VLAAMS COMMUNICATIE ASSISTENTIE BUREAU VOOR DOVEN, VZW

Transcriptie

1 VLAAMS COMMUNICATIE ASSISTENTIE BUREAU VOOR DOVEN, VZW CAB JAARRAPPORT 2013

2 2 INHOUD : INLEIDING GEPRESTEERDE TOLKUREN IN SECTOR WELZIJN TOLKUREN IN DE LEEFSITUATIE (L-UREN) GEBRUIKERS L- UREN PROGNOSE L- UREN TERUGBETALING REISKOSTEN VAN TOLKEN IN WELZIJN? SECTOR WERK ARBEIDSTOLKUREN EN SOLLICITATIE- TOLKUREN (A- UREN EN S- UREN) GEBRUIKERS A/S- UREN TOLKUREN BEROEPSOPLEIDING (B- UREN) GEBRUIKERS B- UREN PROGNOSE A/S/B- UREN SECTOR ONDERWIJS TOLKUREN VOLTIJDS ONDERWIJS (O- UREN) TOLKUREN VOLWASSENENONDERWIJS (VO- UREN) LEERLINGEN - STUDENTEN - CURSISTEN SECTOR DERDEN SECTOR AFSTANDSTOLKEN (AT) EVOLUTIE VAN HET TOLKENBESTAND DE FREELANCE TOLKEN VGT AANVULLENDE CONTRACTUELE TOLKEN DE VLINDERTOLKEN AFSTANDSTOLKEN DE FREELANCE SCHRIJFTOLKEN (ST) AFSTANDSTOLKEN (VIDEO TOLKEN)... 21

3 3 4 KLACHTENBEHANDELING OTK OVER HET CAB OTK OVER DE TOLKEN KLACHTEN : COMMISSIE EN PROCEDURES BESLUITEN... 26

4 4 INLEIDING Het CAB vulde ,5 tolkuren in en groeide met 21 %. In dit cijfer zijn ook de permanentie- uren voor het afstandstolken opgenomen. INGEVULDE TOLKUREN 2013 LEEFSITUATIE ARBEIDSSITUATIE BEROEPSOPLEIDING VOLTIJDS ONDERWIJS VOLWASSSENONDERWIJS DERDEN AFSTANDSTOLKEN De oplossingsgraad in de sector Onderwijs ging verder achteruit. Dit was voorspelbaar, omdat de overheid veel meer tolkuren per leerling had toekende, terwijl het aantal tolken in juni 2013 quasi niet toenam. Uit de cijfers blijkt een tweede verklaring : het totale aantal leerlingen, studenten en cursisten steeg in september met 33% t. o. v. het vorige schooljaar. Dat is heel veel. Ondanks vaak aantrekkelijker tolkblokken (langer en regelmatiger) in Onderwijs, hield de oplossingsgraad in Werk en Welzijn merkwaardig goed stand.

5 % ONOPGELOSTE UREN ONDERWIJSSITUATIE % ONOPGELOSTE UREN ARBEIDSSITUATIE % ONOPGELOSTE UREN LEEFSITUATIE

6 6 1 GEPRESTEERDE TOLKUREN IN SECTOR WELZIJN Tolkuren in de leefsituatie (L-uren) Bevoegdheid: Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) Er werden u bij het CAB aangevraagd. Dat is 5,87 % meer dan vorig jaar u werden opgelost. 6,20 % bleef onopgelost (vorig jaar 5,84%). Het CAB berekent ook een zogenaamd comfortpercentage, namelijk een % waarbij men ook die tolkuren in rekening brengt waarvoor tegelijk een tweede tolk werd gezocht en niet gevonden. In dat geval ging het over 6,36% (vorig jaar 6,09 %). De freelancers presteerden u. Dat is 5,30 % meer dan vorig jaar. De vlindertolken presteerden 101 u in het kader van het VAPH en 6 u voor opdrachten van justitie waarvoor geen freelancers beschikbaar waren. 1,27% van de uitbetaalde tolkuren werden geregistreerd als Te Late Afgelasting (TLA), waarbij de tolk recht had op een financiële compensatie (vorig jaar 1,22%) Gebruikers L- uren Eind 2013 registreerde het CAB gebruikers met het recht op L- uren. Dat is een aangroei met 3,66 % (in 2012 was dat 4,93 %). 752 personen hebben effectief tolkuren gebruikt. Dat is een stijging van 7,89 % t.o.v Maar het gemiddeld jaargebruik per persoon blijft hangen op 11,38u (vorig jaar : 11,64u per persoon).

