken. Dit afbraakproces, waarbij voedsel wordt afgebroken tot kleine moleculen, heet spijsvertering. Het proces begint in de mond met behulp van speeksel en kauwbewegingen. Het voedsel gaat via de slokdarm de maag in, waar het afbraakproces wordt voortgezet door maagsappen. In

15 de dunne darm worden de voedingsstoffen in het bloed opgenomen (daarbij geholpen door de alvleesklier en de galblaas). Het overgebleven materiaal (afvalstoffen) gaat naar de dikke darm en wordt als ontlasting uitgescheiden. De nieren halen vloeibare afvalstoffen uit het bloed en verwijderen die het lichaam uit als urine. Betekenis voor Emergency Responders Hoewel het spijsverteringsapparaat door veel ziektes aangetast kan worden, hoeven Emergency Responders aan de meeste niet meteen aandacht te schenken. Omdat echter de belangrijkste organen van het spijsverteringsapparaat maag, lever, dunne en dikke darm van erg veel bloed worden voorzien, moeten Emergency Responders wel aandacht schenken aan ingeslikt vergif en inwendige bloedingen na een traumatische verwonding. Slokdarm Dikke darm Lever Maag Dunne darm Skeletstelsel Het volwassen menselijk lichaam bevat meer dan 200 botten die een inwendig geraamte vormen: het skelet. Botten geven een onbuigzaam geraamte waartegen spieren zich kunnen samentrekken, geven het lichaam vorm en structuur, en beschermen en ondersteunen tere inwendige organen. In bot worden ook mineralen opgeslagen zoals kalk en fosfor, die een belangrijke rol spelen bij de stofwisseling. Daar komt nog bij dat de inwendige delen van veel botten rode bloedcellen en bepaalde soorten witte bloedcellen aanmaken. Het spijsverterings- en urineapparaat geven essentiële voedingsstoffen aan het lichaam en verwijderen afvalstoffen. Betekenis voor Emergency Responders Ondanks hun sterkte zullen botten scheuren of zelfs breken als ze worden blootgesteld aan erg zware lasten, plotselinge klappen of spanning uit ongewone richting. Verwondingen zijn bijvoorbeeld fracturen, gebroken of gescheurde botten en ontwrichtingen. Ontwrichtingen ontstaan als een bot uit zijn gewrichtsholte schiet. Emergency Responders leren in de cursus primaire zorg (reanimatie) hoe ze moeten zorgen voor patiënten die een aandoening hebben aan het skeletstelsel. Hierin staat hoe ze moeten zorgen voor mensen die mogelijk letsel aan de wervelkolom hebben opgelopen. In de cursus secondaire zorg (eerste hulp) wordt behandeld hoe je moet zorgen voor patiënten met ontwrichtingen en fracturen voordat de medische hulpdiensten ter plaatse zijn. Botten geven een onbuigzaam geraamte waartegen spieren zich kunnen samentrekken, geven het lichaam vorm en structuur, en beschermen en ondersteunen tere inwendige organen. A-25

16 Spierstelsel Spieren vormen het grootste deel van het lichaam en nemen ongeveer eenderde van het lichaamsgewicht voor hun rekening. Hun vermogen om samen te trekken stelt het lichaam niet alleen in staat te bewegen, maar is ook de kracht die lichaamsstoffen zoals voedsel en bloed door het lichaam stuwt. Pezen verbinden de spieren met de botten en ligamenten zijn sterke banden van bindweefsel die de botten van een gewricht op hun plaats houden. Spieren die gelijksoortige, gecoördineerde bewegingen maken worden spiergroepen genoemd. Spieren produceren niet alleen lichaamswarmte, ze spelen ook een rol bij de bescherming van de onderliggende botten, bloedvaten, zenuwen en organen. Zonder het spierstelsel zouden alle andere orgaanstelsels niet in staat zijn te functioneren. Betekenis voor Emergency Responders Spieren hebben een rijke voorraad zuurstof en voedingsstoffen nodig, geleverd door het bloed, om hun specifieke taken in het lichaam te kunnen vervullen. Als bijvoorbeeld de hartspier niet meer bevoorraad kan worden, kan dat hartstilstand veroorzaken, waardoor Emergency Responders moeten beginnen met primaire zorg. Bovendien kunnen verstuikingen van skeletspieren, gescheurde pezen en soortgelijke verwondingen ongemak en zelfs een levenslange handicap tot gevolg hebben. De cursus EFR secondaire zorg (eerste hulp) gaat over hoe je beperkte zorg kunt verlenen aan gewonde, uitgerekte of gescheurde spieren, pezen en ligamenten. Spieren hebben een rijke voorraad zuurstof en voedingsstoffen nodig, geleverd door het bloed, om hun specifieke taken in het lichaam te kunnen vervullen. A-26 Als je de verschillende stelsels van het menselijk lichaam in theorie begrijpt, heb je een basis van waaruit je beslissingen kunt nemen als je met een noodgeval te maken krijgt. Als je weet dat het functioneren van de bloedsomloop, het ademhalingsapparaat en het zenuwstelsel een erg belangrijk onderdeel is van het leven, kun je als Emergency Responder gemakkelijker de vaardigheden voor primaire zorg als eerste prioriteit toepassen in een noodgeval. Het begrijpen van de verscheidene andere lichaamsstelsels geeft een basis van waaruit je kunt reageren met eerste hulp of secondaire zorg als je niet met een levensbedreigende toestand te maken hebt. Deze informatie wordt ook toegepast in het onderdeel Medische noodgevallen van de Emergency First Response-instructeurscursus, als je leert welke tekenen en symptomen aanwezig zijn bij een medisch noodgeval en welke behandeling het meest effectief is.

