Docentgedrag, -perceptie en -appraisal: in hoeverre komt het interview overeen met de lesopname?

Transcriptie

1 Eindhoven University of Technology MASTER Docentgedrag, -perceptie en -appraisal: in hoeverre komt het interview overeen met de lesopname? van Grotel, L.J.W. Award date: 2015 Link to publication Disclaimer This document contains a student thesis (bachelor's or master's), as authored by a student at Eindhoven University of Technology. Student theses are made available in the TU/e repository upon obtaining the required degree. The grade received is not published on the document as presented in the repository. The required complexity or quality of research of student theses may vary by program, and the required minimum study period may vary in duration. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain

2 Verslag van Onderzoek van Onderwijs Lotte J. W. van Grotel, Docent in opleiding voor het vak scheikunde 30 ECTS Docentgedrag, -perceptie en -appraisal: in hoeverre komt het interview overeen met de lesopname? Begeleider: 12 februari 2015 Anna van der Want 1

3 Inhoudsopgave Samenvatting Inleiding Theoretisch kader Perceptie Appraisal Model interpersoonlijk leraarsgedrag Onderzoeksvragen Methode Respondenten Procedure Instrumenten Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag Analyse Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL) Vergelijking van de VILscores met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Resultaten Gedrag van de docent uit de lesopname Vergelijking van de VILscores met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Conclusie en discussie Interpretatie van de resultaten Beperking van het onderzoek en aanbevelingen of suggesties voor verder onderzoek Conclusie Referenties Bijlage Bijlage I: Grootste sectoren VILscore Bijlage II: Analyse VILscore Bijlage III: Codering van de interviewtekst in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Bijlage IV: Vergelijking VILscore en codering in model interpersoonlijk leraarsgedrag Bijlage V: Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Bijlage VI: lesfragmenten waarin verschil is tussen interview en lesopname

4 Samenvatting In dit onderzoek is gekeken of het geobserveerde docentgedrag, docentperceptie en docentappraisal uit een lesopname overeenkomt met het docentgedrag, de docentperceptie en docentappraisal zoals beschreven door de docent in het interview. Drie lessituaties van de lesopname zijn bekeken; de lesstart, een moment waarin een leerling wordt beloond en een moment waarin een leerling wordt gecorrigeerd. Per lessituatie is de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL) ingevuld en de resultaten daarvan zijn weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Over dezelfde les is bij de docenten een interview afgenomen waarin dezelfde drie lessituaties worden besproken. De interviewtekst is per lessituatie gecodeerd in het model interpersoonlijk leraarsgedrag en deze codering is vergeleken met de VILscores weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Vervolgens is ook de perceptie en appraisal van de docent per lessituatie uit de interviewtekst vergeleken met de lesopname. De verschillen en overeenkomsten zijn beschreven. Hieruit blijkt dat niet bij alle docenten de appraisal verkregen uit het interview overeenkomt met het geobserveerde gedrag uit de lesopname wat kan duiden op problemen in het functioneren van deze docenten. Om deze docenten goed te kunnen begeleiden is het gebruik van een lesopname belangrijk zoals bijvoorbeeld in functionerings- en coachingsgesprekken. 1. Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat het interpersoonlijke gedrag van een docent grote invloed heeft op de motivatie en prestatie van leerlingen (den Brok, van Tartwijk, Wubbels, Veldman, 2010; Wubbels, Brekelmans, den Brok, van Tartwijk, 2006). Je zou het interpersoonlijk leraarsgedrag dus als een middel kunnen zien om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Daarnaast is onder andere het interpersoonlijk gedrag van een docent bepalend voor de docentleerling relatie (Wubbels, 2006). Deze relatie is van groot belang voor het functioneren van de docent. Problemen met de docent-leerling relatie kunnen zorgen voor stress, het vroegtijdig verlaten van het beroep of voor een burn-out (MacDonald, 1999; Ingersoll & Smith, 2003; Tatar & Horenczyk, 2003). Een goede docent-leerling relatie is dus zowel voor de docent als voor de leerlingen erg belangrijk. Deze relatie komt tot stand door de interactie van een docent met de leerlingen. Leerlingen vertonen een bepaald gedrag en daar reageert de docent op en omgekeerd. Hoe de docent reageert op het gedrag van de leerlingen hangt af van de docentperceptie en de docentappraisal. De perceptie, hoe bepaald gedrag op een ander overkomt, kan per persoon verschillen net zoals de appraisal van een persoon. Tussen het moment waarop het gedrag wordt waargenomen of gepercipieerd en het moment waarop een persoon reageert, vinden er cognitieve processen plaats die invloed hebben op hoe deze persoon zal reageren. Deze cognitieve processen worden de appraisal genoemd (Lazarus & Folkman, 1984). Dit is de bewuste of onbewuste betekenisgeving aan specifieke interpersoonlijke situaties. Omdat de perceptie en de appraisal invloed hebben op het daaropvolgend gedrag worden beide aspecten meegenomen in het onderzoek. 3

5 Maar komt die perceptie en appraisal van de docent wel overeen met wat de leerlingen waarnemen? Is de docentperceptie en docentappraisal tijdens het lesgeven terug te zien? En heeft de docent wel hetzelfde beeld van zijn gedrag als dat de leerlingen hebben? Als er grote verschillen zitten tussen hoe een docent denkt dat hij zich gedraagt en hoe de docent overkomt, is het de vraag of de docent wel goed kan functioneren. Zo kan een perfectionistische beginnende docent van mening zijn dat zijn lessen slecht zijn. De docent is niet snel tevreden over zichzelf terwijl de leerlingen de lessen van deze gemotiveerde docent goed vinden. Dit kan voor de docent dan leiden tot een burn-out of veel ontevredenheid in zijn werk. In een ander geval kan het zijn dat de lessen niet van voldoende kwaliteit zijn omdat de docent al snel tevreden is. De docent vindt dat de lessen goed gaan terwijl de leerlingen onvoldoende leren in zijn lessen. Dit kan dan resulteren in slechte cijfer en ontevredenheid bij de leerlingen. Als een docent zijn gedrag, perceptie of appraisal heel anders ervaart dan zijn leerlingen, zorgt dit voor een conflict in de communicatie. Dit kan tot misvattingen leiden in de interactie tussen de leerlingen en de docent en kan zo een negatieve invloed hebben op de relatie tussen de docent en zijn leerlingen wat uiteindelijk het functioneren van de docent beïnvloedt. Om deze redenen wordt in dit onderzoek gekeken of het docentgedrag, docentperceptie en docentappraisal verkregen uit een interview overeenkomt met het geobserveerde docentgedrag, docentperceptie en docentappraisal aan de hand van een lesopname. Als hier verschillen geconstateerd worden, zullen deze docenten geholpen en gecoacht moeten worden zodat deze verschillen worden geminimaliseerd. Aangezien je in de werkomgeving van een docent geen invloed kunt uitoefenen op het gedrag en de perceptie van de leerlingen, wordt de docent in dit onderzoek centraal gesteld. In dit onderzoek wordt vaak gesproken over de perceptie en appraisal. In alle gevallen wordt dan ook de docentperceptie en de docentappraisal bedoeld. In dit onderzoek zijn bij 22 docenten, die doceren in het voortgezet onderwijs, een les opgenomen en een interview afgenomen. Het docentgedrag, de docentperceptie en de docentappraisal worden verkregen uit een interview met de docent en deze worden vergeleken met de lesopname van de betreffende docent. Uit de les worden drie situaties bekeken; de lesstart, een situatie waarin een docent reageert op ongewenst gedrag van een leerling en een situatie waarin de docent reageert op positief gedrag van een leerling. Uit eerder onderzoek is gebleken dat deze drie situaties belangrijk zijn voor de interpersoonlijke relatie tussen de docent en leerling (Wubbels, 2006). De uitkomst van dit onderzoek zou interessant kunnen zijn voor opleiders en begeleiders van docenten. In de opleiding van docenten en bij de begeleiding van nieuwe docenten op school, worden docenten vaak geholpen in de vorm van intervisie. Maar als de inbreng van de docent bij een intervisie over zijn functioneren niet overeen komt met hoe leerlingen dit ervaren, is de intervisie niet erg efficiënt. Als blijkt dat bij veel docenten het geobserveerde gedrag uit de lesopname niet overeenkomt met de lesbeschrijving van de docent in het interview dan is het gebruik van een lesopname essentieel tijdens een intervisie bijeenkomst. 4

