Tussen aansprakelijkheid en

Transcriptie

1 Tussen aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid - VOLZET [1] TUSSEN AANSPRAKELIJKHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID Over de positie van de hulpverlener in welzijnsvoorzieningen Studiedag n.a.v. advies nr. 5 van de Ethische Commissie Casus: wat zou ik doen? Laura is 17 en heeft sedert haar geboorte een diep mentale handicap. Meermaals per dag kent zij ernstige woedeuitbarstingen, waarbij zij zowel haar leefgroepsgenoten als zichzelf ernstig kan verwonden, en waarvoor soms overgegaan wordt tot fixatie in een prikkelarme omgeving. Dit is zo afgesproken in het handelingsplan, samen met de ouders. Laura kon zich reeds meermaals bevrijden uit haar fixatie. Bij haar laatste ontsnappingspoging raakt ze echter verstrikt en loopt het bijna fataal af Situering Hulpverleners worden voortdurend geconfronteerd met de spanning tussen de verantwoordelijkheid voor het eigen handelen en de mogelijke aansprakelijkheid die dit met zich meebrengt. Reeds in vorige adviezen kwam de spanning tussen de visies en verwachtingen van de cliënt en zijn omgeving enerzijds, en van de 1

2 hulpverlening binnen de voorziening anderzijds aan bod. Hierbij werd herhaaldelijk verwezen naar de weerslag daarvan op de eigen verantwoordelijkheid van de hulpverlener in zijn relatie tot de cliënt, en de vraag naar afbakening van de eigen professionele handelingsruimte daarbinnen. Intussen werd ook op het publieke forum het riskante karakter van het beroep van hulpverlener in beeld gebracht, onder meer in een aantal vonnissen, waarin de rechtbank zich uitsprak over de aansprakelijkheid en verantwoordelijkheid van voorzieningen en individuele hulpverleners in bijzonder pijnlijke situaties. (Cf. het zogenaamde zandbakvonnis, het slikvonnis en een situatie van verregaande kinderverwaarlozing met dodelijke afloop.)het probleem van zorgvuldig toezicht, schuldig verzuim en persoonlijke aansprakelijkheid werd daarbij ten gronde besproken. Net zoals bij onze vorige adviezen maken we hierbij een onderscheid tussen wat hierover (strikt) juridisch bepaald werd en de ruimte die de zorgethische benadering biedt om verantwoordelijkheid op te nemen en te delen in hulpverleningssituaties In een eerste deel van dit advies schetsen we het juridische kader rond aansprakelijkheid, in deel twee staan we stil bij een ethische visie op verantwoordelijkheid, om daarna enkele aanbevelingen te formuleren naar voorzieningen toe. Dit drieluik vormt ook de inhoud van de voormiddag, waarin bijdragen van Vital Bergmans, Roger Burggraeve en Stefaan Baeten. In de namiddag wordt er in groepjes gewerkt rond casussen uit de praktijk. Doelgroep Dit ethisch advies is in eerste instantie gericht naar de directies en verantwoordelijken binnen de voorzieningen uit verschillende sectoren, naar leden van ethische werkgroepen of de aanspreekpersonen rond ethische aspecten van de werking. Het is hun verantwoordelijkheid om aandacht te hebben voor de geschetste spanning in de eigen hulpverlening, ten aanzien van eigen personeel en eigen cliënten. Met dit advies en deze studiedag willen we hen uitnodigen hier werk van te maken en hen hiertoe een denkkader aanbieden. Programma Onthaal vanaf 9 uur uur: Opening door Theo Rombouts, voorzitter Vlaams Welzijnsverbond 9.45 uur: Juridisch kader rond aansprakelijkheid (deel 1 van het advies) Vital Bergmans, jurist vzw Stijn uur: 2

3 Ethische visie op verantwoordelijkheid (deel 2 van het advies) Roger Burggraeve, ethicus KU Leuven uur: Pauze uur: Het organisatiekader of het advies in de praktijk (deel 3 van het advies) aan de hand van de modelcasus Stefaan Baeten, voorzitter ethische commissie uur: Lunch uur: Namiddagworkshops: begeleid aan de slag met een casus naar keuze uur: Afsluiting met een drankje 6 casussen Hieronder presenteren we de casussen waarrond in de namiddag gewerkt wordt. Elke deelnemer geeft bij zijn inschrijving één casus (en een reservecasus) op, waarrond hij of zij wil werken. Op basis van deze keuze worden de groepen ingedeeld. In de mate van het mogelijke houden we rekening met uw eerste keuze. Meerdere groepen kunnen rond dezelfde casus werken. Casus Anita en Rita Anita is een 16-jarig meisje met een matig mentale handicap, die samen met Rita, haar beste vriendin uit de leefgroep, te voet naar de buurtwinkel wil gaan. Haar ouders zijn zeer terughoudend, maar de ouders van Rita zien geen problemen. De begeleiders van de leefgroep vinden dat beide meisjes zelfstandig genoeg zijn en hebben bovendien een trainingsprogramma opgezet om hen dit aan te leren. Het gaat een tijd goed, maar op een dag komen Anita en Rita niet terug van de winkel. De politie wordt ingeschakeld en ze worden in een naburig dorp teruggevonden. Casus Mark Mark is een 52-jarige man, die in een systeem van beschermd wonen op een appartementje in de stad woont. Zijn appartement is goed onderhouden en Marc verzorgt zich goed. Marc drinkt echter graag een pintje en loopt regelmatig dronken op straat. Zijn voogd eist dat de begeleiders ervoor zorgen dat Marc niet meer drinkt of dat hij hem anders bij hem in huis neemt. Zeer tot ongenoegen van Marc. De begeleiders zien dit niet zitten en vragen zich af wat hun verantwoordelijkheid is in deze situatie. Ze begeleiden Marc al zeer lang en werken al zeer lang aan zijn alcoholgebruik. Tot hiertoe zonder succes. Casus Andy en Davy Andy en Davy zijn twee broertjes van 8 en 10, die na het overlijden van hun moeder door het Comité voor Bijzondere Jeugdzorg in een pleeggezin geplaatst zijn. Dat gebeurde na klachten van de buren. In het weekend gaan de kinderen naar vader, die zo goed mogelijk voor hen zorgt. De pleegouders melden echter dat ze op zondagavond telkens geheel overstuur terugkeren. We vragen ons af of we niet beter naar de Jeugdrechtbank stappen voor een meer definitieve oplossing. Want waar staan we als de situatie tijdens het weekend uit de hand loopt? Casus Wesley en Marieke Wesley is een man van 23 met een licht mentale handicap. Hij woont zelfstandig 3

