Middelburgseweg te Waddinxveen, gemeente Waddinxveen (ZH)

Transcriptie

1 Laagland Archeologie Rapport 36 Bureauonderzoek en IVO-Verkennend Middelburgseweg te Waddinxveen, gemeente Waddinxveen (ZH) september 2017 Versie 1.0 (definitief) In opdracht van: Topos Architecten

2 Colofon Laagland Archeologie Rapport 36 Bureauonderzoek en IVO-Verkennend. Middelburgseweg te Waddinxveen, gemeente Auteur: dr. J.J.A. Wijnen Foto s en tekeningen: Laagland Archeologie Status rapport: concept 1.0 Controle en autorisatie: J.A.M. Oude Rengerink ISSN Laagland Archeologie V.O.F Ruysdaelbaan DL Eindhoven Tel info@laaglandarcheologie.nl KvK-Nummer: Laagland Archeologie V.O.F Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Laagland Archeologie V.O.F. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

3 Waddinxveen Samenvatting (ZH). 5 1 Inleiding Aanleiding onderzoek Afbakening plan- en onderzoeksgebied Administratieve gegevens Huidige situatie en toekomstig gebruik Gemeentelijk beleid Onderzoeksdoel 10 2 Inventarisatie Inleiding Landschappelijke ontwikkeling Geologie Geomorfologie en bodem Archeologie Historie Conclusie Verwachtingsmodel 17 3 Veldwerk Beschrijving onderzoeksmethodiek Doel veldonderzoek Resultaten veldonderzoek Lithologie en bodem Archeologie 20 4 Conclusie 21 5 Selectieadvies 22 literatuur 23 BIJLAGE 1 AMZ-cyclus 25 BIJLAGE 2 Archeologische perioden 27 BIJLAGE 3 Geomorfologische kaart 29 3 BIJLAGE 4 Actueel Hoogtebestand Nederland 30 BIJLAGE 5 Bodemkaart 31 BIJLAGE 6 IKAW, AMK en waarnemingenkaart 32 BIJLAGE 7 Boorpuntenkaart 33 BIJLAGE 8 Boorstaten 34

4 4

5 Samenvatting Laagland Archeologie heeft in november 2016 in opdracht van Topos Architecten een archeologisch bureauonderzoek en verkennend booronderzoek uitgevoerd aan de Middelburgseweg 9 te Waddinxveen. Aanleiding voor het onderzoek vormt de toekomstige sloop en daarop volgende nieuwbouw van een woning met een zwembad waarvoor een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd. Het bureauonderzoek had tot doel een archeologisch verwachtingsmodel op te stellen. Op grond van het onderzoek diende een advies te worden opgesteld voor eventueel aanvullend onderzoek danwel het terrein ten aanzien van het omgevingsaspect archeologie vrij te kunnen geven. Op basis van het bureauonderzoek geldt voor het gebied een hoge verwachting op resten vanaf de Late Middeleeuwen, terwijl de verwachting op archeologische resten uit vroegere perioden binnen de verstoringsdiepte van maximaal 4,07 m mv klein is. In voorgaande perioden was het landschap te drassig voor bewoning. Resten vanaf de late middeleeuwen kunnen onder en in het toemaakdek worden aangetroffen. De diepte waarop deze resten zich bevinden, zal afgezien van diepe sporen, niet groter dan 1 m mv zijn. De verkennende boringen hebben geen relevante archeologische indicatoren opgeleverd. De bovengrond bestaat uit een zogenaamd toemaakdek dat gezien de grindbijmenging is doorwerkt met plaatselijk daaronder uit onverstoorde grond ontstaan door de veraarding van veen. De ondergrond bestaat uit veen-op-komafzettingen, waarbij de laatste afzettingen tenminste op 365 cm mv zijn aangetroffen. In de ondergrond zijn geen afzettingen van landschapseenheden die gunstig voor bewoning zijn aangetroffen. De kans dat het plangebied archeologische resten met een redelijk intacte archeologische context bevat, is daarmee zeer klein. Aanbevolen wordt daarom geen nader archeologisch vervolgonderzoek uit te voeren. Het hier uitgevoerde bureau- en verkennend booronderzoek is daarmee de laatste fase in de AMZ-cyclus. De implementatie van deze aanbeveling is in handen van de bevoegde overheid, de gemeente Waddinxveen. De gemeente wordt hierin vertegenwoordigd door haar deskundige, de heer drs. C. Thanos van de Omgevingsdienst Midden-Holland. 5