7 7 168 dove ( 1 ) gebruikers vroegen een verdubbeling aan van het basispakket van 18u tot 36u (vorig jaar 178). 94 onder hen gebruikten effectief meer dan 18u (nauwelijks 3 meer dan in 2012). 19 van deze 94 personen gebruikten 35 of 36 tolkuren. Dat is bijna een verdubbeling t.o.v (10 gebruikers). Een paar onder hen betaalden zelfs extra tolkuren, wat aantoont dat 36u voor hen niet genoeg was. Overweging : gezien de stabiliteit van het gemiddeld tolkurengebruik per persoon (11,38u nu en 11,64u in 2012) zou het optrekken van het toegelaten urenplafond per gebruiker van 36u tot bijvoorbeeld 54u (18u x 3) in uitzonderlijke gemotiveerde omstandigheden, weinig budgettaire impact hebben voor de overheid. 24 doof- blinde ( 2 ) gebruikers (met een basispakket van 70 tolkuren), gebruikten effectief tolken. Dat zijn er 2 meer dan in onder hen hadden de verdubbeling tot 140u aangevraagd. 13 van die 17 gebruikten ook werkelijk meer dan 70u. 5 van die 17 gebruikten meer dan 95% van hun tolkuren, hetgeen laat vermoeden dat voor hen een hoger aantal uren dan het plafond van 140u wenselijk is (2 van hen hebben trouwens een aantal tolkuren laten factureren). Er werden 196 uren schrijftolk aangevraagd waarvan 162 u werden ingevuld voor 13 dove gebruikers (vorig jaar 166u ingevuld voor 12 gebruikers). Hier tegenover staat dat 4 andere dove gebruikers helaas geen schrijftolk konden bekomen. Overweging : misschien zou het versmelten van de pool van onderwijs- schrijftolken met de pool van CAB schrijftolken in Werk & Welzijn een oplossing kunnen bieden Prognose L- uren 2014 De Vlaamse Regering plant om in u te voorzien. Indien men het aantal gevraagde uren van 2013 als 1 In de regelgeving wordt inzake de medische voorwaarden de term auditief gehandicapten gebruikt. 2 In de regelgeving wordt inzake de medische voorwaarden gesproken over gebruikers die tevens een vermindering van hun gezichtsvermogen hebben.

8 8 uitgangspunt neemt en men telt daar de groei van 2013 bij, dan volstaan 9.800u. Vertrekt men van het aantal ingevulde uren, dan is er een buffer van 14,5%. Overweging : gezien 5 doofblinde gebruikers hun maximum aantal tolkuren hebben opgebruikt, is het aangewezen om een verhoging van het aantal tolkuren voor doofblinde gebruikers te voorzien. Het effect van die maatregel zou geen grote budgettaire consequenties hebben Terugbetaling reiskosten van tolken in Welzijn? Werk en Onderwijs betalen de reiskosten van de tolken (0,25 euro per afgelegde km). Welzijn doet dit nog niet. Nochtans laten experimenten in samenwerking met de provinciebesturen van Antwerpen (cf. Jaarverslag 2012) en Vlaams Brabant vermoeden dat het gebruik van L uren bij het terugbetalen van reiskosten niet drastisch zou gaan stijgen. De betaling van reiskosten door het VAPH zou niet alleen drempelverlagend kunnen werken voor de gebruikers, het zou ook de efficiëntie van het CAB bij het vinden en toewijzen van tolken verhogen. Nu moet het CAB - als het een tolk gevonden heeft - nog telkens vragen aan de individuele gebruiker of hij/zij wel akkoord gaat met de verplaatsingsvergoeding van de tolk. Eind 2013 onderzocht Welzijn of die terugbetaling haalbaar was. 1.2 SECTOR WERK Arbeidstolkuren en sollicitatie- tolkuren (A- uren en S- uren) Bevoegdheid : Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) Er werden bij het CAB u aangevraagd. Dat is 17,37 % meer dan in u werden opgelost. De freelancers presteerden u. De vlindertolken namen 228 u voor hun rekening. Er is een stijging van 21,18 % in het aantal getolkte uren. 6,91 % van de gevraagde uren bleef onopgelost. De oplossingsgraad van 93,09 % is beter dan in 2012 (90,2%). Dit succes moet wat gerelativeerd worden, als men ook die tolkuren in rekening brengt waarvoor aanvullend een tweede tolk werd gezocht en niet gevonden. In dat geval komt men aan 10,68 % onopgeloste uren (14,49% in 2012).

