Visitatie en voortgang. Begeleidende notitie bij het rapport van de Visitatiecommissie Cultuurnota

Transcriptie

1 Visitatie en voortgang Begeleidende notitie bij het rapport van de Visitatiecommissie Cultuurnota Gemeente Utrecht Juni

2 Inhoud 1. Cultuurnota en visitatieprocedure Functie en bijdrage van het Visitatierapport Bevindingen Visitatiecommissie in hoofdlijnen Op weg naar Cultuurnota Conclusie

3 1. Inleiding Utrecht ligt op koers met de uitvoering van haar cultuurbeleid. Dat is de belangrijkste conclusie van het rapport van de Visitatiecommissie Cultuurnota En aangezien de cultuurnota een belangrijke pijler onder ons cultuurbeleid is, zijn wij bijzonder verheugd met deze tussentijdse constatering. In deze notitie zullen wij onze cultuurnotacyclus en de visitatie die daar onderdeel van uitmaakt toelichten, onze eerste reactie op het visitatierapport geven en ons vervolgproces richting de volgende Cultuurnota schetsen. Sinds midden jaren negentig maakt Utrecht met het Rijk, de provincie en rijksfondsen op bestuurlijk niveau eens per vier jaar afspraken over de gezamenlijke financiering van culturele organisaties in onze stad: het Cultuurconvenant. Deze overeenkomst maakt onderdeel uit van de bredere gemeentelijke Cultuurnota, waarin de subsidiering van alle culturele organisaties die wij in deze periode ondersteunen is opgenomen. Het besluit over onze financiële inzet is altijd op basis van een artistiek en zakelijk oordeel van een onafhankelijke commissie over de beleidsplannen van de organisaties. Met de stelselmatige inzet op het Cultuurconvenant en de vastgelegde cofinanciering van de convenantpartners is het culturele leven in de stad tot bloei gekomen. Ook in cultuurnotaperiode hebben we ons hiervoor ingespannen, ondanks forse bezuinigingen bij Rijk en provincie. In bedraagt de inzet van de gemeente ten behoeve van het convenant 3,9 mln op jaarbasis, van rijk en fondsen 6,2 mln en van de provincie 0,7 mln. Een bijzonder resultaat: waar de rijksmiddelen ten opzichte van cultuurnotaperiode met circa 25% terugliepen, viel de gemiddelde bezuiniging in de betrokken budgetten voor beeldende kunst, podiumkunst en participatie in onze stad mee en bleef de bijdrage van het Fonds Podiumkunsten aan organisaties in onze stad zelfs op peil. Belangrijke organisaties als het Nederlands Film Festival, Het Filiaal, De Utrechtse Spelen en BAK zijn opgenomen in de basisinfrastructuur van het Rijk. Utrechtse culturele instellingen hebben dus met overtuiging en elan hun plannen voor de periode ingediend en, kan nu worden vastgesteld, in het algemeen op aansprekende wijze en volgens afspraak uitgevoerd. Deze constatering is als tussentijdse evaluatie van ons beleid van belang, én van betekenis voor een kansrijk vervolg in de volgende cultuurnotaperiode. Wij willen dan ook in navolging op de geformuleerde prioriteit in ons collegeprogramma - in de Voorjaarsnota 2015 voorstellen doen over de financiële inzet voor de Cultuurnota op basis waarvan wij met andere partijen in overleg en onderhandeling kunnen treden. 1. Cultuurnota en visitatieprocedure In november 2011 hebben we de nota "Cultuurvisie Open Ruimte" vastgesteld. In deze cultuurvisie schetsten wij onze inzet voor deze periode langs drie hoofdlijnen: 'de stad als podium', 'de stad als creatieve ruimte' en 'de stad als leeromgeving'. In 2012 konden culturele organisaties een meerjarige subsidieaanvraag indienen om een bijdrage te leveren aan de ambities en het beleidskader dat in Open Ruimte is geschetst. De ad hoc Commissie Cultuurnota heeft 88 aanvragen beoordeeld en in mei 2012 haar advies gepresenteerd. Eind 2012 is op basis hiervan de Nota Subsidievoorstellen vastgesteld, waarin de verdeling van meerjarige subsidies voor begunstigde organisaties is vastgelegd. 3

