HET BEHEER VAN VERONTREINIGDE BODEMS: OVERZICHT VAN DE BRUSSELSE WETGEVING

Transcriptie

1 HET BEHEER VAN VERONTREINIGDE BODEMS: OVERZICHT VAN DE BRUSSELSE WETGEVING Volgens het BIM zijn er bijna mogelijk verontreinigde sites in het Brussels gewest, ongeveer 8 % van de totale oppervlakte De stad Brussel en de vier gemeenten Vorst, Sint-Jans-Molenbeek, Evere en Schaarbeek zouden het sterkst getroffen zijn. De ordonnantie betreffende het beheer van verontreinigde bodems reglementeert deze materie reeds bijna één jaar. Het grote publiek en de administraties kennen de procedures en verplichtingen van de ordonnantie echter nog onvoldoende. Deze bijdrage tracht de procedures en verplichtingen samen te vatten om meer duidelijkheid te scheppen in deze ingewikkelde regelgeving, aan de vooravond van diens evaluatie door de Regering. Inleiding Het beheer van verontreinigde bodems belangt niet alleen de gemeenten aan als eigenaars of toekomstige eigenaars van mogelijk vervuilde bodems. Zij moeten tevens de bevolking in het algemeen en de aanvragers van vergunningen in het bijzonder informatie verschaffen over de procedures. Vooral de gemeentedienst leefmilieu moet rekening houden met de nieuwe wetgeving in het kader van de afgifte van de milieuvergunningen klasse II 1. De gemeenten moeten de ordonnantie van 13 mei 2004 betreffende het beheer van verontreinigde bodems 2 en diens vier uitvoeringsbesluiten 3 dus grondig kennen. Het verloopt in drie fasen: 1 het verkennend bodemonderzoek; 2 de risicostudie; 3 de maatregelen inzake risicobeheer, waaronder de saneringsmaatregelen. De persoon die de procedure inzet door het verkennend bodemonderzoek te verrichten, dient in principe de risicostudie en, in tweede instantie, de eventuele saneringsmaatregelen uit te voeren. Het is dus essentieel om te bepalen wie de procedure moet en wie ze kan in werking zetten, en met welke handeling of welk feit. Om beter te begrijpen wat er op het spel staat, is het bovendien essentieel om de beperkte doelstellingen en het beperkte toepassingsgebied van het nieuwe stelsel in het achterhoofd te houden. I. Beperkte doelstellingen en beperkt toepassingsgebied A. Beperkte doelstellingen Het opschrift van de ordonnantie betreffende het «beheer van verontreinigde bodems» geeft duidelijk aan dat de sanering niet de prioriteit is van de Brusselse wetgever. De ordonnantie van 13 mei 2004 regelt het beheer van verontreinigde bodems «met het oog op het wegwerken, onder controle houden, indijken of verminderen van de verontreiniging zodat de aangetaste bodems, gezien het huidige of toekomstige gebruik ervan, geen zware bedreiging meer vormen voor de gezondheid of het leefmilieu» (art. 2). De politieke optie van de Brusselse 1 Bepaalde activiteiten waarvoor een milieuvergunning klasse II vereist is, worden ook beschouwd als risicoactiviteiten in de zin van de ordonnantie van 13 mei 2004 betreffende het beheer van verontreinigde bodems. 2 B.S. 24 juni Deze ordonnantie trad in werking op 4 juli B.B.H.R. van 9 december 2004 betreffende de evaluatie van de risico's voor de gezondheid en het milieu veroorzaakt door bodemverontreiniging (B.S. 13 januari 2005), dat de assimilatiecriteria van een bodemstudie en een verkennende bodemstudie bepaalt (B.S. 13 januari 2005), dat de lijst van risicoactiviteiten bepaalt (B.S. 20 januari 2005) en de verontreinigingsnormen van bodem of water waarvan de overschrijding een risicostudie rechtvaardigt (B.S. 20 januari 2005; erratum, B.S. 28 januari 2005). Deze besluiten zijn in werking getreden op de dag van hun bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.

