6,7. Keuzeopdracht door een scholier 2115 woorden 19 februari keer beoordeeld. Keuzeopdracht ANW - Heelal, zonnestelsel en de planeet Aarde

Transcriptie

1 Keuzeopdracht door een scholier 2115 woorden 19 februari ,7 26 keer beoordeeld Vak ANW Keuzeopdracht ANW - Heelal, zonnestelsel en de planeet Aarde Inleiding Kalenders. Voor ons is het tegenwoordig heel logisch dat de klok tikt en welke datum er op ons proefwerkblaadje staat. We leven tegenwoordig met de tijd, voor de tijd en hebben er -vaak? zelfs tekort van. Nee, dat kan niet, daar heb ik geen tijd voor. Het lijkt alsof dit iets van vandaag is, maar de drang om de tijd te weten of meten bestaat al veel langer. Zo n jaar geleden was er een man in wat nu Midden-Frankrijk zou zijn, die de standen van de maan inkerfde op een arendsbot. Zonder dat hij het wist heeft hij hiermee de beginselen van onze huidige kalender gemaakt. Hij telde de nachten tussen vol, halfvol en onzichtbaar wat de maan betreft. Hiermee kon hij voorspellen wanneer kuddes zouden vertrekken, wanneer de dooi in zou vallen, of wanneer het lente zou worden. Hij deed dit om puur praktische redenen: om te overleven. Er zijn nog veel meer van dit soort botten met inkepingen gevonden, en men gaat ervan uit dat dit te maken heeft met de standen van de maan. Natuurlijk is dit niet zeker, en niet te bewijzen, maar het is wel aannemelijk. De geschiedenis van de kalender gaat dus ver terug, veel verder terug dan de kalender van Julius Caesar, die bij de meeste wel bekend is. In mijn keuzeopdracht heb ik geprobeerd om in het kort de geschiedenis van de kalender te beschrijven. Op drie daarvan ben ik wat verder ingegaan, aangezien die mij interessant en belangrijk leken in de geschiedenis van de kalender. Het gaat vooral om de geschiedenis ervan, en aan de hand van wat ze zijn opgesteld. Op het titelblad van deze keuzeopdracht staat welk jaar het was toen het voor ons het jaar 2000 was. Het is geen relevante informatie, maar ik vond het een leuk detail om in dit werkstukje te zetten. Ik hoop dat het gene wat ik heb uitgezocht een beetje overeenkomt met wat de bedoeling van deze keuzeopdracht is. Ik vond het in ieder geval heel leuk om op te zoeken, de oorsprong ervan en waarom tijd en datum voor de mens altijd al zo belangrijk is geweest, en nog stééds is. De geschiedenis van de kalender In feite is de maan een kalender op zichzelf. Oude culturen bepaalden er het tijdsverloop mee, voorspelden de winter, het regenseizoen en de oogstmaand. Ze kerfden de standen van de maan in botten maar keken er ook gewoon na, om te weten wat voor seizoen het was. In de Siberische Oegrik Ostiak kalender is dit nog duidelijk te zien aan de namen van de maanden: Paarmaand, Eenden-en-ganzen-gaan-weg-maand, Windmaand enzovoort. Pagina 1 van 5

2 Zo bestaan er nog meer oude kalenders, onder andere van de Indianen. Deze zijn allemaal tot stand gekomen door intense waarnemingen van de natuur, de maanstand en van de natuurlijke gebeurtenissen die elk jaar terugkeerden. Deze waardevolle informatie is van generatie op generatie doorgegeven en uiteindelijk op schrift gesteld, eerst op stenen, later op perkament. In het stenen tijdperk, waar ik het nu over heb, bestonden alle verschillende kalenders van de verschillende stammen en volkeren uit twaalf manen. Dit