6 2. Theoretisch kader 2.1 Perceptie In een communicatieproces is niet alleen het gedrag dat iemand vertoont van belang, maar met name ook hoe dit op een ander overkomt. Een groot gedeelte van hoe iets op een ander overkomt, wordt bepaald op de manier waarop iemand iets brengt. Een docent kan bijvoorbeeld zeggen Het is nu echt afgelopen maar als dit gezegd wordt met een vriendelijke glimlach, dan kan de boodschap anders overkomen dan de docent bedoeld had. Leerlingen kunnen dit bijvoorbeeld percipiëren als onzeker of niet dominant. Uit onderzoek is gebleken dat leerlingen in een klas één en hetzelfde docentgedrag niet allen op precies dezelfde wijze percipiëren (den Brok, 2001; Levy, den Brok, Wubbels & Brekelmans, 2003). Wanneer een docent op een bepaalde toon zegt: het moet nu écht stil zijn, zal de ene leerling dat misschien als boos of ontevreden percipiëren terwijl een andere leerling denkt hij/zij wil beginnen (neutraal). Wanneer de leerlingen in een klas een docent wat langer meegemaakt hebben, blijken ze een behoorlijke mate van overeenstemming te hebben over de perceptie van het gedrag van die docent. Met name de eerste weken blijken zeer bepalend te zijn voor de beeldvorming van de leerlingen over het interpersoonlijk gedrag van de docent. Uit onderzoek blijkt dat het beeld van leerlingen over het interpersoonlijk gedrag van een docent na 2 maanden ongeveer hetzelfde is als na 4 maanden. (Brekelmans, 1989). Latere studies laten zien dat deze beeldvorming al veel sneller tot stand komt. De basis van deze beeldvorming zou al na een aantal minuten worden gevormd (Mainhard, 2009). Voor docenten is het van belang dat ze zicht hebben op hoe hun gedrag door leerlingen wordt gepercipieerd (hoe je als docent op de leerlingen overkomt ). 2.2 Appraisal Naast de perceptie wordt in dit onderzoek ook gekeken naar de appraisal van de docent. In vergelijkbare omstandigheden kunnen docenten toch verschillend reageren. De ene docent kan een onvriendelijke opmerking negeren terwijl een andere docent er erg boos om wordt. Om deze verschillen te begrijpen, wordt er gekeken naar de cognitieve processen die plaats vinden tussen het waarnemen van de omgeving en de reactie van een individu. Deze complexe cognitieve processen vinden constant plaats en wordt de appraisal genoemd (Lazarus & Folkman 1984). Tijdens deze cognitieve processen wordt de situatie geëvalueerd. De docent vraagt zich dan, bewust of onbewust, af of de situatie belangrijk is en wat het effect is op zijn welzijn. (Admiraal, 1994; Admiraal, Korthagen, Wubbels, 2000; Arnold, 1960; Lazarus & Folkman, 1984). Er kan een onderscheid gemaakt worden tussen deze cognitieve processen; de primaire appraisal en de secundaire appraisal. De primaire en secundaire appraisal samen, vormen de appraisal van de docent. Tijdens de primaire appraisal wordt de vraag beantwoord Ben ik in de problemen of heb ik hier profijt van, nu of in de toekomst en op welke manier?. De primaire appraisal wordt vaak uitgedrukt in een gevoel of emotie en kan onderverdeeld worden in drie soorten primaire appraisals; neutraal (irrelevant), positief of negatief (stressvol) (Lazarus & Folkman 1984). Als een situatie als neutraal wordt ervaren, betekent dat dat een docent geen gevolgen ervaart voor zijn welzijn. Als de primaire appraisal positief is, dan ervaart de docent de situatie als een verbetering van zijn welzijn. Is de 5

7 primaire appraisal negatief, dan ervaart de docent de situatie als schadelijk of bedreigend voor zijn welzijn. Tijdens de secundaire appraisal vindt er een complexe evaluatie plaats waarin men zich afvraagt welke opties er zijn om om te gaan met de situatie. De vraag die de docent zich dan bewust of onbewust afvraagt is: Wat kan en moet er gebeuren?. De evaluatie van de opties die de persoon heeft, wordt de secundaire appraisal genoemd. 2.3 Model interpersoonlijk leraarsgedrag Om het gedrag van docenten in kaart te brengen wordt bij dit onderzoek het model interpersoonlijk leraarsgedrag gebruikt. Het model is in de jaren 80 van de vorige eeuw ontworpen door Hans Créton en Theo Wubbels (Créton & Wubbels, 1984). Het model is gebaseerd op het model van Leary (Leary, 1957) voor interpersoonlijk gedrag en is zodanig bewerkt dat er specifiek leraarsgedrag mee beschreven kan worden. Het model voor interpersoonlijk leraarsgedrag bevat twee onafhankelijke dimensies; de invloeddimensie (Boven-Onder) en de nabijheidsdimensie (Samen-Tegen). De invloeddimensie heeft betrekking op de mate van controle van de docent over de interactie met de leerlingen. Als de docent heel hoog scoort op deze dimensie (Boven), dan bepaalt de docent de interactie. Het andere uiterste (Onder) is dat de docent hier geen invloed op heeft. Een docent die duidelijk leiding geeft en veel initiatief neemt, vertoont Boven-gedrag. De nabijheidsdimensie heeft betrekking op de mate waarin een docent en zijn leerlingen harmonieus met elkaar omgaan. In het ene uiterste (Samen) werken ze met elkaar mee en in het andere uiterste (Tegen) is er sprake van een conflict. Een aantal voorbeelden van leraarsgedrag met een toenemend Tegen-karakter zijn: een leerling iets verbieden, een leerling vermanend toespreken, kwaad worden, een leerling uit de les verwijderen. Voorbeelden van Samen-gedrag zijn: vriendelijk zijn tegen de leerlingen, geïnteresseerd naar de leerlingen luisteren en leerlingen prijzen. Door in het assenstelsel de vier kwadranten te halveren ontstaan 8 sectoren. (Zie Figuur 1). Zo is bijvoorbeeld het kwadrant rechts boven in Figuur 1 onderverdeeld in de BSsector en SB-sector. Tot de BS-sector van het model behoort gedrag met een sterk Boven- en een licht Samen-karakter. Deze sector is getypeerd als sturend. De naast liggende sector SB omvat gedrag dat een minder sterk Boven-karakter en een sterker Samenkarakter heeft. Deze sector is getypeerd als helpend. De overige sectoren zijn: SB Helpend, SO Figuur 1: Model interpersoonlijk leraars gedrag Begrijpend, OS Inschikkelijk, OT Onzeker, TO Ontevreden, TB Corrigerend en BT Dwingend. Het gedrag van een docent op een bepaald moment kan in het model interpersoonlijk leraarsgedrag geplaatst worden. Zo kan bijvoorbeeld het nog een keer extra uitleggen van de stof aan een bepaalde leerling, geplaatst worden in het sector SB Helpend. Als bij een ordeverstoring de docent zijn stem verheft, kan dat gedrag geplaatst worden in het sector BT Corrigerend. 6

