Voortgangsrapportage innovatiesubsidie FACT Jeugd en Gezin

Transcriptie

1 Yulius Academie Contact secretariaat Yulius Academie T SecretariaatYuliusAcademie@yulius.nl Voortgangsrapportage innovatiesubsidie FACT Jeugd en Gezin Document kenmerken Versie: 2 Datum opstelling: 23 januari 2018 Auteurs: Mathilde Overbeek, Stephanie de Kwant 1. Inleiding 2. Afdelingen en deelnemende professionals 3. FACT J&G werkwijze 4. Gezinsgericht werken 5. FACT en gezinswerk 6. Conceptueel plan bijscholingsmodule 7. Tijdspad

2 1. Inleiding In de zomer van 2017 heeft Jeugdhulp Rijnmond een subsidieaanvraag van de Yulius Academie, in samenwerking met Lucertis en Stek jeugdhulp, gehonoreerd voor het regionaal innovatiebudget Specialistische Jeugdhulp. De voornaamste doelstelling van deze aanvraag was het versterken van het behandelmodel FACT Jeugd en Gezin (J&G) met een meer gezinssensitieve aanpak. In de periode van oktober t/m december 2017 zijn er groepsinterviews met professionals uitgevoerd over de huidige werkwijze en behandelmethodiek van FACT-teams van Lucertis en Yulius, waarnaar ook mensen vanuit onder andere Enver en YOUZ gedetacheerd zijn. Daarnaast zijn er ook groepsinterviews uitgevoerd met professionals die expertise hebben in multiprobleemgezinnen en systeemproblematiek van Lucertis, Enver (Stek Jeugdhulp) en Yulius. Een belangrijk thema in deze interviews was hoe bijscholing in een meer gezinssensitieve aanpak het beste kan worden vormgegeven. In dit document wordt de kern beschreven van wat er in alle groepsinterviews in ervaringen, meningen, wensen en ideeën naar voren is gekomen. Op basis van deze informatie is er conceptueel nagedacht over een bijscholingsmodule/training voor alle FACT Jeugd en Gezin medewerkers. Dit conceptuele voorstel voor een bijscholingsmodule/training staat tevens in dit document beschreven. 2/12

3 2. Afdelingen en deelnemende professionals Afdeling Professional Functie Lucertis FACT J&G Charles Silvester Psychiater Emma Verpoorte Hanneke Berens Fayerouze Overbeek Johan Tee Marga Ruggenberg* Andre Mangel* Sebastian Cardona* Marleen Honkoop* Verpleegkundig specialist Gezinsbegeleider MDFT therapeut Psychiater Gezinsbegeleider MDFT therapeut Psychiater Maatschappelijk werker Yulius Gezinspsychiatrie Mirjam van den Berg-Paling Orthopedagoog Marianne Postma Esther van den Berg Chantal van Zanen Johannet van Geloof Claudia hoedt Astrid Groeneveld* Corine Rijnberk Verpleegkundig specialist Gezinsbehandelaar Gezinsbehandelaar Systeemtherapeut Systeemtherapeut GZ-psycholoog Psychiater Yulius FACT J&G Corine van Beek Verpleegkundige Marieke verschoof Gerda van der Veen Kristel Wijers* Annerieke Mooiman Luijendijk* Gezinsbehandelaar Ouderbegeleider Gezinsbehandelaar Psychiater Enver (Stek Jeugdhulp) Matthe Geers Ambulant hulpverlener Renee Kok Marnix van de kerkhof Roland Schoring Mathilde van der Wel* Systeemtherapeut Teammanager Residentieel Gedragsdeskundige Jeugdzorgwerker *Deze professionals waren uitgenodigd voor het interview maar konden niet aanwezig zijn. Na afloop hebben ze commentaar kunnen leveren op de verslaglegging van het interview. 3/12