allemaal door de maan. Toch bleek er een flinke fout, of afwijking te zijn.de misrekening die de oude stammen begingen zorgde ervoor dat er na een jaar elf dagen verschil was. Dit zorgde er voor dat op een gegeven moment zomer en winter totaal omgewisseld waren. Dit was allemaal te verklaren uit het feit dat de oude culturen zich totaal op de maan richten, niet op de zon. Nadat deze fout ontdekt was ging men dus verder kijken dan Luna, de maan. Het oude Egypte begon hiermee, ze corrigeerde de afwijking door zich op de zon te richten. Men ondervond dat het zonnejaar 365 dagen had. Hun kalender bestond nog steeds uit twaalf maanden, ieder van 30 dagen en er waren vijf dagen toegevoegd, de verjaardagen van Osiris, Isis, Horus, Nephthys en Set. Het is nooit duidelijk geworden hoe de oude Egyptenaren zonder precisie-instrumenten zo dicht bij het werkelijke zonnejaar kwamen. Julius Caesar zette deze kalender op schrift, en Roger Bacon vond dat die kalender aangepast moest worden aangezien er een verschil van 6 uur in zat. De priesters verwerpen het voorstel om een schrikkeljaar in te voeren en zo blijft de kalender scheef lopen. De kalender bleek niet in orde te zijn, met als gevolg dat de religieuze dagen (zoals het omstreden Pasen) niet op vaste dagen in het jaar gevierd konden worden. Eeuwenlang zijn er door verschillende monniken, geleerden, wetenschappers en ook geestelijken pogingen gedaan om de Juliaanse kalender te corrigeren zodat de kalender goed zou lopen. Pas vele eeuwen na de dood van Roger Bacon werden zijn beginselen uitgevoerd. Zijn aanmerkingen op de Juliaanse kalender: Julius baseerde de lengte van het jaar of foutieve informatie. Het zonnejaar heeft namelijk iets minder dan 365 ¼ dagen. Volgens deskundigen gaat het om 1/30 deel van een etmaal. Het gevolg is dat elke 130 jaar één dag teveel heeft. Omdat de lengte van het kalenderjaar gebaseerd moet zijn op het zonnejaar, dient men de Juliaanse tijdrekening te wantrouwen, omdat er meetfouten zijn gemaakt. In 1582 voerde paus Gregorius XIII de nieuwe kalender in, op aanraden van een kalendercommissie. Deze Gregoriaanse kalender is eigenlijk dezelfde als die we vandaag de dag gebruiken. Ondanks dat er een aantal minuscule afwijkingen in zitten zijn we er aardig mee op de goede weg. En wat de tijd betreft, die word sinds 1973 gemeten met de atoomklok. Een hele nauwkeurige klok tot op een miljardste seconde per jaar. Aan de hand van het aantal trillingen van cesium word de tijd gemeten die zo n per seconde zijn. Het is zelfs zo dat deze vorm van tijdmeten te nauwkeurig is, nauwkeuriger dan de aarde zelf. Doordat er schommelingen zijn in de snelheid waarmee de aarde beweegt, moet deze klok om de zoveel tijd geijkt worden. Hiermee bedoelt met het verwijderen of toevoegen van schrikkelseconden. Al zo lang als de mens op aarde is probeert met de tijd te meten, de tijd in de hand te houden. Nu we dan eindelijk zo ver zijn dat we dat het nauwkeurigst kunnen doen, blijkt dat we het té goed doen! De dagen van de week Pagina 2 van 5

