Rolstoelvaardigheid en Sport

Transcriptie

1 Rolstoelvaardigheid en Sport

2 Colofon Uitgave: Maart 2002 Redactie: Docententeam ROVAS Eindredactie: Afdeling Kaderondersteuning NebasNsg Coördinatie: CIOS-Extern Arnhem, Petra Bottemanne Vormgeving: CIOS-Extern Arnhem, Petra Bottemanne 2002 NebasNsg Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand of openbaar gemaakt in enige vorm of enige wijze, zonder vooraf toestemming van de Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

3 Gegevens deelnemer cursus Rolstoelvaardigheid en Sport Naam: Adres: PC/Plaats: Telefoon: Geboortedatum: Aard van beperking: Heeft u een eigen rolstoel? Ja, ik hen een ADL (Algemeen Dagelijks Leven)-rolstoel Ja, ik heb een sportrolstoel. Het merk/type is: Waar gebruikt u de rolstoel voor? Alleen voor dagelijks gebruik Alleen om in te sporten Beide bovenstaande Wat zijn uw ervaringen met rolstoelvaardigheid? Ik heb les gehad in revalidatiecentrum: (naam centrum invullen) Ik heb nog nooit les gehad in rolstoelvaardigheden Anders, namelijk: Doet u al aan sport? Ja, namelijk Nee, maar ik zou graag willen Ik weet nog niet welke sport ik wil doen. De achterkant van deze bladzijde kunt u gebruiken voor verdere opmerkingen en/of vragen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

4 NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

5 Sporten in een rolstoel? Lekker actief bezig zijn met je lijf, grenzen verleggen en gezamenlijk een doel bepalen. Stuk voor stuk redenen om te gaan sporten. Ook als je in een rolstoel zit. Juist als je in een rolstoel zit. Helaas is dit niet voor iedere rolstoeler vanzelfsprekend. De stap om te gaan sporten wordt vaak gedwarsboomd door zeer reële twijfels. Wat zijn mijn mogelijkheden? Welke sport is voor mij geschikt? War kan ik die beoefenen? Vragen die je na deze cursus al lang vergeten bent, want welke sporten voor jou zijn weggelegd lees je in dit verhaal. Door samen te oefenen word je al gauw behendiger in je rolstoel. Spelend leren en sportief bezig zijn staan hierbij voorop. Er zal een wereld van mogelijkheden voor je opengaan, want er kan meer dan je denkt. Iedereen kan op zijn eigen niveau deelnemen. Prestatie wordt niet gemeten in doelpunten, maar in meedoen, plezier en vooruitgang. Deze cursus biedt meer dan uitsluitend praktijkervaring. In deze map kun je informatie vinden over waar je in jouw omgeving terechtkunt voor een persoonlijk sportadvies en informatie over alle regionale sportclubs met een aangepast sportaanbod. Veel takken van sport kunnen in een rolstoel beoefend worden. Enkele van deze rolstoelsporten zal je in jouw omgeving terugvinden. Om je een beeld te geven welke rolstoelsporten er eigenlijk bestaan, zit er in deze map van elke rolstoelsport één pagina met specifieke informatie. Zo kun je je goed oriënteren. Jouw sport zit er zeker bij! Tijdens deze cursus leer je allerlei rolstoelvaardigheden die je bij het sporten ook gebruikt. Hoe meer je oefent, hoe beter het zal gaan. Zo leer je snel draaien, rijden en balanceren, zodat je vol zelfvertrouwen kunt kiezen voor de sport die jij wilt doen. Je zult merken hoe groots het voelt om lekker samen te sporten. Eenmaal sportief aan de slag en je zult zeggen: rolstoelsport is mijn sport! Overigens, voor het leescomfort spreken we in dit boek over zijn en hem, kortom we kiezen voor de mannelijke vorm. Vanzelfsprekend is de inhoud van de cursus minimaal even vrouwelijk als mannelijk. In sport zijn we tenslotte allemaal gelijk! NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

6 NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

7 Inhoudsopgave Persoonlijke gegevens...3 Inleiding Warming-up Oefeningen Algemene vaardigheden Rolstoel en zithouding Rijden Draaien Balanceren Vallen Drempels nemen Transfers Specifieke vaardigheden Rolstoelsporten Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten, NebasNsg Atletiek Badminton Basketbal Dansen Handbiken Hockey Quadrugby Tennis Wheelen Overige sporten Informatie Aanvraag sportrolstoelen...51 NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

8 NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

9 1. Een warming-up? Dat heb ik niet nodig! NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

10 Veel (valide) sporters zijn er van overtuigd, dat zij geen warming-up nodig hebben en willen zo snel mogelijk beginnen. Niet van dat slappe gedoe vooraf.. en zeker niet zonder bal! Maar of je nu incidenteel of dagelijks sport,het blijft belangrijk dat je daarbij goed voor je lichaam zorgt. Als je je lichaam niet te vriend houdt kun je wel eens vervelende blessures oplopen, waardoor je misschien voor langere tijd niet kunt sporten. Daarom heeft iedere sportliefhebber een hekel aan blessures. Een slimme sporter zorgt goed voor zijn lichaam en doet een warming-up. Als je echt goed bezig wilt zijn doe je ook na het sporten enkele rekkingoefeningen. Acuut stoppen met sporten kan namelijk ook blessures veroorzaken. Door na de activiteit een paar van de oefeningen te doen geef je je lichaam de kans op verantwoorde wijze van de inspanning bij te komen. Dit heet een cooling-down. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

11 1.1. Warming-up oefeningen Oefening 1 Een goede oefening om het programma mee te beginne is de roei-oefening. Je komt met de romp naar voren, terwijl de armen voorwaarts gestrekt zijn. Terwijl je nu weer met de romp naar achteren gaat maken de armen de roeibeweging af. Deze oefening herhaal je een paar keer, om het lichaam voor te bereiden op de activiteiten die zullen volgen. Oefening 2 Dit is een algemene oefening die de bloedcirculatie in het gehele lichaam aanzet. Je zit rechtop in de stoel met de voeten naast elkaar op de grond. De linkerknie wordt opgetrokken en met rechterelleboog aangetikt; je zet de linkervoet terug op de grond en je komt tegelijkertijd rechtop zitten. Daarna de rechterknie optrekken en met de linkerelleboog aantikken. Oefening 3 De beide voeten staan op de grond (of op de voetenplaten). De armen zijn gekruist en steunen met de onderarmen op de knieën. Nu de hielen van beide voeten zo hoog mogelijk optrekken, terwijl de tenen op de grond blijven staan. Dan laat je de hielen weer tot op de grond zakken en trek je de tenen op. Deze oefening doe je een paar keer. Oefening 4 Dit is een uitbreiding van oefening 1, waarmee je: de toe- en afvoer van het bloed in de onderbenen en de voeten stimuleert; de beweeglijkheid van de enkels ontwikkelt; de kuitspieren (die alleen over het enkelgewricht lopen) rekt; de spieren van het onderbeen oefent. Je zet de hielen op de grond en trekt de tenen van beide voeten op (buigen) en strekt ze weer naar beneden (strekken). Dan probeer je de buitenrand van de voeten op te trekken, gevolgd door de binnenrand. Dit doe je een paar keer en dan draai je cirkels met je voeten, terwijl je knieën op hun plaats blijven. Eerst in de ene richting, daarna in de andere. Je maakt het moeilijker door de voeten tegelijkertijd in tegengestelde richting te laten draaien (coördinatieoefening). NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

