Concepten van de dipool-luidspreker Pasithea en de aansturing ervan. Gezamenlijke ontwikkeling van Temporal Coherence en Hepta Design Audio

Transcriptie

1 Concepten van de dipool-luidspreker Pasithea en de aansturing ervan Gezamenlijke ontwikkeling van Temporal Coherence en Hepta Design Audio

2 Medewerkers aan Pasithea-ontwerp Cris Rutgers (Hepta Design Audio) Ton Nahuijsen (Temporal Coherence) Ron Eijling (Temporal Coherence)

3 Achtergrond spreker Groot muziekliefhebber (3x per maand Concertgebouw) Was gedurende werkzame leven fysicus / olieboer Niet gehinderd door in nek hijgende boekhouders Heeft, als fysicus, een andere kijk op het weergeven van geluid (there is nothing a physicist can t do) Heeft kennis van zowel mechanica als electronica (beide zijn tenslotte onderdeel van de fysica) Streeft naar zoveel mogelijk transparantie in weergave Wil het systeem niet horen

4 Aandachtspunten Afstraalgedrag Tijdgedrag (hoog, midden, laag, combinatie) Stereobeeld (diepte, los van luidsprekers) Detaillering Interactie met versterker Voor het gehoor storende vervormingen / artefacten Eisen aan de versterker / aansturingselektronica

5 Afstraalgedrag Rondstralers, zoals de Diamanten en Pyramides, hebben het beste afstraalgedrag, maar zijn niet goedkoop

6 Doel van Pasithea-ontwerp Muziekweergave van hoge kwaliteit in huiskamer Goedkoper dan Diamant / Pyramide Zoveel mogelijk de positieve punten van de rondstralende systemen overnemen Passief / semi-actief ombouw eenvoudig mogelijk Geen aanpassen aan smaak, systeem mag geen eigen bijdrage leveren (zijn meestal artefacten)

7 Afstraalgedrag Rondstraler is het beste, dipool is second best Afstraalgedrag is 8-vormig

8 Afstraalgedrag Indirecte geluid heeft evenwichtiger klankbalans

9 Correct gedrag in de tijd Het tijdgedrag van een luidspreker is erg belangrijk voor een natuurgetrouwe weergave: we horen in de tijd, niet in frequenties (wijdverbreid misverstand) Hoge eisen aan de eigenschappen van de units Geen verkeerde zuinigheid: kies de meest geschikte units Consequenties voor (passieve) scheidingsfilter Strijdig met scherpe filtering

10 Afmetingen paneel Tussen twee vuren: enerzijds zo groot mogelijk i.v.m. akoestische kortsluiting, anderzijds zo klein mogelijk i.v.m. WAF / vrouwelijke impedantie Compromis: vergelijkbaar houden met elektrostaten en magneplanars Vierkant is meest effectief Maat bepaald door kantelfrequentie laag / midden Vooruitstralende tweeter op oorhoogte

11 Afmetingen baskast Horizontale positionering woofer en piramide erboven om rondstralen te realiseren Akoestische box, dus volume bepalend Zelfde volume als Hepta Sublimis Orator (per woofer) zodat dezelfde correctie kan worden toegepast (beide punten worden later toegelicht) Breedte hetzelfde als paneel Diepte voldoende om woofer in onder te brengen Hoogte volgt dan uit gewenste volume

12 Piramide boven woofer

13 Woofer keuze Stijve aluminium conus Geeft geen blijk van opbreken van de conus Spreekspoel heeft 4 lagen Faseplug houdt spreekspoel langer in het magnetische veld Door open verbinding geen compressie tussen stofkap en pool-plaat Goede ervaringen in topmodel van Hepta

14 Woofer keuze

15 Frequentiekarakteristiek woofer

16 Middentoner keuze Lange slag luidspreker met grote uitslag mogelijk (handig voor dipolen omdat er geen kast is die uitslag beperkt) Stijve aluminium conus met soepele rolrand Lichtgewicht Alu-spreekspoel, koper bekleed Goede impulsweergave Goede ervaringen in meerdere modellen van Hepta