2 wetgever is de volgende: een verontreinigd terrein is een risico dat beheerst moet worden en niet iets wat systematisch in perfecte staat moet worden hersteld 4. B. Beperkt toepassingsgebied De ordonnantie is uitsluitend van toepassing op terreinen: 1. waar een «risicoactiviteit» stopgezet wordt, zijnde de uitbating van een geklasseerde inrichting bedoeld door het besluit van de Regering van 9 december 2004 tot vaststelling van de lijst van risicoactiviteiten (art. 3, 3 ); 2. waar er volgens de inventaris van het BIM sterke aanwijzingen op verontreiniging zijn; 3. waar risicoactiviteiten zouden plaatshebben; 4. waarvan de verontreiniging na een ongeluk of bij toeval aan het licht is gekomen (art. 5). De ordonnantie betreffende het beheer van verontreinigde bodems definieert bodemverontreiniging als volgt: «elke bodemverontreiniging die een zeer negatief effect heeft op de menselijke gezondheid of die het ecosysteem, de chemische of kwantitatieve staat of het ecologisch potentieel van de waterlichamen zeer ongunstig beïnvloedt, doordat er rechtstreeks of indirect stoffen, preparaten, organismen of micro-organismen in de oppervlakte of in de grond zijn gebracht» (art. 3, 2 ). De ordonnantie is dus niet van toepassing op verontreiniging zonder ernstige gevolgen voor de menselijke gezondheid of watermassa's. Het toepassingsgebied van de ordonnantie is bijgevolg dubbel beperkt: het beheer van verontreinigde bodems betreft slechts bepaalde terreinen en vormen van verontreiniging. II. Informatie over de bodemstaat De ordonnantie van 13 mei 2004 voorziet in twee manieren om informatie in te winnen over de staat van de bodem: een inventaris en het verkennend bodemonderzoek. A. Inventaris Het BIM moet een inventaris opstellen en actualiseren van verontreinigde bodems waarvoor sterke aanwijzingen op omvangrijke verontreiniging bestaan, alsook een kaart met de terreinen waarvoor er aanwijzingen op verontreiniging bestaan (art. 6, 1 e en 3 e lid). 1. Inhoud De inventaris van het BIM omvat de volgende omstandige inlichtingen: 1. de identificatie van de betrokken kadastrale percelen; 2. de bestemming voorgeschreven in de bodembestemmingsplannen en verkavelingsvergunningen; 3. de identiteit van de houders van zakelijke rechten en van de exploitanten van de risicoactiviteiten die uitgeoefend worden of werden; 4. de aard van de risicoactiviteiten die uitgeoefend worden of werden; 5. alle andere gegevens met betrekking tot de verontreiniging waarover het BIM beschikt, meer bepaald de bodemstudies die uitgevoerd werden voor de inwerkingtreding van de ordonnantie van 13 mei 2004, alsook de verkennende bodemonderzoeken, risicostudies en saneringsvoorstellen die uitgevoerd worden met toepassing van deze ordonnantie; 6. de krachtens de ordonnantie van 13 mei 2004 opgelegde maatregelen voor het bodembeheer van de betrokken percelen (art. 6, 2 e lid). 2. Uitvoering 4 Verslag uitgebracht namens de Commissie voor Leefmilieu, Natuurbehoud en Waterbeleid, Doc. B.H.R., zitting , A-530/2, blz. 24.