12 Oefening 5 Ga ontspannen rechtop zitten, maar een stukje van de leuning af. Strek je knieën om de beurt, terwijl je de tenen van het been dat je strekt naar je neus laat wijzen. Dit is een goede oefening: voor het oefenen van de spieren aan de voorzijde van het dijbeen; voor het rekken van de spieren aan de achterzijde van het dijbeen; om een strekbeperking in het kniegewricht tegen te gaan. Oefening 6 Trek de benen met gebogen knieën één voor één op. Je mag hierbij helpen met je handen. Je probeert de knie zo dicht mogelijk naar de borst toe te trekken.deze oefening ontwikkelt de beweeglijkheid van de heupen. Oefening 7 Een prima oefening om: de beweeglijkheid van de gehele wervelkolom in de buigrichting te behouden of te vergroten; de rugspieren in het lendegebied te rekken. Je gaat goed rechtop zitten, met de voeten plat op de grond. Nu laat je de romp rustig naar voren komen, tot de neus tussen de knieën is. Even vasthouden en weer rechtop komen zitten. Oefening 8 Voor deze oefening zit je weer rechtop, een beetje van de leuning af. De voeten staan naast elkaar, de armen zijn gevouwen voor de borst. Terwijl je rechtop blijft zitten en zover mogelijk naar links draait, zet je tegelijkertijd de linkervoet een pas naar voren (om het bekken op zijn plaats te houden). Je draait terug en zet de voeten weer naast elkaar. Dan draai je zover mogelijk naar rechts en zet je rechtervoet tegelijkertijd naar voren. Deze oefening wordt gedaan om de beweeglijkheid van de gehele wervelkolom in de draairichtingen te ontwikkelen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

13 Oefening 9 Je zit rechtop en ontspannen. Nu span je je buikspieren maximaal aan. Intussen haal je gewoon en regelmatig adem. Even vasthouden en langzaam weer ontspannen. Het gevoel van het aanspannen van de buikspieren kan je leren door in liggende uitgangshouding het hoofd zelf op te tillen. Als je de handen op de buik legt voel je de spanning van de buikspieren. Oefening 10 Je zit rechtop, los van de leuning. De armen hangen ontspannen, losjes vanaf de schouders. Dan de beide schouders optrekken (hoofd tussen de schouders), gevolgd door het zo ver mogelijk naar beneden trekken van de schouders. Vervolgens trek je beide schouders naar voren en daarna zo ver mogelijk naar achteren. Na deze bewegingsrichtingen maak je met beide schouders zo groot mogelijke cirkels. Eerst in de ene, dan in de tegenovergestelde richting. Met deze oefening bereik je: een ontspanning van het nek-schoudergebied (de schouders hebben de neiging oom opgetrokken en naar voren te staan); het rekken en oefenen van een aantal nek-, arm-, schouderblad- en rompspieren. Je maakt de oefening moeilijker door beide schouders tegelijkertijd in tegenovergestelde richting te bewegen. Oefening 11 Ga rechtop zitten, een stukje van de rugleuning af. Je laat de schouders hangen. Je vouwt de handen en brengt ze (met zoveel mogelijk gestrekte ellebogen) zover mogelijk omhoog en naar achteren. Wanneer de armen hoog zijn, zijn de handpalmen naar boven gekeerd. De schouders blijven hierbij zoveel mogelijk ontspannen. Door deze oefening kan je: ondermeer de grote borstspier (loopt van de borstkas naar de bovenarm) rekken; de beweeglijkheid van de schouders in voorwaartse richting (buiging) handhaven of vergroten. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

14 Oefening 12 Kom los van de rugleuning zitten, rechtop. De schouders zijn ontspannen, de onderarmen gekruist voor de borst. Terwijl de schouders gebogen blijven, beweeg je beide armen naar achteren. Daarna breng je de onderarmen weer gekruist voor de borst. Deze oefening wordt gedaan om de beweeglijkheid van de schouders in achterwaartse richting (strekking) te handhaven of te vergroten. Oefening 13 Om de beweeglijkheid van het schoudergewricht in drie verschillende richtingen te ontwikkelen kun je de volgende oefeningen doen. Je laat de schouders ontspannen hangen en je legt de handen in de nek, terwijl je de ellebogen naar achteren trekt. Blijf hierbij goed rechtop zitten. Leg beide onderarmen op de rug en probeer nu met je ene hand de elleboog van je andere arm te pakken. Blijf rechtop zitten en houd je schouders ontspannen. Probeer je linkerhand zover mogelijk op je rechterschouder te leggen en de rechter hand op je linkerschouder. Opnieuw geldt: goed rechtop blijven zitten! Oefening 14 Je zit rechtop met ontspannen schouders. Buig je hoofd naar voren, met de kin dicht bij de borst. Draai je hoofd naar links en daarna naar rechts. Je doet deze draaibeweging een paar maal en dan kom je terug in uitgangspositie. Door deze oefening ontwikkel je de beweeglijkheid van de nekwervels in de buigrichting en in de draairichting. Oefening 15 Je houdt de armen gekruist voor de borst, de linkerhand op de rechterschouder, de rechterhand op je linkerschouder. De schouders zijn ontspannen. Je beweegt je hoofd rustig naar links (met linkeroor richting linkerschouder, maar niet de schouders optrekken), terwijl je recht vooruit blijft kijken. Terug en rustig het hoofd naar rechts bewegen (rechteroor richting rechterschouder). Vervolgens draai je terug en beweeg je je hoofd naar links. Het doel van deze oefening is: NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