17 Medische noodgevallen In dit onderdeel krijg je belangrijke informatie over specifieke hulpverleningssituaties wat het medische noodgeval is, manieren om het via tekenen en symptomen te herkennen, en hoe het te behandelen. Ontwrichtingen en fracturen Ontwrichtingen zijn gewrichten die uit de kom zijn geraakt. Fracturen zijn gescheurde, gebroken (met de botdelen helemaal of gedeeltelijk van elkaar af ), en verbrijzelde botten. Ontwrichtingen ontstaan als er heel veel druk wordt uitgeoefend op een gewricht. Het gewricht van de patiënt ziet er vervormd uit en de verwonding is erg pijnlijk. Denk aan een fractuur als na een val of klap een ledemaat in een onnatuurlijke positie lijkt te liggen, niet gebruikt kan worden, snel opzwelt of blauw wordt, of op een bepaalde plek erg pijnlijk is. Spalk een verwonding alleen maar als de zorg van de medische hulpdiensten of het vervoer naar een medisch centrum vertraagd is en als je dat kunt doen zonder bij de patiënt meer ongemak en pijn te veroorzaken. Voor alle ontwrichtingen en fracturen is professionele medische zorg vereist. Patiëntenzorg STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. DENK NA Let op je eigen veiligheid en stel een actieplan op. DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW indien van toepassing de MEDISCHE HULPDIENSTEN. Kijk of je kunt bepalen hoe de verwonding is veroorzaakt. Dit heet het ongevalsmechanisme. Dit helpt te bepalen welke verwondingen een patiënt zou kunnen hebben. Bij een patiënt die betrokken is bij een val van grote hoogte, botsing of klap, voer je een verwondingenbeoordeling uit om vast te stellen wat de omvang is van alle verwondingen, naast een duidelijk zichtbare ontwrichting of fractuur. Als medische hulpdiensten vertraging hebben of niet beschikbaar zijn, maak je de patiënt klaar voor vervoer. Kies een spalk die lang genoeg is om de botten boven en onder het instabiele gewricht te immobiliseren. Spalk de verwonding in de stand waarin je die vindt. Niet proberen recht te leggen. Zo min mogelijk bewegen tijdens spalken. Zet spalk vast met mitella of andere beschikbare spullen. Gebroken vingers en tenen mag je tegen de naastliggende vingers of tenen plakken; dit geeft steun. Controleer de doorbloeding voor en na het spalken. Maak de spalk losser als de doorbloeding wordt geremd. Bij gesloten fracturen of bij ontwrichting leg je tijdens vervoer een koud kompres op de plek om zwelling te verminderen. A-27