4 3. FACT J&G werkwijze FACT-Jeugd en Gezin richt zich op cliënten van 0 tot 23 jaar die moeilijk in de reguliere zorgtrajecten te krijgen zijn en ernstige psychische stoornissen hebben met bijkomende problemen op verschillende terreinen. Het gaat om kinderen en jongeren met persistente, vaak complexe, psychiatrische problematiek. Veelal groeien deze jongeren op in problematisch functionerende gezinnen, waarbij ouders veel moeite hebben met hun taak als opvoeder, zelf ook psychische of verslavingsproblemen hebben of financieel in een zorgelijke situatie verkeren. De spanningen zijn vaak hoog opgelopen tussen de gezinsleden, en de veiligheid van gezinsleden kan in het geding zijn. Ook op school lopen deze jongeren vaak vast. Bij de start van de hulpverlening neemt een FACT-lid binnen het gezin een expert-rol aan en gaat na wat het gezin nodig heeft. Door bij binnenkomst al problemen op te pakken wint de medewerker het vertrouwen van de jeugdige en zijn/haar gezin. Het teamlid heeft na de intake een behandelplan klaar, welke gericht is op de door DSM gedefinieerde psychopathologie van de jongere. Binnen de hulpverlening vanuit FACT is de jeugdige de cliënt, het behandelplan van de jongere wordt opgesteld in de ik -vorm. Hoewel de jongere de cliënt is, is er ook aandacht voor de rest van het gezin. Daarom heeft elk FACT team minstens één systeemtherapeut en/of ouderbegeleider die kan worden ingeschakeld wanneer bijvoorbeeld ouders zelf kampen met psychiatrische problemen of er veel problemen binnen het gezin zijn. In sommige gevallen is de gezinsdynamiek zodanig verstoord dat zorg voornamelijk gericht op de jeugdige onvoldoende helpt of niet beklijft. Intensiever gezinswerk kan dan nodig zijn. FACT professionals merken de noodzaak om de (psychiatrische) problematiek van de jeugdige in de context van het gezin te bekijken. Bijvoorbeeld omdat FACT zorg niet beklijft, er veel problemen tussen gezinsleden bestaan, of omdat ouders niet meewerken. Gezinsintensief werk is niet altijd mogelijk vanwege een gebrek aan tijd, middelen, of expertise. Binnen elk team is de specifieke behoefte/vraag/wens anders. 4/12

5 Werkzame elementen en expertise De-escaleren en stabiliseren Presentiebenadering Praktische zaken/ probleemoplossing Intrapersoonlijke pathologie (DSM)/ Acute psychiatrie Stimuleren/activeren Zicht op de sociale kaart Nauwe samenwerking met wijkteams en jeugdwerkers Betrekken/versterken netwerk Aandachtspunten Op tijd plannen van evaluaties Al bij de intake het gezin meenemen Meer kennis over kinderen 0 t/m 12 jaar Meer ondersteuning van het management voor volgen opleiding Wanneer nodig en mogelijk het tempo verlagen Signaleren van LVB problematiek Jezelf niet te belangrijk maken, niet te veel zaken overnemen Op tijd eigen grenzen aangeven Tijd maken voor reflectie/intervisie Meer kennis over en gebruik van Signs of Safety, Geweldloos verzet, en JIM. 5/12

6 4. Gezinsgericht werken Professionals zoals systeemtherapeuten en gezinsbehandelaren (gezinswerkers) hebben het hele gezin als cliënt. Ze sluiten zich aan bij het tempo en de taal van het gezin en stellen zich hier in bescheiden op. Het gezin moet de eigen regie behouden en zich krachtig voelen. De gezinswerker neemt het functioneren van de familie en de invloed hiervan op het kind in ogenschouw. De focus op stoornissen bij kinderen verschuift naar de behandeling van het hele gezin. Intensief gezinswerk is vaak nodig bij multiprobleemgezinnen. Multiprobleemgezinnen ervaren vaak machteloosheid, zeker ook omdat eerdere hulpverlening onvoldoende heeft gewerkt. De gezinnen zitten vast in patronen die het gezinsfunctioneren en de individuele groei belemmeren. Gezinswerk is er op gericht om het gezinsfunctioneren en individuele groei weer op gang te brengen. Om dit te kunnen bewerkstelligen, moeten gezinswerkers hun expertpositie loslaten en deze positie aan de ouders geven. Als te veel zaken worden overgenomen (vanuit een expert/adviesrol) en de hulpverlener het gezin te veel gaat redden, dan kan de kracht van het gezin onderuit gehaald worden. Het gezin kan zich dan machteloos blijven voelen. De manier waarop gezinsgericht wordt gewerkt is verschillend per instelling en afdeling, zowel als het gaat om intensiteit van de zorg als de focus van de zorg. Enver (voorheen Stek Jeugdhulp) biedt een groot aanbod aan ambulante- en dagprogramma s, alsook residentiële behandelvormen. De gezinswerkers worden voornamelijk ingezet voor crisisinterventie, om uithuisplaatsing van een kind te voorkomen, en voor het versterken van opvoedvaardigheden bij ouders. De afdeling Gezinspsychiatrie van Yulius maakt gebruik van een unieke methode waar, afhankelijk van de hulpvraag van het gezin, de nadruk ligt op goed genoeg ouderschap, het herstellen van het gezag, het formuleren van een gezinskader (een gewenst eindbeeld van het gezin dat de leidraad vormt voor het vormen van doelen) of het versterken van intuïtief ouderschap. Een belangrijke vraag voor gezinswerkers is waarom er nog geen verandering is opgetreden binnen een gezin. Door middel van de methode Kaders maken van Jan Olthof, wordt er met het gezin gezocht naar nieuwe betekenissen van oude patronen. 6/12