15 het in zijwaartse richting ontwikkelen van de beweeglijkheid van de nekwervels; het rekken van de spieren die lopen van de achterzijde van het hoofd naar de schoudertoppen; het ontspannen van het nek-schoudergebied. Oefening 16 Je kijkt vooruit, terwijl je rechtop en ontspannen in je stoel zit. Draai het hoofd zover mogelijk naar links, terwijl de schouders en de rug op dezelfde plaats blijven. In de eindstand buigt het hoofd naar voren ( ja-knik ). Nu hef je het hoofd en draait het naar rechts, waarbij je in de eindstand de ja-knik geeft. Door deze oefening werk je aan de beweeglijkheid van de nekwervels in de draairichting. Door de volgende oefening kan men daarbij ook nog een ontspanning van de nekschouderlijn links en rechts realiseren. Draai het hoofd eerst zover mogelijk naar links. In de eindstand buig je je hoofd naar voren en draai je met de kin langs de borst en eindig je in de eindstand. Maak hiervan een soepele beweging, die je losjes en rustig uitvoert. Oefening 17 Je zit rechtop, met de rug tegen de leuning en met de voeten naar elkaar op de grond. Nu span je de buik- en de rugspieren aan, je gaat als het ware nog rechter op zitten. De schouders blijven laag. De schouders blijven laag en worden wat naar achteren getrokken. Trek je kin in en je kruin wijst naar het plafond. Even vasthouden en de spanning van de spieren voelen, daarna langzaam ontspannen. Zo oefen je: het spierkorset rond de lage rug; de beweeglijkheid van de wervelkolom in de strekrichting. Oefening 18 Bij deze oefening ga je lekker rechtop tegen de stoelleuning aanzitten. De onderarmen en de handen liggen gesteund. Terwijl de ellebogen en de schouders op hun plaats blijven draai je je onderarmen en je handen, zodat afwisselend de buiten- en binnenzijde van de handen boven zijn. Dit is een prima oefening om de beweeglijkheid tussen het spaakbeen en de ellepijp in de onderarmen te trainen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

16 NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

17 2. Algemene vaardigheden NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

18 2.1. Rolstoel en zithouding Een gemiddelde rolstoel moet tegemoetkomen aan zoveel mogelijk mensen, die zelf op hun beurt weer niet voldoen aan de gemiddelde maat. Ieder mens is immers uniek en heeft zijn eigen mogelijkheden en beperkingen. Bij het kiezen van een rolstoel spelen ook andere factoren een rol en stuit men vaak op financiële, constructieve, praktische en esthetische moeilijkheden. Voor de rolstoeler zelf is het zeker in het begin erg moeilijk om te bepalen welke rolstoel de juiste keuze is. Ervaring en informatie spelen daarbij een grote rol. Schroom niet om je rolstoelleverancier of therapeut (nogmaals) om advies te vragen. Ook als je na enige tijd nog zaken veranderd wilt hebben. De juiste afstelling van de rolstoel helpt een natuurlijke zithouding aan te nemen.zo voorkom je (rug)pijn en creëer je optimale bewegingsmogelijkheden. Als je gaat sporten is het belangrijk een goede zithouding te hebben om blessures te voorkomen en het sportplezier te vergroten. Om er zeker van te zijn dat je een goede start maakt, besteden we in het begin van deze cursus veel aandacht aan de rolstoel en de zithouding. Rolstoelverkenning (individueel en in de groep) verschillen in rolstoelen en frames verschillen in afstelling rolstoel, afhankelijk van beperking en gebruik mogelijkheid van verstellen van wielen stand van wielen verschillende zitkussens manieren van inklappen van een rolstoel in hoogt verstelbare rugleuning verwijderbare en verstekbare armleuningen vaste, opklapbare of geheel verwijderbare voetsteunen spaakbeschermers Zithouding en rolstoelafstelling NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

19 CHECKLIST Zithouding Met opgerichte romp actief zitten, waarbij het bekken voorover gekanteld is. Zithoogte De dijbenen rusten op het zitkussen, maar vooraan moet nog makkelijk een platte hand onder de dijen gestoken kunnen worden. Bovendien moet de rolstoeler in staat zijn iets van de grond op te rapen. Zitkussen Dit moet lang genoeg en comfortabel zijn en daarnaast ruimte laten tussen knie en kussen. Vulling van het kussen regelmatig laten vervangen. Zitwig Dit is de hoek tussen het zitvlak en de rugleuning. Door de juiste zitwig wordt een natuurlijke zithouding met voorover gekanteld bekken bereikt. Zitbreedte Knellen mag natuurlijk niet, maar het mag ook niet breed zijn, anders ga je teveel naar één kant zitten. De juiste afmeting is: één vinger ruimte links en rechts tussen benen en kledingbeschermer. Houd bij de eventuele aanschaf van een stoel rekening met ruimte voor dikke winterkleding. Zitdiepte Een te lage zitdiepte kan rugpijn veroorzaken. Bij te hoge, te lage of te korte zitdiepte gaan de benen slapen. Bij de juiste zitdiepte is de speling tussen knieholte en zitkussen 2 tot 3 vingers groot. Dit geldt zowel voor ADL als voor de sportrolstoel. Armlegger Voorkom opgetrokken schouders door te hoog ingestelde armleggers. Zorg dat ze lang genoeg zijn, anders gaat men ergens anders op steunen. Voor sportrolstoel bij voorkeur kunststof of pvc-bekledingbeschermers. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

20 Rugleuning De stand van de rugleuning moet zo recht mogelijk zijn en steun geven in de lenden. De hoogte van de rugleuning is afhankelijk van de beperking. Bij een dwarslaesie moet de rugleuning tot boven de laesie reiken, anders voelt de rolstoeler zijn leuning niet. De voorkeur geniet bij sportrolstoelen geen duwhandvatten te gebruiken. Ook rugleuningframebuizen die boven de oksel uitkomen worden afgeraden. Mochten duwhandvatten toch noodzakelijk zijn, dan kan men het beste in hoogte verstelbare nemen, die tegen de rugleuning-framebuizen (naar achteren) gemonteerd worden. Wielafstelling Door de wielen in verschillende standen te plaatsen kan je een rolstoel stabieler of labieler maken. Hoe labieler, hoe wendbaarder. Let er bij de stand van de voorwielen op, dat als zij draaien, ze de hielen van de rolstoeler niet kunnen raken. Het balhoofd van de wielen moet haaks (90 ) op de grond staan. Dit geldt ook als het frame sterk in een wig staat. Camberstand Dit is de hoek van de achterwielen ten opzichte van het frame. Deze hoek moet minstens 3 graden zijn bij sportrolstoelen. ADL-stoelen mogen naar voorkeur van de gebruiker worden afgesteld. Voordelen van een schuine wielenstand (vnl. bij sportrolstoelen) zijn: lichter en sneller draaien; betere hand/vingerbescherming; minder snel zijwaarts omslaan; betere grip op de hoepels. Door de schuinere wielenstand wordt de rolstoel wel breder. Voetenplank Een goede afstelling van de voetenplank zorgt voor de juiste zithoogte. Hierbij mogen de voeten nooit bengelen. Fixatiegordels Dit zijn meestal kunststof gordels met klittenband, die gebruikt worden om bepaalde delen van het lichaam, zoals romp of benen, in de rolstoel te fixeren. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