17 Middentoner keuze

18 Frequentiekarakteristiek middentoner

19 Tweeter keuze Groot frequentiebereik (500 Hz tot > 30 khz) Zeer goede impulsweergave (een van de beste) Kwam als beste uit de gehoormatige test voor de AES Workshop in Berlijn (conventie 2017) Erg goede ervaringen in Diamant, Pyramide en meerdere modellen van Hepta (o.a. Sublimis Orator)

20 Tweeter keuze

21 Frequentiekarakteristiek tweeter

22 Impulsgedrag gekozen tweeter (G. Hill)

23 Impulsgedrag verworpen tweeter (G. Hill)

24 Afstraalgedrag Maar gekozen tweeter is dicht aan achterzijde Oplossing: gebruik er twee per unit Heeft tevens voordeel van impedantie (serie)

25 Opbouw prototype (constructie Hepta)

26 Optimale interactie Luidspreker en eindversterker interageren Interactie wordt geoptimaliseerd met vlakke (Ω-se) impedantiekarakteristiek: spanning en stroom blijven zoveel mogelijk in fase; geen terugvoer meer van vermogen van luidspreker naar versterker Kleuring door impedantievariaties bij bijv. buizenversterkers worden zo sterk verminderd

27 (Passief) scheidingsfilter Bij ontwerp (passief) filter moet rekening gehouden worden met - impedantie luidspreker units (in behuizing!) - tijdgedrag - dempingsfactor (veel minder kritisch met impedantiecompensatie (IC)) - rendement van de verschillende units - passieve verzwakking is veel beter na IC omdat units dan Ohms zijn

28 Vlakke impedantiekarakteristiek

29 Tegenstrijdige eisen door faseverschuiving Faseverschil 1,5 1 0, ,5-1 -1,5

30 Achtergrond van impedantiecompensatie

31 Vlakke impedantiekarakteristiek Pas impedantiecompensatie toe op alle luidspreker units Impedantie wordt beschreven door 8-parameter model (gepresenteerd op AES conventie A dam, feb. 1994, te vinden in de AES bibliotheek) Computer optimaliseert parameters op basis van gemeten impedantie (alleen modulus) en berekent benodigde Zobel-netwerk

32 Modellering luidspreker-eenheid

33 Resulterende Zobel-netwerk

34 Modellering luidspreker-eenheid

35 Verzwakking bij IC Aanpassing rendement vereist vaak verzwakking van een unit Als impedantie compensatie is toegepast wordt dit veel eenvoudiger omdat unit + Zobel netwerk als een weerstand mag worden opgevat. Door combinatie van serie- en parallelweerstand kan iedere verzwakking worden gerealiseerd zonder verandering van de impedantie en/of kleuring en/of gevolgen voor de demping van de unit (tijdgedrag!)

36 Verzwakking bij IC (8 Ω)

37 Verzwakking bij IC (8 Ω) Impedantie van gecompenseerde unit is 8 Ω Verzwakking Serieweerstand Parallel weerstand db Ω Ω etc Impedantie blijft 8 Ω!

38 Ontwerp scheidingsfilter met IC IC maakt passieve scheidingsfilter eenvoudiger te berekenen omdat de units door Zobel netwerk als weerstanden mogen worden opgevat Ontwerp scheidingsfilter kan dan eenvoudig vlakke impedantie van het geheel opleveren

39 Tijdgedrag passief scheidingsfilter Om een correct tijdgedrag bij een passief filter te verkrijgen kan eigenlijk alleen eerste orde filtering worden toegepast (met als bijkomend voordeel dat impedantie constant en Ohms blijft) Als op alle luidsprekereenheden IC wordt toegepast is een dergelijk filter bruikbaar mits de eenheden relatief breedbandig zijn Bij frequenties ver boven de wisselfrequentie is tweede orde LDL gedrag aangebracht i.v.m. resonanties van conussen woofer en squawker