4 en maakt gebruik van de dienst begeleid wonen. Hij werkt in een dagbestedingsproject, waar hij onder meer kaartjes maakt en suikerbonen inpakt. Eén keer in de week krijgt hij ondersteuning van een begeleider. Korte tijd geleden testte Wesley HIV-positief. Hij is op de hoogte van de diagnose en een behandeling wordt opgestart. De begeleider vreest echter dat Wesley zich niet strikt aan de medicatie zal houden, omdat hij nogal slordig en vergeetachtig is. En gisteren kwam Wesley hem heel enthousiast vertellen over Marieke, zijn nieuwste liefje Casus Simon en Ankie Bij het spelen in de tuin van onze kinderopvang, heeft Simon buiten het zicht van de toezichthoudende begeleidster een tak van een struik afgebroken en hiermee Ankie in het oog gestoken. De dokter van wacht spreekt over schuldig verzuim. De ouders van Ankie zijn terecht boos en stellen dat ze hun kind niet meer met een gerust geweten kunnen toevertrouwen aan onze kinderopvang. De begeleidster zit met een zwaar schuldgevoel. De verantwoordelijke krijgt een telefoon van de regionale redactie van de krant. Casus Guido Guido is een 34- jarige levenslustige jongeman die na een moto-ongeval een periode in coma lag en hieraan ernstige functionele beperkingen aan bovenste en onderste ledematen én een gestoorde slikfunctie overhield. Guido wil echter onder geen beding overschakelen naar sondevoeding. Hij wil "zijn" eten proeven op "zijn" tong, wat de dokters ook beweren en zelfs als dit een ernstig levensrisico inhoudt! Zijn ouders willen echter dat de voorziening geen onnodige risico's neemt met betrekking tot de eetsituatie. Wie neemt hier welke verantwoordelijkheid in het licht van mogelijke aansprakelijkheidsrisico's? Praktische informatie Datum: 23 januari 2009, van 9.30 tot uur. Plaats: Provinciehuis Vlaams-Brabant, Provincieplein 1, 3010 Leuven. Het Provinciehuis is gelegen op loopafstand van het station van Leuven. Deelnameprijs: 150 euro (Leden van het Vlaams Welzijnsverbond betalen 75 euro), documentatiemap, koffie, broodjesmaaltijd en receptie inbegrepen. (Voor deze studiedag kan het VIVO vormingsbudget aangesproken worden. Voorzieningen die daar recht op hebben, kunnen een dossier indienen bij VIVO.) Inschrijving Inschrijven voor deze studiedag kan enkel online, door rechtsboven op het icoontje te klikken. Wie reeds eerder (bijvoorbeeld als lid van een werkgroep) geregistreerd is op onze 4

5 website, kan inloggen en gebruik maken van een vereenvoudigde inschrijvingsmodule. Wie niet kan inloggen, moet een langere inschrijvingsmodule doorlopen.u kan meerdere personen inschrijven, maar moet per persoon een inschrijving invullen.hierbij duidt u ook de casus aan (en een reservecasus) die u in de namiddagworkshop wil bespreken.om organisatorische redenen (onder meer de indeling van de workshops) vragen we in te schrijven voor 10 januari 2009!Uw inschrijving is pas definitief na betaling van de deelnameprijs op rekeningnummer van het Vlaams Welzijnsverbond, Guimardstraat 1, 1040 Brussel, met vermelding van Studiedag advies 5 + naam deelnemer. Meer info: Fons Geerts [2], tel of Paulus Van Bortel [3], tel Bron: Links: [1] [2] mailto:fons.geerts@vlaamswelzijnsverbond.be? subject=studiedag%20advies%205 [3] mailto:paulus.vanbortel@vlaamswelzijnsverbond.be? subject=studiedag%20advies%205 5