7 Werkzame elementen en expertise Complex dynamische systeemtheorie Oplossingsgericht werken Nieuwsgierige niet-weten houding Presentiebenadering Meervoudige partijdigheid Gezamenlijke taal creëren Gelijkwaardige relatie Regie geven aan het gezin Betrekken van belangrijke personen voor het gezin Aandachtspunten Te weinig tijd voor reflectie/intervisie Vacatures in het gezin invullen Gezinsbehandelaren moeten elkaar goed kennen en vertrouwen, dat kost tijd Vergt veel expertise/grote bekendheid met de methodiek om succesvol te zijn, samenwerking met anderen is daarom ook lastig Kennis over hoe te handelen bij acute psychiatrie (te) weinig aandacht voor psychiatrische problemen 7/12

8 5. FACT en gezinswerk In een FACT J&G team is de jeugdige de cliënt. De behandeling is gericht op het bevorderen van de ontwikkeling van de jeugdige. Jeugdigen leven echter niet in een geïsoleerde omgeving en in veel gevallen betekent dit dat het betrekken van het gezin van belang is. De FACT teams hebben daarom in elk team minstens één systeemtherapeut en/of ouderbegeleider die kan worden ingeschakeld wanneer er veel problemen binnen het gezin zijn, zoals bij multiprobleemgezinnen, waarbij ouders vaak zelf ook psychiatrische problematiek hebben. De ouderbegeleider of systeemtherapeut houdt zich dan voornamelijk bezig met de ouders, terwijl de andere FACT-hulpverlener focust op de jeugdige. In sommige gevallen is de gezinsdynamiek echter zodanig verstoord dat deze vorm van zorg, die voornamelijk gericht is op de jeugdige, onvoldoende helpt of niet beklijft. Intensiever gezinswerk is dan nodig. In de regio Zuid-Holland-Zuid zijn er vijf FACT J&G teams van Lucertis en twee van Yulius. De teams van Lucertis zijn CCAF gecertificeerd. In elk Lucertis team werkt ook minstens één professional vanuit een externe instelling, zoals Enver. In het verleden zijn er pogingen geweest om de FACT-teams van Yulius en Lucertis samen te voegen, waarbij er ook plannen waren om zogenaamde plusteams op te zetten. In deze plusteams zouden ook professionals van Gezinspsychiatrie deel uitmaken van het FACT team. De plusteams zouden de oplossing zijn voor het groot aantal jeugdigen waarbij de gezinsdynamiek zodanig verstoord is, dat zorg voornamelijk gericht op de jeugdige onvoldoende helpt of beklijft. De gezinsbehandelaren zouden ingezet kunnen worden in casussen met ernstige gezinsproblemen en geconsulteerd kunnen worden op andere minder ernstige - casussen door andere FACT teams. Vanwege praktische problemen is de samenvoeging tussen de FACT teams van Yulius en Lucertis niet gelukt. Sinds 1 januari 2017 is het ambulante deel van Gezinspsychiatrie van Yulius (psychiatrische thuiszorg en de poli) samengevoegd met de twee FACT teams van Yulius. De voormalige medewerkers van Gezinspsychiatrie in deze FACT teams pakken meestal de casussen op die om intensief gezinswerk vragen en ze ondersteunen de andere FACT leden door 8/12

9 kennis te delen en te adviseren bij casussen met ernstige gezinsproblematiek. In één team (Spijkenisse) is de samenwerking tussen Gezinspsychiatrie en FACT wel gestart, maar later opgeheven. In de overige twee teams verloopt de ondersteunende en adviserende samenwerking tussen professionals van FACT en Gezinspsychiatrie goed. De wens bestaat echter om meer kennis te hebben van elkaars methodiek om optimaal te kunnen samenwerken. Het aantal gezinnen met meervoudige problematiek blijft stijgen en intensief gezinswerk is vaker nodig. Veel FACT-leden ervaren onduidelijkheid over hoe ze aan de slag moeten gaan in gezinnen waar de problemen erg complex zijn. Kennis over methodieken en elementen van gezinswerk kan FACT leden meer zekerheid geven wanneer zij als hulpverlener te maken hebben met een complexe gezinssituatie. Het zal hen daarnaast helpen om (verstoringen in) het gezinsfunctioneren beter te kunnen inschatten en zo nodig op een juiste manier te verwijzen. 9/12