9 9 Toch is het resultaat behoorlijk, wanneer men dit bekijkt in het licht van het grote aanbod van (lange) tolkopdrachten in Onderwijs. De ingevulde uren bestonden uit A- en 97 S- uren. 2,05 % van de uitbetaalde tolkuren werden geregistreerd als Te Late Afgelasting, waarbij de tolk recht had op een financiële compensatie (vorig jaar 2,19%). Overweging : het zou nuttig zijn om in 2014 precieze cijfers te genereren en te publiceren van door tolken (te) laat afgelaste opdrachten. Dit zou de evaluatie van de nieuwe op til zijnde TLA regels vervolledigen Gebruikers A/S- uren Het CAB registreerde eind gebruikers met het recht op A uren, een stijging met 3,94%. N. b. : gebruikers met L- uren krijgen automatisch ook het recht op A- uren. 121 gebruikers hadden een recht op A- uren maar nog geen recht op L- uren. De 2 vorige jaren waren dat er 110. Dit is een stijging van 10 % 357 personen hadden effectief A/S tolkuren gebruikt, een stijging met 2 %. Het gemiddeld aantal uren per gebruiker is gestegen van 30u naar 33,7 u per jaar. 27 personen (11 minder dan vorig jaar) hadden samen 97 S- uren gebruikt. Vorig jaar werden 153u door 38 personen gebruikt. 25 gebruikers met een auditieve beperking ontvingen een verdubbeling van het basispakket van tot 20% (vorig jaar 21). N. b. : : één gebruiker kan tweemaal de volle 20% ontvangen voor 2 jobs. 5 personen gebruikten hun 20% tolkuren quasi volledig op (vorig jaar 2). 287 uren schrijftolk werden aangevraagd. Dat is een stijging van 65 % maar vertegenwoordigt nog steeds slechts 2.2 % van alle gevraagde tolkuren voor werk. Er werden 254 uren opgelost (88,5%).

10 Tolkuren Beroepsopleiding (B- uren) Bevoegdheid : Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling (VDAB) Er werden 498 u aangevraagd, dit is een stijging met 10,18%. Er werden 393 u opgelost (365 u door freelancers, 28u door vlindertolken). 21,08 % uren bleven onopgelost, wat veel meer is dan vorig jaar (3,86%). Dit negatief resultaat is grotendeels te wijten aan het aanvraagdossier van één cursist, voor wie helaas bijna geen tolken konden gevonden worden. Dit gebeurde niet toevallig in de (huidige) moeilijkste bemiddelbare regio van het land, namelijk Vlaams Brabant Gebruikers B- uren Er waren 15 gebruikers (4 meer dan in 2011) Prognose A/S/B- uren u werden opgelost. Voegt men daar voor 2014 de stijging van 17,37 % van 2013 aan toe, dan belandt men bij u. Misschien is 17,37% wel wat hoog ingeschat, want in 2012 bedroeg de stijging maar 9,2%. De VDAB verkoos om voorlopig u te voorzien (wat een stijging met 8,3% toelaat), omdat de mogelijkheid bestaat om het aantal uren in nood nog een 2 e keer op te trekken in hetzelfde jaar. 1.3 SECTOR ONDERWIJS Tolkuren voltijds onderwijs (O- uren) Bevoegdheid : Ministerie van Onderwijs Evolutie per kalenderjaar In 2013 werden in totaal u aangevraagd, waarvan u getolkt werden. Dat is 23,18 % meer dan in 2012 ( u). Aanvullend op het systeem van freelance tolken vulden de vlindertolken 545,5u in (zie ook verder in 2.2 ) Het aantal te late afgelastingen (TLA) dat uitbetaald werd aan tolken, bleef stabiel : 5,21% (vorig jaar 5,51%).

11 11 11 uren werden gefactureerd aan de scholen, omdat zij niet volgens de richtlijnen van het Ministerie waren verlopen. Deze uren vindt men terug bij de cijfers over de Derden (zie verder 1.4). Gelukkig kregen de onderwijsinstellingen n.a.v. de nieuwe criteria om in aanmerking te komen voor ondersteuning door een tolk VGT en/of ST (daling normen gemiddeld verlies tot 70 db), voor het schooljaar een extra aanvraagperiode tot en met 13/09/13 waardoor te late aanvragen nog snel konden verwerkt worden en er hiervoor geen uren moesten gefactureerd worden. Dit gaf leerlingen die anders tot januari zouden moeten wachten de mogelijkheid reeds eind september te starten met ondersteuning tolk Evolutie per schooljaar In werden uren ingevuld : 8,1 % meer dan tijdens het schooljaar daarvoor. De oplossingsgraad bedroeg 81,2 % Dat is helaas heel wat lager is dan het jaar daarvoor (93%). Deze achteruitgang was voorspeld in het vorige Jaarverslag. Er werden 21% meer tolkuren effectief aangevraagd door de leerlingen en studenten, terwijl de aangroei van actieve onderwijstolken met 3 eenheden minimaal bleef Tolkuren volwassenenonderwijs (VO- uren) Bevoegdheid : Ministerie van Onderwijs Evolutie per kalenderjaar Tijdens het ganse kalenderjaar werden 4.830,5 u aangevraagd, waarvan 4.529u getolkt werden. De vlindertolken tolkten 52,5u. Er waren in 2013 in het VO 300 u TLA : 6,62% van het totaal en 1,41 % hoger dan in het voltijds onderwijs Evolutie per semester In het volwassenenonderwijs worden de tolkuren in principe toegekend per semester. Normaliter zijn er 2 semesters : september januari en februari juni. In de periode februari 2013-juni 2013 werden door het Ministerie van Onderwijs voor dat semester 3.098u toegekend