6 HOOFDSTUK 1INLEIDING 1.1 AANLEIDING ONDERZOEK De aanleiding voor het onderzoek vormt de toekomstige sloop en daarop volgende nieuwbouw van een woning met een zwembad. Volgens de door de opdrachtgever aangeleverde bouwtekeningen wordt de nieuwe woning met zwembad geheel onderkelderd. Het overdekte zwembad wordt als een souterrain gebouwd. Voor de bouw van de woning met zwembad is een omgevingsvergunning aangevraagd, waarvoor een archeologisch vooronderzoek moet worden uitgevoerd. De gemeente Waddinxveen heeft een eigen archeologiebeleid. Op basis van het bestemmingsplan dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden om aan te tonen dat eventueel aanwezige archeologische waarden niet onevenredig worden of kunnen worden geschaad door de geplande bouwactiviteiten. Het plangebied heeft een omvang van ca. 820 m 2. De geplande verstoring heeft een omvang van ongeveer ca. Ca. 410 m 2 en reikt tot een diepte van maximaal 407 cm mv (6,12 m NAP). De omvang van de geplande verstoringen overschrijdt de vrijstellingsgrenzen zoals die in het vigerende gemeentelijk archeologiebeleid zijn aangegeven. 1.2 AFBAKENING PLAN- EN ONDERZOEKSGEBIED Het plangebied ligt aan de Middelburgseweg te Waddinxveen, gemeente Waddinxveen (Z.-H.). 6

7 Afbeelding 1. Ligging van het plangebied (in paars) en onderzoeksgebied (rode streepjeslijn). Voor een beter begrip van de bodemkundige omstandigheden en de archeologie van de planlocatie is een groter gebied bestudeerd. Een zone van 500 m rondom het plangebied wordt voldoende geacht om de archeologische potentie van het plangebied in kaart te brengen. Deze zone wordt aangeduid als onderzoeksgebied. 1.3 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS OBJECTGEGEVENS PLANGEBIED Projectnaam Plaats Gemeente Provincie Kaartblad Bureauonderzoek en IVO-verkennend Middelburgseweg 9 te Waddinxveen, gemeente Waddinxveen (Z.-H.) Waddinxveen Waddinxveen Zuid-Holland 31C Coördinaten hoekpunten noordoost / zuidoost / zuidwest / noordwest /

8 Omvang bodemverstoring circa Diepte geplande bodemverstoring Ca. 410 m 2 (woning met zwembad) 407 cm mv (pompput kelder) Onderzoeksaanmelding ArchisIII Uitvoeringsperiode onderzoek november 2016 Beheerder en plaats documentatie Laagland archeologie VOF, vestiging Eindhoven. Tabel 1. Objectgegevens. 1.4 HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMSTIG GEBRUIK Het plangebied is momenteel bebouwd (woning), zie onderstaande afbeelding. Het onbebouwde deel is in gebruik als tuin/erf. De huidige woning wordt gesloopt en op de locatie van de huidige woning komt een nieuwe, grotere woning met daaraan een zwembad (Afb. 4). Afbeelding 2. Locatie van het plangebied (rood omlijnd). 8

9 Afbeelding 3. Luchtfoto van het plangebied (rood omlijnd). 9

10 Afbeelding 4. Nieuwe situatie binnen het plangebied (rood omlijnd). 1.5 GEMEENTELIJK BELEID Op de gemeentelijke archeologische beleidskaart van de gemeente Waddinxveen 1 ligt het plangebied in een gebied met Waarde archeologie 2 of hoge archeologische verwachtingswaarde. De hoge archeologische verwachtingswaarde is vanwege een historisch bewoningslint waarvan het ontstaan samenhangt met een ontginningsbasis uit de 13e/14e eeuw. Hiervoor geldt dat behoud in situ dient te gebeuren of dat er vroeg in planfase archeologisch vooronderzoek dient te worden uitgevoerd, vanaf een bodemverstoring met een minimumoppervlakte van 100 m 2 en een diepte van 30 cm. 1.6 ONDERZOEKSDOEL Het uitgevoerde onderzoek behoort tot de eerste fasen in het huidige archeologische onderzoeksproces (zie bijlage 1). Het bureauonderzoek heeft tot doel een archeologisch verwachtingsmodel op te stellen aan de hand van bestaande bronnen, en te bepalen of 1 Van den Ende, Verhoef en Hogenboom