21 Aandrijfhoepels De keuze van de aandrijfhoepels is erg belangrijk, vooral op een ADL-stoel. De hoepels moeten onder alle omstandigheden optimaal grip geven. Aangepast aan de mogelijkheden die de beperking biedt onderschrijven we de volgende uitvoeringen: metaal verchroomd RvS roestvrij staal aluminium gecoat aluminium chrome plastic (PVC) metaal, rubber gevulkaniseerd metaal met haaks openstaande haakjes rubber overtrek metaal met kogelknoppen NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

22 2.2. Rijden Verschillende slagtechnieken Er zijn verschillende slagtechnieken die je kunt gebruiken om in een rolstoel te rijden; de een is effectiever en efficiënter dan de ander. Hieronder geen we in het kort de drie meest gebruikte technieken weer. Waarschijnlijk herken je je eigen techniek er ook in. De meeste rolstoelers gebruiken de verschillende technieken door elkaar, afhankelijk van waar ze mee bezig zijn. Ga zelf maar eens na welke techniek waarvoor het meest geschikt is. Banaan-techniek Deze techniek wordt vaak door beginners gebruikt. Zij heeft haar naam te danken aan de korte en kromme beweging die je hand maakt. Er wordt maar een klein gedeelte van de hoepel gebruikt om de rolstoel met een korte maar krachtige beweging vooruit te duwen. Daarna wordt de hand in dezelfde korte en kromme lijn weer teruggebracht. Het nadeel van deze techniek is dat je maar kort kracht kunt zetten. Bovendien hebben je arm en hand geen rustmoment, omdat je als het ware je schouders optrekt om je handen terug te halen voor de volgende aanzet. Ui-techniek Bij deze techniek wordt een groter gedeelte van de hoepel gebruikt en daarom kun je langer krachtzetten. De bewegingsbaan van de hand is cirkelvormig, met een uithaal aan de voorkant. Vandaar de naam ui-techniek. Aan het eind van deze uithaal kun je je hand makkelijk terug laten vallen onder invloed van de zwaartekracht, waardoor je arm en hand een natuurlijk moment van ontspanning krijgen voor de volgende aanzet begint. Walnoot-techniek Door het grote gedeelte van de hoepel dat bij deze techniek gebruikt wordt, kun je lang en veel kracht zetten. De beweging die de hand hierbij maakt, zowel bij het duwen als bij het loslaten, heeft de vorm van een notendop, vandaar de naam walnoot-techniek. Na het loslaten van de hoepel is er ook bij deze techniek sprake van een herstelbeweging, die even lang is als de duwfase. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

23 TIP De handplaatsing De ideale handplaatsing, indien de beperking dit toelaat, is: zet de duim naar voren gericht boven op de hoepel; de vingertoppen onder, iets naar binnen gericht, maar niet verder dan de bevestigingspunten naar de velg; de buitenband mag niet geraakt worden. Een uitzondering hierop geldt voor mensen met bijv. gundriplegie (tetraplegie) of andere beperking waardoor het onmogelijk is de buitenband niet te raken. Het is dan wel aan te raden handschoenen of andere handbescherming te dragen. Dit in verband met glas- of metaalsplinters die aan de band kunnen blijven kleven. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

24 CHECKLIST Vooruit rijden door verschillende slagtechnieken Banaan-techniek Ui-techniek Walnoot-techniek Oefen bij het vooruit rijden ook een ongelijktijdige inzet van de handen. Achteruit rijden Twee handen tegelijk Afwisselend met linker- en rechterhand Zijdelings rijden Zig-zag-techniek Sprongetjestechniek Remmen Vooruit Achteruit Versnellen TIP Vooruit rijden - Handen zover mogelijk naar voren plaatsen op de hoepel. - Laat de hoepel door de hand glijden - Verhoog de weerstand door geleidelijk tegen de hoepel te duwen of erin te knijpen - Laat de hand niet meedraaien met de hoepel - De hand moet daar blijven waar je begonnen bent met remmen. Achteruit - Bovenlichaam (zover mogelijk van helling af) naar voren buigen - Daarna dezelfde handelingen als bij vooruit remmen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

25 2.3. Draaien Er zijn vier verschillende technieken om een bocht te maken: 1 Een flauwe bocht maak je door met één hand te blijven pushen en de andere hand los te laten. 2 De bocht wordt scherper door één wiel te fixeren (vasthouden). 3 Een scherpe bocht maak je door één wiel te fixeren en het andere wiel te blijven pushen. 4 De meest scherpe bocht maak je door één wiel te fixeren en snel naar achteren te trekken en gelijktijdig het andere wiel krachtig naar voren te pushen. CHECKLIST Voorwaarts bochtjes rijden (oefen zowel links- als rechtsom) Techniek 1 Techniek 2 Techniek 3 Techniek 4 Achterwaarts bochtjes rijden (oefen zowel links- als rechtsop) Techniek 1 Techniek 2 Techniek 3 Techniek 4 Draaien op de plaats (oefen zowel links- als rechtsom) Voorwaarts Achterwaarts ¼ draai ¼ draai ½ draai ½ draai hele draai hele draai Slalom Voorwaarts Achterwaarts NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

26 2.4. Balanceren CHECKLIST Vanuit stilstand Met begeleiding in balans brengen én houden In balans komen zonder begeleiding, daarna in balans blijven met begeleiding Zelfstandig in balans komen én blijven Na vooruit rijden Met begeleiding in balans komen Zelfstandig in balans blijven Na achteruit rijden Met begeleiding in balans komen Zelfstandig in balans blijven Vaardigheden in balans Met begeleiding voorwaarts en achterwaarts in balans rijden Zelfstandig voorwaarts en achterwaarts in balans rijden In balans draaien, links- en rechtsom In balans slalom rijden TIP Stappen zelfstandig in balans 1 Handen naar voren plaatsen op zittinghoogte. 2 Hoepels naar achteren trekken. Hoepels niet loslaten, handen op dezelfde plaats houden (gevorderden kunnen stap 1 en 2 overslaan). 3 Handen zover mogelijk naar achteren plaatsen. 4 Hoepels naar voren duwen, daarbij bovenlichaam naar voren buigen. 5 Om in balans te blijven hoepels steeds naar voren of achteren bewegen: dreig je naar achteren te vallen, hoepels naar achteren trekken dreig je naar voren te vallen, hoepels naar voren duwen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

27 2.5. Vallen Om te leren vallen start je vanuit een makkelijke situatie met begeleiding. Daarna wordt de begeleiding afgebouwd en de valdiepte opgebouwd. Sla hierbij geen niveau over, voordat het vorige niveau volledig beheerst wordt. CHECKLIST Verschillende niveaus van vallen: Niveau 6 (met begeleiding op dikke valmat) Niveau 5 (zelfstandig op dikke valmat) Niveau 4 (met begeleiding op enkele turnmatjes) Niveau 3 (zelfstandig op enkele turnmatjes) Niveau 2 (met begeleiding op turnmatje/grond) Niveau 1 (zelfstandig op turnmatje/grond) Indien mogelijk afwisselend oefenen in opvangen met de linker- of de rechterarm. Voor gevorderden Zelfstandig weer overeind komen, nog zittend in de rolstoel, na het opvangen van de val. TIP Veiligheid Hand zijdelings of naar voren plaatsen. Hand niet naar achteren plaatsen in verband met te grote belasting bij het vallen op de pols. Kin op de borst drukken. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

