VERSLAG COMMISSIE TOEZICHT MONITORING VERPAKKINGEN 2017

Transcriptie

1 VERSLAG COMMISSIE TOEZICHT MONITORING VERPAKKINGEN 2017

2 VOORWOORD Het bestuur van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen dat het verpakkend bedrijfsleven representeert - is zich zeer wel bewust van de verplichtingen van producenten en importeurs die voortvloeien uit het Besluit Verpakkingen. Het Afvalfonds Verpakkingen dat collectief uitvoering geeft aan voornoemde verplichtingen - is verantwoordelijk voor het opstellen van een jaarlijkse Monitoring, aan de hand waarvan kan worden voldaan aan de verplichtingen uit het Besluit beheer verpakkingen 2014 tot verslaglegging ten aanzien van verpakkingen. Op 30 juli 2018 hebben wij de Monitoring over het jaar 2017 ingediend bij Rijkswaterstaat Leefomgeving. Wij achten het van groot belang, dat het proces rond de samenstelling van de Monitoring en de inhoud van de Monitoring door derden wordt beoordeeld. Dat bevordert enerzijds de objectiviteit en anderzijds kunnen wij aan de hand van aanbevelingen een verbeteragenda opstellen en die vervolgens uitvoeren. De Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen (CTMV) heeft ook dit jaar door zijn kritische doch opbouwende blik constructief bijgedragen aan de objectiviteit en betrouwbaarheid van de gerapporteerde gegevens. Het spreekt voor zich, dat wij grote waarde hieraan hechten. Naast opbouwende kritieken bij de Monitoring 2017, mochten wij ook waardevolle adviezen van de CTMV ontvangen, die betrekking hebben op het algemeen beleid binnen de stichting. Wij zijn de commissie daarvoor erkentelijk, omdat daarmee de belangen van alle betrokken partijen en het maatschappelijk belang zijn gediend. Dit is een verslag van de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen De bevindingen van de CTMV zijn neergelegd in dit verslag, waarvan u eerst een samenvatting aantreft, die nader is uitgewerkt in de rest van het document. Wij hebben de conclusies en aanbevelingen uit het verslag met de CTMV besproken. Meer informatie over de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen kunt u vinden op de website van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen: Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen Overgoo JZ Leidschendam Postbus BG Leidschendam November 2018 Leidschendam, november 2018 Het bestuur van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen 3

3 INHOUD I. SAMENVATTING II. NLEIDING A. Algemeen B. Werkwijze III. MONITORING A. Algemeen B. Inrichting van het Monitoringsproces C. Monitoringsverslag 2017 D. Assurance en Verificatie IV. BELEID EN OMGEVING A. Verslaglegging en Maatschappelijke agenda B. Herziening Raamovereenkomst C. Governance en beleid 27 BIJLAGEN: CTMV leden Lijst met afkortingen en begrippen 5

4 VERSLAG Aan: Het bestuur van de Stichting Afvalfonds Verpakkingen Leidschendam, 27 september 2018 Geacht bestuur, Het doet ons genoegen u hierbij het verslag van de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen (CTMV) dat gaat over de Monitoring 2017 aan te bieden. In dit verslag zijn in de eerste plaats onze bevindingen opgenomen naar aanleiding van het door ons uitgevoerde toezicht op de totstandkoming en de inhoud van de Monitoring Naast onze rol als toezichthouder op de Monitoring hebben wij eveneens toezicht gehouden op het aan de Monitoring gerelateerde beleid en de uitvoering daarvan door u als bestuur. Op grond hiervan treft u in ons verslag een aantal opmerkingen en ook een ongevraagd advies aan inzake ontwikkelingen, die binnen het Afvaldossier en de Afvalbeheersstructuur in de Europese Unie en in Nederland gaande zijn. Evenals voorgaande jaren volgen wij met grote interesse de ontwikkelingen, die moeten leiden tot een circulaire verpakkingsketen. Daarnaast heeft de evaluatie van de Raamovereenkomst onze buitengewone interesse, zeker daar waar het gaat om de vraag op welk terrein moet - naar aanleiding van de uitkomst van de evaluatie - de overeenkomst worden aangepast en wat betekent dit voor de contractpartijen? Ook stellen wij de vraag aan de orde wat gebeurt er na 2022? Wij stellen tevens in dit verslag naast die van de verpakkende industrie - de rol van de Nederlandse gemeenten aan de orde, daar waar deze in onze ogen mede een kritische succesfactor vormen binnen het dossier verpakkingsafval in het algemeen en binnen de kunststofketen in het bijzonder. In het verlengde hiervan treft u in dit verslag onze bevindingen aan op het gebied van het dossier zwerfafval en daaraan gerelateerd de discussie omtrent een eventuele invoering van statiegeld op kleine flesjes en blikjes. Zoals u van ons inmiddels gewend bent, zal ook binnen het dossier verpakkingsafval het onderwerp duurzaamheid - dat inmiddels heel pregnant op de politieke agenda staat door ons worden belicht. Wij hebben het verslag inzake het assurance onderzoek met de accountant besproken. Wij komen tot de conclusie, dat de dynamiek binnen het verpakkingsdossier sterk toeneemt en naar verwachting nog meer zal toenemen, niet in het minst vanwege de vele nationale en internationale ontwikkelingen. Binnen dit scenario wordt veel gevraagd van alle partijen - waaronder het Afvalfonds Verpakkingen - die een sleutelrol vervullen binnen het dossier. Alle partijen dienen hun verantwoordelijkheid te nemen in het proces, dat moet leiden tot het door het kabinet beoogde circulair maken van de economie. In dit verslag treft u onze conclusies aan en wij nodigen u uit deze te onderschrijven en vervolgens onze aanbeveling over te nemen. De Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen Karla Peijs (voorzitter), namens Willem Nuis en Wouter de Bruijn (leden) 7

5 I. SAMENVATTING Monitoringsproces en monitoring 2017 De CTMV stelt met genoegen vast, dat de in voorgaande jaren geconstateerde opgaande lijn binnen het Monitoringsproces zich voortzet, mede dank zij het door het Afvalfonds Verpakkingen (verder te noemen het Afvalfonds) consequent uitvoeren van de verbeteragenda. De kwaliteit van de Monitoring en daarmee de betrouwbaarheid ervan neemt daardoor jaarlijks toe. Het Monitoringsproces is echter in de ogen van de CTMV te complex, te arbeidsintensief en daardoor te kostbaar geworden. Bovendien kunnen vraagtekens worden gezet bij de inspanningen die jaarlijks moeten worden geleverd, versus de milieuwinst die daarmee wordt behaald. De CTMV beveelt al een aantal jaren een sterke vereenvoudiging van het Monitoringsproces aan en is van mening dat het nu het juiste moment is die door te voeren, daar waar het Basisdocument Monitoring Verpakkingen nog moet worden geactualiseerd. De Monitoring 2017 wijst uit, dat het totaal aan recyclingpercentage met 3 procentpunt is gestegen ten opzichte van Hiermee wordt ruimschoots voldaan aan de Europese- en Nederlandse doelstellingen. Een aandachtspunt blijft het recyclingpercentage glas, waarbij zowel het Afvalfonds als de Nederlandse gemeenten gezamenlijk dienen op te trekken bij het realiseren van de Nederlandse doelstelling. Het dossier is bovendien gediend met de erkenning van gerecycled glas dat wordt gehaald uit bodemassen. Assurance en verificatie De CTMV constateert op basis van het verslag omtrent het assurance onderzoek naar de Rapportage Monitoring Verpakkingen, Resultaten inzameling en recycling 2017 dat het algemeen beeld is, dat de recyclingresultaten ten opzichte van 2016 een lichte verbetering kennen. De totstandkoming van de rapportage is gevoelig voor fouten en vraagt derhalve een grote mate van accuratesse. Daar waar ten tijde van de Monitoringsrapportage nog niet alle controlewerkzaamheden waren afgerond, kan dit eventueel leiden tot een aanpassing van het resultaat over De accountant heeft alleen de controles beoordeeld die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Door de accountant wordt gewezen op de volledigheid van de gegevens omtrent distributiecentra, die buitenlandse winkelketens bevoorraden en op internetaankopen bij niet in Nederland gevestigde ondernemingen. Verslaglegging en maatschappelijke agenda Verslaglegging door het Afvalfonds vindt op een gestructureerde manier plaats. De Maatschappelijke agenda wordt meer en meer bepaald door de ambitie van de Rijksoverheid op het gebied van de circulaire economie Nederland Circulair 2050, waarbij nu reeds stemmen opgaan dat dit eerder zou moeten worden gerealiseerd. De CTMV plaatst hierbij een kritische kanttekening aangezien enkel het schrijven van rapporten en het uitspreken van ambities geen garantie biedt voor een succesvolle realisatie. Belangrijke actoren bij die realisatie zijn de overheid, kennisinstellingen, het bedrijfsleven, waaronder de verpakkende industrie en de burger. In de ogen van de CTMV zal een succesvolle realisatie voor een groot deel afhangen van de mate waarin en de wijze waarop alle partijen bij dit proces worden betrokken en zich hieraan gecommitteerd hebben en de mate waarin de burger (de Nederlander als consument) bereid is en instaat wordt gesteld zijn/haar aandeel te leveren. De bereidheid bij de burger tot het maximaliseren van hergebruik en het minimaliseren van waardevermindering, zullen binnen dit proces een kritische succesfactor blijken te zijn. Daarnaast neemt de CTMV waar, 9