11 en zo ja welke delen van het plangebied in aanmerking komen voor vervolgonderzoek. Op grond van de resultaten van dit onderzoek kan worden beoordeeld of en zo ja, welke vorm van vervolgonderzoek nodig is om de archeologische waarde van het gebied te kunnen vaststellen. Voor realisering van de doelstelling wordt de volgende vraagstelling gehanteerd: Wat is de fysisch-geografische situatie van het gebied? Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog intact? Wat is de invloed van de geomorfologische en bodemkundige aspecten van het plangebied op bewoning en gebruik in het verleden? Welke bekende archeologische waarden (complextype, archeologische periode) bevinden zich in het plan- en onderzoeksgebied? Wat is bekend over het historisch gebruik van het plangebied in het verleden? Wat is de specifieke verwachting van het plangebied ten aanzien van archeologische waarden? (complextype, diepteligging, periode en kenmerken)? 11

12 HOOFDSTUK 2INVENTARISATIE 2.1 INLEIDING In dit hoofdstuk worden de relevante landschappelijke ontwikkeling en huidige bodemkundige situatie beschreven. Tevens wordt ingegaan op de bekende archeologische waarden in de omgeving van het plangebied en de historische situatie. Voor wat betreft de in de tekst genoemde archeologische perioden wordt verwezen naar bijlage LANDSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING GEOLOGIE De geologische ontwikkeling van het onderzoeksgebied wordt beschreven aan de hand van paleogeografische kaarten (afbeelding 5). 12

13 Afbeelding 5. Paleogeografische ontwikkeling van circa voor Chr. De locatie van het onderzoeksgebied is met een rode cirkel aangegeven. Naar: Vos et al., De gemeente Waddinxveen ligt in de interactiezone van het rivierengebied in het oosten, het perimariene getijdengebied in het westen en het Utrechts-Hollands veengebied in het noorden. 2 Volgens de Geological geomorphological map of the Rhine-Meuse delta, the Netherlands bevinden zich in de ondergrond van het plangebied dekzandafzettingen. 3 Deze afzettingen zijn in de laatste ijstijd afgezet. In samenhang met de verbeterde klimatologische omstandigheden vanaf de overgang van het Pleistoceen-Holoceen (vanaf ca voor Chr.), steeg de zeespiegel. Door de stijging van de zeespiegel trad ook een stijging op van de grondwaterspiegel en de daarmee verbonden vernatting van het land op, waardoor geleidelijk een groot drassig gebied ontstond waarin veen werd gevormd (Basisveen Laagpakket, Formatie van Nieuwkoop). Door de verder stijgende zeespiegel raakt het gebied rond Waddinxveen steeds meer onder invloed van de zee. Vanaf ca voor Chr. overstromen de veengebieden door de stagnatie van de stroomsnelheid en waterafvoer van de rivieren en raken zij bedekt met perimariene afzettingen. Door overstromingen en oeverwaldoorbraken worden langs de oevers en in de beddingen sedimenten afgezet behorend tot de Formatie van Echteld. Tevens vinden door oeverwaldoorbraken stroomgordelverleggingen (avulsies) plaats en zijn fossiele stroomgordels als relicten van deze overstromingen in de ondergrond aanwezig. Deze stroomruggen vormen gedurende de prehistorie geschikte locaties voor bewoning omdat zij hoger en droger liggen dan het omringende landschap door een geringere zetting dan het omliggende land omdat deze afzettingen uit zand en zandige klei bestaan. Op grotere afstand van de stroomruggen in de komgebieden wordt vooral klei afgezet, dat meer inklinkt. In een later stadium rond 5500 voor Chr. heeft de zee zijn maximale uitbreiding landinwaarts en bevindt zich het onderzoeksgebied enige tijd in een kweldergebied in en nabij de monding van een rivier. Vanaf ca voor Chr. neemt de invloed van de zee af, sluiten de ontstane strandwallen en duinen de Hollandse kustvlakte af en treed door een verslechterde ontwatering veenvorming op. Het veen dat zich vormt wordt lithostratigrafisch tot het Hollandveen Laagpakket van de Formatie van Nieuwkoop gerekend. Veenvorming treedt vooral op in de komgebieden die zich tussen de stroomgordels bevinden. In het westelijk deel van de gemeente Waddinxveen wordt de veengroei onderbroken doordat het veen wordt afgedekt door wad- en kwelderafzettingen. In het oostelijk deel van de gemeente Waddinxveen waar het onderzoeksgebied zich bevindt is echter een gebied dat onder invloed staat van zoetwater door de aanvoer van de rivieren. De veengroei gaat daar ononderbroken door tot in de middeleeuwen. Hierdoor zal het onderzoeksgebied gedurende de late prehistorie tot in de middeleeuwen grotendeels te nat zijn geweest voor bewoning. Pas 2 Van den Ende, Verhoef en Hogenboom Berendsen en Stouthamer 2001, Addendum 1. 13