3 De ordonnantie verduidelijkt niet welke procedure het BIM dient te volgen bij het opstellen van de inventaris. Het ontwerp van inventaris dat het BIM reeds opgemaakt heeft, omvat sites. Deze lijst zal gewijzigd worden naarmate er meer verkennende bodemonderzoeken uitgevoerd worden. Er zullen geleidelijk sites bijgevoegd en verwijderd worden 5 en het ontwerp van inventaris wordt aangevuld en gewijzigd na opmerkingen van houders van zakelijke rechten en exploitanten met een rectificatierecht 6. Deze validatie zal ongeveer 18 maanden in beslag nemen 7. In de tussentijd zijn de beschikkingen van de ordonnantie aangaande het beheer van verontreinigde bodems die naar de inventaris verwijzen, niet van toepassing. De inlichtingen die eventueel door het BIM geleverd worden, zijn zuiver informatief. 3. Openbaarheid Het grote publiek heeft enkel toegang tot de kaart met de terreinen waarvoor sterke aanwijzingen op verontreiniging bestaan (art. 8). De ordonnantie van 13 mei 2004 stipuleert immers dat enkel de houders van zakelijke rechten, milieuvergunninghouders en personen die zich op een terrein wensen te vestigen, mits voorlegging van de uitdrukkelijke instemming van de houder(s) van zakelijke rechten, toegang hebben tot de omstandige inlichtingen betreffende de percelen waarop zij rechten genieten. B. Verkennend bodemonderzoek 1. Inhoud en doel Met het verkennend bodemonderzoek «kan de bodemstaat van het terrein worden bepaald door een eventuele bodem- of grondwaterverontreiniging aan het licht te brengen, de omvang inzake concentratie, globale ruimtelijke verspreiding te bepalen en de eerste inschattingen over de staat van de bodem- en grondwaterverontreiniging te verstrekken» (art. 9, 1 e lid). Het gaat in bepaalde zin om een plaatsbeschrijving voor en na het gebruik van de site om op een vergelijkende manier de achteruitgang van de bodemkwaliteit te kunnen bepalen veroorzaakt door het voor de bodem voorbehouden gebruik. Ieder verkennend bodemonderzoek omvat: 1. de historiek van het opeenvolgend gebruik van het terrein; 2. een beschrijving van de boringen, monsternemingen en analyses; 3. een topografische en lithologische beschrijving van de bodem; 4. een beschrijving van de eventuele waterlichamen; 5. de conclusies en opmerkingen over de aard en de omvang van de eventuele verontreiniging en over de noodzaak om al dan niet een risicostudie uit te voeren (art. 9, 2 e lid). 2. Handelingen en feiten die een onderzoek noodzakelijk maken In tegenstelling tot de bevoegde overheden van het Waals Gewest kan het BIM zich niet uitspreken over de noodzaak om de procedure op te starten. Het verkennend bodemonderzoek dient te worden uitgevoerd: 1. bij een ongeluk waardoor de bodem of het grondwater verontreinigd is; 2. bij toevallige ontdekking van een dergelijke verontreiniging; 3. vóór het vervreemden van zakelijke rechten op een terrein waar een risicoactiviteit werd uitgeoefend; 4. vóór het vervreemden van zakelijke rechten op een terrein waar een risicoactiviteit wordt uitgeoefend; 5. vóór het overdragen van de milieuvergunning die betrekking heeft op een risicoactiviteit; 6. vóór elke nieuwe risicoactiviteit op een terrein; 7. vóór elke activiteit op een terrein dat is opgenomen in de inventaris van het BIM; 8. bij stopzetting van een risicoactiviteit (art. 10). 5 Verslag, o. c., blz Het BIM moet de houder van zakelijke rechten en de exploitant van de desbetreffende risicoactiviteit op de hoogte brengen alvorens een goed in de inventaris op te nemen. Zij hebben het recht om een rechtzetting te eisen van de informatie die op hen van toepassing is (art. 7, 2 e lid). 7 Vraag nr. 58 van Dhr. Didier GOSUIN van 30 november 2004 (Fr.), V & A, Parl. Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 15 januari 2005 (nr. 3), blz. 120.