40 Impedantiekarakteristiek: resultaat

41 Laagcorrectie Basreflex komt wel diep met continue tonen, maar heeft een beroerd tijdgedrag (diplomatiek gezegd, zie de meting door Mike Turner)

42 Citaat Rene van Es over Estelon YB Music Emotion december 2018: Een track als Wholly Earth is op menig systeem niet te pruimen vanwege het aanwezige laag, de YB gaat diep, heel diep, maar beheerst en nog steeds vol kracht. Hadden meer fabrikanten maar de moed om een reflexpoort achterwege te laten. De weergave gaat in menig huiskamer dan veel egaler klinken.

43 Laagcorrectie Basreflex zou verboden moeten worden (net als al het gebruik van resonanties om een vlakke frequentiekarakteristiek te verkrijgen) Acoustische box heeft wel goed tijdgedrag, maar komt minder diep Oplossing: elektronische correctie spaart kool en geit

44 Laagcorrectie

45 De aansturings-elektronica Bij Temporal Coherence beschouwen we versterkers en luidsprekers niet als gescheiden eenheden, maar als een team dat gezamenlijk een klus moet klaren Daarom kijken we ook naar het gehele systeem (holistische benadering) Dus gaan we nu ook wat aansturings-elektronica bespreken

46 Hoe bepaal je kwaliteit van elektronica? Standaard technieken voor bepalen kwaliteit elektronica zijn: - frequentiekarakteristiek met belastingsweerstand - fasekarakteristiek (soms) - blokgolfresponsie (soms) - intermodulatie (soms) - tone-burst responsie (zelden) - max. vermogen aan belastingsweerstand - gedrag met complexe impedantie (vrijwel nooit) - vervorming, soms als functie van afgegeven vermogen, aan belastingsweerstand bij 1 khz - gehoormatige beoordeling

47 Hoe bepaal je kwaliteit van elektronica? Is dit afdoende? Voor een moderne halfgeleiderversterker is de frequentiekarakteristiek gewoonlijk geen probleem. Gehoormatige beoordeling wordt vaak als subjectief, en dus als onbetrouwbaar, weggezet. Derhalve kijken de meesten naar de vervormingscijfers met een weerstand als belasting.

48 Vervormingscijfers nuttig? Vervormingscijfers van versterkers zijn orden lager dan die van luidsprekers, toch kunnen verschillen tussen versterkers eenvoudig worden waargenomen door er naar te luisteren Apparatuur (geen versterkers) met extreem lage vervormingscijfers (bijv. 0,0008 vs. 0,001%, zelfde merk) hebben een duidelijk verschil in de gehoormatige kwaliteit Veel high-end liefhebbers verkiezen buizenversterkers boven halfgeleiderversterkers ondanks het feit dat de vervormingscijfers van de laatsten veruit superieur zijn

49 Andrzej Dobrucki et. al, Subjective and Objective Evaluation of the Audio Vacuum-Tube Amplifiers, AES Convention, Munich, Germany, May 2009 The subjective and objective evaluation of 5 high-quality vacuum-tube audio amplifiers is presented in this paper. As the reference the professional transistor amplifier has been used. The subjective evaluation has been done by the team of judges and evaluated with the use of the psychoacoustic model. It was found that the best sound quality is obtained by vacuum-tube amplifiers, the worst by the reference amplifier. The results of subjective evaluation are inconsistent with quality assessed by measurement of objective parameters: all amplifiers have comparable quality, but the best is the transistor amplifier because of lowest level of THD+N.

50 Citaat uit Audio Power Amplifiers door Dr. Arto Kolinummi Many transistor amplifiers produce so little harmonic distortion that it is unlikely that it would be the reason for subjective differences between units. This leads to the conclusion that there must be other error sources than those that are usually analysed which have a major effect on audible quality.

51 Belangrijke vaststelling Merk op dat beide auteurs constateren dat er wel degelijk gehoormatige verschillen zijn tussen (hoogwaardige) versterkers, die met luidsprekers hoorbaar zijn, maar dat deze niet consistent zijn met de resultaten van de gebruikelijke metingen.