14 wanneer de Gouwe als perimariene getijdenkreek rond de 9 e /10 e eeuw ontstaat vanuit een doorbraakgeul van de Hollandse IJssel ter hoogte van Boskoop, kan het veengebied worden ontwaterd. In de 12e en 13e eeuw wordt een start gemaakt met de systematische ontginningen van Waddinxveen. Door de ontwatering en ontginning klinkt het veen sterk in waardoor het gebied minder geschikt is voor landbouw en veeteelt. Vooral in het westelijk deel van de gemeente Waddinxveen wordt veen afgegraven ten behoeve van turf GEOMORFOLOGIE EN BODEM De geomorfologie wordt beschreven aan de hand van de geo(morfo)logische kaart van de gemeente Waddinxveen. Op deze kaart ligt het onderzoeksgebied binnen de eenheid overig, wat wil zeggen dat er geen bekende stroomgordels, veenrivieren of wadafzettingen in de (ondiepe) ondergrond aanwezig zijn. Het onderzoeksgebied heeft tenminste de laatste 6000 jaar in een veengebied gelegen, dat pas ergens rond 1300 is ontgonnen. Volgens de geomorfologische kaart van Nederland ligt het onderzoeksgebied binnen een ontgonnen veenvlakte (+/- klei/zand) (1M46). Het bodemtype dat volgens de bodemkaart van Nederland in het plangebied ligt zijn koopveengronden op bosveen (of eutroof broekveen) (hvb). Koopveengronden hebben een goed veraarde, moerige bovengrond, die is ontstaan door intensief gebruik van toemaak. De veenondergrond bestaat vrijwel steeds uit eutroof broekveen. Toemaak is een mengsel van stalmest en bagger uit de sloten wat men reeds kort na de ontginning ter verbetering van de veengronden toepaste. Op deze wijze heeft men de veraarding van het veen bevorderd. Volgens de bodemkaart liggen er net in het plangebied moerige eerdgronden met een moerige bovengrond of moerige tussenlaag op niet-gerijpte zavel of klei (Wo). Waarschijnlijker is echter dat dit type bodem alleen in de aangrenzende lager gelegen polder (droogmakerij) ten oosten van het plangebied ligt, waar afgaande op historisch kaartmateriaal veenwinning moet hebben plaatsgevonden. Dat deze polder flink lager ligt is ook op de AHN-kaart terug te zien (bijlage 4). 2.3 ARCHEOLOGIE Bijlage 6 toont de locaties van de bekende archeologische waarden en de uitgevoerde archeologische onderzoeken in de omgeving van het plangebied. Op de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart 4 ligt het plangebied in een zone met een hoge archeologische verwachtingswaarde is vanwege een historisch 4 Van den Ende, Verhoef en Hogenboom

