5,4. Scriptie door een scholier 2252 woorden 13 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Inhoudsopgave

Transcriptie

1 Scriptie door een scholier 2252 woorden 13 maart ,4 164 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Joden, *welke reden hadden ze om te vluchten? *waar vluchtten ze naartoe? *hoe werden ze ontvangen & hoe was dat in tegenstelling tot andere landen? *hoe waren ze over Nederland verspreid & wat was de reden hiervoor? Inhoudsopgave Inleiding Werkplan Nederland Immigratieland Opdracht -De vervolgingen van de joden -Ontvangst in Nederland en vergelijking met andere landen -Verspreiding over Nederland en waarom? Extra Opdracht Literatuurlijst Slotwoord Inleiding Ik ga het in dit werkstuk vooral hebben over de trek van de joden, en vooral in WO II. In deze tijd heb ik de hoofdvragen (op de voorkant) beantwoord. In de extra opdracht heb ik de betekenis, herkomst en reden waarom ze hiernaartoe zijn gekomen vermeld. Ik wens U veel plezier met het lezen van dit werkstuk. Werkplan *Aan oma Mans vragen of zij iets weet over de herkomst enz. *4 of meer hoofdvragen bedenken. *Informatie zoeken over mogelijke antwoorden op de hoofdvragen in de bibliotheek in school, openbare bibliotheek Hengstdal en centrale bibliotheek Nijmegen (op de Lindenberg). *Verzamelen van gegevens uit de bronnen en die ordenen. *Netjes de antwoorden op de hoofdvragen uitwerken. *De gekregen informatie van Oma Mans ordenen en er conclusies uit trekken. *Het geheel uittypen op de computer inclusief inhoudsopgave, literatuurlijst e.d. *Mogelijke afbeeldingen kopiëren, uitknippen en opplakken. *Het geheel in een mapje doen en inleveren. Pagina 1 van 8

2 Waar trokken de joden naartoe van 444 v. Chr tot begin WO II & welke reden hadden ze hiervoor Rond 444 v. Chr.: Na het herstel van de joodse staat en tempel heeft het joodse volk zich over de hele wereld verspreidt. 63 v. Chr.: De Romeinen vallen Jeruzalem binnen onder gezag van Pompeius. De joden emigreren naar het Oosten & het Middellandse Zeegebied. 67 tot 70 n. Chr.: Het joodse volk verspreidt zich verder langs de grote handelsroute van het Rijk. Sommige groepen vestigen zich in haven-steden en andere gaan oostwaarts het binnenland in, weer andere naar het Westen door Egypte en naar de kustgebieden van Afrika tot aan Magreb. 135 n. Chr.: Er ontstaan veel joodse opstanden tegen het Romeinse gezag. 537 n. Chr.: De Romeinse heerser maakt voor alle joden binnen het Rijk een einde aan de gelijke burgerrechten. 7e eeuw: Opkomst Islam; de Arabieren veroveren Babylon, het Middellandse Zeegebied & Spanje. Hierdoor trekken de joden verder naar het Westen, kustgebieden, het binnenland & havensteden. Eind 9e eeuw & 10e eeuw: De joden in de kustgebieden van Afrika en langs de Middellandse Zee trekken in de richting van Spanje, waar zij goed ontvangen worden bij de Islamitische overheersers totdat in 1068 een anti-joodse vervolging begint. Na 1095: Er begint een periode van jodenvervolgingen, gewelddadigheden & Moordslagen tot 1284: "Herovering" van Spanje door Christenen. 1492: Verbanning van joden uit Spanje en Portugal door Christenen. Deze zorgt voor een massale trek naar Frankrijk (en andere Europese landen) omdat ze, zelfs nadat ze zich noodgedwongen tot het Katholicisme bekeerden, nog vervolgd werden. Eenmaal hier gingen ze weer over tot het geloof van hun voorouders. 15e tot 17e eeuw: Sommige joden zijn na hun verbanning uit Spanje naar Italië gevlucht. Samen met de joden uit Frankrijk trekken zij naar het Midden-Oosten om te ontsnappen aan de in vele steden verplichte "getto-vorming". 19e eeuw: Deze eeuw is voor de joden "de eeuw van verlichting": ze krijgen burgerrechten, vrijheid van godsdienst & vrijheid van handelen. 1882: In Rusland en Polen worden joden vervolgt; de verspreidde gemeenschappen worden zo uitgedund en gedwongen tot isolement & zelfhandhaving, dat een massale emigratie naar de USA volgt. De vervolging van de joden in de WO II Voorspel WO II De pas in 1871 geworden staat Duitsland was één van de jongste landen in Europa, maar had wel ambities voor een grootmacht. De nieuwe staat kreeg als hoofd de Koning van Pruisen. Ondanks dat vond Duitsland niet dat ze genoeg aanzien kregen. Hierop volgde WO I van 1914 tot Duitsland verloor en "de Vrede van Versailles" werd getekend in De verliezer, Duitsland dus, moest een enorme schadevergoeding betalen aan de overheersers: Frankrijk, Engeland & Amerika. Ook mocht de verliezer géén leger, géén vloot & géén luchtmacht meer hebben. Er kwam een einde aan het Keizerrijk en een Pagina 2 van 8