28 2.6. Drempels nemen Om een drempel op te komen moet je kunnen balanceren, al is het maar voor één moment. Een drempel verlaten gaat in eerste instantie het makkelijkst achterwaarts. Een groot nadeel hierbij is dat je niet ziet waar je heenrijdt en dat kan gevaarlijk zijn. Het beste is dan ook, als je goed kan balanceren, om in balans voorwaarts een drempel op én af te gaan. Dat lijkt misschien moeilijk, maar als je deze techniek eenmaal beheerst kun je nagenoeg alle drempels overwinnen. Verschillende situaties: 1. Drempels met begeleiding voorwaarts oprijden. 2. Drempel zelfstandig voorwaarts oprijden. 3. Drempel met begeleiding achterwaarts afrijden. 4. Drempel zelfstandig achterwaarts afrijden. 5. Drempel met begeleiding voorwaarts afrijden. 6. Drempel zelfstandig afrijden. CHECKLIST Drempel van ± 5 cm Drempel van ± 7 cm Situatie 1 Situatie 1 Situatie 2 Situatie 2 Situatie 3 Situatie 3 Situatie 4 Situatie 4 Situatie 5 Situatie 5 Situatie 6 Situatie 6 Drempel van ± 11 cm Situatie 1 Situatie 2 Met begeleiding drempel achterwaarts op vier wielen afrijden Zelfstandig een drempel achterwaarts op vier wielen afrijden Met begeleiding drempel voorwaarts in balans afrijden Zelfstandig een drempel voorwaarts in balans afrijden NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

29 TIP Het nemen van een lage drempel (6 cm) Nader de drempel met gemiddelde snelheid; gebruik walnoot- of ui-techniek. Voor iets hogere drempel (9-11 cm) moet je iets meer snelheid aanhouden. Als je voeten ongeveer één meter van de drempel zijn, handen naar achteren over de hoepel. Laten glijden (uitdrijven). Het lichaam goed tegen de rugleuning drukken. Als de tenen bij de drempel zijn, gelijktijdig - bovenlichaam naar voren buigen - de hoepels met de handen naar voren drukken. De rolstoel komt voor omhoog. Ga nu de drempel op en maak verder zolang noodzakelijk slagen vooruit met de banaantechniek. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

30 2.7. Transfers De eerste transfer die plaatsvindt als je gaat sporten, is meestal die van de (rol)stoel naar de rolstoel waarin je gaat sporten. Iedereen heeft daarvoor zo zijn eigen oplossingen. Hieronder beschrijven we daarom de meest algemene manier. Transfer van (rol)stoel naar rolstoel Zet de rolstoel zo dat hij niet weg kan rijden. Gebruik hiervoor een obstakel of gewoon de rem. Zet de rolstoel waarin je wilt gaan zitten er schuin tegenaan en zet deze ook vast (voorwieltjes naar voren plaatsen). Ga nu eerst goed voorop je zitting zitten. Zet dan één been (het been het dichtst bij de andere rolstoel) of beide benen over, zover mogelijk in de richting van de voetenplank van de andere rolstoel. Pak met je hand die het dichtst bij de andere rolstoel is over de zitting heen naar het andere frame. Hierna druk je je zo goed mogelijk met twee handen op en verplaats je jezelf naar de andere zitting. Zeker in het begin lukt dit niet in één keer. Je kunt ook in meerdere pogingen telkens een stukje opschuiven. Sommige sporters gebruiken een glijplankje. Dit is een plankje met een gladde structuur met twee uitsparingen. Hierin moeten de twee binnenste banden van de naast elkaar staande rolstoelen. Zo vormt deze plank een bruggetje waarover de sporter makkelijk de transfer kan maken. Het is handig als je hierbij de zijsteunen van de rolstoel wegneemt en de voetenplank, indien mogelijk, wegklapt. Een andere veel bij het sporten voorkomende transfer is die waarbij je vanaf de grond weer terug in de rolstoel moet zien te komen. Hiervoor zijn verschillende manieren. Deze zijn afhankelijk van de beperking, de mate van ondersteuning die de rolstoeler nodig heeft en de aanwezigheid van een of meerdere begeleiders. Het leren vallen en weer terug in de rolstoel komen is voor niemand een favoriet onderdeel. Het is wel heel belangrijk om te oefenen en te beheersen. Niet alleen voor het sporten. Mocht je ooit in een moeilijke situatie terechtkomen, dan is het handig als je eerder met dat bijltje gehakt hebt. Na een val moet de rolstoel eerst overeind worden gezet. Zorg ervoor dat de rolstoel niet weg kan rijden. Gebruik de remmen of zet hem tegen een muur of een ander obstakel klem. Als er begeleiders zijn, kunnen die de rolstoel ook vasthouden. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

31 Zelfstandig weer terug in de rolstoel 1 Sporters met een goede arm- en rompfunctie: De rolstoel staat achter je, zelf zit je iets schuin voor de stoel. Reik met je armen naar achter en omhoog, pak de rolstoel vast en druk jezelf omhoog. 2 Sporters met een zeer goede arm- en rompfunctie: Een sporter met een zeer goede arm- en rompfunctie kan zich met één hand, liggend op de grond, opdrukken en de techniek gebruiken alsof je gevallen zou zijn en jezelf weer in de rolstoel opdrukt (zie bij hoofdstuk vallen, onderdeel voor gevorderden). 3 Sporter met een goede arm- en mindere rompfunctie: Je gaat in kleermakerszit voor je rolstoel zitten, met je gezicht ernaar toe. Trek jezelf aan de rolstoel naar voren, zodat je op je knieën zit. Pak nu een hand over en trek jezelf direct omhoog, waarbij je keert. Hierna kun je nog beter gaan zitten. 4 Variant: Ga dwars voor je rolstoel zitten, het been dat het dichtst bij de rolstoel is leg je onder het (gestrekte) been. Trek jezelf op, met je gezicht naar de rolstoel en pak een hand over. Hierna nog goed gaan zitten. Terug in de rolstoel met twee begeleiders 1 De sporter is los van zijn rolstoel (of makkelijk los te maken): Zet de rolstoel overeind en zorg dat deze vaststaat. Eén begeleider hurkt achter de sporter die de armen voor de borst gekruist heeft en pakt deze onder de oksels door vast met een polsgreep. De begeleider zakt hierbij goed door de knieën. De andere begeleider hurkt naast de sporter en pakt hem onder de knieën. De achterste begeleider geeft de opdracht voor het gezamenlijk tillen (1, 2, 3 en til) en zo plaatsen de begeleiders de sporter weer terug in de rolstoel. 2 De sporter zit vast aan zijn rolstoel: Leg de sporter plat op zijn rug. Hij behoudt hierbij de zithouding. Eén begeleider pakt de sporter van achteren onder de oksels door vast met een polsgreep en gaat hierbij diep door de knieën. De andere begeleider duwt of trekt (aan een vast onderdeel) aan de voorkant van de rolstoel de stoel naar beneden, zodat er voor de achterste begeleider ruimte komt om beter te tillen. Gebruik hierbij de grote achterwielen om de beweging te laten leiden. Til hierbij over de anti-tip voorziening heen, zodat deze niet afbreekt. TIP Bij het gebruik van de rolstoel bij een transfer, de voorwieltjes naar voren plaatsen. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