15 bewoningslint waarvan het ontstaan samenhangt met een ontginningsbasis uit de 13e/14e eeuw. In het onderzoeksgebied zijn geen waarnemingen bekend. De dichtstbijzijnde waarneming is gedaan op 1,5 km afstand langs de Gouwe, binnen een heel andere landschappelijke eenheid met een heel andere landschapshistorie. Binnen het onderzoeksgebied zijn geen AMK-terreinen geregistreerd. In de omgeving van het plangebied heeft eerder een archeologisch onderzoek plaatsgevonden waarvan geen informatie is te vinden in de database van ARCHIS beschikbaar zoals deze is aangeleverd als bestand door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. In tegenstelling tot ArchisII biedt de huidige archeologische database (ArchisIII) geen inzage in de onderzoeksresultaten en selectieadviezen van deze onderzoeken. 2.4 HISTORIE Het plangebied is in 1828 gekarteerd en afgebeeld op de Kadastrale Minuut van de Gemeente Waddinxveen voorheen Broek, Sectie G, blad 1. Alleen staan Sectie G en H van dit gebied niet opgenomen in de beeldbank van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Op de Topografische Militaire Kaart van 1850 en 1855 stond het gebied waarin het plangebied lag bekend als de Randenburgse Polder. 5 Aan de overkant van de weg lag een gebied waarin duidelijk veen was gewonnen. Op de Topografische Militaire Kaart van 1875 is dit gebied drooggemaakt en liggen er net als in het omringende gebied langgerekte percelen, maar zijn deze breder, groter en meer strakgetrokken. Op de huidige plek van de Middelburgseweg lag al een verharde weg. Aan deze weg lag afgezien van de bebouwing van het Beneden Stoomgemaal op ca. 300 m ten noorden van de locatie geen bebouwing. De bebouwing van Middelburg lag op ca. 500 m ten noorden van het plangebied en was mogelijk de dichtstbijzijnde bebouwing met bewoning. Het plangebied lag binnen een gebied met smalle langgerekte percelen die in gebruik waren als grasland. Tot aan de Topografische Militaire Kaart van 1914 blijft alles vrijwel ongewijzigd. Pas op de Topografische Kaart van 1950 verschijnt er bebouwing in het plangebied en in de directe omgeving ervan. De bebouwing binnen het plangebied bestaat uit een woonhuis met loods dat ergens in de periode gebouwd moet zijn. In 1988 wordt volgens de door de opdrachtgever geleverde tekeningen de woning grotendeels gesloopt en grondig verbouwd, waarbij de toen bestaande gevel is gehandhaafd. De loods die achter de bebouwing is gelegen is gehandhaafd en zover bij ons bureau bekend zijn er geen plannen om deze situatie te veranderen

16 Afbeelding 6. Uitsnede uit het bonneblad, omstreeks 1875 (Bron Topotijdreis.nl). 2.5CONCLUSIE De conclusie wordt gegeven aan de hand van de beantwoording van de onderzoeksvragen uit paragraaf 1.6. Wat is de fysisch-geografische situatie van het gebied? Het plangebied ligt in een ontgonnen veenvlakte aan de rand van een polder. Direct oostelijk van het plangebied bevindt zich een lager gelegen polder, die in de periode is drooggemaakt en waar voorheen veenwinning plaatsvond. Voor zover bekend is bevinden er zich geen stroomgordels in de ondergrond en kan worden aangenomen dat het plangebied de laatste 6000 jaar tot aan de ontginning in de Late Middeleeuwen in een veengebied heeft gelegen. Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog intact? Wat is de invloed van de geomorfologische en bodemkundige aspecten van het plangebied op bewoning en gebruik in het verleden? Vermoedelijk ligt het plangebied op een koopveengrond. Koopveengronden hebben een goed veraarde, moerige bovengrond, die is ontstaan door intensief gebruik van 16