12 12 (toekenningen SEM 2 excl. doorlopende toekenningen SEM 1), waarvan 2.365,50u werden ingevuld. Welk was het aantal werkelijk opgevraagde tolkuren en het aantal daarvan dat het CAB heeft ingevuld met een tolk? Als we het even eenvoudiger bekijken en januari 2013 (dat eigenlijk behoort tot het vorige semester) toch meetellen, dan werden 93% ingevuld (2.537,5u van gevraagde uren). Dat is een goed resultaat, en hoger dan tijdens de vorige semesters in het volwassenenonderwijs. De cijfers van het semester september 2013 eind januari 2014 bedragen : 2.440,5 aangevraagde uren waarvan 95% opgelost. Dat resultaat is lichtjes beter dan in het eerste semester, en beduidend beter dan het resultaat in het voltijds onderwijs. kunnen hier nog niet gegeven worden Het oplossingspercentage van het voltijds en volwassenenonderwijs samen Bekijken we het hele kalenderjaar 2013, dan bedraagt de oplossingsgraad 79,48%. Dat is 9% minder dan tijdens het vorige kalenderjaar (88,52%). Gezien de forse stijging van het aantal leerlingen in en de onbeduidende aangroei van tolken in juni 2013, is de verwachting dat de oplossingsgraad helaas nog verder zal wegzakken. Door deze toestand komt het gelijke kansenbeleid zwaar onder druk. Daarom is het cruciaal dat volgend schooljaar enkele extra vlindertolken kunnen aangeworven worden om in te schakelen bij studenten en leerlingen die te weinig freelance tolken kunnen bekomen. Aangezien elke actieve tolk nu al bezet lijkt, moet de hoop gevestigd worden op nieuw afstuderende tolken. Uiteraard betekenen vlindertolken maar een aanvullende oplossing. Structureel lijkt het verder optrekken van de vergoedingen aan freelance tolken sterk aangewezen Leerlingen - studenten - cursisten Aantal leerlingen in het voltijds onderwijs Op 1 september 2013 startten 13 leerlingen in het basisonderwijs (5 kleuters & 8 leerlingen in lager), 59 in het secundair en 13 in het hoger onderwijs. Samen ging het om 85 personen. Dit is een stijging met liefst 46,5 % t.o.v. september 2012.

13 ( Nuance : in januari 2013 kwamen er wel nog meer extra leerlingen/studenten bij, terwijl dat in januari 2014 niet het geval was. Houd men hiermee rekening, dan is de stijging 33% ). Aantal cursisten in het volwassenenonderwijs Tijdens de periode februari 2013-juni 2013 startten 19 cursisten. In de periode september januari 2014 waren er 29. Maar eigenlijk ging het op jaarbasis over 33 verschillende personen (omdat sommige cursisten aan meer dan één opleiding/semester deelnamen). Dit is een stijging met 17,9 %. Globale evolutie aantal leerlingen/studenten/cursisten met tolk VGT evolutie leerlingen secundair onderwijs sedert 2000 evolutie studenten hoger onderwijs sedert 2002 evolutie cursisten volwassenenonderwijs sedert 2008 evolutie leerlingen basisonderwijs sedert 2013 n. b. De statistiek wordt ieder jaar opgemaakt op basis van de gegevens in september. In de loop van het schooljaar kunnen bepaalde gegevens wijzigen (leerlingen vallen weg of komen er nog bij). 1.4 SECTOR DERDEN Dit zijn de zogenaamde D- uren. Er werden 1.732u aangevraagd (vorig jaar 2.207u), waarvan er 1.689u opgelost