3 democratie van socialisten en centrumdemocraten werd de nieuwe staatsvorm. Duitsland had het zwaar te verduren. Hèt begin In 1923 probeerde de NSDAP van Adolf Hitler de regering omver te werpen: hij werd gearresteerd en werd na 1 jaar (in plaats van 5 jaar) vrijgelaten. Hij leerde dat je democratische middelen moest gebruiken als je aan de macht wou komen en de NSDAP won steeds meer zetels in het Parlement. In hun propaganda maakten zij openlijk gebruik van hun verering van het "germaanse" of "arische" ras (blond haar, blauwe ogen). Dit werd een middel om de massa te bereiken. De joden werden de zondebrokken. Pas toen in 1929 een grote economische crisis Amerika en Europa verlamden won de nazi-partij aanhang op grote schaal; op 30 januari 1933 volgde de benoeming van Hitler tot Rijkskanselier en op 1 april 1933 kreeg hij de macht als alleenheerser/dictator. #7 april 1933: Alle joodse ambtenaren werden ontslagen. #eind 1933: De joden waren een geïsoleerde groep, veracht en uitgesloten van het openbare en culturele leven #september 1935: Aan deze racistische politiek werd nu pas een wettelijke grondslag gegeven, de Neurenberger Wetten (anti-joods): *Ten eerste werd bepaald dat alleen mensen van puur arisch bloed, burgers konden zijn van "het Derde Rijk". De mensen met "onzuiver" bloed (zoals de joden) waren onderworpen. *Ten tweede werd voorkomen dat zuiver bloed met onzuiver bloed werd vermengd: verhoudingen & huwelijken tussen ariërs en joden werden verboden. Tot 1938 waren Duitse joden geëmigreerd, met achterlating van alles wat ze hadden. #1938: Oostenrijk wordt vrijwillig ingelijft bij het Derde Rijk: de Oostenrijkse joden worden gedwongen tot emigratie. #10 oktober 1939: Polen wordt overwonnen en ingelijft bij het Derde Rijk. Men begint in Polen met een hele harde behandeling van de joden: er werden getto's (speciale wijken) ingestelt onder leiding van een joodse raad en men werd verplicht een uiterlijk kenmerk te dragen: een armband, voorloper van de gele ster. In getto's waren de leefomstandigheden zeer slecht, ze waren overbevolkt, er was weinig eten, weinig medische hulp en zwaar werk. Men kende hier een natuurlijke, verhaaste dood door uitputting. #Mei 1941: Begin van moorden. Kort daarna werden plannen gemaakt voor "de definitieve oplossing" die op de Wannsee Conferentie op 20 januari tot in de details uitgewerkt werd. Hoe werden de joden in Nederland ontvangen in de WO II Sinds het aan de macht komen van Hitler en het nationaal socialisme in Duitsland in 1933 kwamen tienduizenden vluchtelingen naar Nederland. Dat waren niet alleen joden, maar zij waren duidelijk de groep die het meest bedreigd was in het Derde Rijk en vormden ook de meerderheid van de vluchtelingen: het ging om ongeveer personen. Na een redelijke grote stroom in 1933 namen de getallen vooral toe na 1938 (Anschuss & Kristallnacht). Iets meer dan de helft vertrok weer na korte of langere tijd uit Pagina 3 van 8