6 dat sprake is van een toename van de politieke wens van gemeenten het de burger makkelijker te maken onder het motto afval moet worden gescheiden in de fabriek en niet bij de mensen thuis. Een eerste stap in een switch van bron- naar nascheiding. Het Afvalfonds heeft in 2017 een communicatiebeleidsplan vastgesteld en handelt zichtbaar dienovereenkomstig. Evaluatie en herziening raamovereenkomst verpakkingen De Raamovereenkomst Verpakkingen kent een tussentijdse evaluatie, die in 2017 is opgestart en in 2018 doorloopt. De evaluatie kenmerkt zich door een stroef verloop in de onderhandelingen tussen de partijen onderling (Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W), het Afvalfonds en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Het zou het proces van de evaluatie kunnen bevorderen, indien alle partijen streven naar meer onderling vertrouwen, hetgeen het maken van nieuwe en vooral werkbare afspraken voor de komende jaren ten goede komt. Het is daarbij raadzaam, dat alle partijen zich zouden beperken tot het uitvoering geven aan hun respectieve verantwoordelijkheden binnen de overeenkomst en zich zouden onthouden van het doen van uitspraken over de verantwoordelijkheden van de ander. Een gesprek tussen partijen over een mogelijk verschil van inzicht op het niveau bestuur/directie, zou de basis kunnen vormen voor een verbetering van de onderlinge verhoudingen. De CTMV neemt een beweging waar, waarin publieke partijen van mening zijn, dat sommige uitvoeringsmaatregelen beter door henzelf kunnen worden uitgevoerd. Het betreft dan maatregelen die binnen de Raamovereenkomst privaat zijn en in onze ogen zouden moeten blijven. Voorkomen moet worden dat er een situatie ontstaat, waarin publieke partijen uitdragen leg de regie bij de publieke partijen en laat de private partij de kosten dragen. Het is logisch dat ten aanzien van recycling het Afvalfonds de regie voert, aangezien in Nederland is afgesproken dat dit een verantwoordelijkheid van de producenten en importeurs is en niet van gemeenten. Nederland scoort op het gebied van realisatie van recyclingdoelstellingen binnen Europa goed, meer nog is daarin zelfs een van de koplopers. De CTMV is van mening, dat de door de VNG eenzijdig voorgestelde verhoging van de doelstelling van kunststofrecycling van 47% naar 65% niet realistisch is. Bovendien bestaat er gerede twijfel of een dergelijk percentage is getoetst aan een aantal criteria, waaronder de sorteer- en recyclecapaciteit. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor toename van vervuiling binnen de kunststofketen, welke nu circa 18% bedraagt. Het verminderen van die vervuiling zou voor gemeenten een hogere prioriteit dienen te hebben, dan het eenzijdig willen verhogen van de recyclingdoelstelling voor kunststof. Ten aanzien van het achterblijven van de resultaten van de doelstelling voor glas, is enerzijds een verplichting weggelegd bij het Afvalfonds, die middels het Actieplan glas wordt getracht te realiseren. Anderzijds zouden gemeenten eveneens een bijdrage aan het verhogen van het recyclingpercentage kunnen leveren, indien via hun systeem van glasinzameling het niveau van gemeenten - die inmiddels een gedifferentieerd tarief (Diftar) toepassen - zou kunnen worden behaald. Ergo, ook gemeenten en niet enkel het Afvalfonds - hebben een inspanningsverplichting ten aanzien van het verhogen van het recyclingpercentage van glas in Nederland. De CTMV neemt waar, dat er behoefte is aan rust en duidelijkheid voor alle partijen binnen de kunststofketen. Daarvoor is een gedegen publiek-private samenwerking nodig die zich gezamenlijk richt op het realiseren van stabiliteit en zekerheid en vervolgens op innovatie en investeren. De CTMV vraagt zich af gelet op de horizon van de Raamovereenkomst (2022) - welke afspraken partijen na 2022 nastreven. Governance en beleid Binnen de EU zijn sinds kort nieuwe afvalrichtlijnen afgekondigd, waardoor nascheiding naast het scheiden aan de bron formeel mogelijk blijft. De CTMV neemt waar, dat de techniek van nascheiding zich snel ontwikkelt en voorziet in de nabije toekomst dat beide systemen naast elkaar zullen worden gehanteerd. Na Amsterdam (AEB) hebben nu ook de andere grote steden belangstelling voor nascheiding. Dit vraagt wel om een heldere communicatie met de burger vanuit de gemeenten. De exportrestricties voor kunststofafval opgelegd door China, noopt tot het zoeken naar alternatieve afzetmogelijkheden in en buiten de EU. Het percentage gerecyclede kunststof is vanwege de Chinaban met 2 procentpunt gedaald. De plaats die preventie en verduurzaming binnen het afvaldossier innemen wordt elk jaar beter, onverlet dat sommige stakeholders het niet voldoende vinden en dat de snelheid waarmee dingen worden gerealiseerd in hun ogen te traag is. In de ogen van de CTMV dient echter het proces van verduurzamen van verpakkingen niet enkel binnen de grenzen van Nederland te worden bezien, maar er dient ook rekening te worden gehouden met het verloop van het proces in de EU. Het gaat niet enkel om de verpakking, maar om de verpakking van een product met zijn soms specifieke eisen op het gebied van voedselveiligheid en voedselkwaliteit. De CTMV is van mening dat het in toenemende mate implementeren van brancheverduurzamingsplannen een goede bijdrage levert, echter producenten die aantoonbaar onvoldoende werk maken van verduurzaming van verpakkingen, zouden moeten worden geconfronteerd met een prikkel die leidt tot verbetering. Bij producenten zou de neiging enkel virgin material te gebruiken en daarmee het gebruik van secundaire grondstoffen te negeren kunnen worden beïnvloed door de Rijksoverheid, die zou kunnen worden uitgenodigd na te denken over een prikkel. De CTMV is zich overigens bewust, dat specifieke eisen die aan verpakkingen voor bepaalde producten (voeding/ medicijnen) worden gesteld het gebruik van virgin material in bepaalde gevallen noodzakelijk maakt. De politiek- maatschappelijke wens te komen tot een schoon en zwerfafvalvrij Nederland in 2025 is een wens die door de CTMV volledig wordt onderschreven. De wijze waarop dit moet worden gerealiseerd moet volgens de CTMV primair worden gezocht in een gedragsverandering bij de relatief kleine groep burgers, die verantwoordelijk moet worden geacht voor het zwerfafval. Hierin ligt in het bijzonder een taak voor de (lokale) overheid (voorlichting en handhaving) en niet voor de producenten, die producten verpakt in flesjes en blikjes op de markt brengen. Het probleem van zwerfafval mag onverlet de roep van gemeenten om de introductie van statiegeld - niet eenzijdig worden afgewenteld op het bedrijfsleven. Een eventuele invoering van statiegeld op flesjes en blikjes, is in de ogen van de CTMV slechts een symbolisch gebaar, dat - naar zal blijken - niet zal leiden tot een substantiële afname van het zwerfafval. De grote investering die door het bedrijfsleven zou moeten worden gedaan om een statiegeldsysteem voor flesjes en blikjes te ontwikkelen, vraagt vooraf om een gedegen kosten-batenanalyse. Aanbeveling De CTMV beveelt het bestuur van het Afvalfonds aan in te stemmen met de door ons in dit verslag getrokken conclusies over het verslagjaar 2017 en vervolgens - waar nodig actie te ondernemen binnen het Afvalfonds, respectievelijk richting de betrokken stakeholders. Leidschendam 27 september 2018 K.M.H. Peijs (voorzitter) W.A.M. de Bruijn (lid) W. Nuis (lid) Het Afvalfonds streeft naar nieuwe samenwerkingsverbanden, waarbij publieke- en private partijen gezamenlijk optrekken bij het doen realiseren van de circulaire economie. Dat vraagt om een actualisering van de bestaande governance. Daarnaast heeft het Afvalfonds behoefte meer grip te krijgen op Nederland Schoon. De CTMV betreurt met het Afvalfonds, dat sprake is van een afname van het onafhankelijke karakter van het KIDV, nu het ministerie van I&W en de VNG zich hebben teruggetrokken uit het bestuur van het KIDV. Om voornoemde reden valt het KIDV nu rechtstreeks onder het Afvalfonds