3 In ongeveer 321 deed Constantijn een poging om de kalender een ander aanzicht te geven. Hij voerde de zondag in als eerste dag van de week. Hij maakte van deze dag de heilige dag van de week waarop men niet mocht werken en men moest aanbidden. Dit was nogal omstreden,doordat de Joden en Romeinen de zaterdag (sabbat) als heilige dag zagen, de dag van rust een aanbidding. De zondag won het geleidelijk aan. Overigens was deze indeling, van zeven dagen niet iets nieuws, in het Babylon van 700 v. Chr. bestond dit al. Zij weidde de dagen van de week aan de zeven planeten (inclusief de zon en de maan) die toentertijd bekend waren. De namen van de dagen van de week zien er zo uit: Planeet Oude planeet- goden moderne dag- namen Babylonisch Romeins Nederlands Nederlands Engels Frans Spaans Zon Shamash Sol Zon Zondag Sunday Dimanche Domingo Maan Sin Luna Maan Maandag Monday Lundi Lunes Mars Nergal Mars Tiw Dinsdag Tuesday Mardi Martes Mercurius Nabu Mercurius Wodan Woensdag Wednesday Mercredi Miércoles Jupiter Marduk Jupiter Thor Donderdag Thursday Jeudi Jueves Venus Ishtar Venus Freya Vrijdag Friday Vendridi Viernes Saturnus Ninurta Saturnus Saturnus Zaterdag Saturday Samedi Sababo De tijd is té groot, té omvangrijk hij laat zich niet vullen. Jean-Paul Sartre De Mayakalender De Maya s, een oude beschaving die al vroeg iets met de zon had. Ze leefde geïsoleerd in de oerwouden van Midden-Amerika. Toen de Spanjaarden in de 16e eeuw dit deel van het continet veroverden, beseften ze al snel dat hun kalender nauwkeuriger was dan de Juliaanse kalender. Eigenlijk hadden de Maya s drie kalenders gemaakt. De eerste, de Haab, bestond uit 365 dagen, verdeel over 18 maanden van elk twintig dagen, waaraan ze vijf dagen toevoegden. Deze vijf dagen vonden ze belangrijk, net zo als de Egyptenaren, alleen zagen de Maya s het als ongeluksdagen in plaats van als feestdagen. Men bleef op deze dagen dan ook binnen en wachtten tot de kwade dag voorbij zou zijn. Ze waren zich er wel bewust van dat deze kalender niet helemaal klopte, ze wisten dat een jaar 365 ¼ dagen bedroeg. Daarom was er nog een kalender, de Tzolin, wat heilige cyclus betekend. Dit was een tijdsberekening met cyclussen van 260 dagen. Deze kalender stond vol met tekenen, ze waren de leidraad voor het zaaien, planten, oogsten, oorlogsvoering en het religieuze leven. Deze cyclus van 260 dagen was in het eerst millennium v Ch. Ontwikkeld door de Zapotecs in Mexico. Deze kalender was gekoppeld aan het kalenderjaar van 365 dagen, een cyclus van 52 jaar die men ook wel de kalendercyclus noemde. Aan het eind van die periode, naar het zeggen van de Spaanse veroveraars, werd dit einden van de periode door al de ontwikkelde volkeren met angst en beven tegemoet gezien, omdat men dacht dat de zon de volgende dag niet meer zou opkomen. De derde Mayakalender, de lange telling, gebruikt men om lange tijdseenheden te meten. Deze was gebaseerd op 360 dagen en bestond uit een numeriek systeem van de cijfers één tot en met twintig. Hieronder de cyclussen van de Lange Telling. Pagina 3 van 5

4 20 kins = 1 uinal = 20 dagen 18 uinals = 1 tun = 360 dagen 20 tuns = katun = 7200 dagen 20 katuns = 1 baktun = dagen Een Grote Cyclus, bestond uit 5130 jaar, door de Maya s berekend als 13 x de baktun. Men geloofde dat na deze Grote Cyclus alle dingen zouden ophouden met bestaan. Het gene wat hierna zou komen zou de nieuwe wereld zijn. De Grote Cyclus die nu bezig is, zou waarschijnlijk begonnen zij in 3114 v Ch. En eindigt op 23 december 2012! De Maya s hebben het ware zonnejaar ontdekt. Waarschijnlijk