32 2.8 Specifieke vaardigheden Algemene vaardigheden gebruik je altijd, waar je ook komt met je rolstoel. Als je de algemene vaardigheden beheerst heb je een goede basis om aan sport te gaan doen. Elke sport heeft verder zijn specifieke handigheden, die je tijdens het sporten bij een vereniging verder kunt leren. Als je gaat sporten kom je daarnaast nogal eens situaties tegen waarvoor je net iets meer nodig hebt. Openen en sluiten van deuren Buiten rijden op verschillende ondergronden Trap op en af Iets van de grond oprapen Voor- en achteruit een helling op en af Een helling af in balans Remmen op een helling TIP Wanneer je iets van de grond wilt oprapen: dit bij voorkeur doen wanneer het voorwerp zich bevindt tussen voor- en achterwiel. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

33 3. Rolstoelsporten NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

34 3.1. Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten, NebasNsg Sport voor iedereen Duizenden mensen in Nederland hebben een lichamelijke beperking. Onder hen zijn er velen die als ieder ander willen sporten, zowel recreatief als op wedstrijdniveau. Dat kan, maar dit levert andere problemen op dan sporten voor sporters zonder beperking. Daarom is in 1992 de Nederlandse Bond voor Aangepast Sporten ontstaan uit een aantal gehandicaptensportbonden. Deze is weer in 2001 samengegaan met de Nederlandse Sportbond voor mensen met een verstandelijke handicap. NebasNsg behartigt de belangen van zowel sporters met een motorische, conditionele, visuele (blind of slechtziend) of auditieve (doof of slechthorend) beperking of een chronische beperking, als van sporters met een verstandelijke beperking. NebasNsg 'beheert' een 40-tal takken van sport, zoals zitvolleybal, rolstoelbasketbal, atletiek, boccia en watersporten, zoals zeilen en waterskiën. NebasNsg ontwikkelt zo nodig ook nieuwe takken van sport en organiseert activiteiten voor wedstrijd en topsporters, maar ook voor recreatiesporters. Er wordt veel aan sportstimulering gedaan. Al deze sporten en activiteiten zijn afgestemd op de individuele wensen en mogelijkheden van de sporter. Maatwerk dus! NebasNsg behartigt de belangen van een kleine vijftienduizend sporters; bij de overheid, bij financiers, het bedrijfsleven en particulieren. Wat NebasNsg wil NebasNsg wil aandacht schenken aan zowel de sportontwikkeling, sportstimulering en recreatiesport, als ook aan de wedstrijd- en topsport. Voorop staat dat aangepaste sport volwaardige sport is, bedreven door sporters met een beperking. NebasNsg probeert daarom enerzijds de sporttakken te integreren in de validensport. Anderzijds organiseert NebasNsg onderlinge wedstrijden en competities voor aangepast sporten. Daarnaast richt de sporthond zich ook op sportieve spel- en bewegingsactiviteiten. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

35 Wat NebasNsg biedt sportontwikkeling en sportstimulering wedstrijd- en topsportactiviteiten accommodaties financiële, juridische en organisatorische vraagbaak collectieve verzekeringen materiaal opleidingen public relations en promotie sponsoringadvisering subsidieadvisering Voor meer informatie: Bonds bureau NebasNsg Postbus CE BUNNIK Telefoon: Fax: Internetpagina : NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

36 3.2. Atletiek De 'Moeder aller sporten', zo wordt atletiek vaak genoemd. Ook voor mensen met een beperking biedt atletiek een scala aan mogelijkheden. Atletiek bestaat uit meerdere onderdelen. Zo onderscheiden we veldonderdelen: werpen (kogel, discus, speer) en springen (hoog, ver) en baanonderdelen: hardlopen en wheelen (rolstoelracen). Bij de baanonderdelen kennen we een veelvoud aan afstanden: de kortere afstanden vinden plaats op de baan, de langere afstanden vinden meestal plaats op de weg (bijv. de marathon). Atletiek leent zich goed voor integratie. Veel bij de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie (KNAU) aangesloten verenigingen zijn actief op het gebied van het aangepast sporten. Voor wie Atletiek is een zogenaamde 'multi-disabled sport'. Dit houdt in dat er altijd wel een of meerdere onderdelen zijn waar je, met of zonder aanpassing, aan mee kunt doen. Voor het hardlopen met een visuele beperking biedt een 'guide-runner' uitkomst. Voor iemand die vanuit een rolstoel wil discuswerpen is een werpplaat beschikbaar, om maar enkele mogelijkheden en aanpassingen te noemen. Individueel, maar niet alleen Atletiek valt in de categorie individuele sporten. Met eventueel aangepaste materialen en regelgeving (afhankelijk van de handicapcategorie) kan iedereen deze sport op eigen niveau beoefenen. Een groot voordeel van individuele sportbeoefening is dat relatief gemakkelijk deelgenomen kan worden, zowel aan activiteiten in recreatief als in wedstrijdverband. Het beoefenen van een individuele sport wil niet zeggen dat je er alleen voor staat! De internationale slogan 'Athletes make friends all over the world' geeft dit duidelijk weer. Die kreet spreekt jou toch ook aan? NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