7 II. INLEIDING A. Algemeen De CTMV heeft als taak toezicht te houden op het beleid van het Afvalfonds en op de uitvoering daarvan voor zover dit de Monitoring betreft, zoals beschreven in het Besluit beheer Verpakkingen In dit verslag geeft de CTMV een oordeel over de methode waarop de Monitoring 2017 tot stand is gekomen en over de kwaliteit van de Monitoring. De CTMV voorziet met dit verslag het bestuur van het Afvalfonds van advies op het gebied van het te voeren beleid, voor zover dit volgt uit het Besluit beheer Verpakkingen Het maatschappelijk belang wordt door ons te allen tijde meegewogen. De CTMV hecht veel waarde aan het waar nodig een brug te kunnen slaan tussen alle partijen bij dit dossier, zijnde met name de Rijksoverheid, de Nederlandse gemeenten vertegenwoordigd door de VNG en het Afvalfonds. B. Werkwijze Ten aanzien van het opstellen van het verslag over 2017 is door de CTMV de volgende werkwijze gehanteerd: Er was sprake van een regulier contact met de directie en medewerkers van het Afvalfonds en dat contact werd gekenmerkt door een grote mate van openheid. De dialoog werd op een constructieve wijze gevoerd. De voor het goed kunnen functioneren van de CTMV benodigde informatie is te allen tijde door het Afvalfonds beschikbaar gesteld. De CTMV leden werden op werkdagen voorzien van relevante afval gerelateerde berichtgeving in de media, die voorziet in de informatiebehoefte van de commissie. De CTMV heeft in het verslagjaar twee keer vergaderd met een delegatie van het bestuur van het Afvalfonds, waarbij de relevante in- en externe ontwikkelingen zijn besproken. Er heeft een gesprek plaatsgevonden met de directeur van het KIDV, waarbij onder andere het verduurzamen van verpakkingsmateriaal aan de orde is geweest. De CTMV heeft zich laten voorlichten omtrent de uitkomsten van het onderzoek door de accountant (Deloitte) naar de Monitoring De CTMV heeft in de cyclus over 2017/ (acht) keer in voltalligheid vergaderd. De CTMV heeft meerdere malen in de beslotenheid van de commissie vergaderd. Met grote regelmaat is er buiten de plenaire vergaderingen om schriftelijk dan wel mondeling contact geweest tussen de commissieleden onderling. De CTMV heeft een zelfevaluatie uitgevoerd en deze is schriftelijk vastgelegd. Hierbij zijn zowel het functioneren van de commissie als geheel, als het functioneren van elk individueel lid aan de orde geweest. 13

8 III. MONITORING 2017 A. Algemeen De CTMV heeft het gehanteerde proces bij de totstandkoming van de Monitoring 2017 nauwlettend gevolgd. Tevens hebben wij kennisgenomen van diverse politiek- maatschappelijke- alsmede internationale ontwikkelingen, die direct dan wel indirect de uitkomst van de Monitoring hebben beïnvloed. De betrouwbaarheid van de Monitoring kende de afgelopen jaren een duidelijk opgaande lijn, welke trend zich over het rapportagejaar 2017 heeft voortgezet. B. Inrichting van het Monitoringsproces Algemeen: - De CTMV is van mening, dat sprake is van een zeer complex, arbeidsintensief en kostbaar proces, waarbinnen administratieve regelgeving en ingewikkelde protocollen het betrokken partijen onnodig moeilijk maken. De CTMV beveelt een sterke vereenvoudiging van het Monitoringsproces aan, die zal moeten leiden tot een aanzienlijke administratieve lastenverlichting. - Door zowel het Ministerie van I&W als de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) is aangegeven, dat zij vertrouwen hebben in de door het Afvalfonds gerapporteerde recyclingresultaten en in de systematiek die bij de Monitoring wordt gehanteerd. - Door het uitblijven van het actualiseren van het Basisdocument Monitoring Verpakkingen, is vooralsnog niet voorzien in de operationele behoefte aan meer duidelijkheid aangaande procedures. Anderzijds biedt dit in onze ogen de mogelijkheid met alle betrokken partijen te zoeken naar en werken aan een sterke vereenvoudiging van het proces rond de totstandkoming van de Monitoring. Het Basisdocument kan vervolgens op die vereenvoudiging worden aangepast. - Het is van belang, dat op de markt gebrachte verpakkingen met name glas nauwgezet worden gevolgd aangezien de mogelijkheid bestaat, dat deze naar het buitenland verdwijnen, of ongemerkt vanuit het buitenland op de Nederlandse markt worden gebracht. Verbeteragenda - Aangiften van gemeenten dienen voor 1 maart van het jaar volgend op het verslagjaar te zijn ingediend. Hierin is weliswaar een verbetering zichtbaar, echter niet alle gemeenten hebben aan deze verplichting voldaan. - Door de CTMV is geconstateerd, dat bepaalde monitoringsactiviteiten eerder in het jaar zijn uitgevoerd, waardoor de (voorlopige) monitoringsresultaten op een eerder tijdstip beschikbaar zijn. Dit is een positieve ontwikkeling. - Dataverificaties konden eerder worden uitgevoerd, doordat de opgaven van de afvalbedrijven door Nedvang in een vroegtijdig stadium konden worden verzameld. - De verbeteragenda wordt door het Afvalfonds actief gehanteerd. Verbeterpunten uit voorgaande verslagen zijn voorzover deze door het Afvalfonds kunnen worden beïnvloed uitgevoerd. 15

