Lisolo Na Bisu Onze geschiedenis

Transcriptie

1 Lisolo Na Bisu Onze geschiedenis De Congolese soldaat van de Openbare Weermacht Vragenlijst voor de leerlingen De kolonies in Afrika Plaats de naam van deze 19de-eeuwse kolonies op de kaart. Spaans Marokko Belgisch Congo Angola Togo Goudkust Frans West-Afrika Brits Somalië Duits Oost-Afrika Zuid-Afrikaanse Unie Duits Zuidwest-Afrika Een onafhankelijk land: Abessinië Lisolo na Bisu 1 Vragenlijst voor de leerlingen

2 Vind de huidige benaming van de kolonies op de vorige bladzijde in de lijst hieronder. De huidige landen: Zuid-Afrika Mozambique Congo Kenia Eritrea Equatoriaal-Guinea Nigeria Libië Burkina-Faso Liberia Mali Botswana Zambia Burundi Somalië Soedan Kameroen Niger Togo Algerije Sierra Leone Senegal Namibië Angola Rwanda Ethiopië Congo-Brazzaville Guinee-Bissau Benin Ghana Tunesië Guinee Mauritanië Zimbabwe Malawi Oeganda Djibouti Gabon Tsjaad Egypte Ivoorkust Marokko Centraal-Afrikaanse Republiek Wat zoeken de Europese landen wanneer ze grondgebieden buiten Europa inpalmen? Hebben de Europese landen in de 19de eeuw enkel kolonies in Afrika? Geef drie voorbeelden. Welke geografische positie neemt Congo in Afrika in? Welke rol kan het land op die wijze spelen? Lisolo na Bisu 2 Vragenlijst voor de leerlingen

3 De koloniale politiek is verdeeld tussen paternalisme en onderwerping. Zoek in de tentoonstelling voorbeelden van deze houdingen. Voorbeelden van paternalisme Voorbeelden van onderwerping Welke landen ondertekenden het Verdrag van Berlijn? Welk gewicht leggen ze in de schaal, zowel in Afrika als in Europa? De koloniale troepen Elke koloniale mogendheid beschikt over inheemse troepen. Worden deze troepen enkel in Afrika ingezet? Staaf je antwoord. Wat is een boma? een traditionele grootmoeder een versterkt dorp een militaire onderscheiding een militair signaal Lisolo na Bisu 3 Vragenlijst voor de leerlingen

4 Congo Vrijstaat Kruis de functies van de Openbare Weermacht aan handhaving van de orde verdediging van het grondgebied juridische bijstand medische bijstand rol in het onderwijs rol in het transport en de communicatiemiddelen rol in de handel Wanneer werd Congo een Belgische kolonie? Welk statuut had het land voordien? Lisolo na Bisu 4 Vragenlijst voor de leerlingen

5 Waarom heeft de Belgische Staat Congo overgenomen? Welke drukkingsmiddelen gebruikte de Vrijstaat? Gebruik de tekst van Félicien Cattier ( ), professor in de Rechten aan de Université libre de Bruxelles, die in 1906 een studie over Congo Vrijstaat schreef (Etude sur la situation de l Etat indépendant du Congo). De inheemse bevolking moet aan de Staat geen belastingen in geld betalen. Ze moet presteren. De meeste belastingbetalers moeten geen werk of handenarbeid verrichten, maar dienen bepaalde hoeveelheden goederen te produceren. De belasting op de arbeid wordt via diverse schattingen omgerekend in een bepaald aantal kilo s rubber of kopal (hars geproduceerd door verschillende tropische bomen en gebruikt in de vervaardiging van vernis). In sommige gebieden eist de fiscus geen rubber, maar worden de zwarten gedwongen om op regelmatige tijdstippen noten en levensmiddelen te overhandigen (...). Op andere plaatsen moet de inheemse bevolking bepaalde taken uitvoeren (...). Wanneer de inheemse bevolking in gebreke blijft of te laat betaalt, passen de vertegenwoordigers van de Staat en de concessiemaatschappijen (die vanwege de Regering het recht hebben gekregen om de belastingen te innen) volgens de Commissie volgende straffen toe : - de stamhoofden worden aangehouden, gevangen genomen en gestraft tot hun onderdanen de vereiste prestaties hebben geleverd. - willekeurig aangeduide bewoners, meestal vrouwen en kinderen, worden in de posten vastgehouden (...). - de postchef slaat diegenen die de gevraagde oogst niet hebben afgeleverd met de chicote (zweep met gebonden riempjes). Anderen mishandelen de laatbetalers. - militaire of burgerfunctionarissen leggen de dorpen heel zware boetes op. Congo tijdens de twee wereldoorlogen De koloniale troepen in de Europese oorlogen Heeft de Openbare Weermacht in Europa gevochten? Staaf je antwoord. Lisolo na Bisu 5 Vragenlijst voor de leerlingen