4 Bij de interpretatie van deze handelingen en feiten rijzen veel vragen: 1. Vanaf wanneer dient men te veronderstellen dat er zich een «ongeluk» heeft voorgedaan? Op het ogenblik dat het gebeurt of pas wanneer de bodem verontreinigd is? Hoe moet constante verontreiniging aangepakt worden? Vanaf het ontstaan of vanaf het ogenblik dat de verontreiniging voldoende ernstig wordt om te worden beschouwd als vervuiling in de zin van de ordonnantie van 13 mei 2004? Geen enkele bepaling geeft hier een antwoord op en de parlementaire werken verschaffen evenmin meer duidelijkheid. 2. Artikel 10 verwijst naar het «vervreemden» van zakelijke rechten en het «overdragen» van de milieuvergunning. Vanaf wanneer is er sprake van vervreemden of overdragen: vanaf de onderhandse koopakte of na de notariële akte? Worden alle zakelijke rechten bedoeld? Is dit ook van toepassing op onteigeningen? De antwoorden op deze vragen bevinden zich niet in een uitvoeringsbesluit, maar in een omzendbrief van 20 januari , zonder regelgevende waarde. Wat als de interpretatie in de omzendbrief betwist wordt? De niet restrictieve tekst van de ordonnantie zou voorrang moeten krijgen, aangezien een eenvoudige omzendbrief de rechters niet bindt. De omzendbrief van 20 januari 2005 verduidelijkt bovendien enkel de termen «vervreemden van reële rechten»; er wordt niet gesproken over het overdragen van de milieuvergunning. Moeten we veronderstellen dat dezelfde principes hierop van toepassing zijn? 3. Artikel 10 van de ordonnantie van 13 mei 2004 behandelt de vervreemding van zakelijke rechten op een terrein waarop «risicoactiviteiten uitgeoefend werden». Tot waar in het verleden dient men terug te gaan? De ordonnantie van 13 mei 2004 biedt geen verduidelijking over de te raadplegen bronnen of de uiterste datum waarna van een onderzoek afgezien kan worden. 4. Het Regeringsbesluit van 9 december 2004 tot vaststelling van de lijst van risicoactiviteiten neemt enkel deze op die momenteel opgenomen zijn als geklasseerde vestigingen in de zin van de ordonnantie betreffende de milieuvergunning. Moeten we daaruit afleiden dat de risicoactiviteiten die niet opgenomen zijn in de huidige lijst van geklasseerde instellingen, aangezien deze momenteel niet meer bestaan, niet geviseerd worden door artikel 10? 5. Het verkennend bodemonderzoek dient uitgevoerd te worden vóór «iedere activiteit» op een terrein dat in de inventaris van het BIM opgenomen is. Uit de voorbereidende werkzaamheden blijkt dat artikel 10 niet enkel van toepassing is op industriële activiteiten, maar op «alle activiteiten. De bouw van woningen op een vervuilde site vormt een activiteit. Het afgraven van gronden voor de bouwwerken, het wijzigen van gronden voor landbouwgebruik en het leggen van een spoorweg zijn activiteiten» 9. De interpretatie van de wetgever lijkt zo ruim dat iedere activiteit, zelfs de meest onbeduidende (bijv. het planten van bomen, het aanleggen van een weg, het omheinen van het terrein, een vuurwerk en - waarom niet? - een gewoon zonnebad!) bedoeld kan worden. 6. Tot slot is er de vraag naar de geldigheidsduur van het verkennend bodemonderzoek. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als een verontreinigd terrein overgedragen wordt aan een bedrijf dat een verkennend bodemonderzoek uitvoert maar de activiteiten zes maanden later stopzet? Moet er een nieuw verkennend bodemonderzoek uitgevoerd worden bij een latere verkoop van de site? Volgens de voorbereidende werken is het antwoord positief indien de nieuwe activiteit anders is: er dient een plaatsbeschrijving opgesteld te worden van de toestand bij aanvang en afsluiting om de verantwoordelijkheden te bepalen 10. Het is dus mogelijk dat er op korte tijd meerdere verkennende bodemonderzoeken vereist zijn. 3. Op wie heeft de verplichting betrekking? Artikel 11 van de ordonnantie betreffende het beheer van verontreinigde bodems en artikel 63 van de ordonnantie betreffende de milieuvergunningen bepalen welke personen de verplichting hebben om het verkennende bodemonderzoek uit te voeren. Het gaat om: 1. de overdrager van een zakelijk recht op een terrein dat in de inventaris van het BIM opgenomen is; 2. de overdrager van een zakelijk recht op een terrein waar een risicoactiviteit uitgeoefend werd; 3. de overdrager van de milieuvergunning die betrekking heeft op de risicoactiviteit; 8 Omzendbrief van 20 januari 2005 tot toepassing van de ordonnantie van 13 mei 2004 betreffende het beheer van verontreinigde bodems, B.S. 8 en 23 februari Verslag, o. c., blz Idem.

