BEHEERPLAN DUNNING SLOTERPARK OOSTZIJDE 14 februari 2018

Transcriptie

1 BEHEERPLAN DUNNING SLOTERPARK OOSTZIJDE 14 februari INLEIDING Met behulp van de bomenverordening zorgt de gemeente ervoor dat het volume van het bomenbestand in de stad behouden blijft en dat er zorgvuldig wordt omgesprongen met de bomen. In een duurzame stad is een gezond bomenbestand belangrijk. Naast een prettig leefklimaat, zorgen bomen ook voor verkoeling en wateropname. Vanaf 1 oktober 2016 is de stedelijke bomenverordening van kracht, die in 2014 is vastgesteld door de gemeenteraad. In deze verordening wordt het begrip dunnen beschreven: Vellen dat uitsluitend als een verzorgingsmaatregel ter bevordering van de groei van de overblijvende houtopstand moet worden beschouwd en dat is gebaseerd op een door het college vastgesteld of goedgekeurd beheerplan. Met een vastgesteld beheerplan voor dunning verleent het Algemeen Bestuur namens het college toestemming voor het vellen van houtopstand voor dunning, volgens artikel 1 sub d. In dit beheerplan wordt de dunning van de bosvakken binnen de grenzen van het Sloterpark oostzijde beschreven. Het Sloterpark is in beheer bij de gemeente Amsterdam, stadsdeel Nieuw- West. Het park ligt rondom de Sloterplas en functioneert als een belangrijk recreatief stadslandschap: binnen het park is op het gebied van sport, cultuur en recreatie veel te doen. Het park is onderdeel van de Ecologische Structuur en de Hoofdgroenstructuur binnen Amsterdam. Het vormt ook een belangrijke (natte) verbindingszone binnen het Nederlandse Natuur Netwerk. Daardoor is naast recreatief gebruik ook het ecologisch functioneren van het park belangrijk. Voor het oostelijk deel van het park is een Inrichtingsplan gemaakt. Dat plan richt zich enerzijds op het herstel van achterstallig onderhoud en anderzijds op het toerusten van het park op een intensiever gebruik door alle Amsterdammers, een park dat ecologisch aantrekkelijker is en duurzaam beheerd kan worden. Kaart 1a beschrijft de doelen van de herinrichting en vertaalt deze naar functioneel gebruik van de verschillende parkdelen. Het op dit functionele gebruik gestoelde ontwerp wordt weergeven op kaart 1b Inrichtingsplan Sloterpark Oostzijde. Dit plan is vastgesteld door het Algemeen Bestuur van stadsdeel Nieuw-West en vormt een belangrijk kader voor het dunnen.