9 Subconclusies bij het Monitoringsproces: - De opgaande lijn binnen het Monitoringsproces zet zich voort. - De betrouwbaarheid van de door het Afvalfonds gerapporteerde cijfers neemt toe, hetgeen wordt onderkend door het Ministerie van I&W en de ILT. - Het Monitoringsproces in Nederland is te complex, te arbeidsintensief en daarmee te kostbaar geworden en dient om genoemde reden sterk te worden vereenvoudigd. - De Verbeteragenda wordt door het Afvalfonds consequent gehanteerd. C. Monitoringsverslag 2017 Kwaliteit Monitoring 2017: De kwaliteit van de Monitoring 2017 is ten opzichte van het voorafgaande rapportagejaar verbeterd vanwege: - De voorlopige Monitoringsresultaten die op 1 mei 2018 (de indientermijn) beschikbaar waren, hetgeen een grote vooruitgang is. Op voornoemde datum was door de bovendrempelige bedrijven aangifte gedaan over 94% van het totaalgewicht. - Onderzoeksresultaten van onderdrempelige bedrijven die op 1 mei 2018 al bekend en gecontroleerd waren. - De vraag inzake logistieke hulpmiddelen die door de respectieve materiaalorganisaties eerder is uitgezet, met als gevolg een verbeterd resultaat. - Nader onderzoek naar freeriders. - Maandopgaven van de Afvalbedrijven die eerder en ook meer compleet zijn ontvangen. Resultaat van de Monitoring 2017: - Het totale recyclingpercentage is ten opzichte van 2016 met 3 procentpunt gestegen (van 75% naar 78%), dit afgezet tegen een afname in 2017 van op de markt gebrachte hoeveelheid verpakkingen ter grootte van 30 kton. Het resultaat overtreft ruimschoots de Europese- en de Nederlandse doelstelling. - Behoudens die van glas (90%), zijn de door Nederland geformuleerde doelstellingen ruimschoots gehaald. - Ten aanzien van glas geldt het volgende: - Er is getracht inzicht te krijgen in de gang van lekstromen. - Het Actieplan Glas is nog in uitvoering. - De CTMV vindt het correct dat glas afkomstig uit nascheiding wordt meegeteld bij de vaststelling van het recycling percentage. Evenzo geldt dit voor glas, dat door middel van een statiegeldsysteem van de markt via het proces tot hergebruik wederom op de markt wordt gebracht. - Een verhoging van het recyclingpercentage van glas zou kunnen worden gerealiseerd, indien alle Nederlandse gemeenten zich zouden conformeren aan de wijze waarop gemeenten die een gedifferentieerd tarief (Diftar) toepassen (circa 33%), omgaan met de inzameling van glas. Het is goed te constateren dat een aantal gemeenten inmiddels is overgegaan tot het nemen van stimuleringsmaatregelen teneinde de inzameling van glas te verhogen. - Ten aanzien van de materiaalsoorten kunststof, papier en karton, hout en metaal geldt het volgende: - Het percentage gerecyclede hoeveelheid kunststof voldoet aan de doelstelling, echter deze materiaalsoort is ten opzichte van 2016 met 2 procentpunt gedaald. Hoewel de recycling van huishoudelijke kunststofafval met 15% is toegenomen, is sprake van een daling van recycling van bedrijfsmatig ingezamelde kunststof met 22%. Deze teruggang is verklaarbaar en volledig toe te schrijven aan de importban vanuit China. Er wordt nu gezocht naar recycle mogelijkheden binnen andere landen. - Bij de berekening van papier en karton dient het percentage te worden gecorrigeerd vanwege vocht. Dit percentage wordt geschat op 5 tot 10%, waarmee het evident is, dat 100% recycling niet kan worden bereikt. - Buitenlandse internetaanbieders vormen een groeiende markt met een navenante stroom aan verpakkingen. Het Afvalfonds tracht deze stroom in beeld te krijgen en de aanbieders vervolgens aangifte te laten doen. - Het recyclingpercentage van metaal ligt hoger dan de NL-doelstelling. Metalen uit bodemassen van afvalenergiecentrales worden meegenomen in de rapportage. - De recycling van hout is aanzienlijk toegenomen, onder andere als gevolg van de aantrekkende bouwmarkt. Subconclusies bij Monitoring 2017: - Het totaal recyclingpercentage afgezet tegen de op de markt gebrachte verpakkingen is toegenomen met 3 procentpunt. Hiermee wordt ruimschoots voldaan aan de Europese en Nederlandse doelstellingen. - Er ligt een gezamenlijke inspanning (het Afvalfonds voor sorteren en recyclen en de Nederlandse gemeenten voor inzamelen) het recyclingpercentage van glas richting de doelstelling te brengen. - De verbeteragenda ten aanzien van de Monitoring wordt door het Afvalfonds strikt gevolgd. D. Assurance en verificatie De CTMV heeft kennis genomen van de door de accountant gerapporteerde bevindingen naar aanleiding van een uitgevoerd assuranceonderzoek bij het Monitoringsverslag 2017 en heeft deze besproken met de accountant. De CTMV neemt waar dat zichtbaar wordt gewerkt aan het bereiken van een hogere graad van assurance. Het opstellen van de rapportage vraagt om een grote mate van accuratesse, daar het gevoelig is voor fouten. Aandacht wordt gevraagd voor het op tijd indienen van de rapportages door de betrokken instanties. Aandacht wordt gevraagd voor free riders, distributiecentra die buitenlandse winkelketens bevoorraden en voor internetaankopen bij niet in Nederland gevestigde ondernemingen. Subconclusies Assurance en verificatie: - De CTMV constateert dat binnen het Afvalfonds wordt gewerkt aan het bereiken van een hogere graad van assurance bij de Monitoring. - Er is een aantal nieuwe aandachtspunten, waarvan het Afvalfonds zich bewust is