5 4. de exploitant die een risicoactiviteit stopzet; 5. de veroorzaker van het ongeluk of, indien deze niet nader kan worden bepaald 11, de exploitant. Geen enkele bepaling preciseert of deze personen verplicht zijn om gezamenlijk op te treden of elkaar uitsluiten. Uit de voorbereidende werken blijkt dat we ervan moeten uitgaan dat er voor iedere handeling of feit slechts één mogelijke schuldenaar is 12. Wat gebeurt er bij een faillissement of indien de door artikel 11 aangeduide persoon onvermogend blijkt? Of indien hij niet kan worden geïdentificeerd? Uit cijfers uit de media blijkt dat een duizendtal van de gerepertorieerde vervuilde sites momenteel verlaten zijn 13. De openbare overheden hebben geen enkele verplichting tot initiatief in deze hypothese. Zwaar vervuilde terreinen waarvoor de saneringskosten het vermogen van de exploitanten en de eigenaars zouden overstijgen, kunnen jaren ongebruikt blijven. Volgens de voorbereidende werken zou de gewestbegroting in bepaalde gevallen de sanering in handen kunnen nemen 14. Het idee om een fonds te creëren voor de sanering van historische verontreinigingen was door de vorige regering verworpen, maar kan in deze legislatuur uit de koelkast gehaald worden 15. Er zou eventueel een systeem van risicospreiding gecreëerd kunnen worden, zoals voor benzinestations 16. In afwachting daarvan kunnen andere dan de bij artikel 11 bedoelde personen en de openbare overheden er belang bij hebben om de situatie te deblokkeren. Indien de bij artikel 11 bedoelde personen hun verplichtingen niet nakomen, stelt de ordonnantie dat het verkennend bodemonderzoek uitgevoerd kan worden door: 1. diegene die een risicoactiviteit wenst aan te vatten; 2. diegene die een activiteit zonder risico op bodemverontreiniging wenst aan te vatten op een blijkens de inventaris van het BIM verontreinigde grond, wanneer de vestiging ervan afgravingen of bodembedekkingen vereist; 3. diegene die een terrein wil kopen waar een risicoactiviteit uitgeoefend werd of zal worden; 4. diegene die een terrein wil kopen waar een activiteit zonder risico zal worden uitgeoefend, indien het terrein in de inventaris van het BIM opgenomen is (art. 12). We hebben vastgesteld dat zodra de procedure in werking gezet is, ze niet meer gestopt kan worden: diegene die aanvaardt om een verkennend bodemonderzoek uit te voeren, dient indien nodig een risicostudie uit te voeren en over te gaan tot eventuele saneringsmaatregelen. De persoon die zich als vrijwilliger aanbiedt voor het verkennend bodemonderzoek, neemt dus het risico om zware verantwoordelijkheden, ook financieel, aan te gaan. 4. Wie is schuldig voor welke handeling of welk feit? Iedere handeling of ieder feit zou logisch gezien moeten overeenstemmen met een schuldenaar. Niets is echter minder zeker: de wetgever is immers «vergeten» te verduidelijken in welke omstandigheden de in artikel 11 bedoelde schuldenaars moeten optreden. De voorbereidende werken stellen een synthesetabel voor, maar bepaalde combinaties vinden geen enkele grond in de uiteindelijk aangenomen tekst. Als we de acht handelingen en feiten van artikel 10 vergelijken met de vijf types schuldenaars van artikel 11, lijken bepaalde «koppels» voor de hand te liggen. Dit geldt voor: 1. het ongeluk en de dader (of de exploitant indien de dader niet geïdentificeerd kan worden); 2. de vervreemding van een zakelijk recht waar op een risicoactiviteit werd uitgevoerd en de overdrager van dit zakelijk recht; 3. het overdragen van een milieuvergunning betreffende een risicoactiviteit en de overdrager van deze vergunning; 4. de stopzetting van de een risicoactiviteit en de stopzettende exploitant. Er blijven evenwel nog vier problematische gevallen over: 11 Binnen welke termijnen? Volgens welke bewijslast? Geen enkele bepaling geeft hierop een antwoord. 12 Verslag, o. c., blz Fr. ROBERT, «7.000 sites à dépolluer à Bruxelles», Le Soir, 14 april 2005, blz Verslag, o. c., blz. 35, 36 en Vraag nr. 89 van Dhr. Jacques SIMONET van 21 januari 2005 (Fr.), V & A, Raad Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 15 maart 2005 (nr. 5), blz Regeringsverklaring, «Brussel een ambitieuze kijk op de toekomst», blz. 57.