37 3.3. Badminton Het over de hele wereld gespeelde razendsnelle spel met shuttle en racket wordt ook op aangepaste wijze steeds meer beoefend. Aangepast badminton ook voor jou? Natuurlijk, want badminton 'slaat' aan. Veel verenigingen bieden al de mogelijkheid aan mensen met een beperking om deze sport te beoefenen. Voor wie Mensen met een beperking: jong of oud, man of vrouw, er is voor ieder een manier om aangepast badminton te spelen. Staand of zittend op de grond, of in een rolstoel. Wat heb je nodig Zowel bij staand badminton, rolstoelbadminton als zitbadminton komen alle basistechnieken van bet spel aan de orde. Service, clear, drop shot en smash worden ook in aangepaste vorm makkelijk aangeleerd. Aangepast badminton wordt gespeeld op (een deel van) een gewoon badmintonveld. Als het net niet op eenvoudige wijze verlaagd kan worden bieden de verrolbare badmintoninstallaties uitkomst. Ook kun je gebruik maken van verkorte badmintonrackets. Spel regels Aangepast badminton verschilt niet veel van het 'gewone' spelletje. Ook hier is het de bedoeling de shuttle op de helft van de tegenstander op de grond te slaan. Enkele aanpassingen in de techniek en het speelveld maken deze boeiende sport ook toegankelijk voor mensen met een beperking. Een spelreglement voor aangepast badminton is verkrijgbaar bij NebasNsg. Wedstrijdvormen NebasNsg kent voor alle vormen van aangepast badminton een (recreatieve) competitie. Deze wordt in toernooivorm uitgevoerd. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

38 3.4. Basketbal Je weet niet wat je ziet. Basketbal vanuit een rolstoel is even snel, spannend en boeiend als die kunstjes die de lange mannen uit de NBA vertonen. Het is een spectaculaire sport, leuk om naar te kijken, maar nog leuker om zelf te beoefenen. Voor wie Rolstoelbasketbal is voor iedereen die vanwege een lichamelijke beperking niet aan basketbal kan of mag deelnemen. Ook mensen zonder beperking kunnen meedoen. De sport leent zich derhalve uitstekend voor integratie, hetgeen we in Nederland dan ook in toenemende mate zien. Wat heb je nodig Om rolstoelbasketbal te kunnen spelen is hetzelfde spelmateriaal nodig als hij basketbal voor mensen zonder beperking. De sportrolstoel dient wel aan een aantal eisen te voldoen, dit met name om eerlijkheid en gelijkheid te verzekeren. Spelregels De spelregels voor rolstoelbasketbal zijn hetzelfde als voor de bekende vorm. Wel zijn er enkele aanpassingen. We noemen gewoon een aantal puntjes om je een beeld te geven: de rolstoel is een deel van de speler; een duw is: met een of beide handen duwen van de wielen, voor- of achterwaarts; dribbelen is het gelijktijdig met een hand duwen en met de andere hand stuiten; je mag ook afwisselend duwen en stuiten. Tijdens een duw mag de bal op de schoot worden gelegd. Een of meerdere stuiten, gevolgd door een of twee duwen is geoorloofd; beide dribbels mogen door elkaar worden gebruikt. Je mag je niet van de zitting verheffen; persoonlijk contact met de tegenstander of diens stoel is niet toegestaan; je mag niet achteruitrijden. Wedstrijdvormen In competitieverband zijn de teams verdeeld in vier divisies. Mannen en vrouwen spelen gemengd. Er wordt een classificatiesysteem gehanteerd. Afhankelijk van de beperking worden de spelers punten toegekend. De vijf spelers in het veld hebben samen een maximum aantal punten. In de zogenoemde stimuleringsdivisie spelen beginnende rolstoelbasketballers in toernooivorm. De bekercompetitie is ook in toernooivorm, maar na de NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

39 tweede ronde wordt overgegaan op een uit- en thuiswedstrijd. Internationaal wordt onder andere georganiseerd: interlandwedstrijden, Europese en wereldkampioenschappen en Paralympische spelen. Voor clubteams kennen we de Euroclub en andere internationale toernooien. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

40 3.5. Dansen Rolstoeldansen is een ontspannende bezigheid, voor iedereen en eigenlijk op ieder moment. Ontspanning door inspanning! Snel of langzaam, romantisch ingetogen of wild en modern. Het rolstoeldansen kent geen grenzen of beperkingen. Voor wie Iedereen kan rolstoeldansen, zo simpel is het. U dus ook! Het gevoel voor muziek zit tenslotte niet in benen of voeten! Bij rolstoeldansen is het belangrijk dat iedereen, onafhankelijk van de aard of ernst van de beperking of de soort van rolstoel, plezier kan beleven. Rolstoeldansen kan zowel recreatief als in wedstrijdvorm worden beoefend. Verschillende vormen Rolstoeldansen kent de volgende vormen. Bij het duo-dansen vormen twee rolstoelgebruikers (eventueel geassisteerd door duwers) samen een danspaar. Het combidansen bestaat uit een duo van een roller met een staande partner. Het bewegen met muziek is gebaseerd op het zittend op een stoel of liggend in bed bewegen op de maat van de muziek. Wedstrijdvormen Vanaf 1985 zijn er jaarlijks recreatieve evenementen en Nederlandse kampioenschappen. Internationaal wordt er naar gestreefd om te komen tot een eenheid in dansvormen en reglementen. Het 'ISOD Sub-Committee Wheelchairdance', houdt zich bezig met de ontwikkelingen van rolstoeldansen als internationale wedstrijdsport. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

41 3.6. Handbiken Is het nou atletiek of is het nou wielrennen? Hoe je het ook beschouwt, handbiken is de ideale sport voor mensen die van snelheid, buitenlucht en flinke afstanden houden. Handbiken zou je als een vorm van wheelen kunnen zien, maar eentje met een paar flinke voordelen. Door de handbike vergroot je je mobiliteit. De handbike is een aankoppelfiets voor de rolstoel of als vast frame is het een driewielige hand-aangedreven fiets. Het is een nieuw verplaatsingsmiddel voor mensen die door een motorische beperking geen gebruik kunnen maken van een gewone fiets. Handbiken wordt als sport inderdaad wel eens met fietsen vergeleken. Terwijl wheelen in die zin het meest op een atletieknummer lijkt. Door de aërodynamische zit-/lighouding is het mogelijk om een fikse snelheid te ontwikkelen, maar het is goed om te weten dat deze houding een stuk relaxter is dan die bij het wheelen. Bovendien is de transfer vanuit de rolstoel naar de handbike eenvoudiger. Tenslotte zijn geen speciale handschoenen nodig en hoef je geen speciale technieken te leren. De armbeweging is uiterst simpel. Kortom, veel mensen vinden de handbike een fantastisch vervoermiddel, en het handbike kan heel goed dienen als opstapje naar het wheelen. Handbiken is ook bijzonder gunstig als ondersteuning voor andere takken van rolstoelsport. Vergeet tenslotte niet dat je met een handbike ook allerlei dagelijkse activiteiten kunt uitvoeren. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