52 Belangrijke vaststelling Eigenlijk is het te zot voor woorden dat we na 120 jaar geluidsweergave nog steeds geen meetmethode hebben die voorspellend is voor de gehoormatige kwaliteit van audio apparatuur!

53 Citaat uit Audio Power Amplifiers door Dr. Arto Kolinummi Most amplifiers today rely on high global negative feedback. When loop gain is high enough, input circuitry operates at low signal levels, allowing very simple circuits to be used without compromising linearity. This assumption is valid when operation is analysed using a single tone and steady state input signals. However, it is possible that this design philosophy results in amplifiers with poor dynamic, transient and overload recovery performance.

54 Citaat uit Audio Power Amplifiers door Dr. Arto Kolinummi Poor dynamic properties cannot be understood from the evaluation of amplifiers and systems by single tone analysis, which are based on Fourier theory. So we must be overlooking some essential point(s). But which one(s)? Could these be related to those other error sources?

55 Benadering meertraps-versterker met vervorming μ = open-lus versterking (= A 1 A 2 A 3 ) A i = versterking van trap # i d i = vervormingsproducten + voedingsnarigheid + ruis van trap # i

56 Afleiding eigenschappen versterker = A A A d A A A d A A A A d A A d V V in out = d d A d A A d V V in out M d M d A M d A A M d A A A M V V in out = μ = open-lus versterking (= A 1 A 2 A 3 ) A i = versterking van trap # i d i = vervormingsproducten + voedingsnarigheid + ruis van trap # i M = terugkoppelfactor (= 1 + μ )

57 Benadering meertraps-versterker met vervorming om de eigenschappen te berekenen De vervorming, geïntroduceerd door de verschiltrap, wordt integraal versterkt, of, anders gezegd, de verschiltrap zit buiten de terugkoppellus De vervorming van de verschillende versterkertrappen wordt versterkt vòòrdat het door de terugkoppeling wordt verminderd. Hoe verder van de uitgang, hoe zwakker de vervormingsonderdukking Merk op dat dit effect hetzelfde is voor narigheid die vanaf de voedingslijnen in de versterker wordt geïnjecteerd Vervormingsproducten worden, op hun beurt, ook vervormd

58 Denkfout in bekende terugkoppelbenadering De leerboeken vertellen ons dat alle narigheden van een versterker met de factor μ factor worden verminderd Uitgangspunt bij de berekening is dat µ 0 (de open-lus versterking bij lage frequenties) een constante is De afleiding van de formules wordt per parameter gedaan (we houden alles perfect, op één na) Dat gaat alleen goed als je òf, òf, òf hebt, maar in de praktijk is het én, én, én De interacties worden dus ten onrechte- onder het tapijt geveegd

59 Is μ 0 wel een constante? Vervorming ontstaat door een niet-lineaire werklijn We introduceren de lokale versterking m.b.v. de raaklijn aan de werklijn Bij een niet-lineaire werklijn hangt de lokale versterking af van de positie op de werklijn

60 Lokale versterking van een vervormende versterker

61 Is μ 0 wel een constante? Interessante contradictie: als μ 0 een constante zou zijn, zou de versterker niet vervormen, dus hoefden we geen terugkoppeling toe te passen om de vervorming te onderdrukken Als een versterker vervormt (en ik ken er geen die dit niet doet) is μ 0 dus geen constante!!! Daarmee valt de bodem uit alle mooie formuletjes (N.B. Dit hangt samen met voornoemde interacties)

62 Is μ 0 wel een constante? Grappig: we leiden een formule, waarin µ 0 een constante is, af voor de vermindering van de vervorming die ontstaat omdat µ 0 geen constante is! Wiskundig is dit vloeken in de kerk.

63 Is μ 0 wel een constante? In het beste geval krijgen we benaderingsformules. Het is evident dat hoe slechter de benadering (lees: hoe krommer de werklijn van µ 0 ) is, des te slechter de berekeningen de werkelijkheid benaderen. En hoe belangrijker de interacties worden.