8 Bij het model interpersoonlijk leraarsgedrag is tevens een instrument ontwikkeld om het interpersoonlijk leraarsgedrag in kaart te brengen, namelijk de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag. Dit instrument wordt beschreven in paragraaf 4.3. Brekelmans (1989) heeft onderzoek gedaan naar de verschillende stijlen van docenten. Zij heeft 8 verschillende profielen benoemd. De drie meest voorkomende zijn: Gezaghebbend, Directief en tolerant en Gezaghebbend. De overige profielen zijn: Onzeker boos, Autoritair, Moeizaam dominerend, Tolerant en Onzeker tolerant. In Figuur 2 zijn de profielen weergegeven in de vier kwadranten. Figuur 2: overzicht van de 8 interpersoonlijke profielen in de vier kwadranten (Brekelmans, 1989) 7

9 3. Onderzoeksvragen Voor dit onderzoek is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd: In hoe verre komt het geobserveerde docentgedrag, de docentperceptie van de situatie en de docentappraisal uit een lesopname, overeen met het docentgedrag, de docentperceptie en docentappraisal, zoals beschreven door de docent in het interview tijdens verschillende lessituaties? De verschillende situaties zijn: - de lesstart; de eerste minuten van de les totdat de docent met het inhoudelijk gedeelte van de les begint - een situatie waarin de docent reageert op ongewenst gedrag van (een) leerling(en) - een situatie waarin de docent reageert op positief gedrag van (een) leerling(en) Om deze onderzoeksvraag te beantwoorden zal eerst de volgende deelvragen beantwoord worden: 1. Wat is het geobserveerd docentgedrag tijdens de verschillende lessituaties, waargenomen uit de lesopname? 2. In hoeverre komt de beschreven docentappraisal uit het interview overeen met het geobserveerde docentgedrag uit de lesopname, beide weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag? 3. In hoeverre is de perceptie en appraisal van de docent, verkregen uit het interview, waar te nemen aan de hand van een lesopname en in hoe verre komt dit overeen? In Figuur 3 staat een schematisch weergave van de informatie die wordt verzameld bij dit onderzoek en naar welke relaties gekeken wordt. Model Interpersoonlijk Leraarsgedrag Lesopname Perceptie en appraisal uit de lesopname Geobserveerd docentgedrag, gebaseerd op de lesopname, weergegeven in model interpersoonlijk leraarsgedrag (m.b.v. VIL) Deelvraag 1 Deelvraag 3 Deelvraag 2 Interview Perceptie en appraisal uit het interview Codering van het docentappraisal gebaseerd op het interview in model interpersoonlijk leraarsgedrag 8 Figuur 3: schematisch weergave van de deelvragen van het onderzoek

10 4. Methode 4.1 Respondenten Er hebben in totaal 22 docenten in 2011 meegewerkt aan het onderzoek. Zij doceerden allen in het voortgezet onderwijs vmbo-t/havo/vwo door heel Nederland. De docenten hebben zich vrijwillig aangemeld om deel te nemen aan een groter onderzoekproject van de universiteiten Utrecht, Leiden en Eindhoven getiteld: Ontwikkeling van de docentcompetenties gedurende de beroepsloopbaan: een interpersoonlijk perspectief. In het kader van dit groter onderzoeksproject zijn de lessen van de docenten opgenomen en zijn de docenten aansluitend geïnterviewd. Deze data was beschikbaar voor dit onderzoek. Omdat het een verkennend onderzoek is, is een gevarieerde groep respondenten gekozen. In Figuur 4 is de carrièrefase, het geslacht, de leeftijd en het te doceren vak van de respondenten weergegeven. Hierin is te zien dat er zowel beginnende docenten mee hebben gedaan als ervaren of zeer ervaren docenten. De leeftijd van de docenten varieert van 24 tot 59 jaar en er hebben ongeveer evenveel mannen als vrouwen mee gedaan. Daarnaast is te zien dat de respondenten uiteenlopende vakken geven, zowel alfa-, bèta- als gammavakken. Carrière fase Respondent Geslacht Leeftijd Vak Interpersoonlijk profiel (leerlingperceptie) Beginnend docent Ingrid Vrouw 29 Scheikunde Onzeker boos (0-3 jaar ervaring) Jelle Man 28 Biologie Tolerant gezaghebbend Huub Man 50 Scheikunde Moeizaam dominerend Niels Man 24 Natuurkunde Gezaghebbend Laura Vrouw 28 Scheikunde Onzeker tolerant Ervaren docent Yvonne Vrouw 47 Frans Autoritair (8-12 jaar ervaring) Alex Man 46 Economie Moeizaam dominerend Els Vrouw 42 Biologie Directive Moniek Vrouw 50 Nederlands Gezaghebbend Hanneke Vrouw 35 Nederlands Tolerant gezaghebbend Tim Man 35 Handvaardigheid Tolerant Erik Man 47 Natuurkunde Onzeker tolerant Emma Vrouw 40 Maatschappijleer Autoritair Stefan Man 34 Geschiedenis Moeizaam dominerend Zeer ervaren docent Mieke Vrouw 56 Handvaardigheid Autoritair (>20 jaar ervaring) Marian Vrouw 55 Economie Moeizaam dominerend Hans Man 59 Techniek Directief Martin Man 50 Natuurkunde Onzeker boos Anita Vrouw 53 Latijn Tolerant gezaghebbend Edwin Man 53 Kunst-vak Tolerant Pieter Man 54 Aardrijkskunde Onzeker tolerant Jan Man 56 Aardrijkskunde Autoritair Figuur 4: overzicht van de deelnemende docenten 9