17 toemaak. De veenondergrond bestaat vrijwel steeds uit eutroof broekveen. Er zijn geen concrete aanwijzingen dat de bodem in het plangebied verstoord is. Het terrein is ergens in de periode bebouwd met een woonhuis en een loods. Welke bekende archeologische waarden (complextype, archeologische periode) bevinden zich in het plan- en onderzoeksgebied? In het plangebied en het onderzoeksgebied met een straal van 500 m rondom het plangebied bevinden zich geen bekende (geregistreerde) archeologische resten. De dichtstbijzijnde waarneming bevindt zich op tenminste 1,5 km afstand in een heel andere landschapseenheid. Wat is bekend over het historisch gebruik van het plangebied in het verleden? Op oude kaarten is te zien dat het plangebied aan de rand van een polder ligt grenzend aan een nat gebied waar veenwinning heeft plaatsgevonden, die later is drooggemaakt. Ergens in de periode is er bebouwing ontstaan in en grenzend aan het plangebied. 2.6 VERWACHTINGSMODEL Op basis van de bodemkundige, archeologische en historische situatie geldt voor het plangebied een hoge verwachting op het aantreffen van archeologische resten. De laatste van drie onderzoeksvragen uit paragraaf 1.6 kan daarmee beantwoord worden. Wat is de specifieke verwachting van het plangebied ten aanzien van archeologische waarden? (complextype, diepteligging, periode en kenmerken)? In het plangebied kunnen resten uit de periode voor 4000 voor Chr. (middenneolithicum) en van na omstreeks 1200 (late middeleeuwen) worden verwacht. De resten uit de vroege prehistorie liggen waarschijnlijk op grotere diepte en worden waarschijnlijk niet binnen de maximaal verkende diepte verwacht. Resten uit de tussenliggende periode worden niet verwacht. Het gebied was toen vermoedelijk te drassig (veen) voor bewoning. Resten vanaf de late middeleeuwen kunnen onder en in het toemaakdek worden aangetroffen. De diepte waarop deze resten zich bevinden, afgezien van diepe sporen, zal niet groter dan 1 m mv zijn. De resten bestaan naar verwachting vooral uit aardewerk, verbrande leem (middeleeuwen) en grondsporen, zoals paalkuilen, waterputten, greppels en andere sporen van erfinrichting. Voor zover een toemaakdek aanwezig is kan sprake zijn van een goede conservering. Indien geen toemaakdek aanwezig is, bevinden de voornoemde resten zich waarschijnlijk vlak onder 17

18 het maaiveld. Verder zijn de nattere omstandigheden goed voor de conservering van organische resten. 18

19 HOOFDSTUK 3 VELDWERK 3.1 BESCHRIJVING ONDERZOEKSMETHODIEK Voor het onderzoek is een plan van aanpak (pva) 6 opgesteld. De boringen zijn op basis van dit pva uitgevoerd. Er zijn in totaal 4 boringen gezet tot een diepte van maximaal 400 cm mv. Met een plangebied van ca. 820 m 2 is daarmee een boordichtheid van ruim 48,8 boringen per ha behaald. De boringen zijn gezet met behulp van een Edelmanboor met een boordiameter van 7 cm en een guts met een boordiameter van 3 cm. Bij de plaatsing van de boringen moest rekening gehouden worden met de bestaande bebouwing en verhardingen. De boorgaten zijn naderhand weer gedicht. De boringen zijn ingemeten met behulp van GPS (XY-coördinaten). De maaiveldhoogte is bepaald aan de hand van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN2). De boorstaten en raaiprofielen zijn beschreven volgens ASB en NEN 5104 en gedocumenteerd en opgesteld met behulp van het softwarepakket Boorstaten!. 3.2 DOEL VELDONDERZOEK Een inventariserend veldonderzoek verkennende fase heeft tot doel het verwachtingsmodel te toetsen en zonodig aan te vullen. Dat gebeurt door in kaart te brengen of en zo ja in welke delen van het plangebied zich intacte, archeologisch relevante bodemlagen bevinden. 3.3 RESULTATEN VELDONDERZOEK LITHOLOGIE EN BODEM De boorpuntenkaart is opgenomen in bijlage 7; de boorstaten zijn afgebeeld in bijlage 7. De ondergrond die is aangetroffen in het plangebied bestaat van onder naar boven uit licht grijze, zwak humeuze, matig siltige klei met wat plantenresten en een enkel 6 Wijnen,