4 Van deze organisaties ontvangen wij jaarlijks, conform de ASV, uiterlijk op 1 oktober een activiteitenplan en begroting voor het daaropvolgende jaar en uiterlijk 1 juni het jaarverslag (inclusief jaarrekening) van het voorgaande jaar. Op basis van goedkeuring hiervan wordt jaarlijks subsidie verleend en vastgesteld. Daarnaast maakt een visitatie van de organisaties die wij subsidiëren in het kader van de cultuurnota halverwege de vierjarige termijn onderdeel uit van de cultuurnotaprocedure. Met deze visitatie willen wij een actueel beeld krijgen van de uitvoering van de beleidsplannen en verwachtingen zoals deze in 2012 door de organisaties zijn geformuleerd. Deze visitatie is in de eerste helft van 2014 uitgevoerd: na uitvoering van het eerste jaar van de cultuurnota, en tijdig genoeg om eventueel bij te sturen voor indiening van het activiteitenplan Eind 2013 hebben wij, op basis van een openbare procedure, een ad hoc adviescommissie samengesteld voor het visitatieproces. In de opdracht aan de commissie hebben we het doel van de visitatie als volgt geformuleerd: De visitatie geeft een stand van zaken van de betreffende instelling. De visitatieprocedure vormt geen beoordelingsmoment met als uitkomst wel of niet subsidiabel. Het kan wel het startpunt zijn van intensiever overleg met deze instelling. De commissie stelt, naast een stand van zaken per instelling, ook algemene beschouwingen op over het Utrechtse culturele veld in zijn geheel. Deze beschouwingen hebben als doel om een tussentijdse blik te werpen op de culturele infrastructuur van de stad. De visitatiecommissie heeft hierbij dezelfde criteria gehanteerd die voor de aanvraag golden: artistiek-inhoudelijke kwaliteit ondernemerschap betekenis voor de stad en wanneer van toepassing: cultuureducatie en/of internationale betekenis In de periode april-mei 2014 heeft de visitatiecommissie 53 instellingen bezocht. Bij elk visitatiegesprek waren minstens twee commissieleden aanwezig. Ter voorbereiding kregen de commissieleden de volgende documenten uit het subsidiedossier van een organisatie mee: De oorspronkelijke aanvraag en advies cultuurnota Activiteitenplannen en begrotingen 2013 en 2014 Het zelfevaluatierapport van de te visiteren instelling Op basis van deze stukken en het gesprek heeft de commissie voor elke organisatie een visitatierapport opgesteld. Vervolgens zijn de rapporten aan de betreffende instellingen gestuurd, waarbij de mogelijkheid werd geboden om te reageren op feitelijke onjuistheden. Na vaststelling is de rapportage op die aangevoerde punten aangepast. 2. Functie en bijdrage van het Visitatierapport 4