11 4.2 Procedure Voor dit onderzoek is data gebruikt die verzameld is door Anna van der Want voor haar onderzoek naar de identiteit van docenten. Haar onderzoek was een onderdeel van een groter onderzoeksproject van de universiteiten Utrecht, Leiden en Eindhoven getiteld: Ontwikkeling van de docentcompetenties gedurende de beroepsloopbaan: een interpersoonlijk perspectief. De lesopname, het interview en de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag zijn uitgevoerd door Anna van der Want (Van der Want, den Brok, Beijaard, Brekelmans, Claessens, Pennings, 2014). Voor de beantwoording van deelvraag 1 zijn de lesopnames bekeken en de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag ingevuld. De resultaten van de vragenlijst, de VILscores, zijn weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Bij deelvraag 2 werden de resultaten van deelvraag 1 vergeleken met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Voor deelvraag 3 is de perceptie en appraisal uit het interview gearceerd en vergeleken met de perceptie en appraisal lesopname. De overeenkomsten of verschillen zijn beschreven. Dataverzameling: de lesopname en het interview In de periode van maart tot juli 2011 is er bij de respondenten een les opgenomen en is aansluitend het interview afgenomen. Bij de lesopname is er een camera achter in de klas geplaatst, zodat een gedeelte van de klas en de docent goed in beeld zijn. De opname start in de meeste gevallen vanaf het moment dat de leerlingen het klaslokaal binnen komen en duurt één lesuur. Bij het merendeel van de respondenten duurt de opnamen tussen de 40 en 50 minuten. Bij slechts een aantal docenten is er een blokuur van 100 of 120 minuten gefilmd. Na de lesopname is er aansluitend een video-gestimuleerd interview gehouden met de docent. Tijdens het interview zijn drie lessituaties besproken. De drie lessituaties zijn: de lesstart, een situatie waarin een docent reageert op ongewenst gedrag van (een) leerling(en) (ook wel: correctie) en een situatie waarin de docent reageert op positief gedrag van (een) leerling(en) (ook wel: beloning). Aan de docent werd gevraagd om de opname van deze drie situaties te bekijken en commentaar hierop te geven. De laatste twee situaties, de correctie en de beloning, werden door de respondent zelf gekozen. De lesstart begint op het moment waarop de leerlingen de klas binnenkomen. Bij sommige respondenten start de lesopname pas als de leerlingen al binnen zijn. Het begin van de lesopname wordt dan als het begin van de lesstart gezien. De lesstart eindig op het moment dat de docent de aandacht heeft van alle leerlingen en start met het inhoudelijk gedeelte van zijn les. De lengte van de lesstart varieert van ongeveer één tot vijf minuten. De situatie waarin een docent reageert op positief gedrag van een leerling, varieert van een paar seconden tot enkele minuten. Een docent kan hierbij de leerling uitgebreid prijzen voor zijn gedrag, maar het kan ook alleen een opmerking zijn als goed zo. De situatie waarin een docent reageert op negatief gedrag van een leerling, varieert ook van een paar seconden tot enkele minuten. Deze situaties lopen uiteen van het noemen van een naam van een leerling, tot een conflict waarbij een leerling uit het klaslokaal wordt verwijderd. 10

12 Tijdens het bespreken van deze lessituaties zijn de volgende vragen aan de docent gesteld: 1. Kunt u beschrijven wat er hier gebeurt en is het relevant voor u? 2. Wat was uw eerste gevoel? Wat dacht u? 3. Wat waren uw mogelijkheden op dat moment? Wat wilde u gaan doen? De eerste vraag gaat alleen over de perceptie van de situatie. De andere vragen proberen te achterhalen hoe de docent die situatie beleeft (appraisal). De interviews zijn opgenomen en vervolgens uitgeschreven (van der Want, et al., 2014). 4.3 Instrumenten Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag Om het interpersoonlijk gedrag van een docent in kaart te brengen, wordt door de onderzoeker een vragenlijst gebruikt, de Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL). Deze vragenlijst is in 1984 door opleiders en onderzoekers van de Universiteit Utrecht ontwikkeld om de klasperceptie van de docent-klasrelatie in kaart te brengen. De kwaliteit, validiteit en betrouwbaarheid is al meerdere keren onderzocht (den Brok, Brekelmans, Wubbels, 2006; Levy, et al., 2003; Créton & Wubbels, 1984). De VIL was ontworpen als een 77-item vragenlijst met een vijfpunts antwoordschaal (van nooit tot altijd). In dit onderzoek wordt de 50-item vragenlijst gebruikt. De resultaten van de VIL, de VILscores, kunnen ingevuld worden in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. In de VIL worden er 6 of 7 vragen gesteld die corresponderen met een sector uit het model interpersoonlijk leraarsgedrag. In Figuur 5 zijn een aantal voorbeeld-items weergegeven met de corresponderende sectoren. Hoe positiever er op het item wordt geantwoord, hoe hoger de sectorscore. Sector uit model interpersoonlijk leraarsgedrag: Voorbeeld-item: Leidend (BS) Deze docent kan goed leiding geven Helpend (SB) Deze docent doet vriendelijk tegen de leerlingen Begrijpend (SO) Deze docent is bereid iets opnieuw uit te leggen Ruimte gevend (OS) Deze docent laat leerlingen hun gang gaan Onzeker (OT) Deze docent treedt aarzelend op Ontevreden (TO) Deze docent is ontevreden Corrigerend (TB) Deze docent kan kwaad worden Streng (BT) Deze docent houdt streng orde Figuur 5: Voorbeeld vragen uit de VIL met bijbehorende sector 11

13 4.4 Analyse Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag (VIL) Wijze van invullen Voor de beantwoording van deelvraag 1 is door de onderzoeker de VIL ingevuld. Eerst is de lesstart bekeken en aansluitend is hiervoor de VIL ingevuld. Ditzelfde is gedaan voor situaties waarin de docent een leerling beloont en waarin de docent een leerling corrigeert, mits deze situaties goed terug te vinden waren in de lesopname. Per lessituatie zijn de resultaten van de VIL weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Betrouwbaarheid VIL De kwaliteit, validiteit en betrouwbaarheid van de VIL is al meerdere keren onderzocht (den Brok, et al., 2006; Levy, et al., 2003; Créton & Wubbels, 1984). Om te controleren of de VIL juist is ingevuld, is 2 a 3 maanden later de bovenstaande procedure herhaald. De lesopnames zijn opnieuw bekeken en de VIL is opnieuw ingevuld. Hierna zijn beide VILscores met elkaar vergeleken. Per sector mag de VILscore van de eerste keer invullen (de 1 e codering) niet te sterk verschillen van de VILscore van de tweede keer invullen van de VIL (2 e codering). Hiervoor zijn de VILscores per sector met elkaar vergeleken. Voor alle 8 sectoren is gekeken hoe groot het verschil in de VILscore is bij de 1 e codering en bij de 2 e codering. Er kan een maximaal verschil zijn van 4,0. De maximale score is namelijk 4,0 en de minimale score is 0. Uit dit onderzoek blijkt dat bij geen enkele respondent een groter verschil in VILscore is dan 0,7. Er is voor gekozen om bij een verschil groter dan 0,5, bij één van de acht sectoren, de VIL en lesopname voor een derde keer te bekeken (3 e codering). Als er bij drie of meer sectoren een verschil in VILscore was van 0,4 tot 0,5, dan is voor die respondent de VIL en lesopname ook voor een derde keer bekeken. In Figuur 6 zijn de verschillen tussen de eerste en tweede codering van twee respondenten weergegeven. Moniek VILscore 1 e codering VILscore 2 e codering verschil Marian VILscore 1 e codering VILscore 2 e codering BS 2,7 2,8 0,1 BS 2,5 2,5 0 SB 3,0 3,0 0 SB 2,3 2,7 0,4 SO 3,3 3,2 0,1 SO 2,3 2,8 0,5 OS 2,2 2,3 0,1 OS 1,8 2,0 0,2 OT 1,0 1,0 0 OT 1,2 1,0 0,2 TO 0,8 0,7 0,1 TO 1,5 1,3 0,2 TB 1,7 1,7 0 TB 2,6 1,9 0,7 BT 2,4 2,1 0,3 BT 2,6 2,3 0,3 verschil Figuur 6: Vergelijking van de VILscores per sector voor de respondenten Moniek en Marian. Links: geen grote verschillen tussen de 1e en 2e codering. Rechts: wel grote verschillen tussen de 1e en 2e codering 12