10 6. Conceptueel plan bijscholingsmodule Op basis van de interviews met mensen van FACT, Gezinspsychiatrie en Stek Opvoedhulp hebben we de afgelopen maanden een voorstel ontwikkeld voor een bijscholingsmodule. De gesprekken met betrokkenen hebben tevens bijgedragen aan het creëren van draagvlak. De algemene opzet van de bijscholing is om met elk team te evalueren hoe zij zelf vinden dat ze scoren op een schaal (0-10) voor gezinssensitief werken. Dit opent het gesprek om met elkaar van gedachten te wisselen over waar het team op dit moment staat, waar men heen wil en wat daarvoor nodig is. Gezinssensitief werken definiëren wij als het maken van bewuste keuzes waarbij rekening wordt gehouden met het hele gezin en de onderlinge verhoudingen. De hulpverlener herkent wanneer intensief gezinswerken nodig is, namelijk bij multiprobleemgezinnen waar de problemen in evenwicht blijven en daardoor verandering eerder nog onvoldoende mogelijk is geweest. Het uiteindelijke doel is dat FACT medewerkers meer bekend raken en kennis nemen van vaardigheden voor gezinssensitief werken. Idealiter hebben de FACT medewerkers genoeg kennis en middelen om intensief gezinswerk uit te voeren, wanneer herkend wordt dat dit nodig is. Bij een gebrek aan expertise/middelen/tijd wordt er verwezen naar professionals met meer expertise, zoals collega s van Gezinspsychiatrie. Binnen elk team zal worden gezocht naar een gezamenlijke visie die de huidige methodiek van FACT respecteert en tegelijkertijd meer ruimte creëert voor elke medewerker om de (psychische problematiek) van de jeugdige binnen de context van het gezin te bekijken. Binnen elk team zal de specifieke behoefte/vraag anders zijn. De bijscholing wordt per FACT team gegeven en zal bestaan uit twee bijeenkomsten, met een tussenperiode van twee/drie maanden. Bij elke training zijn twee trainers aanwezig: een hoofdtrainer van gezinswerk/gezinspsychiatrie, en een co-trainer van de Yulius Academie. Het aanbod is vraaggericht en sluit aan bij de wensen en mogelijkheden van het team. 10/12

11 Bijeenkomst 1: 4uur Gezamenlijk wordt geëvalueerd hoe het team vindt dat zij op dit moment scoren op een schaal (0-10) voor gezinssensitief werken. Vervolgens wordt ingegaan op wat de visie en wensen van het team met betrekking tot gezinsgericht werken is/zijn, en wat er nodig is om daar te komen binnen de gestelde kaders van de zorginstelling en gemeente. De basisprincipes van gezinsgericht werken worden besproken. De deelnemers krijgen kennis over werkzame elementen en methodieken van gezinswerk. Ook worden er opdrachten gedaan waar belangrijke elementen van gezinswerk duidelijk worden gemaakt. Aan het einde van de bijeenkomst worden facultatieve opdrachten/middelen gegeven om mee te werken. Tussenperiode: Literatuur aanbieden, optie geven om met vragen/onduidelijkheid contact op te nemen met de trainers. Bijeenkomst 2: 4uur De huidige manier van gezinswerk binnen het team wordt geëvalueerd. Op basis van recente casussen binnen het team waarbij behoefte is om meer gezinsgericht te werken, worden kennis en middelen aangeboden. Deze bijeenkomst heeft een meer consultgerichte functie. Aan het einde van de bijeenkomst worden aanvullende kennis en middelen aangeboden. 11/12

12 7. Tijdspad Jaar Maand Activiteiten Groepsinterviews met professionals en management X X X X Voorstel schrijven voor aanpassing handelswijze FACT X X X Training ontwikkelen X X X FACT teams trainen X X X X X Kwalitatief onderzoek naar nieuwe werkwijze Publieke rapportage en kennisdisseminatie X X X Door de interviews met de verschillende professionals en het management is duidelijk geworden dat alle teams onderling erg verschillen; qua dynamiek, expertise en mate waarin op dit moment al gezinssensitief gewerkt wordt. Op basis van deze informatie is de activiteit het schrijven van een handleiding over de doorontwikkelde aanpak (zoals opgenomen in het oorspronkelijke tijdspad) komen te vervallen. De voorgestelde aanpak voor bijscholing sluit aan bij de individuele behoeften van elk team en is daardoor niet te generaliseren naar een algemene aanpak. Wel blijft een speerpunt om door kennisdisseminatie deze bijscholing breder bekend te maken, zodat wellicht ook andere teams (buiten de regio) hier van kunnen profiteren. 12/12