5 Wij beschouwen het visitatierapport als belangrijk monitoringdocument halverwege de Cultuurnota De visitatieprocedure dient als een tussenbalans en leidt niet tot een bestuurlijke uitkomst waarin besluiten over specifieke instellingen worden genomen, zoals wel het geval is bij de beoordelingsprocedure van aanvragen. De visitatie heeft dus nadrukkelijk een ander karakter dan de aanvraagprocedure voor een cultuurnotaperiode. Hiervoor is een constructief proces tussen gemeente, commissie en instellingen noodzakelijk. Met de instemming met het visitatierapport halverwege stellen wij geen nieuwe prestatievoorwaarden aan de instellingen en wordt het beleidskader niet gewijzigd. De waarneming in de visitatie is vooral van belang om te bepalen in hoeverre wij in de Cultuurnota op koers liggen en waar zich afwijkingen en knelpunten van betekenis voordoen. Het rapport heeft betekenis als signalerend document over de geleverde prestaties in kwaliteit en kwantiteit. Op basis van het rapport stellen wij vast dat de instellingen grotendeels op koers liggen in de uitvoering van de activiteitenplannen passend in de subsidieaanvraag waarover het college in september 2012 heeft besloten. In geval van belangrijke afwijkingen wordt met de instelling nader overlegd over specifieke oorzaken, aanpak en mogelijke maatregelen. Uiteraard zullen wij in die gevallen waar nodig nadere afspraken met de betrokken instellingen maken om te bezien hoe activiteiten en budget (weer) in balans kunnen worden gebracht. Tenslotte is het visitatierapport van belang voor de opdracht aan de adviescommissie die de aanvragen voor de volgende Cultuurnota zal gaan beoordelen. De beleidsplannen zullen uiteraard het belangrijkste informatiedocument voor deze adviescommissie zijn, maar daarnaast stellen wij het visitatierapport aan deze commissie beschikbaar. Eventuele reacties van instellingen op het visitatierapport maken hier integraal onderdeel vanuit. Tevens zijn wij voornemens om leden van de visitatiecommissie te vragen om deel te nemen aan de commissie die de aanvragen voor de cultuurnotaperiode zal beoordelen, om continuïteit in advisering te borgen. 3. Bevindingen Visitatiecommissie in hoofdlijnen De visitatiecommissie heeft over alle organisaties die zij heeft gevisiteerd een rapport opgesteld. Op basis hiervan heeft de commissie vervolgens beschouwingen geformuleerd, waarin zij ingaat op algemene trends en ontwikkelingen. Hieronder geven wij een eerste reactie op de bevindingen van de commissie. Wij zijn verheugd met de positieve noties van de commissie en de aandachtspunten die aansluiten bij het Coalitieakkoord. De belangrijkste constatering is uiteraard dat de instellingen op koers liggen met de uitvoering van de Cultuurnota , die onmiskenbaar in een lastige economische periode valt. Andere ontwikkelingen baren zorgen. In die gevallen zullen we onderzoeken wat de mogelijkheden in de huidige cultuurnotaperiode zijn om binnen de bestaande kaders hierop te reageren. Daarnaast bevatten de opmerkingen en aanbevelingen van de commissie belangrijke input voor de uitgangspunten die wij eind 2015 voor Cultuurnotaperiode zullen formuleren. - De commissie doet een duidelijke oproep aan het gemeentebestuur: houd vast aan de meerjarige hoofdlijnen die zijn uitgezet. Wij onderschrijven dit van harte. Niet voor niets kijkt de cultuurvisie Open Ruimte van 2012 vooruit tot