18 Kleine sneetjes, schaafwonden en blauwe plekken zijn wonden die niet levensbedreigend zijn en bestaan uit o.a. rijtwonden, schrammen, schaafwonden, fikse sneeën, steekwonden en builen. Diepe sneeën of steekwonden moeten door een medische professional worden behandeld. Patiënten met wonden die niet stoppen met bloeden bij directe druk of drukpunten moeten meteen verzorgd worden door de medische hulpdiensten. Patiëntenzorg sneeën en schaafwonden Draag handschoenen en andere bescherming om jezelf en de patiënt te beschermen tegen overbrengen van ziektes. Breng de bloeding indien nodig onder controle d.m.v. directe druk. Was de wond grondig met water om alle vuil en deeltjes te verwijderen. Bedek de wond met een niet-hechtend verband en verbind zorgvuldig. Controleer de wond dagelijks op ontsteking roodheid, gevoeligheid of aanwezigheid van pus (geelachtig of groenachtig vocht op de wond). Patiëntenzorg blauwe plekken Leg zo snel mogelijk een koud kompres op de gewonde plek. Leg het aangedane gebied indien mogelijk hoger dan het hart. A-28 Verwondingen aan het gebit zijn onder andere een gebroken kaak; losse, afgebroken of helemaal losgeraakte tand of kies, op lip of tong bijten. Behandel verwondingen aan het gebit die zijn ontstaan na trauma aan hoofd, nek, gezicht of mond als medische noodgevallen. Volg de procedures voor primaire en secondaire zorg. Stuur patiënt voor behandeling naar de tandarts als de verwondingen veroorzaakt zijn door slijtage of kleinere ongelukjes. Geef secondaire zorg. Patiëntenzorg Tand of kies uit de mond Draag handschoenen om jezelf en de patiënt te beschermen tegen overbrengen van ziektes. Vind de tand of kies. Raak de wortel niet aan. Houd de tand of kies vast bij de kroon en spoel voorzichtig met een zoutoplossing, melk of water. Houd tijdens vervoer naar de tandarts de tand of kies vochtig in een zoutoplossing, melk of water. Als je niet binnen een uur bij de tandarts kunt zijn, zet je de tand of kies zo snel mogelijk terug in de tandkas. Tanden/kiezen die binnen 30 tot 60 minuten terug worden gezet, hebben grote kans weer vast te hechten aan de tandkas. Stimuleer de patiënt om regelmatig door de tandarts te worden nabehandeld.

19 Verrekkingen en verstuikingen zijn gewonde, uitgerekte of gescheurde spieren, pezen en ligamenten. Algemene behandeling is de RICE-therapie Rest, Ice, Compression and Elevation (Rust, IJs, Drukverband en Omhoog houden) gedurende de eerste 72 uur na de verwonding. Patiënten moeten een dokter raadplegen om vast te stellen wat de omvang van de verwonding is en om na te gaan of er botten zijn gebroken. Patiëntenzorg RUST oefen geen druk uit op de gewonde plek en probeer zoveel mogelijk te ontzien. IJS leg tot 20 minuten een koud kompres op de gewonde plek. Herhaal dit minstens vier keer per dag. DRUKVERBAND pak het gebied in met een elastisch verband. OMHOOG HOUDEN leg de aangedane plek zoveel mogelijk hoger dan het hart. Als de patiënt de aangedane plek moet gebruiken, ga je die intapen of spalken voor steun en om verdere verwonding te voorkomen. Ontstekingsremmende pilletjes of pijnstillers verminderen eventueel pijn en ontsteking. Stimuleer de patiënt om voor nazorg naar een dokter te gaan. Oogletsel: onder andere sneeën, penetraties, klappen, chemische stoffen en irritaties in het oog. Behandel oogletstel dat ontstaat uit verwonding aan hoofd of gezicht als een medisch noodgeval. Volg de procedures voor primaire en secondaire zorg. Oefen nooit druk uit op het oog en zorg dat je er niet in wrijft. Als de patiënt contactlenzen in heeft, haal je die er alleen uit als dat niet nog meer schade aan het oog oplevert. Stimuleer patiënten die zere of geïrriteerde ogen hebben om zo snel mogelijk naar een oogarts te gaan voor behandeling. Geef secondaire zorg. Zorg dat de patiënt zich rustig houdt. Toegenomen activiteit en verhoogde bloeddruk kunnen ervoor zorgen dat belangrijke oogvloeistoffen gaan lekken, waardoor nog meer schade wordt toegebracht aan het oog. Patiëntenzorg sneeën en penetraties van het oog STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de gaten de ABCD S. Leg een steriel verbandje op de wond en verbind het oog lichtjes. Als er een gepenetreerd voorwerp uit het oog steekt, zet je een klein papieren bekertje over het oog heen en zet je dat met verband vast. Haal het voorwerp er NIET uit. Misschien moet je beide ogen bedekken om te voorkomen dat de patiënt het gewonde oog beweegt. Blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. A-29