6 1. Wie is de verantwoordelijke bij een toevallige ontdekking? De voorbereidende werken stellen dat de veroorzaker van het ongeluk verantwoordelijk is, of de exploitant indien de dader niet geïdentificeerd kan worden. Maar op welke basis? 2. Hoe zit het met het vervreemden van een zakelijk recht op een terrein waarop nog steeds een risicoactiviteit wordt uitgeoefend? Volgens de voorbereidende werken dient de overdrager tussen te komen. Artikel 11 van de ordonnantie beoogt evenwel niet alle overdragers, maar enkel deze waarvan de zakelijke rechten van toepassing zijn op een site die in de inventaris van het BIM opgenomen is of waarop een risicoactiviteit «werd uitgeoefend». Geen enkele bepaling beoogt de overdrager van een zakelijk recht op een terrein waarop een risicoactiviteit «wordt uitgeoefend». 3. & 4. De situatie is nog dramatischer voor iedere nieuwe risicoactiviteit en voor iedere activiteit op een terrein dat in de inventaris van het BIM staat. Artikel 11 duidt geen enkele schuldenaar aan voor deze twee feiten. Hierbij komt nog een schuldenaar zonder handeling of feit die aanleiding geeft tot een onderzoek: de ordonnantie van 13 mei 2004 legt de uitvoering van een verkennend bodemonderzoek op aan de «overdrager van een zakelijk recht op een terrein dat verontreinigd is of waarvoor sterke aanwijzingen op verontreiniging bestaan» (art. 11, 1 ), zonder de handeling of het feit te verduidelijken die aanleiding geven tot deze verplichting. 5. Uitvoering Het verkennend bodemonderzoek moet uitgevoerd worden door een erkende deskundige (art. 13). Deze dient een voorstel aan het BIM voor te leggen met een beschrijving van het huidige en het toekomstige gebruik van de site, een historiek van de site en van de activiteiten die er worden of werden uitgeoefend, geologische, hydrologische en hydrogeologische inlichtingen en de vermoedelijke duurtijd van het verkennend bodemonderzoek. Na de ontvangst van het volledige dossier beschikt het BIM over 30 dagen om het voorstel goed te keuren. Indien het BIM na het verstrijken van die termijn niet geantwoord heeft, wordt het voorstel geacht goedgekeurd te zijn en kan het verkennend bodemonderzoek worden aangevat (art. 14, lid 1 tot 4). Indien de verkenning niet binnen de in het voorstel vastgestelde termijn uitgevoerd kan worden, kan een verlenging aangevraagd worden, mits dit met redenen wordt omkleed. Het BIM neemt hierover binnen zeven dagen een beslissing. Na het verstrijken van de termijn wordt de verlenging geacht te zijn toegekend (art. 14, 5 e lid). Het BIM beschikt over 30 dagen, te rekenen vanaf de ontvangst van het verkennend bodemonderzoek, om de resultaten te bekijken en na te gaan of het al dan niet noodzakelijk is een risicostudie uit te voeren. Na die termijn worden de conclusies van de erkende persoon als voorkomend in het verkennend bodemonderzoek geacht goedgekeurd te zijn (art. 14, laatste lid). C. Risicostudie 1. Door wie en wanneer? De persoon in wiens naam het verkennend bodemonderzoek is uitgevoerd, laat de risicostudie uitvoeren indien uit het verkennend bodemonderzoek blijkt dat de door de Regering opgestelde verontreinigingsnormen 17 overschreden zijn (art. 16, 1 e lid). 2. Inhoud en doel De risicostudie moet de volgende elementen bepalen: 1. de risicograad voor de menselijke gezondheid en het leefmilieu; 2. de noodzaak en urgentiegraad van een bodemsanering; 3. de relevantie om beschermingsmaatregelen te nemen (art. 17, lid 1 en 2). 17 Zie het B.B.H.R. van 9 december 2004 tot vaststelling van de bodem- en waterverontreinigingsnormen bij overschrijding waarvan een risicostudie moet worden uitgevoerd.