10 IV. BELEID EN OMGEVING A. Verslaglegging en Maatschappelijke agenda Verslaglegging: - Het Afvalfonds heeft namens de verpakkende industrie het rapport Monitoring Verpakkingen Resultaten inzameling en recycling 2017 conform de daarvoor geldende richtlijnen opgesteld en binnen de daarvoor gestelde termijn bij Rijkswaterstaat Leefomgeving ingediend. - Het Afvalfonds heeft een Publieksverslag over de resultaten van 2017 opgesteld. Dit verslag is uiterst toegankelijk en zeer informatief. Maatschappelijke agenda: - Nederland Circulair in 2050 als Rijksbreed programma vraagt om een aanzienlijke inspanning van eenieder, zeker daar waar de actuele ambitie luidt, dat Nederland nog eerder dan in 2050 circulair zou moeten zijn. - Belangrijke actoren bij het bereiken van een circulaire economie zijn de overheid, kennisinstellingen, het bedrijfsleven, waaronder de verpakkende industrie en de burger. - Of het door de Rijksoverheid gewenste ambitieniveau ten aanzien van de circulaire economie haalbaar zal zijn, hangt voor een groot deel af van de Nederlander, zijnde de consument. Een vraag aan de burger of hij/zij voorstander is van een circulaire economie, zal wellicht op grote schaal met ja worden beantwoord. Als echter blijkt dat dit ook wel eens pijn zou kunnen doen, zal het draagvlak ongetwijfeld afnemen. Er wordt namelijk concreet van de consument gevraagd naar de bereidheid een bijdrage te leveren aan het maximaliseren van hergebruik en het minimaliseren van waardevernietiging. Daar waar mensen doorgaans het nieuwste van het nieuwste willen hebben (b.v. smartphone), is de bereidheid van en de bewustwording bij de consument een niet te onderschatten kritische succesfactor. - Recycling en hergebruik dient om bovenstaande reden vooral te worden bezien vanuit de consument, waarbij de volgende risico s dienen te worden onderkend: - Scheidingsmoeheid bij de burger. - Een afnemend vertrouwen in wat er na bronscheiding met het ingezamelde verpakkingsafval gebeurt. - Een toename van berichten in de media, dat scheiding aan de bron eigenlijk geen zin heeft, omdat aan het eind van het proces toch alles weer op een grote hoop gaat. - Berichten over ontwikkelingen ten aanzien van nascheiding (grote steden). - Daar waar voor restafval door de burger steeds meer moet worden betaald, zal vervuiling binnen separaat gratis opgehaald verpakkingsafval toenemen. Dit is reeds duidelijk merkbaar bij PMD, waarin vervuiling door restafval toeneemt. Indien gemeenten bewust sturen op verhoging van de kwaliteit, zal deze ook toenemen. - Een toename van de (politieke) wens van gemeenten terug te gaan in het aantal afvalcontainers bij de burger. Het devies daarbij is: afval moet worden gescheiden in de fabriek en niet bij de mensen thuis. (N.B. in de gemeente Best was dit onderwerp inzet bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018). Communicatie: - Het Afvalfonds beschikt over een communicatiebeleidsplan, dat in 2017 is vastgesteld. - Daar waar het Afvalfonds zich in het verleden enigszins terughoudend heeft opgesteld ten aanzien van communicatie, is gaandeweg merkbaar dat er een meer proactieve wijze van communiceren via de landelijke media wordt gehanteerd. Het Afvalfonds straalt hiermee meer zelfvertrouwen uit. Subconclusies Verslaglegging en Maatschappelijke agenda: - Verslaglegging door het Afvalfonds gebeurt gestructureerd. - Het door de Rijksoverheid vastgestelde ambitieniveau ten aanzien van de circulaire economie is hoog. Belangrijke actoren bij het bereiken van die ambitie vormen de overheid, kennisinstellingen, het bedrijfsleven, waaronder de verpakkende industrie en de burger. - De Nederlander als consument zal een substantieel aandeel moeten leveren in het realiseren van deze ambities. Daarbij gaat het om bewustwording en wordt van hem/haar gevraagd de bereidheid te tonen om het hergebruik te maximaliseren en de waardevernietiging van dingen te minimaliseren. Hiermee is de burger een niet te onderschatten kritische succesfactor binnen dit proces. - Het Afvalfonds heeft in 2017 een communicatiebeleidsplan vastgesteld en handelt overeenkomstig dit plan. B. Evaluatie en herziening Raamovereenkomst Verpakkingen Algemeen: - De Raamovereenkomst Verpakkingen kent een tussentijdse evaluatie, die in 2017 en doorlopend naar 2018 is/wordt uitgevoerd. Daar waar de uitkomst van de evaluatie pas in 2018 bekend zal zijn en de nieuw gemaakte afspraken op zijn vroegst in 2018 kunnen worden geïmplementeerd, is het de vraag gelet op de relatief korte restlooptijd van de overeenkomst wat gebeurt er na De CTMV heeft de evaluatie op de voet gevolgd en is daarbij door de directeur van het Afvalfonds goed gefaciliteerd. Extra aandacht wordt door ons besteed aan de naar aanleiding van de evaluatie gemaakte afspraken en dan met name of deze in de praktijk realistisch en werkbaar zijn. - Het is van belang, dat elke partij bij deze evaluatie primair kijkt naar het terrein waarvoor een eigen verantwoordelijkheid bestaat en niet kijkt naar het terrein waarvoor de ander verantwoordelijkheid draagt, tenzij die verantwoordelijkheid onvoldoende wordt gedragen. Uitgangspunt dient daarbij te zijn dat er over en weer vertrouwen bestaat, dat de ander zijn aandeel zal leveren. Eerst dan ontstaat een klimaat waarin gezamenlijk kan worden gezocht naar realistische doelstellingen. - De CTMV vindt, dat er vooralsnog onvoldoende sprake is van onderling vertrouwen, met name daar waar het de relatie betreft tussen het Afvalfonds en de VNG. De CTMV adviseert, dat beide partijen op een vergelijkbaar niveau met elkaar in gesprek gaan, teneinde wederzijds vertrouwen te bewerkstelligen. - De rol van de VNG binnen dit evaluatieproces nodigt uit tot het plaatsen van een aantal kanttekeningen, te weten: - Het bestuur en de directie van de VNG zijn ogenschijnlijk niet in voldoende mate betrokken bij deze evaluatie, getuige een vrijwel constante ambtelijke vertegenwoordiging van de zijde van deze partner. - De VNG heeft de neiging met de vinger te wijzen naar de verpakkende industrie, hetgeen tot wrevel leidt. De VNG zou zijn eigen rol transparant dienen uit te voeren. De door de gemeenten geleverde prestaties moeten duidelijk zichtbaar worden gemaakt. - De gemeenten leggen de focus veelal op het halen van de VANG-doelstelling, die is geïnitieerd door publieke partijen (in % recyclen van alle huishoudelijke afvalstoffen). Daarbij zijn zij van mening, dat hun ambitie (kwantiteit) en die van het bedrijfsleven te ver uiteen liggen. De vraag is los van de kwantiteit in hoeverre de gemeenten een voldoende bijdrage leveren aan het noodzakelijk verbeteren van de kwaliteit van de afvalscheiding van huishoudelijk verpakkingsafval en dan met name op het gebied van kunststof. De reductie van restafval (in kg per inwoner) is een doelstelling van de VNG, maar daarmee is het nog geen 18 19