is dat hen gelukt door middel van nauwkeurige observaties. Hoe ze het precies hebben gedaan is vooralsnog een raadsel. De Juliaanse kalender Julius Caesar had vele raadslieden om zich heen die zich bezighielden met de vorming van de kalender. Hij stelde mensen aan die dit uit moesten gaan zoeken, aangezien er nogal wat haperde aan de huidige Romeinse kalender. De Alexandrijnse astronoom Sosigenes bracht advies uit aan Caesar. In 46 v. Chr. voerde hij deze kalender in. Het verschil met alle voorgaande kalenders was dat in deze kalender een schrikkeljaar toegevoegd. De huidige kalender bestond uit jaren van 365 dagen, elk jaar had hetzelfde aantal dagen. In deze nieuwe versie werd er elk 3de jaar een schrikkeljaar van 366 dagen ingevoerd. De gemiddelde duur van het zonnejaar, (de zon was waar de kalender op gebaseerd was) was dan 365,25 dagen. Een goede reden van het inbrengen van dit schrikkeljaar, was om het lentepunt, het punt waarop de zon zo boven de aarde staat dat dag en nacht even lang is, weer op de juiste plaats te brengen. Het grote verschil tussen deze kalender en al zijn voorgangers was dat die allemaal op de maan gebaseerd waren. Nu keek men niet naar de stand of vorm van de maan, maar naar de stand van de zon. Zoals al eerder gezegd werd er elke 3 jaar een schrikkeljaar ingevoerd, hiermee liet men tussen 23 en 24 februari een dag weg. Het feit dat dit om de 3 jaar gedaan werd was eigenlijk een fout doordat men overlappend telde. Deze fout werd dor keizer Augustus tussen 8 v. Chr. en 4 v. Chr. gecorrigeerd door in plaats van om de 3 jaar er om de 4 jaar van te maken. Zo waren er dus minder schrikkeljaren,evenveel als wij nu kennen. Het werkelijke jaar duurt, weten we nu, 365,2422 dagen. Dus er zat toch een kleine fout in de berekening van Caesar. Hierdoor bleek elk jaar met als gevolg dat elke eeuw 0.78 dag te lang duurde. In de 16e eeuw was deze fout opgelopen tot een verschil met het werkelijke jaar van 10 dagen! De Gregoriaanse keizer veranderde dit foutje. De Gregoriaanse kalender Paus Gregorius XIII stelde de Juliaanse kalender bij. Hij veranderde de fout die was ontstaan doordat elk jaar iets te lang was door op 4 oktober 1582 gelijk 15 oktober 1582 te laten volgen. Alle schrikkeljaren op een vol eeuwtal dat niet door 400 deelbaar is zouden vervallen. Zo zou het bijvoorbeeld zo zijn dat 1900 geen schrikkeljaar is, 2000 wel, 2100 weer niet. Hierdoor werd het jaar 365,2425 dagen lang. Hiermee kwam deze paus vreselijk dicht bij de werkelijkheid! Dit verschil is dus zo klein, dat het pas in de verre Pagina 4 van 5

5 toekomst zal moeten worden aangepast. Een opmerkelijk feit van deze kalender is dat hij pas langzaam tot de wereld is doorgedrongen. Het gaat hier vooral om de katholieke landen. In Engeland het eerst, in 1752, in Duitsland in 1776, in Zweden in 1823 en in Rusland pas in 1918, tegen die tijd was het verschil inmiddels opgelopen tot 13 dagen. In Nederland is deze gewijzigde kalender per provincie tussen 1582 en 1701 in gebruik genomen. Bronvermelding De meeste informatie heb ik uit het onderstaande boek gehaald, aanvullingen komen van Encarta, of uit de gewone encyclopedie. ~ De kalender, op zoek naar de tijd ~ David Ewing Duncan, 1998 ~ winkelier Prins Encyclopedie ~ ~Encarta 2000 encyclopedie ~ Pagina 5 van 5