4 Nederland. Voor de regering vormde deze vluchtelingen een groot probleem door de economische moeilijkheden en werkloosheid. Het was duidelijk dat de vluchtelingen niet of nauwelijks welkom waren. Naast de economische problemen noemde men ook de aan opvang verbonden kosten, de relaties met het zo belangrijke buurland en zorg over binnenlandse politieke problemen. Hoe was dat in tegenstelling tot andere Westeuropese landen? In 1938 liet de regering navraag doen in ondermeer België, Frankrijk, Engeland, Zwitserland en Denemarken, of zij misschien ook vluchtelingen op wouden nemen. De Franse regering zegde toe 'haar oude, welwillende standpunt te handhaven'. De Engelse regering 'maande tot voorzichtigheid'. De Zwitserse regering onderstreepte 'dat Zwitserland alleen als doorgangsgebied in aanmerking kwam'. De Deense regering 'was niet van plan een groot aantal vluchtelingen toe te laten'. Hoe waren de joden over Nederland verspreid en wat was de reden hiervoor? (tot 1930) Het toelatingsbeleid en bestaansmogelijkheden hebben voor een groot deel de verspreiding van de joden over Nederland bepaald. ook de joodse levenswijze speelde een rol. De reden waarom de joden zich niet op het platteland vestigden is omdat er daar te weinig benodigheden waren om hun godsdienst uit te oefenen (bv. voor het uitoefenen van de joodse godsdienst is de aanwezigheid van 10 religieuse, volwassen mannen noodzakelijk; synagoge, familiegraf e.d.) Ten slotte is de verspreiding van de joden beïnvloed door het gebied van herkomst van de joden. In de 16e eeuw kwamen er joden voor in de grensstreek in het noorden en oosten van het land, waar in de loop van de volgende eeuw de eerste joodse gemeenten ontstonden. De voornaamste hiervan waren: Groningen, Appingedam, Leeuwarden & Nijmegen. De vestiging van joodse gemeenten heeft in eerste instantie niet vanuit Amsterdam plaatsgevonden, zoals vaak gezegd wordt, maar van over de grens. Dat aantal gemeente was nog zeer beberkt, maar dat veranderde rond 1600 met de komst van de joden die verbannen werden uit Portugal & Spanje. In 1795 werden over het hele land joden geregistreerd, waarvan in Amsterdam woonden. Toch waren er in de achttiende eeuw over het hele land joodse gemeenten ontstaan, waarbij er duidelijke regionale verschillen waar te nemen zijn. Joods Nederland ca Joods Amsterdam ca joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met minder dan 100 joden Na 1796 kwam er een grote verandering in de verspreiding van de joden over Nederland, doordat vele beperkingen voor de joden werden opgelegd. Naast het wegvallen van vele vestigingsverboden speelde de verschuiving van de welvaart een rol. Amsterdam kreeg in het eind van de achttiende eeuw een economische tegenvaller als gevolg van de A'damse stapelmarkt. In tegenstelling tot de landbouw, die een Pagina 4 van 8