6 Lokaliseer de verschillende strijdtonelen waar de Openbare Weermacht heeft gevochten, enerzijds in en anderzijds in Gebruik de tentoongestelde kaarten. Geef de verschillende strijdtonelen op onderstaande blinde kaart weer Tijdens de twee oorlogen waren de Congolezen niet enkel soldaten. Ze waren ook: arbeiders dokters verplegers chauffeurs mécaniciens dragers Lisolo na Bisu officieren 6 Vragenlijst voor de leerlingen

7 De Eerste Wereldoorlog Welke wijzigingen onderging het uniform van de soldaten van de Openbare Weermacht? Waarom? Welke wapens werden er gebruikt en welke zijn hun belangrijkste kwaliteiten? Duitsers Openbare Weermacht Waar had het eerste lucht-zeebombardement in Afrika plaats? het Victoriameer het Tanganikameer de monding van de Congostroom de Indische Oceaan De Tweede Wereldoorlog Tijdens de Tweede Wereldoorlog leverde Congo een zware economische inspanning. Noem 5 producten die Congo uitvoerde en geef voor elk product aan waarvoor het in de oorlogsindustrie werd gebruikt. Welke culturele en materiële veranderingen hebben de twee wereldoorlogen voor de Congolezen teweeggebracht? Lisolo na Bisu 7 Vragenlijst voor de leerlingen

8 Propaganda De Afrikanen hebben in de twee wereldoorlogen meegevochten. Hebben de Blanken hierdoor hun beeld van de Afrikanen bijgestuurd? Het beeld van de Afrikanen Analyseer het lemma neger zoals dat in 1872 in het woordenboek van Pierre Larousse is verschenen. Enkele filantropen hebben - zonder veel succes - proberen aan te tonen dat het zwarte ras even intelligent was als het blanke ras. Het staat als een paal boven water dat hun hersenen kleiner, lichter en minder volumineus zijn. Maar geeft deze intellectuele superioriteit (die volgens ons onomstotelijk vaststaat) de blanken het recht om het inferieure ras tot slavernij te herleiden? Neen, duizend maal neen. De negers mogen dan wel veel gemeen hebben met bepaalde diersoorten, zoals hun anatomische vormen, hun ruwe instincten, toch verschillen ze ook van de dieren en vertonen ze gelijkenissen met de blanken waarmee we zeker rekening moeten houden. Ze kunnen spreken en daardoor kunnen we intellectuele en morele banden met ze smeden, we kunnen proberen om ze tot ons niveau te verheffen en we zullen daar tot op zekere hoogte ook in slagen. Er is ook een sociologisch gegeven dat we niet over het hoofd mogen zien en dat is het feit dat hun ras zich met het onze zou kunnen vermengen. Dat is een tastbaar en frappant teken van onze gemeenschappelijke natuur. Hun intellectuele inferioriteit verbiedt ons om van hun zwakheid misbruik te maken; we moeten ze integendeel helpen en beschermen. Hoe zien de Afrikanen de Blanken? Zoek in de tentoonstelling enkele voorbeelden. Zoek in de literatuur en in de hedendaagse pers positieve of negatieve opinies over de Afrikaan van vandaag en vergelijk die met de tekst van Pierre Larousse. Lisolo na Bisu 8 Vragenlijst voor de leerlingen