20 Patiëntenzorg klap op oog STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW indien nodig de MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Leg 15 minuten lang koude kompressen op het oog. Als de medische hulpdiensten niet worden gebeld, stimuleer je de patiënt om zo snel mogelijk naar een oogarts te gaan. Patiëntenzorg chemische stoffen in het oog STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW indien van toepassing de MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Spoel het oog onmiddellijk met water totdat de medische hulpdiensten er zijn of minimaal 15 minuten. Open het oog zo ver mogelijk en vraag de patiënt of hij met zijn ogen wil rollen; dit helpt bij het spoelen. Spoel het oog van binnen naar buiten; dit zorgt dat het andere oog niet wordt aangetast. Als de medische hulpdiensten vertraagd zijn, blijf je spoelen. Doe geen verband om het oog. A-30 Patiëntenzorg irritaties in het oog Draag handschoenen om jezelf en de patiënt te beschermen tegen overbrengen van ziektes. Inspecteer het oog en probeer de irritatie te vinden. Jij of de patiënt moet het bovenste ooglid optillen en het voorzichtig over de onderste wimpers heen trekken. Laat de patiënt knipperen met zijn ogen en laat de tranen de irritatie wegspoelen. Als de irritatie blijft zitten, spoel je het oog met zacht stromend water. Als de irritatie blijft zitten, probeer je die voorzichtig te verwijderen met een steriel vochtig doekje. Als de irritatie blijft zitten, laat je de patiënt naar een oogarts toegaan voor behandeling. Elektrische verwondingen zijn onder andere schok, elektrocutie en brandwonden die zijn ontstaan door elektriciteit. Iedere aanraking met elektriciteit kan levensbedreigende verwondingen veroorzaken, zoals hartstilstand, diepe brandwonden en inwendige weefselschade. Behandel elektrische schok waardoor het bewustzijnsniveau van de patiënt verandert, die resulteert in

21 brandwonden of die in verband te brengen is met botsingen of een val, als medische noodgevallen. Volg de procedures voor primaire en secondaire zorg. Iedere verwonding die wordt veroorzaakt door elektrische schok moet door een dokter worden onderzocht. Patiëntenzorg STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. Staat de patiënt nog steeds in contact met elektriciteit? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Zorg dat de stroom uit staat. DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW indien van toepassing de MEDISCHE HULPDIENSTEN. Voer de eerste beoordeling uit. Houd de levenslijn van de patiënt in de gaten en zorg voor de ABCD S. Als de patiënt reageert, voer je de tweede beoordeling uit kijk of je brandwonden ziet. Behandel brandwonden door ze te spoelen met koel water totdat de medische hulpdiensten er zijn. (Zie Brandwonden voor meer informatie.) Als de medische hulpdiensten niet worden gebeld, laat je de patiënt naar een dokter gaan. Brandwonden zijn temperatuurgerelateerde verwondingen die thermisch, chemisch en/of elektrisch van aard kunnen zijn. Bij eerstegraads brandwonden is alleen de buitenste huidlaag aangetast. De huid is rood, licht gezwollen en doet pijn als je eraan komt. Zonnebrand valt meestal in deze categorie. Bij tweedegraads brandwonden is de tweede huidlaag aangetast en verschijnen er blaren op een rode, vlekkerige huid. Bij derdegraads brandwonden zijn alle huidlagen aangetast zelfs de onderliggende weefsels. Deze ernstige brandwonden doen meestal geen pijn omdat de zenuwen vernield zijn. Ze zien eruit als verkoolde zwarte of droge en witte plekken. Behandel iedere grote brandwond op gezicht, handen, voeten, lies, billen of een groot gewricht als een medisch noodgeval. Volg de procedures voor primaire en secondaire zorg. Smeer nooit ijs, boter, vet, zalf, crème of oliën op een brandwond. A-31 Patiëntenzorg grote brandwonden (derdegraads of tweedegraads groter dan 5-7,5 cm) STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. Waar is de warmtebron? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Staat de kleding of de omgeving van de patiënt nog steeds in brand of zijn ze heet? DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Als de patiënt reageert, voer je de tweede beoordeling uit om vast te stellen waar de brandwonden zitten en hoe groot ze zijn.