5 bloeiperiode doormaakte met hoge graanprijzen. Doordat de joden verzorgende beroepen uitoefenden waren ze heel erg afhankelijk van de koopkracht van hun omwonenden. Het rresultaat was dat er over het hele land joodse gemeenten ontstonden. De verspreiding van de joden werd daardoor in de negentiende eeuw aanzienlijk gelijkmatiger. Joods Nederland 1889 Joods Amsterdam joden Plaatsen met meer dan joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met minder dan 100 joden Joods Nederland 1930 Joods Amsterdam joden Plaatsen met minder dan joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met joden Plaatsen met minder dan 100 joden De verspreiding van de joden voor en na de oorlog In Nederland woonden in 1940 in totaal joden. Bij de volkstellingen voor de oorlog was de aanmelding als jood, d.w.z. dat men opgaf de joodse godsdienst te belijden, vrijwillig. Het overgrote deel der joden onttrok zich daar echter niet aan, op welke grond dan ook. Dit is vooral opmerkelijk omdat meer dan de helft der joden in Amsterdam woonde en juist Amsterdam in het algemeen zeer buitenkerkelijk georiënteerd was. In 1941 vond er op Duits bevel een telling plaats. Ook deze geeft niet een volkomen exact beeld: er gaven bijvoorbeeld om aan de Duitse maatregelen te ontkomen meer mensen op dat zij slechts 2 joodse grootouders hadden (dus volgens de Duitse wetten half-joods) dan in werkelijk het geval was. De telling van 1941 geeft toch wel een goed beeld van aantal en verspreiding der joden in Nederland aan de vooravond van de uitroeiing. Pagina 5 van 8

6 Groningen Friesland 851 Drente Overijssel Gelderland Utrecht Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland 174 Noord-Brabant Limburg Nederland totaal Amsterdam Er waren bovendien ca personen die opgaven 2 voorouders te hebben, van wie 1 grootouder joods was personen gaven op lid te zijn van het Nederlands-Israëlische kerkgenootschap en van het Portugees-Israëlisch. Terwijl Nederland zijn doden telde, telden de joden de overlevenden. De commissie van Demografie der joden in Nederland gaf de volgende cijfers over het aantal joden na de oorlog: teruggekeerd uit kampen teruggekeerd uit onderduik in Nederland teruggekeerd uit neutraal of geallieerd gebied of uit onderduik in andere bezette gebieden gemengd gehuwden totaal Bij de volkstelling in 1954 gaven in totaal personen zich als joden op. Dit geeft zeker niet een volledig juist beeld van de situatie. Dit heeft verschillende oorzaken: er zijn meer onkerkelijken, er was door de oorlog een zekere registratievrees ontstaan, er hebben relatief van de gemengd gehuwden veel meer de oorlog overleeft dan van de joods gehuwden en van deze gemengd gehuwden stonden vele reeds lang ver van iedere kerkgenootschappelijke organisatie, enz enz. De verspreiding van de joden in Nederland zag er naar hun opgave in 1954 als volgt uit: Pagina 6 van 8

7 Groningen 242 Friesland 155 Drente 180 Overijssel 945 Gelderland 997 Utrecht 848 Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland 59 Noord-Brabant 620 Limburg 297 Nederland totaal Gemeenten boven de inwoners Amsterdam Den Haag Rotterdam Utrecht 444 Enschede 348 Arnhem 324 Haarlem 207 Eindhoven 207 Groningen 176 Nijmegen 110 Tilburg 73 Literatuurlijst Familie Mans Deze literatuur is me opgestuurd door een nicht van mij, Aletta Mans. Zij is namelijk bezig met het achterhalen van onze herkomst. De trek van de joden van 444 v. Chr tot 19e eeuw: *Boek: "Het Jodendom, ontstaan/ontwikkeling/verspreiding/invloeden" Gehuurd bij: bibliotheek NSG groenewoud. *Boek: "Bouwstenen voor intercultureel onderwijs" Gehuurd bij: bibliotheek NSG groenewoud. *Basisboek: "Vragen aan de Geschiedenis" De vervolging van de joden in WO II: Pagina 7 van 8

8 *Boek: "Jodenvervolging, van isolement tot moord" Gehuurd bij: Openbare Bibliotheek Hengstdal. Ontvangst van joden in Nederland & vergelijking met andere landen: *Boek: "Bouwstenen voor intercultureel onderwijs" Gehuurd bij: bibliotheek NSG groenewoud. Verspreiding van joden over Nederland & reden waarom: *Boek: "Joods Nederland, een cultuurhistorische gids" Gehuurd bij: Centrale Bibliotheek Nijmegen (Lindenberg). Pagina 8 van 8