9 Het leven in de kampen van de Openbare Weermacht De meeste soldaten van de Openbare Weermacht (ongeveer 65%) leven in militaire kampen. Welke rol spelen de vrouwen in deze kampen? Welke taal (talen) werd(en) in de kampen gesproken? Staaf je antwoord. Welke voordeel haalt de Congolees uit zijn inlijving bij de Openbare Weermacht? Hij krijgt kost en inwoon. Hij verdient veel geld. Hij krijgt een technische opleiding. Hij reist veel. Hij wordt van sommige belastingen vrijgesteld. Hij krijgt een pensioen. Hij kan zijn kinderen in Europa naar school sturen. Hij geniet een zeker aanzien in de ogen van zijn landgenoten. Lisolo na Bisu 9 Vragenlijst voor de leerlingen

10 De dekolonisatie Wat voorziet artikel 73 van het handvest van de Verenigde Naties dat op 26 juni 1945 door 50 landen, waaronder België, werd ondertekend? Leden van de Verenigde Naties die verantwoordelijkheid dragen of aanvaarden voor het bestuur van gebieden waarvan de bevolking nog geen volledig zelfbestuur heeft verworven, erkennen het beginsel dat de belangen van de inwoners van deze gebieden op de eerste plaats komen, en aanvaarden, als een heilige opdracht, de verplichting binnen het in dit Handvest vastgelegde stelsel van internationale vrede en veiligheid, het welzijn van de inwoners van deze gebieden naar beste krachten te bevorderen en, te dien einde: a. de politieke, economische en sociale vooruitgang van deze volken, alsmede hun vooruitgang op het gebied van het onderwijs, hun rechtvaardige behandeling en hun bescherming tegen misbruiken, te verzekeren, met inachtneming van de nodige eerbied voor hun cultuur; b. zelfbestuur te ontwikkelen, terdege rekening te houden met de politieke aspiraties van de volken en hen bij te staan bij de progressieve ontwikkeling van hun vrije politieke instellingen, overeenkomstig de bijzondere omstandigheden van elk gebied en zijn bevolking en hun verschillende stadia van ontwikkeling; c. de internationale vrede en veiligheid te bevorderen; d. de totstandkoming van constructieve op ontwikkeling gerichte maatregelen te bevorderen, het wetenschappelijk onderzoek aan te moedigen en samen te werken, zowel onderling als, zo daartoe aanleiding bestaat, met gespecialiseerde internationale lichamen, met het oog op de praktische verwezenlijking van de in dit artikel genoemde sociale, economische en wetenschappelijke doelstellingen; en e. met inachtneming van de door overwegingen van veiligheid en door constitutionele overwegingen opgelegde beperkingen, regelmatig aan de Secretaris-Generaal, ter informatie, statistische en andere gegevens van technische aard te doen toekomen, die betrekking hebben op de economische en sociale omstandigheden, alsmede op het onderwijs in de gebieden waarvoor zij onderscheidenlijk verantwoordelijkheid dragen en welke niet behoren tot de gebieden waarop de Hoofdstukken XII en XIII van toepassing zijn. Werd deze tekst gerespecteerd? Staaf je antwoord door de onafhankelijkheidsdatum van de belangrijkste Afrikaanse kolonies op een tijdsbalk te plaatsen. Lisolo na Bisu 10 Vragenlijst voor de leerlingen