14 14 werden met minstens één tolk. Dat betekent dat 2,5% zonder tolk bleef. 1.5 SECTOR AFSTANDSTOLKEN (AT) Over de financiering van het experiment kan men meer lezen in hoofdstuk 3 van dit jaarverslag. Hier volgen cijfers en gegevens over de dienstverlening. Aantal ingeschreven gebruikers Begin 2013 waren er 131 inschrijvingen van dove gebruikers om de licentie voor de software MyMMX voor het AT te bekomen. Eind 2013 waren er 317 gebruikers (+ 142 %). Van deze 317 gebruikers zijn er 152 gebruikers (= 48%) die volgens de database van het CAB tolkuren in de werksituatie hebben/gebruiken. (eind 2012 waren dit slechts 73 personen. Dit is een stijging van 108%) 285 personen gebruiken reeds tolkuren voor welzijn met live tolken. Ook hier een stijging van 139%. (in 2012 waren dit slechts 119 personen). 14 gebruikers zijn doof maar hebben op dit ogenblik nog geen recht op tolkuren Een 11-tal gebruikers hadden nergens recht op tolkuren Het aantal gebruikers in de leefsituatie stijgt sneller dan het aantal gebruikers in de arbeidssituatie. Eind 2012 had 56 % tolkuren in de arbeidssituatie. Dit aandeel daalde tot 48 % in december Aantal effectieve gebruikers Het aantal actieve gebruikers per maand was bij de start in 2012 laag : gemiddeld circa 50-tal personen per maand. Het gemiddelde steeg in 2013 langzaam tot 68 personen. 183 personen hadden een oproep gedaan via MMX. Dit is 58 % van het aantal ingeschreven gebruikers.

15 15 Grafiek 2 bis Evolutie van het aantal effectieve gebruikers (Periode oktober December 2013 ) totaal aantal ingeschreven gebruikers effectief aantal gebruikers per maand eff gebr tot werk (manueel = effectief getolkt) Welzijn (manueel = effectief getolkt) Aantal oproepen, verdeling VRS VRI, verdeling Welzijn - Werk In 2013 waren er oproepen. Dat zijn er gemiddeld 663 per maand. Dat is een stijging van 36 % t.o.v Er werd vooral getolkt voor telefoongesprekken (VRS). De overige 7 % van de tijd werd getolkt in situaties waar de gesprekspartner wel bij de dove gebruiker aanwezig was (VRI). Uit de statistieken van de Zweedse provider kan men niet afleiden welke oproepen voor Welzijn, en welke voor Werk zijn. (In de meeste Europese landen beschouwt de overheid dit onderscheid als niet relevant). Uit manuele statistieken van de Vlaamse tolken zelf blijkt de verdeling van het aantal gesprekken als volgt : 31% Werk en 69 % Welzijn (een lichte stijging van Welzijn in vergelijking tot

16 ). De duur van de gesprekken van Welzijn en van Werk is quasi dezelfde. Er werden 1.724,5 tolkuren ingericht (= permanentie van afstandstolken). 770,5u daarvan werden ingevuld door contractuele tolken, 954 u door freelance tolken. Openingsuren Op verzoek van de gebruikersvereniging FEVLADO bedroegen deze aanvankelijk circa 36u per week : 34u tijdens de kantooruren en 2u op dinsdagavond ( ). Op sommige dagen werd een dubbele tolkbezetting voorzien. In het najaar werd bijgestuurd en werd het aantal openingsuren verminderd tot gemiddeld 34,5u. De dubbele bezetting werd grotendeels afgebouwd. Overweging : gezien het bescheiden gebruik van de tolktijd werd eind 2013 het plan opgevat om het aantal openingsuren verder te verminderen vanaf de lente 2014, waardoor de kosten- baten verhouding meer in evenwicht zou gebracht worden (zie verder hoofdstuk 3 Aanbevelingen).

17 EVOLUTIE VAN HET TOLKENBESTAND 2.1 DE FREELANCE TOLKEN VGT Het aantal actieve tolken Begin 2013 telde men168 tolken die uitbetaald waren voor prestaties in Dat waren er slechts 2 meer dan het jaar voordien. Het CAB kan het meest rekenen op tolken die als tolk sociale bijdragen betalen, want zij zijn een stuk actiever dan diegenen die slechts gelegenheidstolk zijn. Als we kijken naar het aantal tolken dat theoretisch in aanmerking komt om RSZ- bijdragen te betalen, dan blijken het te gaan om 123 tolken, een stijging met 13,9 %. ( is de minimumdrempel voor zelfstandigen in bijberoep om bijdragen te betalen ). n. b. De cijfers hierboven lopen steeds een jaar achter, omdat de belastingfiches die hiervoor bekeken worden steeds pas het jaar nadien bekend zijn. Na het zwakke jaar 2011 bleek de groei van bijdragenplichtige tolken in 2012 opnieuw wat aan te trekken. Dit kon nog niet het effect zijn van de loonsverhoging begin Hoogstwaarschijnlijk is dit het gevolg van een veel groter aanbod van tolkaanvragen, hoofdzakelijk in Onderwijs en in (wat mindere mate) Werk afgestudeerde actieve tolken VGT vanaf 2000 bijdrageplichtige actieve tolken VGT vanaf 2000