14 Hieruit blijkt dat bij 16 van de 22 respondenten de VILscores van beide keren erg vergelijkbaar waren, zoals voor respondent Moniek te zien is in Figuur 6. Voor deze 16 respondenten is het gemiddelde van de twee VILscores genomen. Bij 6 respondenten (Ingrid, Stefan, Els, Marian, Emma, Huub) verschilde de VILscore uit de 1 e codering te sterk van de 2 e codering. Voor deze respondenten is voor een derde keer de video bekeken. De stellingen uit de VIL waarbij de eerste en tweede codering verschillend was gescoord, zijn opnieuw bekeken en zo nodig aangepast. Echter bleef de codering van 2 respondenten enigszins onzeker, dat waren de respondenten Els en Huub. Voor deze respondenten waren er te veel twijfels bij het invullen van de VIL. Er was, ook na het bekijken van de lesfragmenten voor de derde keer, geen duidelijk beeld gevormd over deze respondenten. Daarom is besloten de VILscores van deze respondenten niet mee te nemen bij de beantwoording van deelvraag 1 en 2. Analyse van de VILscore De door de onderzoeker ingevulde vragenlijst, resulteert in VILscores. Deze VILscores zijn weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag en zijn kort beschreven. Daarnaast is er gekeken met welk profiel er de meeste overeenkomsten zijn. Bij de analyse van de VILscores is gekeken naar welke sectoren de hoogste score hebben. Voor alle respondenten zijn per lessituatie de grootste twee sectoren genoteerd. Als er één sector is met de hoogste score, en volgen er dan twee sectoren met dezelfde score, dan worden deze drie sectoren genoteerd (zoals bij de correctie van Hanneke, zie Figuur 7). Als er één sector is met de hoogste score en volgen er dan drie sectoren met dezelfde score, dan wordt alleen de grootste sector genoteerd (zoals bij de correctie van Edwin, zie Figuur 7). Daarnaast zijn de sectoren genoteerd die een score hebben van minimaal 2,5. De minimale score is 0 en de maximale score is 4,0. Bij dit onderzoek blijken de VILscores te liggen tussen de 0,4 en 3,3. Hanneke VILscore Sector: Start correctie Beloning BS 2,8 3 2,8 SB 2,8 2,7 2,3 SO 2,7 2,6 2,5 OS 2 1,8 1,8 OT 1,1 1,1 1 TO 1 1,1 1,2 TB 2 1,9 2,1 BT 2,6 2,7 2,9 Grootste BS, SB, BS, SB sectoren: BT BS, BT Sectoren 2,5 punt BS, SB, SO, BT BS, SB, BT, SO BS, BT, SO Edwin VILscore Sector: start correctie beloning BS 2,6 2,5 2,5 SB 2,8 2,5 2,7 SO 2,9 3 3 OS 2,3 2,5 2,5 OT 1,2 1,2 1,2 TO 0,8 1,5 0,8 TB 1,6 1,6 1,6 BT 2,2 2,3 2,3 Grootste sectoren: SB, SO SO SB, SO Sectoren 2,5 punt BS, SB, SO BS, SB, SO, OS BS, SB, SO, OS Figuur 7: VILscores van Hanneke en Edwin Ook voor de overige respondenten zijn de grootste sectoren en de sectoren met een minimale score van 2,5 weergeven. (Zie bijlage I) 13

15 Voor alle respondenten zijn de VILscores weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag, zoals een voorbeeld hiervan is weergegeven in Figuur 8. In Figuur 8 is onder de VILscore ook de grootste sectoren, het meest overeenkomende profiel en een omschrijving van de VILscore weergegeven. De weergave van de VILscores van de overige respondenten, zoals in Figuur 8, zijn toegevoegd in Bijlage II. Niels Start Correctie Beloning SB SB SB SO SO SO Sector hoogste score: SB SO SB SO SB SO Sector score 2,5: SB SO BS BT SB SO BS BT SB SO BS BT Profiel: Tolerant en gezaghebbend Tolerant en gezaghebbend Gezaghebbend Omschrijving: Bij deze docent verschillen de interpersoonlijke cirkels per lessituatie nauwelijks. In alle lessituaties scoort de docent meer boven dan onder en meer samen dan tegen. De interpersoonlijke cirkels komen het meest overeen met een gezaghebbend of tolerant en gezaghebbend profiel. Figuur 8: Analyse VILscore van Niels Vergelijking van de VILscores over de verschillende lessituatie Bij veel respondenten lijkt de VILscore weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (sterk) op de VILscore van een andere lessituatie. Daarom is op een structurele wijze per sector gekeken hoe groot de verschillen zijn tussen de VILscores van de lesstart, de correctie en de beloning. In Figuur 9 kunt u zien hoe dat is gedaan voor respondent Niels. Het grootste verschil bij deze respondent is tussen de lesstart en de beloning bij sector TO. Bij de start was de score van sector TO 0,4, en bij de correctie was deze 0,8; een verschil dus van 0,4. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de VILscores van de verschillende lessituaties sterk op elkaar lijken, zoals ook te zien is in Figuur 8. Het verschil in sectorscore kan maximaal 4,0 zijn maar uit dit onderzoek blijkt dat dit bij geen enkele respondent groter is dan 1,1. 14