11 doelstelling van het Afvalfonds, waardoor sprake kan zijn van tegengestelde belangen. De VANG doelstelling moet derhalve naar de mening van de CTMV geen onderdeel uitmaken van de Raamovereenkomst, dan wel deze beïnvloeden. De CTMV is van mening dat het ministerie van I&W hierin meer de rol van regisseur dient te vervullen. - Gemeenten zijn binnen de VNG autonoom en hebben in hun ogen in dit dossier een mandaat van volledige vrijheid. Dat laat onverlet, dat de VNG meer regie zou dienen te voeren over en structuur moeten laten aanbrengen binnen het woud aan inzamelingssystemen dat op dit moment binnen Nederland wordt gehanteerd. Het aantal systemen zou drastisch dienen te worden beperkt. - De CTMV constateert, dat er bij partijen (VNG/Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten (NVRD) ideeën leven om de uitvoeringsmaatregelen van de herziene Raamovereenkomst meer in publieke handen te leggen. Dit lijkt op leg de regie bij de publieke partijen en laat de private partijen de kosten dragen. Het spreekt voor zich dat dit een ongewenste situatie is. De CTMV acht het gewenst dat elke partij zich binnen zijn eigen gebied van verantwoordelijkheid inzet voor het verwezenlijken van de doelstellingen uit de Raamovereenkomst. - De inrichting van de kunststofketen, en ook het stelsel van vergoedingen vormen vanwege hun complexiteit nog onderwerp van discussie tussen de partners binnen de keten. - Nederland is binnen Europa een van de koplopers op het gebied van verpakkingsafvalbeleid. - Het Afvalfonds laat onderzoek verrichten naar: - De kosten van inzameling en recycling van drankenkartons in relatie tot het daaraan gerelateerde milieurendement. De indruk bestaat dat de milieuwinst zeer gering is en dat de daarmee gepaard gaande kosten relatief hoog zijn. De CTMV zet om die reden vraagtekens bij het continueren van het inzamelen van drankenkartons in combinatie met kunststof. - De kosten van bronscheiding van kunststof verpakkingsafval. - De kosten van nascheiding van kunststof verpakkingsafval. Recyclingdoelstellingen: - Verhoging dan wel verlaging van de recyclingdoelstellingen van de verschillende materiaalsoorten moeten volgens de CTMV geen doel op zich zijn bij deze evaluatie. Nederland scoort op het gebied van recycling al heel goed binnen de EU, zelfs als de resultaten worden vergeleken met de recent door de EU aangepaste recyclingdoelstellingen. - Het eventueel verhogen op nationaal niveau van een recyclingdoelstelling zal op noodzaak en (financiële) haalbaarheid dienen te worden getoetst. Evenzo mag een eventuele verlaging van een recycledoelstelling niet automatisch leiden tot een verhoging van het percentage van een andere doelstelling. - Recycling is primair een verantwoordelijkheid van de producenten en niet van de gemeenten. - In het licht van voorgaande opmerkingen, is de bij de evaluatie van de Raamovereenkomst door de VNG voorgestelde verhoging van de recyclingdoelstelling van kunststof van 47% tot 65% in de ogen van de CTMV een niet realistische verhoging. Een kwantitatief recycledoel mag niet leiden tot een achteruitgang in kwaliteit. De vraag is waarop deze ambitie van de VNG daarbij gesteund door de NVRD is gestoeld en of de haalbaarheid van een hoger percentage recycling van kunststof vooraf is getoetst aan de navolgende criteria: - Sorteer- en recyclecapaciteit - Achteruitgang in kwaliteit van de huidig ingezamelde kunststof (vervuiling). - De stand van zaken ten aanzien van het doen sluiten van de kunststofketen. - De noodzaak tot het doen omvormen van de kunststofketen van aanbod- naar vraag gestuurd. - De aanwezigheid van (nog) niet recyclebare verpakkingen op de markt. - Het herziene meetpunt van recycling vanuit de EU. Kunststofketen: - Kunststof is op zich een aantrekkelijk en veel gebruikt verpakkingsmateriaal, onverlet de toename van de kritische kanttekeningen bij dit materiaal. De recycling van deze materiaalsoort is het afgelopen decennium fors toegenomen. - De CTMV constateert, dat de kwaliteit van het kunststofverpakkingsafval niet altijd toereikend is, hetgeen blijkt uit het achterblijven van de vraag van de markt naar recyclaat van de ingezamelde kunststofstroom. Hierdoor kan nog onvoldoende worden geconcurreerd met virgin materiaal. - De inrichting van de kunststofketen, en ook het stelsel van vergoedingen vormen nog onderwerp van discussie tussen de partners binnen de keten. - In ogenschouw nemend, dat de kosten van inzameling van PMD in Nederland hoger liggen dan die in de ons omringende landen, is het aan te bevelen te bezien in hoeverre een vereenvoudiging binnen het proces tot kostenreductie kan leiden. - Nederland is binnen Europa koploper ten aanzien van kunststofrecycling. - Er is sprake van een aandeel niet recyclebare verpakkingen op de markt, hetgeen in toenemende mate een belangrijk aandachtspunt voor de verpakkende industrie is. - De vraag van de gebruiker is medebepalend voor de wijze waarop wordt ingezameld en gesorteerd. Hierin ligt een taak voor de gemeenten in Nederland. - De keten zal de focus dienen te verleggen van aanbod- naar vraag gestuurd en naar kwaliteit in plaats van kwantiteit. - Er is een duidelijke behoefte aan een gedegen publiek-private samenwerking, die zich kenmerkt door het realiseren van stabiliteit en zekerheid waardoor het streven naar innovatie en de bereidheid tot investeren wordt gestimuleerd. Dit alles moet bijdragen aan het aanbrengen van rust binnen de keten voor langere termijn. Horizon- Raamovereenkomst Verpakkingen Op zijn vroegst in 2018 kan de uitkomst van de evaluatie met daaraan gekoppeld de nieuwe afspraken binnen de Raamovereenkomst worden geïmplementeerd. Daar de horizon van de overeenkomst ligt bij 2022, is nu de vraag relevant wat gebeurt er na De CTMV is van mening dat het niet beantwoorden van deze vraag een negatieve invloed zal hebben op de bereidheid bij partijen tot het doen van investeringen binnen het afvalverwerkingsdossier. Milieueffecten versus systeemkosten: - De CTMV is van mening, dat bij de afweging tussen een hogere ambitie van afvalscheiding en recycling en het daaraan gerelateerde milieurendement, de daarmee gepaard gaande maatschappelijke kosten dienen te worden betrokken. - Vast is komen staan, dat het inzamelen van drankenkartons gezamenlijk met kunststof slechts een gering milieueffect sorteert en bovendien een aanzienlijke vervuiling teweegbrengt. Dit vormt een reden te overwegen het inzamelen van drankenkartons gezamenlijk met kunststof te stoppen. Subconclusies Evaluatie en herziening Raamovereenkomst Verpakkingen De evaluatie van de Raamovereenkomst verloopt niet voortvarend en neemt veel tijd in beslag. - Partijen dienen zich te richten op hun eigen gebied van verantwoordelijkheid en niet op dat van een ander. Dat zou het onderling vertrouwen ten goede komen. Wat publiek is moet publiek worden uitgevoerd. Evenzo geldt dat een private taak privaat moet blijven. - Bij de rol van de VNG al dan niet gesteund door de NVRD binnen de evaluatie worden door de CTMV kanttekeningen geplaatst. Met name geldt dit voor het eenzijdig willen doen verhogen van het percentage te recyclen hoeveelheid kunststof. - Recycling is binnen de huidige afspraken primair een verantwoordelijkheid van de verpakkende industrie (het Afvalfonds) en niet van gemeenten. - Binnen de kunststofketen is behoefte aan een gedegen publiek- private samenwerking die zich kenmerkt door stabiliteit en zekerheid, waardoor het streven naar innovatie en de bereidheid tot investeren worden gestimuleerd. - De horizon van de Raamovereenkomst is De vraag is wat gebeurt er daarna, dit in verband met de al dan niet aanwezige bereidheid tot investeren. - Bij een hogere ambitie voor afvalscheiding en recycling, dienen het milieurendement en de maatschappelijke kosten mede als toetsingscriteria te worden gehanteerd. - Het gelijktijdig inzamelen van drankenkartons met kunststof dient de worden heroverwogen