20 veenlaagje (vanaf 365 cm mv in boring 3 en 4), vervolgens uit donkerbruin, zwak kleiig rietveen vanaf 240 tot 310 cm mv en tenslotte vanaf 40 tot 70 cm mv uit donkerbruin, zwak kleiig broekveen. In boring 1 is in het rietveen tussen 380 en 385 cm mv een zwak humeus, matig siltig kleilaagje met wat plantenresten aangetroffen. De matig siltige klei die in boring 3 en 4 tot de maximaal verkende diepte is aangetroffen en in boring 1 als dun laagje is karakteristiek voor komafzettingen. Blijkbaar kon in de kom later veen groeien doordat de rivieren minder frequent buiten hun oevers konden treden of nog waarschijnlijker doordat de rivieren hun loop hadden verlegd. De bovengrond bestaat uit donkerbruin, sterk humeus, zwak siltig zeer fijn zand. Respectievelijk in boring 1 en 2 is deze bovengrond aangerijkt met wat grindjes tot een diepte van 30 en 50 cm mv, terwijl boring 3 tot 70 cm geheel uit sterk humeus, zwak siltig, zwak grindig zand bestaat en in boring 4 is de gehele bovengrond tot 50 cm mv aangerijkt met enkele grindjes. In boring 1 en 2 is daaronder min of meer hetzelfde materiaal, zonder grindbijmenging aangetroffen, maar met wat houtresten tot respectievelijk 40 en 70 cm -mv. De bovengrond met grindbijmenging is indicatief voor het opbrengen en/of verspitten van grond, terwijl de onderste horizont in boring 1 en 2 vooral indicatief is voor het veraarden van veen. Ongetwijfeld is de veraarding van de bovengrond met grindbijmenging eveneens een factor die heeft meegespeeld bij het ontstaan ARCHEOLOGIE Het veldonderzoek heeft geen archeologische indicatoren opgeleverd. De grindbijmenging in de bovenste 30 à 50 cm in boring 1 tot 3 en 70 cm voor boring 4 is indicatief voor een grondbewerking, dan wel vergraving bij boring 4. 20

21 HOOFDSTUK 4 CONCLUSIE In het onderzoeksgebied zijn veen-op-komafzettingen aangetroffen. In boring 3 en 4 zijn op ca. 365 cm mv komafzettingen aangetroffen en is tussen 380 en 385 cm mv een enkel kleilaagje aangetroffen in rietveen in boring 1. Voor zover de komafzettingen niet zijn aangetroffen bevinden deze zich waarschijnlijk net onder de maximaal verkende diepte. Veen is aangetroffen tot tenminste 365 cm mv. Bovenop het veenpakket is een 40 à 70 cm dikke bovengrond aangetroffen die gevormd is door de veraarding van het veen en door grondbewerking, dan wel verspitting. De bovengrond heeft een duidelijk antropogeen beïnvloed profiel, maar er zijn behalve grind geen mogelijke archeologische indicatoren aangetroffen. Het plangebied ligt aan de rand van een polder, die grensde aan een voormalige vervening die tussen 1855 en 1875 is drooggemalen. Afgaande op historisch kaartmateriaal lag er in ieder geval tot 1914 geen bewoning binnen het plangebied of directe omgeving. Op de archeologische beleidskaart wordt een hoge archeologische verwachting aangegeven vanwege een historisch bewoningslint waarvan het ontstaan samenhangt met een ontginningsbasis uit de 13e/14e eeuw. Met het verkennende booronderzoek kon worden aangetoond dat de bodem volgens de bodemclassificatie uit koopveengronden bestaat. Door grondbewerking en/of verspitting is de bovengrond in boring 3 en 4 tot tenminste in de ondergrond doorgewerkt. Onder deze doorgewerkte grond is in boring 1 en 2 een horizont aangetroffen die voornamelijk door de veraarding van het veen is ontstaan. Onder de bovengrond is een intact profiel van de ondergrond aangetroffen. Een verkennend booronderzoek is niet bedoeld om archeologische vindplaatsen op te sporen, maar er is geen enkele indicatie voor een archeologische vindplaats aangetroffen. In de ondergrond zijn verder binnen de maximaal verkende diepte geen afzettingen aangetroffen van landschapseenheden die gunstig waren voor bewoning. De archeologische verwachting voor de verkende ondergrond (tot 4 m mv) is laag. Op basis van het verkennend booronderzoek kan de archeologische verwachting vanaf de Late Middeleeuwen niet met zekerheid worden verworpen, maar op grond van bekend historisch landgebruik waarbij de bewoning op een paar honderd meter ten noorden van het plangebied geconcentreerd was is het niet waarschijnlijk dater bewoning is geweest op het terrein. 21

22 HOOFDSTUK 5 SELECTIEADVIES De eindconclusie is dat de kans dat het plangebied archeologische resten met een redelijk intacte archeologische context bevat zeer klein is. Aanbevolen wordt daarom geen nader archeologisch vervolgonderzoek uit te voeren. Het hier uitgevoerde bureau- en verkennend booronderzoek is daarmee de laatste fase in de AMZ-cyclus. De implementatie van deze aanbeveling is in handen van de bevoegde overheid, de gemeente Waddinxveen. De gemeente wordt hierin vertegenwoordigd door haar deskundige, de heer drs. C. Thanos van de Omgevingsdienst Midden-Holland. 22