16 Niels VILscore: Verschil tussen: Sector Start Correctie Beloning Start - correctie Correctie - beloning Start beloning BS 2,9 2,9 2,8 0 0,1 0,1 SB 3 3,3 3 0,3 0,3 0 SO 3,2 3,1 3 0,1 0,1 0,2 OS 1,9 1,8 2 0,1 0,2 0,1 OT 1 0,8 1 0,2 0,2 0 TO 0,4 0,5 0,8 0,1 0,3 0,4 TB 1,7 1,8 2 0,1 0,2 0,3 BT 2,5 2,7 2,6 0,2 0,1 0,1 Figuur 9: vergelijking VILscores lesstart, correctie en beloning voor Niels Voor iedere respondent is gekeken of de VILscores per lessituatie op elkaar lijken. De volgende grenzen worden gehanteerd: - Sterk lijkend: als er bij geen enkele sector het verschil in VILscore groter is dan 0,4. - Lijkend: als het verschil in de VILscore maar bij één van de acht sectoren groter is dan 0,4 en bij de overige sectoren 0,4 of kleiner. - Verschillend: als het verschil in VILscore bij 2 sectoren groter is dan 0,4 en bij de overige sectoren 0,4 of kleiner. - Sterk verschillend: als het verschil in VILscore bij 3 of meer sectoren groter is dan 0,4. Zo is te zien in Figuur 9 dat de VILscores van Niels over de verschillende lessituaties sterk lijkend zijn want bij geen enkele sector is het verschil in VILscore groter dan 0, Vergelijking van de VILscores met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Voor de beantwoording van deelvraag 2, is de interviewtekst gecodeerd in het model interpersoonlijk leraarsgedrag. Deze codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag is vervolgens vergeleken met de VILscores van de verschillende lessituaties. Codering van het interview in model interpersoonlijk leraarsgedrag Aan de hand van de uitgeschreven interviews is er een codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag gemaakt. De appraisal van de docent is uit de uitgeschreven interviewtekst gefilterd. Hierbij is de beschrijving van de docent van de lessituatie gekoppeld aan een van de sectoren uit het model interpersoonlijk leraarsgedrag (BS Sturend, SB Helpend, SO Begrijpend, OS Inschikkelijk, OT Onzeker, TO Ontevreden, TB Corrigerend en BT Dwingend). Er zijn 1, 2 of 3 sectoren genoteerd per lessituatie. Deze codering is gecontroleerd door een tweede onderzoeker en voldoende betrouwbaar gebleken (van der Want, et al., 2014). Vergelijking van de VILscore weergegeven in model interpersoonlijk leraarsgedrag met de codering van het interview in model interpersoonlijk leraarsgedrag Om te onderzoeken of er verschillen of juist overeenkomsten zijn tussen het geobserveerd docentgedrag uit de lesopname en het beschreven gedrag van de docent in het interview, werden de 15

17 VILscores weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (Bijlage I) vergeleken met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (Bijlage III). De VILscore weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag wordt ook wel de interpersoonlijke cirkel genoemd. Per lessituatie is er gekeken in hoe verre de grootste sectoren in de interpersoonlijke cirkel van de docent (verkregen uit de VIL) overeen komen met de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag van het interview. Hierin zijn 3 categorieën gekozen: overeenkomstig (als alle sectoren overeen komen), gedeeltelijk overeenkomstig (als er een sector overeenkomt maar ook een sector verschillend is) en geen overeenkomst (als geen enkele sector overeenkomt). Daarnaast is er per respondent een korte beschrijving gegeven van deze vergelijking. Als de sectoren van de interviewcodering en de VIL niet met elkaar overeen komen, dan is, voor zover mogelijk, de oorzaak beschreven, zoals te zien is in Figuur 10. De volledige analyse van alle respondenten is weergegeven in Bijlage IV Jan Rode vlakken: codering uit interview Start Correctie Beloning Zwart: resultaten uit VIL Codering TB BT SO TB BS BS interview: Grootste BT BS BT BS BT BS sector uit VIL: Score uit VIL BT BS SO BT BS BT BS SO 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Lesstart: Bij het interview scoort de docent in de sector TB Corrigerend terwijl de sector bij de VILscore niet hoog scoort. In het interview geeft de docent aan dat hij een leerling aanspreekt over zijn gedrag van gisteren en dat hij deze leerling geen ruimte geeft. Vandaar dat de docent scoort in de sector TB Corrigerend. Dit is in de lesopname wel waar te nemen maar heeft niet geleid tot een hoge score in deze sector. Correctie: Bij het interview scoort de docent in de sector TB Corrigerend. Dit komt omdat hij leerlingen aanspreekt die niet goed meedoen. Beloning: overeenkomstig Figuur 10: De vergelijking van de VILscores en codering in model interpersoonlijk leraarsgedrag voor Jan 16

18 4.4.3 Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Analyse van de interviewteksten De uitgeschreven interviews zijn geanalyseerd. De docentperceptie van de situatie is rood gemarkeerd en dikgedrukt. Dat is de beschrijving van wat een docent ziet of hoort. Dit is vaak een beschrijving van het gedrag van een leerling of van het gedrag van de docent zelf. De appraisal van de docent is in het paars aangegeven. De appraisal is de betekenisgeving aan een situatie en geeft dus aan wat de docent vindt, denkt of voelt. Een aantal voorbeelden zijn weergegeven in Figuur 11. De enige beloning was ''good'', ik voelde van binnen meer euforie dan ik heb laten merken. Ik had me er al wel een paar keer aan geïrriteerd en ik had al een paar keer eventjes een seintje gegeven aan Jasper van hou er eens maar op, maar dat pakte hij dus niet op. Dus toen moest ik het echt even benoemen. Nou toen deed hij die touwtjes ook weg en toen was het ook klaar. Het duurt best lang voordat ze allemaal binnen zijn. Er kwamen er nog een paar te laat. Ik viel bijna het lokaal uit. Altijd even kijken of iedereen er is. In mijn ogen is de les niet begonnen, dus ze mogen nog kletsen, soms kan dat heel lang duren, dan laat ik dat gewoon, vind ik wel gezellig. Nu begin ik al met de les terwijl de bel nog moet gaan. Ik vertel even wat ik ga doen in de les. ik vind dat het goed gaat, je zou kunnen zeggen het is tijdverslies, maar je moet ze tijdgeven om binnen te komen en spullen te pakken Ze lopen binnen, ik pak mijn spullen nog. Leerlingen praten even bij. Dat vind ik prima. Ja, goed zo zeg ik regelmatig. Soms moeten ze echt heel erg nadenken en toen kwam er eentje die had echt zo'n eureka moment. Dat zijn leuke momenten. Daar word ik zelf ook blij van Figuur 11: Fragmenten uit de interviews waarin de perceptie (rood) en appraisal (paars) zijn aangegeven Daarnaast zijn beschrijvingen van de docent die niet relevant zijn verwijderd, zodat het geanalyseerde interview alleen tekst bevat die vergeleken kan worden met de lesopname. Vergelijking van de perceptie en de appraisal uit het interview met de lesopname Voor het vergelijken van de perceptie en de appraisal uit het interview met de lesopname, is als eerste de lesopname van de lesstart bekeken. Hierbij is een korte beschrijving gemaakt van dat wat opviel. Deze beschrijving omvat in de meeste gevallen antwoorden op de volgende vragen: - Wat doet de docent als de leerlingen binnenkomen? o Bijvoorbeeld: Hij staat bij de deur en verwelkomt de leerlingen. Of: hij is zijn spullen nog aan het pakken. - Wat doen de leerlingen zodra ze het lokaal binnen komen? o Bijvoorbeeld: Ze gaan meteen zitten en pakken hun spullen op tafel. Of: ze zijn druk en kletsen veel 17