7 Drie categorieën risico s moeten in aanmerking genomen worden: 1. de huidige risico s inzake blootstelling voor de mens; 2. de risico s inzake aantasting van de ecosystemen; 3. de risico s op verspreiding van verontreinigde stoffen (art. 17, 3 e lid). 3. Uitvoering De procedure voor de uitvoering van de risicostudie, komt overeen met deze van het verkennend bodemonderzoek (art. 18, lid 1 tot 4). Om tijd te winnen kan de risicostudie tegelijk met het verkennend bodemonderzoek uitgevoerd worden. Deze procedure wordt gebruikt indien men vooraf weet dat een site vervuild is. In dit geval wordt het voorstel van verkennend bodemonderzoek voorgelegd aan het BIM, aangevuld met de nodige inlichtingen om een voorstel van risicostudie voor te leggen (art. 19). Na de uitvoering van de risicostudie beschikt het BIM over 30 dagen om deze goed te keuren. Aan de goedkeuring kunnen voorwaarden en beheersmaatregelen gekoppeld worden. Na het verstrijken van de termijn worden de risicostudie en de hierin aanbevolen maatregelen geacht stilzwijgend te zijn goedgekeurd (art. 18, 5 e lid). 4. Effect van vrijstelling van milieuattest en -vergunning De uitdrukkelijke of stilzwijgende goedkeuring van de risicostudie ontslaat van de verplichting een milieuattest of -vergunning te verkrijgen om de in de risicostudie gestelde of door het BIM op basis van de studie voorgeschreven maatregelen uit te voeren (art. 18, laatste lid). III. Beheer van verontreinigde sites De conclusies van de risicostudie kunnen van tweeledige aard zijn: ofwel bestaat er een ernstige bodemverontreiniging die een ontoelaatbaar risico vormt voor de menselijke gezondheid en het leefmilieu, en een dringende sanering vereist, ofwel is er geen sanering nodig vóór een nieuwe exploitatie of de voortzetting ervan. Dan kunnen er andere maatregelen (bewaren, controleren, waarborgen, behandelen) genomen worden. A. Saneringsmaatregelen 1. Door wie en wanneer? Indien de door de regering vastgelegde verontreinigingsnormen overschreden zijn, moet er worden overgegaan tot een sanering tot het bereiken van het aanvaardbaar risiconiveau in functie van een uniforme methodologie aangenomen door de Regering 18 (art. 25). De sanering is nodig: 1. vóór er op het terrein een nieuwe activiteit aangevat wordt die de sanering of het toekomstige toezicht op de bodemverontreiniging zou kunnen belemmeren; 2. vóór een milieuvergunning aangevraagd wordt die betrekking heeft op een inrichting die de sanering of het toekomstige toezicht op de bodemverontreiniging zou kunnen belemmeren; 3. vóór een zakelijk recht op het terrein vervreemd wordt; 4. vóór een milieuvergunning overgedragen wordt (art. 23). 18 Zie het B.B.H.R. van 9 december 2004 betreffende de evaluatie van de risico's voor de gezondheid en het milieu veroorzaakt door bodemverontreiniging.