42 3.7. Hockey Het flitsende spel van bal en stick is eind jaren '70 ontstaan op de mytylscholen. Door met een lichte hockeystick en een lichte gatenbal te spelen ontstond er een soort hockey. In de loop der jaren ontwikkelden zich speciale spelregels, die voortvloeiden uit het spelen in een rolstoel. De sport kent twee vormen: elektrisch rolstoelhockey (E-hockey) en het handbewogen rolstoelhockey (H-hockey). Voor wie E-hockey is ontwikkeld voor mensen die zijn aangewezen op het gebruik van een elektrische rolstoel. Ook iemand met een beperkte armfunctie kan E-hockey spelen. Er is een speciale stick ontwikkeld die aan de rolstoel bevestigd kan worden. H-hockey kan door iedereen worden beoefend. Op dit moment kent de rolstoelhockeysport in Nederland 450 enthousiaste beoefenaars. Zij zijn lid van één van de 30 bij NebasNsg aangesloten rolstoelhockeyverenigingen. Wat je nodig hebt Rolstoel hockey vraagt om een speelveld dat 20 meter lang en 10 meter breed is. Het veld wordt begrensd door hockeybalken. De doelen zijn 2.20 meter breed en 20 cm hoog bij het E-hockey en 40 cm hoog bij het H-hockey. Er wordt gespeeld met een lichte plastic of kunststof stick en een lichte plastic gatenbal. Spel regels Rolstoelhockey kent onder andere de volgende regels: Een rolstoelhockeyteam bestaat uit 4 spelers, inclusief de keeper. een speler mag de bal zowel met de stick als met de rolstoel spelen; bij het E-hockey mag de bal niet hoger dan 20 cm gespeeld worden, bij het H-hockey mag de bal wel hoog gespeeld worden. Wedstrijdvormen In beide vormen van dit soort hockey worden elk seizoen competities gespeeld. De wedstrijden in de 1e, 2e, en 3e klasse worden op drie competitiedagen in verschillende regio's gehouden. Aan het einde van elk seizoen vinden er promotie/degradatiewedstrijden plaats en worden per klasse landelijke finales gespeeld. Dan strijden de teams dus om nationale titels! Voor zowel E- als voor H-hockey wordt naast de regiocompetities ook een landelijke competitie georganiseerd, de Super-League. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

43 Informatie NebasNsg beschikt over een informatiepakket, waarin onder andere staat vermeld waar rolstoelhockeyverenigingen zijn gevestigd. Tevens kun je een videoband lenen, die in 25 minuten duidelijk maakt waarom ook jij rolstoelhockey moet gaan spelen! NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

44 3.8. Quadrugby Quadrugby is een prachtspel, met alle facetten van een echte teamsport. Winnen en verliezen, tactiek en techniek, elkaar helpen en toch ook individueel kunnen uitblinken... Niet voor niets is quadrugby een van de snelst groeiende vormen van aangepaste sporten. Vanwege het agressieve karakter werd deze activiteit oorspronkelijk 'murderball' genoemd. Het werd eind jaren zeventig in Canada ontwikkeld door sporters met een cervicale laesie. Gezien hun beperkte functionele mogelijkheden zijn bijvoorbeeld rolstoelbasketbal, roadracen en rolstoeltennis geen goed toegankelijke sporten. Quadrugby is de teamsport voor en door mensen met een cervicale laesie. Voor wie Quadrugby kan gespeeld worden door mensen met een motorische beperking aan benen en armen, ontstaan door bijvoorbeeld een cervicale laesie, polio of softenon. Om alle quads een gelijke kans te geven, wordt een puntensysteem gehanteerd. Naar de USQORA-classificatie (United States Quad Rugby Association) krijgen de spelers dus punten, afhankelijk van de mate van de motorische beperking. Wat is er nodig Quadrugby wordt op een basketbalveld gespeeld. Aan beide kanten van het speelvlak wordt, met gebruik van de achterlijn, een zogeheten keyzone uitgezet van 8 meter lang en 1.75 meter diep. Deze keyzone wordt op de achterlijn gemarkeerd door pionnen. Achter de doellijn dient nog uitrijruimte aanwezig te zijn. Er wordt gespeeld met een volleybal. De beperking maakt een goede aanpassing van de accommodatie noodzakelijk. Spelregels De teams proberen te scoren door de bal over de doellijn bij de tegenstander te brengen. Dit lukt wanneer de speler met twee wielen van zijn handbewogen rolstoel en de bal onder controle, over de doellijn rijdt. De tegenstander probeert dit te verhinderen. De rolstoelen mogen met elkaar in contact komen. Lichamelijk contact is niet toegestaan. Elk team bestaat uit maximaal twaalf spelers en is opgebouwd uit groepen van vier spelers, met ten hoogste acht classificatiepunten per groep. De wisseling van de spelers verloopt zoals bij het basketbal. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

45 Wedstrijdvormen Quadrugby wordt zowel recreatief als in wedstrijdvorm beoefend. De competitie voor het Nederlands Kampioenschap wordt gespeeld op toernooidagen. Er zijn inmiddels diverse internationale contacten. De quadrugbyteams verzorgen zelf diverse demonstraties. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport

46 3.9. Tennis Net als veel aangepaste sporten, is tennis uit Amerika komen overwaaien. En met succes. Is het spel onder validen al razend populair, mensen met een lichamelijke beperking doen er niet voor onder. Steeds meer mensen ontdekken wat deze sport voor uitgebreide mogelijkheden heeft. Het kan bijvoorbeeld zowel in de zomer als in de winter gespeeld worden. Deze sport ontwikkelt en combineert kracht, coördinatie en conditie. Je kunt het samen met valide tennissers spelen. Een uitstekende mogelijkheid voor integratie dus! Voor wie Voor iedereen natuurlijk! Voor wie niet meer staande kan sporten is rolstoeltennis een uitkomst. Rolstoeltennissers voelen zich overigens helemaal niet gehandicapt. Het gaat hen namelijk om de sport. En daar gaat het jou toch ook om?. Daarbij komt dat je niet alleen staat! Bijna alle rolstoeltennissers zijn lid van de Vereniging Rolstoeltennis Nederland. Ook jij bent daar van harte welkom. Wat is er nodig Als je al kan tennissen moet je dit leren om vanuit een rolstoel te doen. Kun je in een sportieve activiteit al goed met de stoel uit de voeten, maar heb je nog nooit een racket in je handen gehouden, dan moet je leren tennissen. Kun je nog geen van beide, dan is dat geen enkel probleem. Zo simpel ligt het. Voor het rolstoeltennis zijn speciale stoelen ontwikkeld, die licht en zeer wendbaar zijn. Het spel Rolstoeltennis kan overal en op elke baansoort gespeeld worden. Op het spel zijn de internationale validenreglementen van toepassing. Het belangrijkste verschil is dat de bal tweemaal mag stuiten. Je ziet: geen poespas, geen gecompliceerde extra regels, gewoon lekker die baan op! Wedstrijdvormen In Nederland organiseert de Koninklijke Nederlandse Lawn Tennis Bond het rolstoeltenniscircuit. Ook zijn er officiële Nederlandse en wereldkampioenschappen. Veel tennisverenigingen organiseren recreatieve en integratiewedstrijden. NebasNsg, maart Rolstoelvaardigheid en Sport