19 - Begint de docent en worden de leerlingen meteen stil? Of kost het de docent moeite om de leerlingen stil te krijgen, en wat doet de docent daarvoor? o Bijvoorbeeld: De docent begint met praten en de leerlingen worden vanzelf stil. Of: De docent begint de les maar moet een aantal namen noemen zodat het stil wordt. - Wat is de eerste indruk van de docent? o Bijvoorbeeld: De docent is vriendelijk, aardig, positief, chagrijnig, streng, enzovoorts. Vervolgens is de gehele interviewtekst doorgelezen om een zo n volledig mogelijk beeld te krijgen van de beleving van de docent. Daarna zijn de geanalyseerde interviewfragmenten er bij gepakt waarin de perceptie en appraisal zijn aangegeven. Deze geanalyseerde interviewtekst werd vergeleken met de beschrijving van de lesopname (zie Figuur 12). Om het geheel compleet te maken is de video nog een keer bekeken met de geanalyseerde interviewtekst bij de hand. Hierbij is gekeken of dat wat aangegeven is in het interview, ook terug te zien is in de lesopname. Ditzelfde is gedaan voor de correctie en beloning. Per respondent zijn de perceptie en appraisal uit het interview en de waarnemingen uit de lesopname met elkaar vergeleken en beschreven. Dit resulteert in een overzicht zoals weergegeven in Figuur 12. Jelle Geanalyseerde interviewtekst Uit de lesopname Vergelijking Start D: ik heb er echt zin in vandaag. Dan weten jullie Komt niet terug in het interview dat. Ik had net namen opgeschreven. Ik wil er minstens 10 hebben vandaag. De docent begint negatief en sarcastisch. ik zeg meteen: ik ga nu namen Het wordt inderdaad stil als Komt overeen opschrijven van mensen die druk zijn en dan ging het geluidsniveau meteen een stuk lager (corrigerend) dan is het rumoerig en dan denk ik ik moet het nu afkappen omdat ik dat niet voor de rest wil hebben. dus dan zeg ik van ik schrijf namen op als waarschuwing en dan hoop ik dat dat rumoer achterwegen blijft. de docent zegt dat hij namen gaat noteren. in begin rumoerig, ze wat vrijheid nemen, dat vind ik op zich niet erg maar ik wil wel kunnen beginnen wanneer ik wil (ruimte gevend) In het begin is het inderdaad rumoerig Komt overeen 18

20 Correctie als ik haar wegstuur denk ik voor De docent zegt beetje Komt overeen haar wel kenmerkend gedrag. Ze wordt opstandig en brutaal. doei en de deur net iets te hard dicht en ja van oké nou dan ga ik wel weg, graag zelfs. terwijl ik natuurlijk het liefste heb dat ze ervan balen jammer want dit had je kunnen schelen voor de toets Beloning ik was wel positief verrast over wat tim vertelde. Ik weet niet of hij dat heeft gemerkt dat ik hem beloonde maar ik vond het wel heel leuk dat hij dat beetje extra kennis heeft. de enige beloning was '' good'', ik voelde van binnen meer euforie dan ik heb laten merken. nu ben ik nog best wel getalmd van '' i like that'' ik ging wel in kort gesprek met hem erover. dat is denk ik nu de manier geweest van hoe ik het waardeer; het er toch samen met hem over hebben. dat ik daar ook wel even tijd aan wil besteden dan weet hij ook van wat ik heb gezegd dat is blijkbaar goed. De docent reageert wel positief. Hij zegt ja. Goed. Ja, dat is waar. en vraagt waar de leerling dat heeft geleerd. L: Algemene kennis. D: Dat vind ik leuk. Komt overeen. Door de vraag van de docent toont hij wel interesse. Maar het lijkt ook een klein beetje alsof hij dan uit z n rol moet vallen om een compliment te maken De perceptie die de docent bespreekt in het interview komt goed overeen met de lesopname. Opvallend is dat de docent vooral bij de lesstart zijn negatieve houding en zijn ontevredenheid (appraisal) niet bespreekt in het interview. Figuur 12: voorbeeld resultaat vergelijking interview en lesopname 19

21 5. Resultaten 5.1 Gedrag van de docent uit de lesopname In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de eerste deelvraag: Wat is het geobserveerd docentgedrag tijdens de verschillende lessituaties, waargenomen uit de lesopname? Door het bekijken van de lesopname en door het invullen van de VIL door de onderzoeker, is per lessituatie het gedrag van de docent weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (ook wel: de interpersoonlijke cirkel). De weergave van het docentgedrag in het model interpersoonlijk leraarsgedrag is per lessituatie vergeleken met andere lessituaties en met andere respondenten om te onderzoeken of er opvallende overeenkomsten of verschillen zijn. Vergelijking van de VILscores over de verschillende lessituatie Wat opviel is dat bij veel respondenten de interpersoonlijke cirkels per lessituatie (sterk) op elkaar lijken. Bij 12 van de 20 respondenten heeft de interpersoonlijke cirkel van de lesstart dezelfde vorm als de interpersoonlijke cirkel van de correctie en beloning. De interpersoonlijke cirkels van de verschillende lessituaties van 4 respondenten (Ingrid, Jelle, Yvonne en Laura) waren erg verschillend. Verder zaten er ook verschillen, in iets mindere mate, tussen de interpersoonlijke cirkels van de verschillende lessituatie voor de respondenten Erik, Marian, Huub en Alex. Dit is weergegeven in Figuur 13. Hierin is ook de carrière fase van de docent aangegeven; ZE staat voor zeer ervaren, E voor ervaren en B voor beginnend. Stabiele interpersoonlijke cirkel over de verschillende lessituaties Verschillende interpersoonlijke cirkels over de verschillende lessituaties Sterk lijkend Lijkend Verschillend Sterk verschillend Respondent: Pieter (ZE), Niels (B), Jan (ZE), Mieke (ZE) Respondenten: Stefan (E), Hanneke (E), Tim (E), Moniek (E), Edwin (E), Emma (E), Hans (ZE), Martin (ZE) Respondenten: Erik (E), Marian (E), Huub (B), Alex (E) Respondenten: Ingrid (B), Jelle (B), Yvonne (E), Laura (B) Figuur 13: overzicht van lijkende en verschillende interpersoonlijke cirkels over de drie lessituaties heen In Figuur 13 is te zien dat de docenten met een stabiele interpersoonlijke cirkel over de verschillende lessituaties, ervaren of zeer ervaren docenten zijn. Alleen respondent Niels is een beginnende docent met interpersoonlijke cirkels die sterk op elkaar lijken. De overige beginnende docenten hebben allemaal interpersoonlijke cirkels die per lessituatie (sterk) verschillen. Vergelijking van de VILscores tussen de verschillende respondenten Alle 12 respondenten die een stabiele interpersoonlijke cirkel hebben over de verschillende lessituaties vertonen in alle lessituaties meer Samen- dan Tegen-gedrag. Elf van 12 respondenten vertonen ook meer Boven- dan Onder-gedrag tijdens de verschillende lessituaties. Alleen respondent Stefan vertoont in alle drie de lessituaties meer Onder- dan Boven-gedrag. De respondenten waarbij de interpersoonlijke cirkels per lessituatie verschillen, vertonen over het algemeen minder Boven- en minder Samen-gedrag dan de 12 respondenten die hierboven 20