6 - Utrecht profileert zich als stad van kennis en cultuur. Artistiek-inhoudelijke kwaliteit is onontbeerlijk om dit inhoud en betekenis te geven, ook wanneer het gaat om grootschalige publieksmanifestaties. Zonder dit zouden manifestaties als inwisselbare, eenmalige feestjes worden ervaren. Stad van kennis en cultuur zou een holle betekenis krijgen; geen unieke signatuur zijn waarmee Utrecht zich (inter)nationaal kan profileren. Dit gedijt in een klimaat waar ruimte is voor zowel onderzoek en experiment als grote publieksmanifestaties. Daarom koesteren we het beeld dat de commissie schetst van een stad waar ruimte is voor reflectie, onderzoek, ontwikkeling, experiment en vernieuwing. Een stad waar reflecteren, produceren en presenteren van gelijkwaardig belang zijn, en door continue wisselwerking niet zonder elkaar kunnen. - Wel vinden wij het dan zorgelijk dat de visitatiecommissie constateert dat met name in de podiumkunstensector talentontwikkeling onder druk staat. Het Rijk heeft hier sterk op bezuinigd door productiehuizen uit de basisinfrastructuur te schrappen. We onderkennen de aanleiding die aan deze keuze ten grondslag lag: een scheve verhouding tussen aanbod en afname, en pleiten er dan ook niet voor om dit onverkort terug te draaien. Maar wij vinden het van belang dat Utrecht de kans en stimulansen biedt om talenten maximaal te ontwikkelen en te benutten. Wij zullen ons dan ook gaan beraden op mogelijkheden om, binnen bestaande kaders, jong talent te binden aan en behouden voor de stad en de keten van (kunstvak)opleiding tot professional te borgen. - De commissie adviseert om, na het verlies van de nominatie voor Culturele Hoofdstad van Europa 2018, een nieuwe invulling aan de internationale ambitie te geven. Wij onderschrijven dit advies; het vergroten van de internationale betekenis van Utrecht is en blijft een van de doelstellingen van het Programma Cultuur. Wij streven ernaar om, in samenwerking en afstemming met relevante partners in de culturele en creatieve sector en het bedrijfsleven en als de provincie Utrecht, Universiteit Utrecht, Hogeschool voor de Kunsten Utrecht en Hogeschool Utrecht, een nader uitgewerkt voorstel te formuleren voor 2015 en de jaren daarna. - De commissie mist verbindende, organisch gegroeide regiefuncties in het veld. Binnen sommige disciplines bestaan deze wel, maar over de gehele sector gezien rijst er geen eenduidig beeld op. Dit valt ook niet af te dwingen. Wel kunnen wij ernaar streven om in een constructieve dialoog met de culturele sector te blijven. Ook zullen wij de grotere instellingen bevragen op hun voortrekkersfunctie in het veld. - Vanaf schoolseizoen stellen wij een deel van het beschikbare budget voor cultuureducatie beschikbaar voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs. De visitatiecommissie constateert dat nu veel culturele organisaties gelijktijdig aan het uitvinden zijn hoe ze hun aanbod kunnen aanbieden aan scholen en hun besturen. De commissie vreest dat dit zal leiden tot versnippering van kennis over cultuureducatie. Wij zullen deze constatering betrekken bij onze monitoring en evaluatie van het nieuwe beleid. - Het belang dat de visitatiecommissie hecht aan voldoende en goed geoutilleerde filmzalen in de stad wordt ook onderschreven in ons coalitieakkoord, en wij zullen ons hiervoor dan ook inzetten. - Cultureel ondernemerschap is en blijft voor ons een belangrijk thema. De bedrijfsvoering dient efficiënt en flexibel te zijn zoals past in deze tijd met wisselende kansen en mogelijkheden en een groter beroep wordt gedaan op de verwerving van eigen inkomsten uit recette, verhuur, particuliere fondsen of sponsoring. Daar tegenover staat dat wij met de subsidie vier jaar financiële zekerheid bieden op basis waarvan de jaarplannen kunnen worden uitgevoerd. Na een roerige periode met bezuinigingen op voornamelijk landelijk en provinciaal niveau moet de sector zich herijken. Enerzijds schetst de commissie een weerbare en veerkrachtige 6