18 18 Het inkomen van de tolken 2013 was een beter jaar voor de inkomensvorming van zelfstandige tolken : - Dankzij het groter werkaanbod steeg het aantal bijdragenplichtige zelfstandige tolken en de omzet van uren van sommige zelfstandige tolken in hoofdberoep - Op 1 januari werd in Welzijn en Werk een verhoging van het honorarium met 2 per tolkuur doorgevoerd. Onderwijs volgde op 1 september - Onder impuls van de BVGT (Beroepsvereniging Vlaamse Gebarentaal Tolken) werd een ronde tafel overleg opgestart met alle direct betrokken actoren uit het werkveld : de overheidsadministraties, de bevoegde politieke Kabinetten, de belangenverenigingen van de gebruikers en de tolken, en het CAB. Dit leidde eind november tot een consensus over een aantal voornemens of principes, waarvan de belangrijkste waren : de verlenging van de waarborgperiode om tolken te vergoeden bij te late afgelastingen (TLA) in de 3 sectoren het faciliteren van de werking voor Derden waarbij Derden en tolken beter rechtstreeks afspraken zouden kunnen maken aangaande tolkopdrachten, en de prijssetting voor de uitvoering ervan het zoeken naar middelen door Welzijn om voortaan de reiskosten van tolken in Welzijn te laten vergoeden door het VAPH het gelijke kansen beleid van het CAB (om in tijden van groot tolkentekort alle gebruikers min of meer een gelijke kans op een tolk te geven) blijft gehandhaafd het zoeken naar meer efficiëntie bv. inzake de maandstaten in Onderwijs. De voornemens zouden in het voorjaar 2014 verder in detail uitgewerkt worden. Over het verder optrekken van het honorarium in de komende jaren werd geen overeenstemming bereikt. Zoals in de voorbije 2 jaarverslagen pleit het CAB om de werkvoorwaarden van de freelancers verder te verbeteren, ten einde meer tolkuren daadwerkelijk met een tolk te kunnen invullen. De verhouding vraag naar tolken aanbod van tolken wordt immers alsmaar meer scheefgetrokken.

19 19 Meer info van/over tolken toegankelijk Medio 2013 zette het CAB bijkomende stappen om de informatie van/over tolken dichter bij de dove gebruikers en Derden te brengen. Zie verder in het hoofdstuk AANVULLENDE CONTRACTUELE TOLKEN De vlindertolken Vlindertolken (soms nog instant tolken genoemd) zijn contractuele tolken van het CAB, die een aanvullende oplossing vormen om het structureel tekort aan freelance tolken voorlopig zo goed mogelijk op te vangen. Hun doel is dus : zoveel mogelijk precaire tolkopdrachten in Welzijn, Werk en Onderwijs invullen waarvoor geen freelance tolk kan gevonden worden. De contractuele tolken presteerden samen 961 tolkuren, een daling met 6,47% t.o.v De activiteiten van de contractuele tolken namen opnieuw veel onvrede over het tolkentekort weg. Gezien de forse vraag is de vlinderbezetting te klein. Het CAB is vragende partij om bij ongewijzigde situatie in 2014 hun aantal te verhogen Afstandstolken Gezien het algemene tolkentekort en de moeilijkheidsgraad van het afstandstolken, verliep de tolkenpermanentie van de nieuwe dienstverlening niet van een leien dakje. Het terugschroeven van een dubbele bezetting naar een enkele (kleinere) bezetting maakte het vanaf september iets eenvoudiger. Het is aangewezen om vanaf 2014 het aantal sluitingsuren, die rechtstreeks het gevolg zijn van het ontbreken van een tolk, nauwkeurig bij te houden. 2.3 DE FREELANCE SCHRIJFTOLKEN (ST) Er waren 84 ST, waarvan er 71 ook het diploma van tolk VGT hadden.

20 20 In totaal zijn er in 2013 maar 528 uren uitgevoerd door 26 tolken. 6 onder hen - met enkel een erkenning van ST voerden 53% van de uren uit. Verscheidene instanties (VLOK CI, werkgroep tolken CORA) vroegen eind 2013 aan het CAB om een rol op te nemen bij de coördinatie en uitbetaling van de ST in Onderwijs (zoals dat al gebeurt bij de ST van Welzijn en Werk). Redenen : - Gezien het tekort aan ST zou het interessant zijn om ST van Welzijn & Werk aan te moedigen om ook in Onderwijs te tolken en omgekeerd - De statuten (vergoedingen, fiscaliteit,.. ) van de ST in Onderwijs blijken naar verluidt niet uniform en soms onduidelijk - Statistisch zijn er wel cijfers bekend over het aantal toegekende schrijftolkuren per leerling en het uiteindelijk aantal uitgevoerde/uitbetaalde aantal uren, maar geen cijfers over het aantal daadwerkelijk aangevraagde uren door de leerling/school aan de tolken - De professionalisering van het beroep van ST is zwak: geen uniforme vergoeding per prestatie, geen beroepsvereniging of contact met elkaar, geen transparant georganiseerd werkaanbod, onduidelijke deontologische code en klachtenprocedure, ) Het CAB heeft de expertise in huis om aan een groot deel van deze lacunes tegemoet te komen, en staat positief tegenover het voorstel. Eén nuance : het CAB kan het tekort aan ST niet plots wegtoveren. Het kan wel via een gecoördineerde aanpak en uitbetaling de professionalisering en het aanbod van ST langzaam versterken. Deze denkpiste zou begin 2014 verder met de overheid onderzocht worden.