11 Is Congo klaar voor de onafhankelijkheid? De meningen zijn verdeeld. Het grootste probleem is het ontbreken van kaderfuncties voor Afrikanen. De Belgische professor Jeff van Bilzen ( ) schreef in 1955 een dertigjarig plan uit voor de emancipatie van Belgisch Afrika (Plan de Trente ans pour l émancipation Belge de l Afrique-Belge). Dat plan stelt een geleidelijke dekolonisatie over een periode van 30 jaar voor. Waarom een dertigjarig plan? In Congo en in Rwanda-Urundi zitten we met een vertraging van één generatie ten opzichte van de Engelse en Franse kolonies die ons omringen, voor wat betreft de opleiding van een elite, de opleiding van verantwoordelijke kaders die leiding kunnen nemen. Over dertig jaar zijn de kinderen die tussen nu en 1960 geboren zullen worden volwassen. Onder hen zal zich een elite met een universitaire opleiding bevinden. We bepalen nu wat er over dertig jaar in Congo zal gebeuren. Indien we dat wensen, kunnen we garanderen dat onze Afrikaanse grondgebieden hun eigen lotsbestemming over één generatie zelf bepalen. We hebben er alle belang bij dit te doen en het is ook onze plicht. Als we geen plan opstellen, als we dat plan niet uitvoeren, zullen we niet op tijd klaar zijn. Als er geen plan is dat vertrouwen schept, zullen we over 15 of 20 jaar geconfronteerd worden met spanningen en onherroepelijke evoluties in sommige delen van onze territoria (in de eerste plaats in Urundi, Rwanda en Leopoldstad). Een groep Congolezen publiceert een manifest in het tijdschrift Conscience africaine (= Afrikaans bewustzijn) (speciaal nummer van juli-augustus 1956). Hieronder volgen enkele uittreksels. (...) Om over een Congolese natie te kunnen spreken, samengesteld uit Afrikanen en Europeanen, moet iedereen Congo wensen te dienen. We hebben het recht om aan de Europeanen die ons nationale leven delen, te vragen eerst en vooral Congolese burgers te zijn; dit wil zeggen niet enkel de belangen van de Belgische gemeenschap in Congo en hun persoonlijke belangen te behartigen, maar samen met ons de grote Congolese gemeenschap verder te helpen. Eén principe is voor ons essentieel: de huidskleur verleent geen enkel voorrecht. (...) We verwerpen ten stelligste het principe: Gelijk, maar gescheiden... Dat kwetst ons diep... De Europese en Afrikaanse kringen moeten zich met elkaar vermengen. (...) Lisolo na Bisu 11 Vragenlijst voor de leerlingen

12 Een groeiend aantal Congolezen wenst meer verantwoordelijkheid op te nemen en meer initiatieven te nemen voor de toekomst van het land. Ze wensen hun nationale leven te vermengen met grondbeginselen van de Westerse beschaving, die nu nog afwezig of onvoldoende ontwikkeld zijn: het respect voor de mens en zijn fundamentele rechten zonder onderscheid van ras; een meer doorgedreven zoektocht naar sociale rechtvaardigheid; het recht op zelfbeschikking van bevolkingen die daar klaar voor zijn; de echte democratie, gebaseerd op de gelijkheid tussen alle mensen en de deelname van het volk aan het bestuur van het land. (...) Als België de volledige emancipatie van Congo tot een goed einde kan brengen, in welwillendheid en vrede, dan zal dat het eerste voorbeeld in de geschiedenis van een geslaagd koloniaal avontuur zijn. Maar daarvoor moeten de Belgen nu reeds begrijpen dat hun heerschappij over Congo niet eeuwigdurend zal zijn. (...) Aan diegenen die de vraag stellen: over hoeveel tijd zullen de Belgen Congo moeten verlaten?... antwoorden wij: waarom stellen sommige Belgen dat dilemma: ofwel overheersen... ofwel alles opgeven?... (...). We hebben gelezen dat er sprake was van een dertigjarig plan voor de politieke emancipatie van Congo. (...) We vragen niet enkel een plan voor politieke emancipatie, maar een globaal plan voor volledige emancipatie. Elke stap van de politieke emancipatie moet overeenstemmen met een stap in de richting van economische emancipatie, sociale emancipatie en ook van vooruitgang in de opleidingen en in de cultuur. (...) Wie zou er over werkelijke emancipatie durven spreken als de leiding van het volledige economische leven, het eigendom van de industriële, agrarische en handelsmaatschappijen voor onbepaalde tijd en exclusief in handen van Europeanen zou blijven? (...) Voor de bevolking die in de dorpen verblijft, moet de landbouweconomie worden opgewaardeerd. Het leven moet er aangenamer worden gemaakt door de afschaffing van het verwerpelijke systeem van de opgelegde culturen. (...) De Congolese samenleving van morgen, samengesteld uit Blanken en Zwarten, kan echter enkel worden gerealiseerd in een sfeer van respect en wederzijdse achting en met een stevige vriendschapsbasis. Daarvoor moeten vele Europeanen hun houding tegenover de Congolezen wijzigen. (...) We vragen de Europeanen om hun misprijzende houding achterwege te laten en op te houden met het rassenonderscheid en de voortdurende kwetsende opmerkingen aan ons adres. We vragen ze ook om hun neerbuigende houding achterwege te laten, want dat schaadt ons zelfbeeld. We houden er niet van om steeds als kinderen te worden behandeld. (...) Lisolo na Bisu 12 Vragenlijst voor de leerlingen