23 literatuur Bakker, H. de & J. Schelling, Systeem van bodemclassificatie voor Nederland. Stating Centrum Wageningen. Berendsen, H.J.A., 2005 (1997). Landschappelijk Nederland. De fysisch geografische regio s. Assen. Berendsen, H.J.A./E. Stouthamer, 2001: Paleogeographic development of the Rhine- Meuse delta, The Netherlands, Assen. Berendsen, H.J.A., De vorming van het land. Assen. Bosch, J.H.A.,2008. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode versie 1.1. Op basis van de Standaard Boorbeschrijvingsmethode versie 5.2. Deltares-rapport 2008-U-R0881/A. Mulder, E.F.J. de., De ondergrond van Nederland. Groningen. Nederlands Normalisatie-instituut, Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie van onverharde grondmonsters, Nederlands Normalisatie-instituut Delft. Ende, van de H, F.W. Verhoef & F. Hogenboom, Toelichting op de archeologische waarden- en verwachtingen en beleidskaart Gemeente Waddinxveen. AMZ Publicaties , Leiden. Vos, P. & S. de Vries 2013: 2 e generatie palaeogeografische kaarten van Nederland (versie 2.0). Deltares, Utrecht. Op 15 mei 2015 gedownload van 23

24 Archeologische databases/internetbronnen ArchisIII

25 BIJLAGE 1 AMZ-CYCLUS

26

27 BIJLAGE 2 ARCHEOLOGISCHE PERIODEN

28

29 BIJLAGE 3 GEOMORFOLOGISCHE KAART

30 BIJLAGE 4 ACTUEEL HOOGTEBESTAND NEDERLAND

31 BIJLAGE 5 BODEMKAART

32 BIJLAGE 6 IKAW, AMK EN WAARNEMINGENKAART

33 BIJLAGE 7 BOORPUNTENKAART

34 BIJLAGE 8 BOORSTATEN

35 Middelburgseweg 9 te Waddinxveen Boring 1 RD-coördinaten: / mv (m) NAP(m 0-1, Zand, zeer fijn, zwak siltig, sterk humeus, goed gesorteerd, donkerbruin, A-horizont, bouwvoor, grindjes 1-2,76 Zand, zeer fijn, zwak siltig, sterk humeus, goed gesorteerd, donkerbruin, matig houtresten, matig plantenresten, grindjes Veen, zwak kleiig, donkerbruin, bosveen 2-3,76 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, rietveen 3-4, Klei, matig siltig, zwak humeus, lichtgrijs, matig plantenresten Veen, zwak kleiig, donkerbruin, rietveen 4-5,

36 Middelburgseweg 9 te Waddinxveen Boring 2 RD-coördinaten: / mv (m) NAP(m 0-1,84 Zand, zeer fijn, zwak siltig, sterk humeus, goed gesorteerd, donkerbruin, enkel grindje Zand, zeer fijn, zwak siltig, sterk humeus, goed gesorteerd, donkerbruin, matig houtresten, matig plantenresten 1-2,84 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, bosveen 2-3,84 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, rietveen ,84 4-5,84 400

37 Middelburgseweg 9 te Waddinxveen Boring 3 RD-coördinaten: / mv (m) NAP(m 0-1,86 Zand, zeer fijn, zwak siltig, zwak grindig, sterk humeus, donkerbruin Veen, zwak kleiig, donkerbruin, bosveen ,86 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, rietveen 2-3, Klei, matig siltig, zwak humeus, lichtgrijs, matig plantenresten, enkele dunne veen-/humusbandjes, komafzettingen 3-4, ,86 400

38 Middelburgseweg 9 te Waddinxveen Boring 4 RD-coördinaten: / mv (m) NAP(m 0-1,83 Zand, zeer fijn, zwak siltig, sterk humeus, goed gesorteerd, donkerbruin, enkel grindje 50 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, bosveen 1-2,83 Veen, zwak kleiig, donkerbruin, rietveen 2-3, Klei, matig siltig, zwak humeus, lichtgrijs matig plantenresten, enkele dunne veen-/humusbandjes, komafzettingen 3-4, ,83 400

39 Middelburgseweg 9 te Waddinxveen