12 C. Governance en beleid Governance algemeen: - De lijnen waarlangs binnen het Afvalfonds sturing plaatsvindt zijn inzichtelijk. - Er wordt door het Afvalfonds gestreefd naar het formeren van nieuwe samenwerkingsverbanden, waarin private- en publieke partijen zich gezamenlijk inzetten voor het bereiken van de door de regering voorgestane planning ten aanzien van het realiseren van een volledig circulaire economie. Kennisinstituut Duurzaam Verpakken: - In de afgelopen jaren heeft het KIDV gewerkt met een college van onafhankelijk experts en het KIDV-bureau, dat onder toezicht stond van een bestuur. In dit bestuur hadden onder andere het toenmalig Ministerie van I&M en de VNG zitting. - Met ingang van hebben het Ministerie van I&W en de VNG zich teruggetrokken uit het bestuur en ressorteert het KIDV onder het Afvalfonds. - Een Raad van Toezicht met als voorzitter de directeur van het Afvalfonds monitort nu de rol van het KIDV. De CTMV is van mening, dat daarmee het zo belangrijke onafhankelijke karakter van het instituut is afgenomen. Nedvang: - De CTMV neemt waar, dat de huidige relatie tussen het Afvalfonds en Nedvang qua governance helder is. Verpakkingsketen B.V. - De in 2017 tussen het Afvalfonds en de AEB Amsterdam gesloten intentieovereenkomst heeft geresulteerd in een nadere concretisering van de samenwerking tussen beide partijen. - Gemeenten wordt onder andere een aanbod gedaan voor sortering en vermarkten van kunststof verpakkingsafval - Het Afvalfonds vergroot de bestuurlijke grip op de Verpakkingsketen B.V, doordat de directeur tevens statutair directeur van de B.V. is geworden. Daar staat tegenover, dat het Afvalfonds ten aanzien van operationele zaken meer afstand nastreeft. - Andere grote steden lijken het voorbeeld van Amsterdam ten aanzien van nascheiding te gaan volgen. Nederland Schoon: - Deze volledig door het Afvalfonds gefinancierde stichting, houdt zich al een aantal jaren bezig met voorlichting op het gebied van het voorkomen van zwerfafval. - Nederland Schoon stimuleert gemeenten in deze en ontwikkelt gezamenlijke projecten. - Gelet op de omvang van de organisatie, vraagt de CTMV zich af op basis van welke doelstellingen en daaraan gerelateerde uitvoeringsplannen de effectiviteit van Nederland Schoon kan worden gemeten. - Ook vraagt de CTMV zich af wat de gemeenten jaarlijks doen met het ter beschikking gestelde geld binnen het kader van Nederland Schoon. - De CTMV adviseert het Afvalfonds de output van Nederland Schoon te monitoren. Samenwerking tussen het Afvalfonds/Verpakkingsketen B.V en 4PET HOLDING: - Het Afvalfonds heeft in 2017 een overeenkomst gesloten met 4PET Recycling om vanaf 2018 PET-trays te recyclen. Dit is vanwege nieuwe technieken thans mogelijk. Hiermee kan worden overgegaan tot het op grote schaal recyclen van schaaltjes en bakjes, die als verpakking dienen voor vlees, groenten en fruit. - PET trays maken circa 10% van het totaal aan huishoudelijk kunststof verpakkingsafval uit. De trays worden uit het ingezamelde huishoudelijk kunststofafval gehaald en separaat gerecycled. Hierdoor neemt de kwaliteit van het restant aan kunststofafval toe, waarmee weer een stap wordt gezet in de verhoging van de kwaliteit van gerecyclede grondstoffen. - De CTMV heeft met waardering kennisgenomen van deze volgende stap in de verbetering van de kwantiteit en de kwaliteit van de gerecyclede kunststof. Bron- en/of nascheiding: - Bronscheiding zal in de toekomst ongetwijfeld blijven bestaan echter de techniek van nascheiding van kunststof ontwikkelt zich snel. De vraag is hoe beide vormen zich in de toekomst zullen verhouden, dit gezien vanuit de behoefte aan capaciteit voor beide vormen. - De EU-regelgeving staat nascheiding nu en in de toekomst toe. - De CTMV verwacht, dat binnen afzienbare tijd een substantieel percentage van het kunststofverpakkingsafval zal worden gescheiden op basis van nascheiding. - Nascheiding zal naar verwachting spoedig worden geïntroduceerd in de grote steden. Naast Amsterdam wordt nu ook in Rotterdam een nascheidingsinstallatie gebouwd. - Er zal in de toekomst sprake zijn van zowel bron- als nascheiding. Dit vormt een uitdaging voor de communicatie richting de burger. Exportrestricties China versus recycling capaciteit: - Door de eenzijdig afgeroepen China ban, geldt vanaf september 2017 een exportrestrictie ten aanzien van afvalstromen richting China. Het betreft hier bedrijfsmatig kunststofverpakkingsafval. - Afvalstromen met een zuiverheidspercentage dat lager ligt dan 99,5% wordt door China niet meer geaccepteerd. - Nederlandse afvalbedrijven hebben aangegeven, dat zij niet aan de door China gewenste norm kunnen voldoen. - Door het wegvallen van China als exportbestemming, komt Nederland voor de afweging te staan waar en hoe dit op te vangen. Inmiddels staat vast, dat de Chinaban consequenties heeft voor de Monitoring Gezocht zal moeten worden naar recycling capaciteit elders in Europa of in Oost Azië, dit teneinde voorraadvorming tegen te gaan, dan wel zal er sprake moeten zijn van een verhoging van de capaciteit in eigen land. - Kunststofverpakkingsafval afkomstig van huishoudens wordt wel binnen de EU gerecycled. Ontwikkelingen binnen de EU: - Inmiddels is er een akkoord bereikt binnen de EU over nieuwe afvalrichtlijnen en deze zijn inmiddels gepubliceerd. Voornoemde richtlijnen moeten uiterlijk op 5 juli 2020 in het Besluit Beheer Verpakkingen zijn verwerkt en vanaf dat moment moet eraan worden voldaan. Harmonisatie van definities moet zorgdragen voor een éénduidige uitleg van deze richtlijnen. - De EU komt met een aantal relevante aanpassingen: - De kosten voor het bestrijden van zwerfafval komen niet enkel ten laste van de producenten, maar deze dienen een gezamenlijk aandachtsgebied te vormen van overheden (gemeenten), burgers/consumenten en het verpakkende bedrijfsleven. De CTMV constateert, dat het Afvalfonds onverlet voornoemde richtlijn zich tot nu toe committeert aan een aanzienlijk deel van de kosten voor het bestrijden van zwerfafval in Nederland. Deze kosten moeten in de ogen van de CTMV evenwichtiger over partijen worden verdeeld. - Het ontwerp van een verpakking moet hergebruik en recycling beter mogelijk maken. - Buitenlandse producenten met verkopen op afstand moeten worden meegenomen in de berekeningen. - Nascheiding moet mogelijk zijn. - Opwerken van metalen en onder voorwaarden glas uit bodemassen moet mogelijk zijn. - Gemeenten krijgen ook recyclingdoelstellingen voor gemeentelijk afval. - Vanaf 2025 dienen gevaarlijke stoffen inclusief hun verpakkingen gescheiden te worden ingezameld. Preventie/verduurzaming: - Publieke- en private afvalzorg dienen elkaar te vinden in het proces dat moet leiden tot de circulaire economie. Daarvoor is een innovatieagenda nodig, waarbinnen het verduurzamen van verpakkingen door producenten een belangrijke rol speelt. - De CTMV constateert dat door sommige instanties de integriteit van de producenten in twijfel wordt getrokken inzake het op de markt brengen van niet recyclebare verpakkingen. De standpunten gaan soms verder, daar waar openlijk wordt gepleit voor een verbod op niet recyclebare verpakkingen (NVRD). - De CTMV wijst er enerzijds op dat een verbod op niet recyclebare kunststofverpakkingen vooralsnog niet mogelijk is en bovendien voorbijgaat aan de strikte regelgeving, waaraan de verpakkende industrie wordt gehouden ten 22 23