8 2. Uitvoering De procedure voor de sanering is overgenomen van deze van het verkennend bodemonderzoek (art. 24, lid 1 tot 6). De sanering wordt uitgevoerd binnen de termijnen en voorwaarden die het BIM eventueel oplegt, vanaf de goedkeuring van het voorstel. Het BIM kan deze termijnen en voorwaarden wijzigen of aanvullen (art. 24, 6 e lid). Het doel van de sanering is de ernst van het risico weg te werken om, in functie van de bestaande en/of voorgenomen inrichting, een aanvaardbare risicograad te bereiken (art. 25, 1 e lid). Het is dus niet nodig om de bodem integraal te saneren om deze in de natuurlijke hoedanigheid te herstellen, maar enkel om het risico veroorzaakt door de bodemverontreiniging te verminderen. Dit is slechts uitzonderlijk. Enkel wanneer uit een vroeger verkennend bodemonderzoek blijkt dat de site niet verontreinigd was voordat het in artikel 10 bedoelde feit plaatsgevonden heeft (art. 26, 4 e lid), moet de site in zijn oorspronkelijke staat hersteld worden. 3. Effect van de vrijstelling van milieuattest en -vergunning De uitdrukkelijke of stilzwijgende goedkeuring van het voorstel ontslaat van de verplichting een milieuattest of vergunning te verkrijgen om de geplande bodemsanering uit te voeren (art. 24, laatste lid). B. Andere beheersmaatregelen 1. Wat en wanneer? Wanneer uit de risicostudie afgeleid wordt dat het niet nodig is de site te saneren, kan het BIM desalniettemin beheersmaatregelen met betrekking tot de bodemstaat voorschrijven in de volgende twee gevallen: 1. de bodem is verontreinigd; 2. de bodem is niet verontreinigd, maar er zijn risicoactiviteiten gepland (art. 20). Wanneer de bodem verontreinigd is, kan het BIM het volgende opleggen: 1. een restrictief grondgebruik; 2. maatregelen voor het onder controle houden; 3. maatregelen voor het indijken; 4. maatregelen voor het verminderen of geleidelijk wegwerken van de verontreiniging; 5. een waarborg eisen dat die maatregelen naar behoren worden uitgevoerd, met name bankgaranties of verzekeringen (art. 21, 1 e lid). Wanneer de bodem niet verontreinigd is, maar er een risicoactiviteit gepland is, kan het BIM de volgende maatregelen opleggen: 1. de voorwaarden voor de controle van de evolutie van de bodemstaat, met name oppervlakkige analyses op welbepaalde tijdstippen; 2. de maatregelen die genomen moeten worden wanneer na analyse zware bodem- of grondwaterverontreiniging vastgesteld wordt die veroorzaakt werd door een door de activiteit voortgebrachte stof; 3. maatregelen waardoor de kredietwaardigheid van de exploitant gevrijwaard wordt, alsook zijn vermogen om de gevolgen te dragen van door hemzelf veroorzaakte bodemverontreiniging (art. 22). 2. Door wie? Geen enkele bepaling geeft aan welke persoon belast is met de uitvoering van beheersmaatregelen, maar artikel 27, 2, verduidelijkt dat de personen bedoeld bij artikel 11 gesanctioneerd kunnen worden indien deze de «beschermende maatregelen voorgeschreven door het BIM» niet hebben uitgevoerd. Moeten we daaruit afleiden dat de persoon die de beheersmaatregelen dient uit te voeren, de in artikel 11 bedoelde persoon is?

9 IV. Besluit De toepassing van de ordonnantie betreffende het beheer van verontreinigde bodems lijkt bijzonder problematisch. Daarom moet de ordonnantie aangepast worden, om komaf te maken met de juridische onzekerheid door het grote aantal vragen die ze oproept. De huidige Regering levert in dit opzicht reeds goede inspanningen. Françoise Lambotte