21 21 3 AFSTANDSTOLKEN (VIDEO TOLKEN) Op basis van de voorlopige statistieken in Vlaanderen werd duidelijk dat een veel langere periode van sensibilisering noodzakelijk wordt. Dit wordt mooi geïllustreerd door de statistiek hieronder uit Noorwegen. Daar startte men in Het gebruik van de dienstverlening begon pas na 3, 4 jaar fors te stijgen. In het najaar van 2013 werd ook duidelijk dat naast de acties binnen de dovengemeenschap, er veel meer campagne en disseminatie zou moeten gevoerd worden in de horende samenleving. Om de campagne te coördineren, het netwerk te verbreden en de samenwerking met meer partners gestalte te geven, werd in november 2013 geïnvesteerd in een nieuwe coördinator. Voorlopige aanbevelingen voor het beleid In het kader van een evaluatieprocedure (in functie van het bekomen van een zogenaamd disseminatiejaar voor het ESF project) formuleerden de VDAB, het VAPH en het CAB eind 2013 de volgende officiële beleidsaanbevelingen aangaande de lopende dienstverlening : (1) Het product is effectief aangepast aan de noden van de gebruiker

22 22 (2) Van een aanbod-gestuurd beleid naar een vraag-gestuurd beleid : de huidige financiële investeringen moet in verhouding gebracht worden tot de effectieve nood (3) De afstandstolkendienst organiseert voor de gebruikers twee verschillende opties (VRS/VRI). Inhoudelijk gaat het om een duidelijk verschillend aanbod. Daarom is het aangewezen om op termijn de financiële verantwoordelijkheid voor deze dienstverlening te spreiden over meer overheden (4) De snelle technologische evolutie moet op de voet gevolgd worden en er moet gestreefd worden naar interoperabiliteit van de ingezette software (5) De looptijd van het experiment tot nu toe is onvoldoende. Het is wenselijk om de dienstverlening te dissemineren en verdere resultaten af te wachten i. f. v. beleidsbeslissingen inzake regelgevingen. Meer details hierover kan men in bijlage 2 over de productfiche van het ESF project lezen.

23 23 4 KLACHTENBEHANDELING Er werden 33 OTK geregistreerd (OTK staat voor Opmerking, Tip of Klacht ). 30 daarvan waren gegrond of betwistbaar. Splitst men de 30 OTK uit, dan ziet men dat 23 OTK over het CAB handelden, 6 over de tolken en 1 over een gebruiker. Ter verduidelijking : als hier genoteerd werd over het CAB, dan zijn ook OTK inbegrepen die handelden over het tolkentekort en over de overheidsregels, waarmee het CAB door sommige gebruikers geïdentificeerd werd. OTK 2013 OTK 2012 OTK 2011 OVER KLANT OVER TOLK OVER CAB

24 OTK OVER HET CAB De inhoud van de 23 OTK over het CAB geven het volgend beeld : INHOUD OTK OVER CAB 2011 INHOUD OTK OVER CAB 2012 INHOUD OTK OVER CAB 2013 Wat meest in het oog springt, is de stijgende ontevredenheid over het tolkentekort.

25 INHOUD GELDIGE OTK OVER TOLKEN OTK OVER DE TOLKEN ADMINISTRATIEF DESKUNDIGHEID DEONTOLOGIE De administratieve klachten over tolken zijn sterk verminderd. Wellicht is dit het gevolg van de grotere autonomie die het CAB heeft gekregen om misverstanden tussen de tolken en scholen of andere partners te kunnen regelen. 4.3 KLACHTEN : COMMISSIE EN PROCEDURES Er bleken in 2013 geen redenen voor de klachtencommissie om te vergaderen. Op vraag van de BVGT werden de mogelijkden om klachten in te dienen, verruimd. Zie bijlage 1. De klachtencommissie wordt georganiseerd door het VAPH, en bestaat uit afgevaardigden van het VAPH, Werk, Onderwijs, de respectievelijke belangenverenigingen van tolken en dove gebruikers,, en het CAB.