13 aanzien van wetgeving, waarin opgenomen hygiënische normen voor voedingsmiddelen en medicijnen. Het gaat niet enkel om een verpakking, maar het gaat om een verpakking van een product, waardoor specifieke eisen aan de verpakking worden gesteld. Anderzijds is de CTMV van mening, dat door de materiaalbranches serieus werk moet worden gemaakt van het implementeren van de branchverduurzamingsplannen. Bedrijven dienen met regelmaat te bezien in hoeverre zij een bijdrage kunnen leveren aan het doen verbeteren van de afvalstromen. - Rekening houdend met vorenstaande, moeten kunststofverpakkingsproducten zodanig worden ontworpen, dat hiervoor zo min mogelijk materiaal nodig is en dat zij zo goed mogelijk hoogwaardig recyclebaar zijn. - De CTMV wijst op de uitkomst van het World Economic Forum (2018) in Davos, waar een aantal multinationals zich heeft gecommitteerd ultimo 2025 over te stappen op herbruikbare, recyclebare en composteerbare plastics. Bij die laatste categorie waarbij gebruik wordt gemaakt van biobased grondstoffen wordt composteren in een industriële omgeving als een nieuwe vorm van afvalverwerking gezien. - De verleiding is groot bij verpakkingen te kiezen voor virgin grondstoffen, daar deze relatief goedkoop zijn. De overheid zou het gebruik van secundaire grondstoffen kunnen stimuleren door een prikkel te introduceren. Daarbij dient wel rekening te worden gehouden met die gevallen waarin het gebruik van virgin grondstoffen de enige mogelijkheid is, dit vanwege wettelijke eisen ten aanzien van voeding en medicijnen. - De CTMV constateert, dat zowel bij het Rijk als bij een aantal NGO s de neiging bestaat het proces van verduurzamen van verpakkingen in Nederland te willen versnellen. Verduurzamen in Nederland kan in onze ogen niet los worden gezien van de wijze waarop dit proces binnen de EU verloopt. - Het doen oprekken van enkel de verantwoordelijkheden van de producenten, leidt niet tot het gewenste resultaat en bevordert de inventiviteit van en de drang naar investeren bij producenten zeker niet. Preventie en omgaan met zwerfafval: - De CTMV is van mening dat preventie ten aanzien van zwerfafval begint bij het aanspreken van diegene (de burger) die een bijdrage levert aan de hoeveelheid zwerfafval. Dit is geen taak van de verpakkende industrie, maar van de (lokale) overheid. Gemeenten moeten daarmee in de vorm van communicatie en handhaving serieus aan het werk. - Ten aanzien van het verminderen van zwerfafval is in 2016 het project Schoon Belonen van start gegaan. Hierin werken gemeenten, het Afvalfonds en de stichting Natuur& Milieu samen om met behulp van maatschappelijke organisaties die daarvoor een vergoeding krijgen het zwerfafval terug te dringen. Onverlet dat het bestrijden van zwerfafval geen wettelijke taak is van het Afvalfonds, wordt dit project gefinancierd door het Afvalfonds. - De evaluatie van het project Schoon Belonen heeft nog niet plaatsgevonden en toch heeft de toenmalige staatssecretaris van I&M onder druk van de 2e Kamer in 2016 CE Delft opdracht gegeven onderzoek te doen naar de kosten en de effecten van statiegeld op kleine flesjes en blikjes, dit in relatie tot het terugdringen van zwerfafval. - Naar aanleiding van de politieke wens naar een schoon Nederland in 2025, is het Masterplan Naar een zwerfafvalvrij Nederland opgesteld. De ambities in dit plan zouden moeten worden gerealiseerd binnen de duur van de huidige Raamovereenkomst (2022). Een van de ambities is, dat in % van de kleine petflesjes zal worden gerecycled. De CTMV constateert, dat bij de politiek- maatschappelijke discussie inzake zwerfafval het vrijwel uitsluitend gaat over kleine flesjes en blikjes, daar waar deze als drankverpakking slechts 18% deel uitmaakt van het totaal aan zwerfafval. Deze 18% bestaat voor slechts 3,3% uit kunststofflesjes. - De mogelijke introductie van statiegeld op kleine flesjes en blikjes is in de ogen van de CTMV een te eenzijdig afwentelen van het probleem zwerfafval op het bedrijfsleven. De huidige verkoopinfrastructuur is niet gedimensioneerd op invoering van statiegeld op deze drankverpakking. Wij zetten dan ook grote vraagtekens bij de haalbaarheid van het terugbrengpercentage dat is geprognosticeerd door CE Delft. Verkoop van drankflesjes bij outlets (benzinestations en sportkantines) impliceert dat aldaar niet kan worden ingenomen. Statiegeld lijkt een doel op zich te worden en niet een mogelijk middel ter bestrijding van zwerfafval. - De CTMV acht de kosten per jaar die voor de introductie van statiegeld moeten worden gemaakt om een relatief gering percentage aan kleine kunststofflesjes (3,3% van 18%) binnen het totaal aan zwerfafval in te zamelen niet in verhouding staan tot het uiteindelijk doel, waarvan het bovendien onzeker is of dat wordt gehaald. - De CTMV vraagt zich af, welke bijdragen de gemeenten in Nederland aan de oplossing van het probleem zwerfafval leveren, te denken valt aan: - Handhaving via buitengewone opsporingsambtenaren - Voorlichting en communicatie - Bewustwording van de burger - Uitbreiden infrastructuur (afvalbakken) in de openbare ruimte en deze met regelmaat legen - Nascheiding uit afvalbakken in de openbare ruimte - De CTMV onderschrijft de ambitie van Naar een zwerfafvalvrij Nederland volledig. Wij hebben hier echter te maken met een niet te accepteren gedrag van een relatief klein deel van onze bevolking. De ergernis over dit gedrag is er overigens niet minder om. De realisatie van de aanpak van dit probleem dient te zijn gestoeld op een ambitie die via een evenwichtige publiek-private samenwerking kan worden gerealiseerd. Het tegengaan van zwerfafval is niet enkel een publieke zaak, echter ook niet enkel een private zaak. De daarvoor benodigde financiële middelen dienen dan ook op zijn minst door beide partijen te worden ingebracht. Subconclusies Governance en Beleid: - Het Afvalfonds streeft naar het formeren van nieuwe samenwerkingsverbanden, waarin publieke- en private partijen gezamenlijk optrekken bij het doen realiseren van de circulaire economie. - Er is sprake van een gewijzigde governance ten aanzien van het KIDV. Laatstgenoemde heeft een deel van zijn onafhankelijkheid verloren, door het terugtrekken van het ministerie van I&W en de VNG uit het bestuur, met als gevolg dat het instituut nu rechtstreeks onder het Afvalfonds valt. - De techniek van nascheiding ontwikkelt zich snel. Bron- en nascheiding zullen steeds meer naast elkaar worden toegepast. - In Europa zijn nieuwe afvalrichtlijnen van kracht, die in 2020 in het Besluit Beheer Verpakkingen moeten zijn verwerkt en vervolgens zijn geïmplementeerd. - Exportrestricties naar China ten aanzien van kunststofverpakkingsafval afkomstig van bedrijven, vraagt om recycling capaciteit elders in Europa of Oost Azië, dan wel om een verhoging van capaciteit in eigen land. - In het kader van preventie en verduurzaming, moeten nog stappen worden gezet. Producenten die aantoonbaar onvoldoende werk maken van verduurzaming van verpakkingen, zouden moeten worden geconfronteerd met een prikkel. Daar staat tegenover, dat de CTMV in deze fase een algeheel verbod op niet recyclebare verpakkingen niet realistisch vindt. Er dient rekening te worden gehouden met wettelijke eisen die aan het verpakken van sommige voedingsmiddelen en medicijnen zijn gesteld, waardoor het gebruik van virgin grondstoffen in een aantal gevallen onvermijdelijk is. - Het tegengaan van zwerfafval is geen taak van de producenten, maar begint bij het aanspreken door de lokale overheid van de veroorzaker, ergo de burger. In het verlengde hiervan, is de CTMV van mening, dat introductie van statiegeld op flesjes en blikjes die met zeer hoge structurele kosten gepaard gaat getuigt van een eenzijdig afwikkelen van het probleem zwerfafval op het bedrijfsleven. Gemeenten zouden meer hun verantwoordelijkheid moeten nemen bij het doen terugdringen van zwerfafval in de openbare ruimte

14 CTMV LEDEN Drs. Karla Peijs (Tilburg, 1 september 1944) Startte haar politieke loopbaan in de jaren tachtig waar ze onder andere fractievoorzitter van de CDA en later lid van de Provinciale Staten van Utrecht was. Ze doceerde algemene economie en bedrijfsorganisatie en was enige tijd hoofd in- en externe betrekkingen van de Hogeschool Utrecht. Daarna werd ze lid van het Europees Parlement. Van 2003 tot 2007 werd Peijs minister van Verkeer en Waterstaat in Kabinet Balkende II en III en richtte zich met name op het wegnemen van knelpunten in het net van rijkswegen. Tot maart 2013 was Karla Peijs Commissaris van de Koningin in Zeeland. Sinds oktober 2014 is zij voorzitter van de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen en beoordeelt zij met Willem Nuis en Wouter de Bruijn het proces van monitoring, opdat de betrouwbaarheid van de cijfers versterkt wordt. Willem Nuis (Rotterdam, 16 september 1947) Was tot 2000 officier bij de Koninklijke Landmacht en vervulde daarbinnen diverse commando- en staffuncties. Hij bekleedde diverse bestuurs- en politieke functies als lid van de RPF (inmiddels Christen Unie). Zo was hij gemeenteraadslid in Ede en lid van de Provinciale Staten van Gelderland. Van juli 2000 tot oktober 2014 was Willem Nuis (de langstzittende) burgemeester van de gemeente Tholen in Zeeland. Voor zijn uitzonderlijke verdiensten voor de Thoolse gemeenschap ontving Nuis het ereburgerschap. Vanwege zijn verdiensten bij het onderhouden van een stedenband met Itawa (Polen) is hij tevens ereburger van deze stad. Sinds oktober 2014 maakt hij deel uit van de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen. Drs. Wouter de Bruijn (Voorburg, 1 december 1945) Studeerde bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij begon zijn carrière als financial controller bij Hagemeyer NV in De Bruijn werd in 1979 directeur van Johma Holding BV en vervolgens in 1983 lid van de hoofddirectie van de Verenigde Coöperatieve Melkindustrie Coberco BA. Van 1991 tot en met 1996 was De Bruijn lid/voorzitter van de Raad van Bestuur van OPG NV. Vanaf 1997 vervulde De Bruijn diverse directiefuncties bij Campina, te weten: Voorzitter van de Vorstand van Campina AG (Duitsland) en Groepsdirecteur Yoghurts & Desserts, Groepsdirecteur Kaas & Boter, Groepsdirecteur CPE (Consumenten Producten Europa). Vanaf 2007 was hij als Managing Director Campina lid van het fusieteam FrieslandFoods/Campina (FACT), wat eind 2008 resulteerde in de fusie FrieslandCampina. In juni 2009 ging hij met pensioen. De Bruijn bekleedde tal van bestuursfuncties. Zo was hij voorzitter van SVM/SVM.Pact, voorzitter van de FNLI, voorzitter van het Platform Verduurzaming Voedsel, en lid van het Hoofdbestuur van VNO-NCW. Sinds oktober 2014 maakt hij deel uit van de Commissie Toezicht Monitoring Verpakkingen. Daarnaast is/was hij commissaris bij diverse Nederlandse ondernemingen. 27