2 Pagina 2 van 9 Figuur 1a:kaart met functionele gebruiksgebieden Figuur 1b: Inrichtingsplan Sloterpark Oostzijde

3 Pagina 3 van 9 Een park bestaat naast harde inrichtingselementen ook uit levend materiaal. Daardoor blijft het zich altijd ontwikkelen. Een parkbeeld is dus nooit statisch. Het in figuur 1b geschetste Inrichtingsplan is daarom ook geen eindbeeld dat met één spade in de grond wordt gerealiseerd. Het is een toekomstig wensbeeld, waar langzaam maar zeker, naar toe gewerkt wordt. Om dit wensbeeld uit te laten komen is een planmatige aanpak van het beheer noodzakelijk. Dit beheer moet zorgen voor een zo goed mogelijke basis waarbinnen de bosvakken gezond oud kunnen worden. Tevens moet het beheer inzetten op de ontwikkeling van nieuwe bomen, zodat ook de volgende generaties Amsterdammers van een aantrekkelijk park kunnen genieten. De bosvakken vormen een belangrijk onderdeel van het park. Bosvakken zijn parkdelen die volledig met bomen en struiken begroeid zijn. Ze zijn meestal niet toegankelijk, maar wel bijzonder belangrijk voor de parkbeleving. Door de aanwezigheid van de bosvakken waant de parkbezoeker zich, op enkele minuten van de drukke stad, al direct in een bijzondere, natuurlijke omgeving. In de afgelopen decennia zijn de bosvakken onvoldoende beheerd. Hierdoor is achterstallig onderhoud ontstaan. Dit uit zich onder andere in de aanwezigheid van lange, dunne bomen met kleine tot zeer kleine, hoge kronen. In veel gevallen leidt dit tot een matige stabiliteit. Door de dichte stand is op veel plaatsen ook een duidelijk ontwikkelde struiklaag afwezig. Daarnaast is er in het park sprake van een slechte waterhuishouding, met over grote oppervlakten langdurig ondergelopen grasvelden en bosvakken tot gevolg. Hoewel de onderzoeken en adviezen niet op elk gebied eensluidend zijn, is er wel consensus over de noodzaak tot het opnieuw oppakken van het beheer van de bosvakken en het oplossen van de wateroverlast. Dit beheerplan beschrijft hoe het dunnen van de bosvakken wordt aangepakt. De dunningen moeten er voor zorgen dat de mooiste of meest kansrijke 1 bomen of boomgroepen binnen de bosvakken beter tot hun recht komen, waardoor de bosvakken zich verder kunnen ontwikkelen en duurzaam in stand blijven. Het dunnen binnen de vakken wordt zodanig vormgegeven dat dit bijdraagt aan het eindbeeld, zoals geschetst in het vastgestelde Inrichtingsplan. Het uiteindelijke doel is om al beherend bij dat eindbeeld te komen. In sommige situaties kan het eindbeeld door het uitvoeren van één ingreep worden bereikt. Op andere plekken wordt meerdere keren ingegrepen, om het natuurlijke proces gecontroleerd te laten verlopen. Op die plekken wordt het eindbeeld pas over langere tijd zichtbaar (soms over meer dan 20 jaar). De ontwikkeling van de bosvakken wordt na iedere ingreep gemonitoord. Bij zo n monitoring wordt beoordeeld of de bosvakken zich goed ontwikkelen. Hierdoor wordt het mogelijk het beheer (indien nodig) bij te sturen. 1 Het betreft hier mooiste of meest kansrijke in de breedste zin van het woord. Dat kan bijvoorbeeld gaan om de bijdrage die een boom levert aan de natuurbeleving, een markante boom of de ecologische waarde of zeldzaamheid van een boom. Het Inrichtingsplan vormt een belangrijk kader bij de selectie van die bomen. Nadere invulling gebeurt in de blesgroep.

4 Pagina 4 van 9 2 LEESWIJZER Dit beheerplan is als volgt opgebouwd. In paragraaf 3 wordt de huidige situatie van de bosvakken in het oostelijk deel van het Sloterpark belicht. Startpunt daarvoor is het onderzoek dat door Bomenwacht Nederland in 2015 is uitgevoerd. Dit wordt aangevuld met eigen waarnemingen, input van Buiting Advies, Klingen Bomen en het Gemeentelijke Bodem Advies Team. Paragraaf 4 beschrijft de visie van de gemeente op het beheer van de bosvakken. In deze visie wordt aangegeven welke doelen de gemeente met het uitvoeren van planmatig beheer wil realiseren. Vervolgens wordt in paragraaf 5 de dunningsingreep beschreven. De ingreep moet er toe leiden dat de bosvakken zich geleidelijk ontwikkelen richting de binnen het Inrichtingsplan geformuleerde eindbeelden. Paragaaf 6 gaat in op de uitvoering. Hier wordt de arbeidsfilm van de werkzaamheden gepresenteerd. Ook wordt aangegeven op welke manier tijdens de uitvoering van de werkzaamheden invulling wordt gegeven aan de bepalingen vanuit de Wet natuurbescherming. Daarbij is de Gedragscode Flora en Fauna Amsterdam van de gemeente Amsterdam leidend. 3 SITUATIE SLOTERPARK Bomenwacht Nederland signaleert in hun rapportage uit 2015 een matige en afnemende kwaliteit van de bomen binnen de meeste bosvakken. In dit rapport uit Bomenwacht ook twijfel over de vraag in hoeverre ingrepen in de bestaande bosvakken het tij nog kunnen keren. Wat direct in het veld opvalt is dat in vrijwel alle bosvakken bomen met dunne hoge stammen en kleine, hoge kronen aanwezig zijn. Deze eenzijdige opbouw kent weinig gelaagdheid en ecologische variëteit. De situatie is ontstaan doordat de gemeente gedurende langere tijd geen beheermaatregelen in de bosvakken heeft uitgevoerd. Hierdoor is een zogenaamde dunningsachterstand ontstaan. Zo n dunningsachterstand heeft gevolgen die de gemeente als minder positief waardeert. Door niet te beheren ontstaan bomen met dunne stammen en kleine, hoge kronen. Deze bomen: hebben een slechtere stabiliteit dan bomen van dezelfde hoogte met een dikke stam en een diepe kroon. Als in een bosvak veel bomen met een dunne stammen en kleine, hoge kronen aanwezig zijn, neemt het gevaar van schade door storm toe. Schade en dood hout heeft ecologisch gezien een positief effect op het bosvak, echter op de veiligheid van de paden heeft het een negatief effect. zijn tijdens storm veel beweeglijker dan bomen met dikke stammen. Daardoor vegen de kronen van dunne bomen elkaar tijdens hevige wind of storm veel meer. Hierdoor ontstaat mechanische schade in de kroon: de jonge, buitenste, meest vitale takken breken door het vegen af. Uiteindelijk gaat dit vegen ten koste van de bosbouwkundige vitaliteit van de bomen en dus van het bosvak; hebben een lagere esthetisch kwaliteit dan dikke bomen met grote, diepe kronen; hebben mogelijk een lagere ecologisch waarde dan dikke bomen met grote, diepe kronen. De dunningsachterstand is te verklaren door de aanlegsituatie van het park, in het begin van zestiger jaren. Tijdens de aanleg van de bosvakken zijn kleine bomen toegepast (bosplantsoen).