26 26 5 BESLUITEN 1. Meer tolkuren voor doofblinde gebruikers. Zoals in 2012 waren er een vijftal gebruikers, die meer dan 95% van hun tolkuren gebruikten, hetgeen erop wijst dat voor hen een hoger aantal uren dan het plafond van 140u wenselijk is (2 van hen hebben trouwens tolkuren laten factureren). 2. Een zorgwekkend tolkentekort en meer maatregelen om tolken te activeren. De situatie in Onderwijs is zorgwekkend. De oplossingsgraad zakte verder weg van 88,52% naar 79, 48%. Dit is deels te verklaren door de forse stijging van het aantal leerlingen, studenten en cursisten met liefst 33% (cf. de nieuwe maatregel om ook het basisonderwijs open te stellen), en deels door het nauwelijks toenemen van het aantal actieve tolken. Welzijn & Werk hielden stand. In Welzijn bleef 6,20 % onopgelost (vorig jaar 5,84%). In Werk ging het om 6,91% (vorig jaar 9,8 %), een lichte verbetering ondanks een substantiële stijging van de vraag in deze sector. In 2013 werden hoopgevende initiatieven genomen : het optrekken van het honorarium met 2 /u, en een breed overleg met alle actoren om ook andere meer aantrekkelijke maatregelen voor actieve tolken voor te bereiden (TLA, Derden, maandstaten, etc. ) Desalniettemin is het zeer twijfelachtig of deze stappen zullen volstaan. Daarom pleit het CAB om de uurvergoeding van de freelancers nogmaals op te trekken. Ondertussen dient het aanvullend systeem van vlindertolken te versterken (in afwachting dat er daadwerkelijk genoeg freelancers beschikbaar zijn), om het verzwakte gelijke kansen beleid te stutten. 3. De pool van schrijftolken in Onderwijs samenbrengen met de pool van schrijftolken in Welzijn en Werk. Het aantal niet opgeloste schrijftolkopdrachten in Welzijn & Werk schommelt tussen de 10 en 20 %. Het CAB bemiddelt niet voor schrijftolken in de sector Onderwijs, maar die sector maakt ook gewag van een groot tekort. Het zou voor alle gebruikers van schrijftolken en voor de schrijftolken zelf

27 27 nuttiger zijn om de actieve schrijftolken in respectievelijk Welzijn & Werk en Onderwijs voor elkaars sectoren open te stellen. Verschillende actoren in het onderwijsveld zijn vragende partij opdat het CAB de coördinatie en uitbetaling van de schrijftolken in Onderwijs zou overnemen, dit om de zwakke professionalisering van deze dienstverlening te versterken (uiteenlopende statuten, ontransparante vergoedingen en fiscaliteit, ongecoördineerd werkaanbod). 4. De revisie van de nota over de samenwerkingsregels tussen de tolken en het CAB moet door het CAB spoedig voltooid worden. Het doel is om de tolkenwerking efficiënter en transparanter te maken voor de tolken en de gebruikers. Een geplande herziening begin 2013 verzandde bij gebrek aan akkoorden over een hele reeks actuele knelpunten tussen de overheden, de belangenverenigingen van tolken en gebruikers en het CAB. Een ronde tafel overleg met alle betrokkenen leidde eind november eindelijk tot een deblokkering en consensus over een aantal principes en procedures, die begin 2014 in detail zullen uitgewerkt worden. Normaliter moet de gehele nota dan ook voor de zomervakantie kunnen afgewerkt worden. 5. Terugbetaling reiskosten tolken Welzijn. Werk en Onderwijs betalen al jaren de reiskosten van de tolken. Welzijn doet dit nog steeds niet. Een betaling van reiskosten door het VAPH zou niet alleen drempelverlagend kunnen werken voor de gebruikers, het zou ook de efficiëntie van het CAB bij het vinden en toewijzen van tolken verhogen. Nu moet het CAB - als het een tolk gevonden heeft - nog telkens vragen aan de individuele gebruiker of hij/zij wel akkoord gaat met de verplaatsingsvergoeding van de tolk. Eind 2013 zochten Welzijn en het VAPH of er budgetten konden gevonden worden om dit probleem op te lossen. 6. Meer campagnes inzake het afstandstolken. Het aantal ingeschreven gebruikers stijgt snel, maar het gebruik per persoon is bescheiden en stijgt maar met mondjesmaat. Studies over Scandinavië stellen dat dit in de eerste jaren een

28 28 normaal verschijnsel is omdat dove mensen nooit gewoon zijn geweest om te bellen. Twee acties dringen zich in 2014 op : (1) de sensibiliserings- en disseminatiecampagne in de horende samenleving en in de dovengemeenschap moet versterkt worden (2) de kosten- baten verhouding moet meer in evenwicht gebracht worden door het overschakelen van een aanbodgestuurde naar een vraaggestuurde aanpak.