13 Wat verwachten deze Congolezen van de onafhankelijkheid? Hoe zien ze de Europeanen? (positieve en negatieve punten) Hoe zien ze de weg naar de onafhankelijkheid? Hoe reageren ze op het plan van van Bilzen? Tijdens de onafhankelijkheidsplechtigheid staan de toespraken van koning Boudewijn en de Congolese eerste minister Lumumba lijnrecht tegenover elkaar. Stip de belangrijkste verschillen in zienswijze aan en citeer de aspecten waarop elkeen de meeste nadruk legt. Toespraak van Z.M. Koning Boudewijn tijdens de onafhankelijkheidsceremonie in Leopoldstad op 30 juni 1960 (Franstalige versie in Textes et Documents, nr. 123, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Brussel). Met de onafhankelijkheid van Congo wordt er een eindpunt gezet achter het geniale werk van koning Leopold II, dat werk dat hij met onverzettelijke moed ondernam en dat België met volharding verder zette. Deze onafhankelijkheid is een keerpunt, niet enkel in de lotsbestemming van Congo zelf, maar eveneens - en ik durf dit zonder enige twijfel te stellen - voor de toekomst van Afrika. (...). 80 jaar lang zond België zijn beste zonen uit, eerst om het Congobekken te bevrijden van de verfoeilijke slavenhandel die de bevolking teisterde, nadien om de verschillende bevolkingsgroepen die elkaar bestreden samen te brengen in één van de grootste onafhankelijke staten die Afrika ooit had gekend en, ten slotte, om een gelukkiger leven te bieden in de verschillende streken van Congo die u hier vertegenwoordigt, verenigd binnen één Parlement. Op dit historische ogenblik moeten onze gedachten uitgaan naar Lisolo na Bisu 13 Vragenlijst voor de leerlingen

14 de pioniers van de Afrikaanse emancipatie en naar diegenen die van Congo gemaakt hebben wat het vandaag is. Ze verdienen onze bewondering en onze erkentelijkheid want zij hebben de nodige inspanningen geleverd en soms zelfs hun leven gegeven om een groot ideaal te verwezenlijken, ze hebben u vrede gebracht en uw morele en materiële patrimonium verrijkt. Ze mogen nooit worden vergeten, noch door België, noch door Congo. Toen Leopold II van start ging met de grote verwezenlijking die vandaag bekroond wordt, kwam hij niet veroveren, maar kwam hij beschaven. Congo heeft van bij zijn stichting zijn grenzen opengesteld voor het internationale verkeer en België heeft er nooit uit eigenbelang monopolie op gelegd. Congo kreeg spoorlijnen, een wegennet, lucht- en scheepvaartlijnen zodat de verschillende bevolkingsgroepen met elkaar in contact konden komen. Zo werd de eenheid verzekerd en kreeg het land een venster op en toegang tot de wereld. Het opzetten van medische dienstverlening nam vele tientallen jaren in beslag, maar vandaag bent u bevrijd van verwoestende ziekten. Er werden talrijke goed uitgeruste ziekenhuizen gebouwd. De landbouw werd verbeterd en gemoderniseerd. Er werden grote steden gebouwd en overal boekten leefomstandigheden en hygiëne grote vooruitgang. Industriële ondernemingen hebben het beste gehaald uit de voorradige grondstoffen. De economische expansie was aanzienlijk en leidde naar het welzijn van de bevolking en de aanwezigheid van technici onontbeerlijk voor de ontwikkeling van het land. Dankzij de missiescholen en de scholen gesticht door de openbare overheid ging de opvoeding met rasse schreden vooruit en een intellectuele elite is al snel opgedoken. Uw universiteiten zullen snel groeien. Het steeds stijgende aantal gekwalificeerde arbeiders in de landbouw, de industrie, de ambachten, de handel of de administratie zal de individuele ontwikkeling van alle lagen van de bevolking verzekeren, hetgeen de basis van elke echte beschaving vormt. Ondanks de vele inspanningen die we hiervoor hebben moeten leveren, zijn we uiterst gelukkig dit alles aan Congo te hebben geschonken, want deze onmisbare elementen vormen de basisstructuur van een land dat nu op weg is naar zijn ontwikkeling. De grote onafhankelijkheidsdrang die heel Afrika beroert, heeft bij de Belgische overheden ruimschoots gehoor gevonden. Uw bevolking wenst unaniem onafhankelijk te worden en we hebben dan ook niet geaarzeld om deze toe te kennen. Het is nu aan u, Mijne Heren, om te bewijzen dat u ons vertrouwen waardig bent. (...). Toespraak van Patrice Lumumba, eerste minister van minister van landsverdediging van de Republiek Congo, tijdens de onafhankelijkheidsceremonie in Leopoldstad op 30 juni (Franstalige versie in Textes et Documents, nr. 123, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Brussel). Lisolo na Bisu 14 Vragenlijst voor de leerlingen