5 Pagina 5 van 9 Om met dergelijke bomen toch op korte termijn een gesloten bosbeeld te realiseren zijn grote aantallen per hectare geplant. Dit aantal is zodanig hoog dat uiteindelijk maar een deel van de geplante bomen zich tot een volwassen boom kan ontwikkelen. De ontwikkeling van een hoog stamtal tijdens de aanleg, naar een eindbeeld met bosvakken met een beperkt aantal grote bomen wordt gerealiseerd door het uitvoeren van dunningen. Tijdens het uitvoeren van een dunning krijgen de geselecteerde bomen of boomgroepen binnen een bosvak meer ruimte. Dat gebeurt door het wegnemen van één of meerdere bomen die in het kronendak met de mooie bomen of boomgroepen om licht concurreren. Het resultaat van het uitvoeren van dunningen is dat het aantal bomen binnen het bosvak daalt, waardoor de geselecteerde bomen of boomgroepen hun kronen geleidelijk kunnen ontwikkelen en dikkere stammen krijgen. De dunningsingreep wordt zodanig uitgevoerd dat het kronendak na vijf jaar weer is dichtgegroeid. Het bosbeeld blijft hierdoor gehandhaafd. Om de ontwikkeling van veel bomen tijdens de aanleg, naar bosvakken met mooie, grote bomen goed te begeleiden moet de dunninsingreep regelmatig worden herhaald. Op rijke bodems zoals in het Sloterpark- wordt in de regel een dunningsinterval van vijf jaar aangehouden. Dat betekent dat de beheerder elke vijf jaar in een bosvak terugkomt om opnieuw- de geselecteerde bomen of boomgroepen ruimte te geven. 4 VISIE OP HET BEHEER De huidige situatie binnen de bosvakken met dunne bomen met kleine, hoge kronen en weinig variatie laat zien dat de urgentie om een beheerinterventie in de vorm van dunning uit te voeren hoog is. Als dit op korte termijn gebeurt krijgen de geselecteerde bomen en boomgroepen de meeste kans zich te herstellen. Belangrijke randvoorwaarde is dat de waterhuishouding binnen de bosvakken duurzaam wordt georganiseerd. Want alleen dan worden de wortelstelsels van de bomen niet (verder) door wortelrot aangetast en kunnen de bomen voldoende diep wortelen. Het uitvoeren van dunning moet er toe leiden dat de bosvakken in het oostelijk deel van het Sloterpark zich ontwikkelen tot stabiele, veilige bosvakken met hoge esthetische kwaliteit en ecologische waarden. Om dit te realiseren richt de gemeente het beheer op: het doorontwikkelen van de bosvakken tot vakken begroeit met stabiele, vitale bomen met dikke stammen en grote, diepe kronen; het doorontwikkelen van de bosvakken tot aantrekkelijk bossen die bijdragen aan de belevingskwaliteit van het stadspark; het doorontwikkelen van de bosvakken tot volwaardige bosecosystemen, en zo een bijdrage leveren aan het vergroten van de ecologische waarden in het Sloterpark. Het doorontwikkelen van de bosvakken tot bosvakken met vitale bomen met dikke stammen en grote, diep kronen is de belangrijkste doelstelling. Dit gebeurt door het periodiek uitvoeren van een dunning. Tijdens zo n dunning krijgen de geselecteerde bomen en boomgroepen meer ruimte,