64 Wat zijn de gevolgen? Door de niet-lineariteit verschuiven de werkpunten van de individuele versterkertrappen, afhankelijk van de sterkte en de spectrale eigenschappen van het ingangssignaal

65 Hoe kan dit?

66 Hoe kan dit?

67 Wat zijn de gevolgen? Als de hele versterker DC-gekoppeld is verschijnt deze verschuiving ook aan de uitgang (vrijwel alle halfgeleiderversterkers zijn DC-gekoppeld!) De verschuiving neemt snel toe met modulatiediepte van de versterkertrap

68 Afwijking van de gemiddelde collectorspanning als functie van de amplitude van het ingangssignaal

69 Verschuiving van het werkpunt door niet-lineaire eigenschappen van versterkertrap Wordt het effect minder door de versterking ( R c / R e ) lager te maken? Nominale versterking Verschuiving in de gemiddelde collector-spanning 240 1,60 Volt 6, ,46 Volt 10,70 9,83 0,13 Volt 13,22 Minimale waarde (mv) Het effect vermindert wel met een geringere versterking van de trap, maar relatief wordt het slechter. Andere aanpak voor linearisering dan een lage versterking middels emitterweerstand is derhalve noodzakelijk.

70 Verschuiving van het werkpunt door niet-lineaire eigenschappen van versterkertrap De lading op de condensator, die de open-lus bandbreedte van de versterker begrenst, kan veranderen (lokale detectie) en op die manier een geheugen creëren voor de omhullende van het ingangssignaal, dat vervolgens aan de uitgang verschijnt

71 Hoe kan dat nu weer?

72 Hoe kan dat nu weer?

73 Verschuiving van het werkpunt door niet-lineaire eigenschappen van versterkertrap De gesloten-lus bandbreedte verandert continu, waardoor intermodulatie en fasemodulatie ontstaat

74 Lokale versterking van een vervormende versterker

75 Verschuiving van het werkpunt door niet-lineaire eigenschappen van versterkertrap De lading op de condensator, die de open-lus bandbreedte van de versterker begrenst, kan veranderen (lokale detectie) en op die manier een geheugen creëren voor de omhullende van het ingangssignaal, dat vervolgens aan de uitgang verschijnt De gesloten-lus bandbreedte verandert continu, waardoor intermodulatie en fasemodulatie ontstaat Merk op dat beide artefacten veroorzaakt worden door interacties bij de terugkoppeling!

76 Verschuiving van het werkpunt door niet-lineaire eigenschappen van versterkertrap Dit soort artefacten leiden tot een onrustig geluidsbeeld, maar het kan worden verbeterd door de open-lus versterking in de gehele audio-band constant te houden Als bijkomend voordeel kan genoemd worden dat hierdoor ook een korte hersteltijd na oversturing wordt gerealiseerd

77 Hoe kan dat nu weer?

78 Effecten in tijddomein, geïntroduceerd door terugkoppeling Een grotere terugkoppelfactor leidt tot lagere vervormingscijfers, maar kan merkbare tijdversmering introduceren door overshoot

79 Een hoge terugkoppelfactor vermindert vervorming, maar kan resulteren in een verminderd temporeel oplossend vermogen N.B. Dergelijke tijdversmering was bij tweeters duidelijk waarneembaar!