22 Bedek brandwonden met een koel, vochtig steriel verband of schoon doekje. Als vingers of tenen zijn verbrand: verwijder sieraden en houd vingers en tenen van elkaar af door er droog, steriel, niet-klevend verband tussen te leggen. Blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. Behandel tegen shock. Patiëntenzorg kleine brandwonden (eerstegraads en kleine tweedegraads) Draag handschoenen om jezelf en de patiënt te beschermen tegen overbrengen van ziektes. Spoel of week de brandwond minstens vijf minuten in koel water. Dek de plek af met een steriel verband. Bodylotion kan uitdroging helpen voorkomen en prettig aanvoelen. Pijnstillers kunnen pijn en ontsteking doen verminderen. Controleer de brandwond dagelijks op ontsteking roodheid, gevoeligheid of aanwezigheid van pus (geelachtig of groenachtig vocht op de wond). A-32 Patiëntenzorg chemische brandwond STOP Beoordeel en observeer de plaats van het ongeval. Wat en waar zijn de chemicaliën? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Hoe kun je zorgen dat je geen contact maakt met de chemicaliën? DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW indien van toepassing de MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Bij vloeibare chemicaliën: spoel het huidoppervlak minstens 20 minuten met koel, stromend water. Bij poederchemicaliën: borstel ze van de huid af en spoel dan met water. Dek de brandwond af met een droog steriel verband of een schone doek. Als de medische hulpdiensten niet worden gebeld, laat je de patiënt naar een dokter gaan. Onderkoeling is een temperatuurgerelateerde verwonding die licht of ernstig kan zijn. Ernstige onderkoeling ontstaat als de lichaamstemperatuur lager is dan 32 C, lichte onderkoeling ontstaat als de lichaamstemperatuur afneemt tot 34 C. Een patiënt die lijdt aan ernstige onderkoeling kan gedesoriënteerd, verward, ongecoördineerd zijn of helemaal niet reageren. Een patiënt die lijdt aan lichte onderkoeling kan bij bewustzijn en alert zijn, maar wel bibberen en een iets verzwakt coördinatievermogen laten zien. Behandel onderkoeling waarbij het bewustzijn van de patiënt verandert of de coördinatie verzwakt als een medisch noodgeval. Volg de procedures voor primaire zorg. Een overmatig

23 onderkoelde patiënt kan ademhaling of pols hebben die zo zwak zijn dat ze moeilijk te vinden zijn. Daarom moet je een poging om iemand weer tot leven te wekken nooit opgeven totdat de patiënt weer opgewarmd is. Patiëntenzorg ernstige onderkoeling STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. Werd de patiënt blootgesteld aan een koude omgeving? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Is er een droog warm plekje in de buurt? DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Verplaats de patiënt niet tenzij dat moet om verder warmteverlies te voorkomen. Optillen kan een onregelmatige hartslag tot gevolg hebben. Doe natte kleren uit zonder aan de patiënt te rukken en trekken. Dek de patiënt toe met warme dekens of dikke kleding. Blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. Patiëntenzorg lichte onderkoeling Verplaats de patiënt naar een warme en beschutte plek en wikkel hem in warme dekens of kleding. Als de patiënt nat is, geef je hem droge kleding. Geef warme, niet-alcoholishe dranken zonder cafeïne. Blijf de patiënt bijstaan tot hij volledig is opgewarmd. Bevriezing is een temperatuurgerelateerde verwonding waaronder eerste-, tweede- en derdegraads bevriezingen vallen. Bevriezing ontstaat als een deel van het lichaam bevriest en er zich binnen de cellen ijskristallen vormen. Eerstegraads bevriezing is de eerste fase waarbij het huidoppervlak wordt aangetast. De huid wordt rood, pijnlijk en kan gaan jeuken. Tweedegraads bevriezing tast huidlagen aan, maar niet het zachte weefsel daaronder. De huid wordt hard en wit. Derdegraads bevriezing treft hele weefsellagen, waaronder spieren, pezen, bloedvaten en zenuwen. De plek kan wit, dieppaars of rood met blaren zijn, en hard en houtachtig aanvoelen. Behandel tweede- en derdegraads bevriezing als een medisch noodgeval. Volg de procedures voor primaire en secondaire zorg. A-33 Patiëntenzorg STOP Beoordeel en observeer de plaats van het ongeval. Werd de patiënt blootgesteld aan een koude omgeving? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Is er een droog warm plekje in de buurt?