15 Aan u allen, vrienden die onafgebroken aan onze zijde hebben gestreden, vraag ik om van deze 30ste juni 1960 een illustere datum te maken, een datum die voor altijd in uw hart zal gegrift staan, een datum waarvan u met fierheid de betekenis aan uw kinderen zal uitleggen, opdat die op hun beurt aan hun zonen en kleinzonen de glorieuze geschiedenis van onze vrijheidsstrijd zouden kunnen vertellen. Want deze Congolese onafhankelijkheid, als die vandaag in een overeenkomst met België wordt afgekondigd, bevriend land met wie we als gelijken omgaan, zal door geen enkele Congolees die naam waardig ooit kunnen worden vergeten omdat ze na een heftige, idealistische en dagelijkse strijd werd verworven, een strijd waarvoor we tijd noch moeite hebben gespaard, we hebben ervoor geleden en we hebben er ons bloed voor gegeven. Het was een strijd met tranen, vuur en bloed, we zijn er fier op tot diep in ons hart, want het was een nobele en juiste strijd, een onontbeerlijke strijd om een einde te stellen aan de vernederende slavernij die ons werd opgelegd. Wat we gedurende 80 jaar kolonisatie hebben meegemaakt, dat kunnen we niet zomaar vergeten. Daarvoor zijn onze wonden nog te recent en te pijnlijk. We hebben onmenselijk hard moeten werken voor een salaris waarmee we nog niet eens genoeg voedsel konden kopen om onze honger te stillen, niet genoeg kleding konden kopen, geen degelijk dak boven ons hoofd konden verzekeren of onze kinderen niet konden mee grootbrengen. Er werd ironisch tegen ons gedaan, we werden uitgescholden, we werden de hele dag geslagen, omdat we negers waren. Wie kan vergeten dat er tegen een zwarte jij werd gezegd, niet zoals tegen een vriend, maar omdat het eervolle u enkel voor de blanken was weggelegd? Onze gronden werden afgenomen in naam van een zogezegde wet die echter enkel het recht van de sterkste erkende. We hebben ervaren hoe de wet anders werd toepast voor blanken en voor zwarten, inschikkelijk voor de ene, wreed en onmenselijk voor de andere. We werden verbannen wegens onze politieke of religieuze overtuigingen, we waren bannelingen in ons eigen land; dat is nog erger dan de dood zelf. We hebben meegemaakt hoe er in sommige steden prachtige huizen voor de blanken werden gebouwd, maar slechts gammele hutjes voor de zwarten, hoe een zwarte de bioscoop, het restaurant of de winkels voor Europeanen niet binnen mocht, hoe een zwarte in de buik van het schip sliep, onder de luxecabine van de blanke. Wie, ten slotte, kan vergeten dat onze broeders onder de kogels zijn gevallen of dat ze in het cachot werden gesmeten omdat ze zich niet aan een onrechtvaardig regime wilden onderwerpen? We hebben onder dit alles geleden, beste broeders, wij die nu door uw afgevaardigden zijn aangeduid om ons dierbaar land te leiden, we zijn in lijf en leden én in ons hart door de koloniale onderdrukking getroffen geweest, maar we zeggen u nu: dat is allemaal verleden tijd. De Republiek Congo is uitgeroepen en ons dierbare land is nu in handen van zijn eigen kinderen (...). Lisolo na Bisu 15 Vragenlijst voor de leerlingen