80 Impulsgedrag verworpen tweeter (G. Hill)

81 Effecten in tijddomein, geïntroduceerd door terugkoppeling Een lager vervormingscijfer kan derhalve samengaan met een slechtere temporele resolutie Tijdversmering openbaart zich als verlies aan detail Hier komt het aspect terugkoppeling heeft tijd nodig om te reageren om de hoek kijken

82 Effecten in tijddomein, geïntroduceerd door terugkoppeling Afname van de open-lus versterking met 6 db/oct. geeft de minste tijdversmering, maar beperkt de terugkoppelfactor Stel dat het (gesloten-lus) frequentiebereik (in khz) f max is Stel dat we de terugkoppelfactor < 20 khz constant willen houden Dan is de maximale terugkoppelfactor (en dus ook de narigheid-onderdrukking) f max / 20 bij een helling van -6dB/oct. Linearisering voortrappen derhalve noodzaak, reduceert ook sterk de parasitaire effecten zoals eerder genoemd

83 Invloed van de voeding De (gehoormatige) kwaliteit van een versterker wordt mede bepaald door de kwaliteit van de voeding Zonder stabilisatie is de voedingsspanning afhankelijk van de (momentane) netspanning en het afgegeven vermogen van de eindtrap Daardoor kunnen zonder stabilisatie werkpunten en werklijnen van de voortrappen verschuiven

84 Invloed van de voeding Gestabiliseerde voedingen worden daarom sterk aanbevolen omdat deze voorkómen dat allerlei ongewenste signalen via de voedingslijnen naar binnen sluipen (standaard bij TC) Merk op dat de onderdrukking van dit soort ongewenste signalen slechts marginaal is als deze bij de eerste versterkertrap binnenkomen Voorkomen is beter dan genezen!

85 Aantal (niet alle) effecten die niet gedetecteerd kunnen worden met een meting m.b.v. constante enkele toon signalen Verschuivende werkpunten van de individuele versterkertrappen Ladingsverandering van de afsnij-condensator t.g.v. de verschuivende werkpunten Fasemodulatie door de variabele gesloten-lus bandbreedte Tijdversmering, geïntroduceerd door de versterker Variaties van de voedingsspanningen t.g.v. de wisselende ingangssignaalsterkte / vermogensafgifte Hoe kan dit? Waarom geeft de gebruikelijke meting met continue sinussen niet de juiste antwoorden voor complexe en tijdafhankelijke signalen en het dynamisch gedrag van de versterker? Fourier heeft ons toch geleerd dat dit zou moeten, nietwaar?

86 Fourier theorie en de interpretatie Meneer Fourier (s.s.t.t.) zou zich in zijn graf omdraaien als hij wist hoe onzorgvuldig (zeer diplomatiek uitgedrukt!) er met zijn theorie wordt omgegaan!

87 Fourier theorie en de interpretatie Het correct toepassen van de Fourier theorie vereist dat aan een aantal voorwaarden voldaan is en dan beginnen een paar mensen fase te murmelen...

88 Fourier theorie en de interpretatie Het correct toepassen van de Fourier theorie vereist dat aan een aantal voorwaarden voldaan is, zoals o.a.: - Het systeem dient (ook intern!) lineair te zijn - Het systeem dient tijd-invariant te zijn Een versterker is geen van beide (ons gehoor trouwens ook niet, belangrijke reden waarom we in de tijd horen!) Voor het gemak wordt dit dan maar onder het tapijt geveegd, maar sta dan niet raar te kijken dat je incorrecte resultaten verkrijgt, om niet te zeggen: onzin.

89 Ontwerpen van de elektronica We hebben de aansturings-electronica ontworpen met de aspecten, zoals eerder genoemd, in het achterhoofd Dat leidt dan tot een ander concept dan veelal gebruikelijk is Dan blijkt dat veel opmerkingen van high-end liefhebbers wel degelijk hout snijden en dat gehoormatige verschillen tussen versterkers, evenals de opmerkingen van Kolinummi, begrepen kunnen worden door het soort effecten, zoals hier beschreven, in ogenschouw te nemen

90 Beoordelen van de systemen Wij vinden de gehoormatige beoordeling belangrijker dan metingen omdat: - er duidelijk inconsistentie is tussen gemeten en gehoormatige kwaliteit - we eigenlijk niet weten wat me moeten meten, laat staan hoe Luisteraars met gouden oortjes zijn voor ons- van wezenlijk belang voor onze ontwikkelingen: wij nemen hun kritische opmerkingen zeer serieus en daar hebben we veel van geleerd Want wij proberen wèl begrip op te bouwen wat de redenen zijn van een gehoormatig goede of slechte beoordeling