6 Pagina 6 van 9 waardoor ze zich verder kunnen ontwikkelen. Belangrijk is dat door deze aanpak de stabiliteit van de bosvakken toeneemt. Ook neemt de schade aan de kronen door vegen tijdens storm af. Hierdoor worden de bomen en daarmee de bosvakken- door het uitvoeren van de dunningen vitaler. Het uitvoeren van een dunning draagt tevens bij aan de ontwikkeling van een aantrekkelijk stadspark. De beeldkwaliteit en biodiversiteit binnen bosvakken wordt verder versterkt door te zorgen voor afwisseling. Dat kan door tijdens de dunning specifieke boomsoorten in het kronendak ruimte te geven, waardoor een menging ontstaat. Ook kan de bosbeleving van een bosvak worden versterk door meer gelaagdheid te realiseren. Dat kan door lager blijvende boomsoorten, zoals haagbeuk of veldesdoorn, tijdens de dunning te bevoordelen of struiken in de ondergroei meer ruimte te geven. In het kader van het realiseren van een aantrekkelijk stadspark gaat ook de aandacht ook uit naar de bosranden langs de Sloterplas. Binnen deze bosvakken wil de gemeente het unieke 'bosrandbeeld' met grote bomen (iepen) met diepe kronen -vaak tot aan het water- in stand houden. Dit geldt voor de randen van de bosvakken op de vogeleilanden, maar bijvoorbeeld ook voor het bosvak direct naast het hoge bastion. Door het uitvoeren van een dunning kunnen de ecologische waarde binnen bosvakken worden verhoogd. De ecologische ambities komen voort uit het feit dat het Sloterpark onderdeel is van zowel de Amsterdamse Ecologische structuur als de Hoofdgroenstructuur. Het oostelijke deel van het Sloterpark vormt tevens een belangrijke verbindingszone binnen het Nederlandse Natuur Netwerk. Aan deze ambitie wordt een bijdrage geleverd door het verbeteren van de bosstructuur en verhogen van de biodiversiteit. Dat kan bijvoorbeeld door bomen, op locaties waar dat veilig kan, tijdens het uitvoeren van de dunning niet te vellen, maar om te trekken of te ringen (waardoor de boom langzaam afsterft en als staand dood hout in het bos achter blijft: ruimte voor spechten) of door het tak- en tophout dat bij de velling vrijkomt niet af te voeren, maar te verwerken in takkenrillen (die nestlocaties bieden aan broedvogels en winterhabitat aan reptielen). 5 DUNNING Een dunning wordt binnen een bosvak uitgevoerd om de doelen uit de visie in de praktijk te realiseren. Om tot het gewenste eindbeeld te komen wordt een dunning meerdere keren herhaald. Binnen het Sloterpark wordt een dunningsinterval van vijf jaar gehanteerd. Dat betekent dat de ontwikkeling van de bosvakken iedere vijf jaar door middel van het uitvoeren van een dunning wordt gestuurd. Er zit dus een behoorlijk lange periode tussen het uitvoeren van de eerste dunning en het realiseren van het uiteindelijke, in de visie beschreven, eindbeeld. Bovendien is de stabiliteit van de bomen in het bosvak tijdens het uitzetten van de dunning altijd leidend. Is de stabiliteit matig dan moet, zeker tijdens het uitzetten van de eerste dunning, lichter worden ingegrepen. Kaart 1 toont de bosvakken die voor dunning in aanmerking komen. In tabel 1 zijn ook de oppervlaktes van de te dunnen bosvakken vermeld.