7 sector. Anderzijds maakt de commissie zich zorgen over de belasting van organisaties. De artistieke drive, en de wil tot verdieping, vernieuwing en verbreding, zijn groot. Daar komt bij dat de prestatie-eisen van Rijk en fondsen zich veelal richten op output: presentaties en publieksbereik. Deze combinatie leidt tot hoge ambities, terwijl anderzijds de bedrijfsvoering onder druk staat vanwege een veranderende markt en subsidiemogelijkheden. Organisaties zullen bij het formuleren van hun ondernemingsplannen een goede balans tussen het beoogde en het mogelijke in acht moeten nemen. Ten behoeve van een passende bedrijfsvoering van instellingen hanteren wij als norm voor de toegestane algemene bedrijfsreserve 15% van de omzet. In het voorjaar 2014 hebben wij gezorgd voor de totstandkoming van twee kredietvormen, de Utrechtse Cultuurlening en de Borgstelling Broedplaatsen, waardoor zowel ondernemingsfinanciering als locatiefinanciering een steun in de rug hebben gekregen. - Bij dit ondernemerschap hoort ook de constatering van de commissie dat de kennis van doelgroepen en publiek, en het voeren van specifiek (marketing)beleid op het bereiken hiervan, nog kan worden versterkt. Daarnaast is aandacht voor diversiteit niet alleen vanuit dit oogpunt van belang, maar door dit te incorporeren in artistieke inhoud en programmering zal dit ook leiden tot artistieke vernieuwing. Deze inclusieve benadering van diversiteit sluit aan bij ons coalitieakkoord. 4. Op weg naar Cultuurnota Het is van belang om tijdig en herkenbaar in te zetten op het vervolg van een profijtelijk Cultuurconvenant voor de periode Wij hebben in het Coalitieakkoord aangegeven naar middelen te zullen zoeken om de voorgenomen bezuinigingen in de nieuwe Cultuurnotaperiode te repareren. Wij zetten in op continuering van de huidige financiële inzet om de culturele infrastructuur in stand te houden en zo ook uitdrukking te geven aan de prioriteit van Stad van Kennis en Cultuur. Ook de verruiming van programmeringsgelden voor de wijkcultuurhuizen past in het algemene streven om de basis van de Cultuurnota te behouden en zelfs te versterken. De cultuurnota is een voortgaande cyclus, waarbij de opmaat naar de cultuurnotaperiode binnenkort alweer van start gaat. De planning hiervoor, waarbij we aansluiten bij de cyclus van het Rijk, ziet er als volgt uit: Rijk 25 juni 2014 Verkenningen Raad voor Cultuur (beschrijving trends in cultuursector, in aanloop naar advisering van de Raad over het cultuurbeleid voor de periode ) 1 ste kwartaal 2015 Adviesaanvraag Minister van Cultuur aan Raad voor Cultuur, op basis van omschrijving uitgangspunten van MinOCW voor cultuurnotaperiode Gemeente Utrecht Start overwegingen uitgangspunten voor cultuurnota

8 2 de kwartaal 2015 Advies Raad voor Cultuur over cultuurbeleid de kwartaal 2015 Publicatie subsidieregeling basisinfrastructuur de kwartaal 2015 Start aanvraagprocedure basisinfrastructuur Uiterlijk januari februari 2016 Besluitvorming financiële inzet cultuurnota Publicatie uitgangspunten en subsidieregeling cultuurnota Installeren Adviescommissie Cultuurnota Deadline (o.v.b.) aanvraagprocedure beleidsplan De tijdige bepaling van de financiële inzet in de Voorjaarsnota 2015 is zowel van belang voor de opdracht van de nieuwe adviescommissie Cultuurnota , die wij eind 2015 of uiterlijk januari 2016 instellen, als voor het strategische overleg met rijk, fondsen en provincie over de financiële inzet van partijen voor de Utrechtse culturele instellingen. Dit overleg komt in de loop van 2015 op gang en concrete afspraken worden gemaakt vóór het zomerreces 2016 en bevestigd bij de goedkeuring van de begrotingen 2017 van de betrokken overheden. Over de subsidieaanvragen plannen brengt onze Adviescommissie Cultuurnota in het tweede kwartaal 2016 advies uit aan het college. Op basis daarvan nemen wij een besluit over de subsidieverdeling tussen de positief beoordeelde instellingen binnen het financiële kader, onder voorbehoud van de goedkeuring van de Programmabegroting 2017 door de gemeenteraad. In dit het verdeelbesluit speelt ook de financiële inzet van rijk, fondsen en provincie een rol. 5. Conclusie Het rapport van de visitatiecommissie geeft een goed overzicht van onze Cultuurnota Uit het rapport spreekt overwegend een innoverende, veelzijdige, weerbare sector, een sector om trots op te zijn en waarmee wij onze naam van stad van kennis en cultuur waar kunnen maken. Het visitatierapport geeft de instellingen instrumenten in handen om de kwaliteit van de activiteiten gestructureerd te versterken. Wij verwachten de resultaten hiervan ook terug te zien tijdens de beoordeling van de aanvragen in het kader van de Cultuurnota De commissie doet echter ook een duidelijke oproep aan ons, om vast te houden aan de hoofdlijnen van beleid en een publiek debat hierover in ruime kring te faciliteren. Dit nemen wij zeker mee wanneer we de uitgangspunten voor de cultuurnotaperiode gaan opstellen. 8