91 Conclusies Pasithea Het afstraalgedrag van een luidspreker is erg belangrijk voor de totale klankbalans en het stereobeeld Door toepassen van twee tweeters per kanaal is ook dipoolgedrag in het hoog gerealiseerd Rondstralen van lage tonen bereikt door horizontale plaatsing en door piramide boven de woofer te plaatsen Het tijdgedrag van een luidspreker is erg belangrijk voor een natuurgetrouwe weergave: we horen in de tijd, niet in frequenties

92 Conclusies Pasithea Beter tijdgedrag verkregen door keuze tweeter, midden- en lage tonen luidsprekers en elektronische laag-correctie i.p.v. bas-reflex (bas-reflex zou verboden moeten worden, evenals ieder ander ge-(liever: mis)bruik van resonanties om frequentie-karakteristieken recht te trekken) Correct tijdgedrag vereist slappe filtering, maar is mogelijk met geschikte keuze van de units Paneelafmetingen blijft keuze uit twee soorten ellende Relatief eenvoudige ombouw naar semi-actief

93 Conclusies interactie met elektronica Het impedantieverloop van een luidspreker bepaalt voor een belangrijk deel de interactie tussen de luidspreker en de versterker Vlakke impedantiekarakteristiek verkregen door impedantiecompensatie op alle units toe te passen in combinatie met eerste orde filtering Door het concept van de Pasithea te baseren op bovenbeschreven aspecten is het gelukt om een mooi klinkende luidspreker voor de huiskamer te realiseren

94 Conclusies elektronica Maar wel noodzakelijk om elektronica mee te nemen: beschouw het systeem vanuit een holistische benadering De gangbare terugkoppeltheorie is slechts benaderend waardoor interacties worden genegeerd Een versterker voldoet niet aan de basis-eisen om de Fourier theorie (klakkeloos) te mogen toepassen Doet men dat toch dan krijgt men onjuiste resultaten Meerdere constateringen van high-end liefhebbers snijden hout, zoals het constant houden van de open-lus versterking in de audio-band

95 Conclusies gehoormatige beoordeling Ook hebben high-end liefhebbers een punt als ze kritiek hebben op terugkoppeling Het probleem is echter niet de terugkoppeling an sich, maar het te klakkeloos toepassen ervan Hierdoor kunnen door de terugkoppeling juist gehoormatig storende artefacten ontstaan Het ontwerpen van een halfgeleiderversterker die de problemen, die Kolinummi noemt, niet vertoont, vereist een geheel andere aanpak dan veelal gebruikelijk

96 Conclusies gehoormatige beoordeling Vervormingscijfers zijn veelal next to useless De gehoormatige beoordeling van het gereproduceerde geluid is veelal aanzienlijk nuttiger dan metingen We testen nu op de verkeerde dingen Dynamisch gedrag (zoals in muziek voorkomt) wordt gewoonlijk niet bekeken, maar is cruciaal voor ons gehoor Eigenlijk weten we niet wat en hoe we moeten testen om consistentie tussen meten en horen te bewerkstelligen Beoordeling in Music Emotion, februari 2019

97 ?

98 Opmerkingen High-End fora Amplifiers with strong feedback do not sound musical When an amplifier is processing rather error signal than the music, it does not sound natural Amplifiers with a constant feedback margin in the audio band sound better Feedback needs time to react, so it is always too late Amplifiers should be fast (up to 100 V/µs) Amplifiers should have headroom

99 Citaat Rene van Es over TC versterker Music Emotion juli 2017: Zoals het klinkt verwacht je dat de versterker veel meer vermogen heeft dan gespecificeerd, adem komt hij nooit en te nimmer tekort. Terwijl mijn speakers toch echt weg weten met een flinke slok rauwe Watts. Een compliment voor de technicus die de schakeling heeft ontworpen en compromisloos heeft uitgevoerd.