24 DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Voer de eerste en tweede beoordeling uit. Houd de levenslijn van de patiënt in de Verplaats de patiënt naar een warme en droge beschutte plek. Begin de aangedane plekken op te warmen met jouw lichaamswarmte of door ze in warm (niet heet) water te leggen. Redders moeten controleren of het water niet heet is. Warm langzaam op. Wrijf of masseer bevroren plekken niet. Merk op dat opwarmen erg pijnlijk kan zijn. Blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. Hitteberoerte en hitte-uitputting zijn ook temperatuurgerelateerde verwondingen die ontstaan als de lichaamstemperatuur toeneemt. Hitteberoerte ontstaat als de warmtehuishouding van het lichaam tekortschiet en de lichaamstemperatuur gevaarlijk hoog wordt (hoger dan 40 C). Dit is een levensbedreigende toestand. Patiënten met een hitteberoerte kunnen een hete, droge, gloeiende huid en een snelle pols hebben, en gedesoriënteerd, verward of bewusteloos zijn. Behandel hitteberoerte als een medisch noodgeval. Volg de procedures voor primaire zorg. Hitte-uitputting ontstaat als de vloeistofinname niet gelijk opgaat met wat door transpiratie wordt verloren. De lichaamstemperatuur stijgt tot 40 C. Patiënten met hitte-uitputting kunnen een koele en klamme huid en een zwakke pols hebben, en klagen over misselijkheid, duizeligheid, een slap gevoel, en kunnen zich zorgen maken. A-34 Patiëntenzorg hitteberoerte STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. Werd de patiënt blootgesteld aan een warme omgeving? DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. Is er een koel plekje in de schaduw in de buurt? DOE Controleer bewustzijnsniveau en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Voer de eerste beoordeling uit. Houd de levenslijn van de patiënt in de Verplaats de patiënt naar een koele plek in de schaduw. Koel de patiënt onmiddellijk af door met koud water te besproeien of af te sponzen. Dek de patiënt af met een natte doek en blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. Patiëntenzorg hitte-uitputting Verplaats de patiënt naar een koele omgeving. Verzoek de patiënt dringend om te gaan liggen en de benen omhoog te leggen.

25 Geef de patiënt iedere paar minuten koel water of een drankje met elektrolyten te drinken. Koel de patiënt af door met water te besproeien en een waaier te gebruiken. Blijf de patiënt bijstaan tot hij volledig is afgekoeld. Als de medische hulpdiensten niet worden gebeld, laat je de patiënt naar een dokter gaan. Hartaanval Het meest gangbare symptoom van een hartaanval is pijn op de borst (angina), die gepaard gaat met een drukkend of samengedrukt gevoel midden op de borst dat een aantal minuten aanhoudt, of met tussenpozen terugkomt. Bij een hartaanval kan de pijn zich verspreiden naar de schouders, nek of armen. De patiënt kan zweten, flauwvallen, of klagen over misselijkheid, kortademigheid en duizeligheid. Patiënten kunnen ontkennen dat pijn op de borst ernstig genoeg is om medische hulp te zoeken. Gebruik je inzicht en stel het waarschuwen van de medische hulpdiensten niet uit als je denkt dat er sprake is van een hartaanval. Patiëntenzorg STOP Beoordeel en observeer de omgeving van het ongeval. DENK NA Let op je eigen veiligheid en vorm een actieplan. DOE Controleer het bewustzijnsniveau, kijk of je een medisch identificatieplaatje ziet en WAARSCHUW MEDISCHE HULPDIENSTEN. Doe de eerste beoordeling en houd de levenslijn van de patiënt in de Bij een bewusteloze patiënt ga je indien nodig reanimeren. Bij een patiënt die reageert, doe je een ziektebeoordeling. Als de patiënt angina (pijn op de borst) heeft en er is nitroglycerine beschikbaar, help je de patiënt zijn medicijnen volgens het recept in te nemen. Als het medische personeel aangeeft dat je de patiënt aspirine mag geven, mag je dat doen. Aspirine is een krachtige bloedstollingremmer en kan het risico op overlijden na een hartaanval verkleinen. Help de patiënt in een comfortabele positie en maak strak zittende kleding, kragen, enz. los. Blijf de levenslijn van de patiënt in de gaten houden tot de medische hulpdiensten er zijn. Denk na over toedienen van zuurstof als dat beschikbaar is. A-35 Beroerte ontstaat als een bloedvat in de hersenen verstopt is of scheurt, waardoor het hersenweefsel geen zuurstof krijgt. Denk aan een beroerte als een hersenaanval (vergelijk hartaanval). Beroerte is een bloedstolsel in de hersenen in plaats van een bloedstolsel in het hart. Er zijn manieren om