7 Pagina 7 van 9 Kaart 1: te dunnen bosvakken

8 Pagina 8 van 9 Tabel 1: te dunnen percelen en oppervlakte per perceel Aan het dunnen gaat een proces van blessen vooraf. Blessen is het selecteren en markeren van de bomen die worden weggenomen. Tijdens de blesgang wordt zodanig geblest dat daarmee de ontwikkeling in een bosvak richting het beoogde eindbeeld wordt gestuurd. Daarbij kunnen verschillende motieven een rol spelen. Ze worden hieronder benoemd: dunningen die bijdragen aan het vergroten van de stabiliteit en vitaliteit: doel van deze dunning is het geven van meer groeiruimte aan de geselecteerde bomen en boomgroepen binnen een bosvak, waardoor ze hun kronen verder kunnen ontwikkelen en kroonschade door het vegen tijdens storm wordt verminderd. Naar mate de bomen ouder worden neemt de belevingswaarde toe; dunningen die bijdragen aan de ontwikkeling van mooie, stabiele randbomen: doel van deze dunning is het verhogen van de stabiliteit van randbomen, met diepe kronen tot aan de waterspiegel. Deze dunning wordt in het bijzonder ingezet in de bosvakken die direct aan de Sloterplas grenzen;

9 Pagina 9 van 9 dunningen die bijdragen aan de ecologische ontwikkeling: doel van deze dunning is om binnen een bosvak meer structuurvariatie te ontwikkelen. Daarbij gaat het om het realiseren van een gesloten kronendak dat wordt afgewisseld door plekken met jonge bomen (die goed kunnen doorgroeien) en plekken met een goed ontwikkelde struikenetage (die daardoor goed bloeien en vrucht dragen); dunningen die bijdragen aan de ontwikkeling van een bosvak met een meer open beeld: doel van deze dunning is het ontwikkelen van een bosvak met goed beleefbare bomen en boomgroepen met diepe, grote kronen en dikke stammen. Er is geen ondergroei aanwezig. Door het meer open karakter van zo n bosvak worden de eilanden of de Sloterplas beter beleefbaar. 6. UITVOERING Gezien de aanwezige beheerachterstand binnen de bosvakken, is het van groot belang de dunningsmaatregelen zo snel mogelijk uit te voeren. Daarbij wordt de volgende arbeidsfilm aangehouden: Er wordt een blesgroep geformeerd onder leiding van een gemeentelijke blesser. Deze groep is beperkt van omvang, het idee is dat naast de blesser ook deelgenomen wordt door de beheerder van het park, door een landschapsarchitect en door een vertegenwoordiging van de gebruikers van het park. Gezien de locatiespecifieke eigenschappen is het te overwegen om ook een geohydroloog aan de blesgroep toe te voegen. Deelnemers dienen over bleskennis te beschikken en over kennis van de gemeentelijke doelen en deze te onderschrijven; De blesgroep stelt de dunningsdoelen per bosvak vast. Vervolgens markeert de blesgroep, voorafgaand aan de uitvoering, per bosvak de bomen die worden verwijderd (= blessen). Daarbij wordt het aantal gebleste bomen geteld; De gemeentelijke blesser voert tijdens het uitzetten van het bleswerk een controle uit op de aanwezigheid van beschermde plant- en diersoorten, nestlocaties en andere vaste verblijfplaatsen. Indien beschermde plant- en diersoorten, nestlocaties en andere vaste verblijfplaatsen aanwezig zijn worden die door de gemeentelijke blesser in het veld gemarkeerd en op kaart ingetekend; De gemeentelijke blesser meet de stammen van alle gebleste bomen en deelt ze in naar diameterklasse; De Gedragscode Flora en Fauna Amsterdam van de gemeente Amsterdam geeft aan op welke manier binnen de eisen van de Wet natuurbescherming wordt gewerkt; De aannemer ontvangt een overzicht van het aantal gebleste bomen en de verdeling over de diameterklassen. Tevens worden de kaarten met daarop de locaties van beschermde plant- en diersoorten, nestlocaties en andere vaste verblijfplaatsen ter beschikking gesteld; De aannemer ontwikkelt, binnen nadere randvoorwaarden, een plan met betrekking tot de uitvoering en de planning van de werkzaamheden. Daarin wordt ook aangegeven hoe tijdens de uitvoering van de werkzaamheden wordt gehandeld conform het werkprotocol.