22 beschreven staan. Alleen de respondenten Marian, Ingrid en Huub vertonen wel in alle lessituaties meer Boven- dan Onder-gedrag en meer Samen- dan Tegen-gedrag. Bij de overige 5 respondenten (Erik, Alex, Jelle, Yvonne en Laura) vertoont de docent in minimaal één van de drie lessituaties meer Onder- dan Boven-gedrag of meer Tegen- dan Samen-gedrag. 5.2 Vergelijking van de VILscores met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Om het gedrag van de docent te onderzoeken, worden de VILscores weergegeven in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (Bijlage I) vergeleken met de interviewcodering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag (Bijlage III). Codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Bij de codering van het interview is voor de lesstart bij 13 van 20 respondenten de sector OS Ruimte gevend genoteerd. Daarnaast kwam bij de lesstart de sector BS Sturend vaak voor, namelijk bij 11 van de 20 respondenten. En op de derde plaats komt de sector SB Helpend. Deze sector komt bij 10 van de 20 respondenten terug in de codering van het interview. Voor de correctie zijn de sectoren TO Ontevreden, TB Corrigerend en BS Sturend de meest voorkomende sectoren bij de codering van het interview. De sector TB is bij 15 van de 20 respondenten genoteerd. De sectoren TO en BS komen beiden bij 8 van de 20 respondenten voor. De sectoren BS Sturend en SB Helpend zijn de sectoren die bij de beloning het meest voorkomen in de codering van het interview. De sector BS komt bij 9 van 18 respondenten voor en de sector SB bij 8 van 18 respondenten. De meeste voorkomende sectoren per lessituatie zijn ook weergegeven in Figuur 14Figuur 4. De volledige codering is toegevoegd als bijlage III. Meest voorkomende sectoren bij de lesstart Meest voorkomende sectoren bij de correctie Meest voorkomende sectoren bij de beloning TB TO Figuur 14: meest voorkomende sectoren bij de codering van het interview BS OS BS BS SB SB 21

23 Vergelijking VILscore met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag De codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag is vergeleken met de VILscore. Dit resulteerde in het overzicht zoals weergegeven in Figuur 15. Respondent Start Correctie Beloning Jelle Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Hanneke Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Anita Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Marian Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Yvonne Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Jan Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Ingrid Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Alex Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Laura Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Moniek Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Pieter Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Emma Geen overeenkomst Overeenkomstig Martin Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Tim Overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Edwin Overeenkomstig Geen overeenkomst Gedeeltelijk overeenkomstig Hans Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Niels Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Mieke Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Stefan Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Erik Overeenkomstig Geen overeenkomst Figuur 15: overeenkomst tussen codering interview en interpersoonlijke cirkel uit lesopname Bij het vergelijken van de VILscores en de interviewcodering vielen 2 sectoren in het bijzonder op. Dat was de sector OS Ruimte gevend bij de lesstart en de sector TB Corrigerend bij de correctie. Lesstart OS Ruimte gevend/inschikkelijk Bij de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag komt bij veel docenten de sector OS Ruimte gevend/inschikkelijk terug, terwijl deze sector geen hoge score heeft bij de VILscore. Bij 13 van de 20 respondenten is de beschrijving van de lesstart in het interview gecodeerd als OS Ruimte gevend/inschikkelijk. Hiervan is in 11 van de 13 gevallen de sector OS niet een van de grootste sectoren bij de VILscore. 22

24 Correctie TB Corrigerend Bij de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag komt bij veel respondenten de sector TB Corrigerend voor tijdens de correctie. Uiteraard vraagt de lessituaties ook naar dit gedrag van de docent. In 15 van de 20 gevallen is dan ook deze sector genoteerd bij de codering van het interview. Bij het vergelijken van deze codering met de VILscores, viel op dat deze sector vaak een relatief lage score heeft bij de VILscore. In 13 van de 15 gevallen is de sector TB Corrigerend tijdens de correctie niet een van de grootste sectoren bij de VILscores. 5.3 Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Het geanalyseerde interview en de lesopname zijn vergeleken om te onderzoeken of de perceptie en appraisal van de docent verkregen uit het interview waar te nemen zijn in de lesopname. Bij veel respondenten kwam de beschrijving uit het interview goed overeen met de lesopname. Bij een aantal respondenten waren er enkele verschillen waargenomen in de appraisal. Dat waren de respondenten Els, Jelle, Yvonne, Huub, Ingrid, Laura, Moniek, Emma, Edwin en Mieke. Bij deze respondenten zat er een verschil tussen de beschrijving van de lesstart in het interview en de lesopname. Dit zijn zowel, beginnende, ervaren als zeer ervaren docenten. Bij Els, Jelle en Huub was naast de lesstart ook nog een verschil waargenomen bij de beloning. De fragmenten waarin verschillen zijn waargenomen zijn toegevoegd als Bijlage VI Als de resultaten van deelvraag 2 en 3 worden vergeleken, blijkt dat er vrij veel verschillen hier tussen zitten. In Figuur 16 zijn de resultaten van deelvraag 2 en 3 weergegeven. De tekst geeft aan in hoe verre de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag aan de hand van het interview overeen komt met de resultaten van de VIL (deelvraag 2). Door middel van de grijze vlakken zijn de resultaten van deelvraag 3 hier ook in weergegeven. De grijze vakken geven een verschil weer tussen de lesopname en het interview. Respondent Start Correctie Beloning Jelle (B) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Hanneke (E) Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Anita (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Marian (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk Geen overeenkomst overeenkomstig Yvonne (E) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Jan (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Ingrid (B) Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Alex (E) Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Laura (B) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Moniek (E) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Pieter (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Emma (E) Geen overeenkomst Overeenkomstig 23

25 Martin (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Tim (E) Overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Edwin (ZE) Overeenkomstig Geen overeenkomst Gedeeltelijk overeenkomstig Hans (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Niels (B) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Mieke (ZE) Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Stefan (E) Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Erik (E) Overeenkomstig Geen overeenkomst Figuur 16: vergelijking deelvraag 2 en 3 6. Conclusie en discussie 6.1 Interpretatie van de resultaten Vergelijking van de VILscores over de verschillende lessituatie Een reden dat de VILscores over de drie verschillende lessituaties bij 12 van de 20 docenten overeen komen, kan zijn dat de beloning en de correctie vaak hele korte fragmenten zijn. Het kan alleen een opmerking zijn als goed zo bij de beloning of alleen een naam noemen bij de correctie. Het zou kunnen dat bij een grotere correctie de interpersoonlijke cirkel van de docent sterker verschilt dan die van de lesstart of van de beloning. Verder lijkt het er op dat docenten met meer ervaring een stabieler VILscore hebben over de verschillende lessituaties. Dit zou bijvoorbeeld zo kunnen zijn omdat ervaren docenten minder uitgebreid hoeven te corrigeren Vergelijking VILscore met de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Lesstart OS Ruimte gevend/inschikkelijk Bij veel docenten is de beschrijving van de lesstart tijdens het interview gecodeerd als OS Ruimte gevend/inschikkelijk. Dit komt in de meeste gevallen doordat de docent aan het begin van de les de leerlingen even de ruimte geeft om zijn spullen te pakken en nog even wat te kletsen. Als de docent in het interview beschrijft dat hij de leerlingen daar de tijd voor geeft, dan wordt bij de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag de sector OS Ruimte gevend/inschikkelijk genoteerd. In principe geeft elke docent de leerlingen de tijd om zijn spullen te pakken en om even nog wat te kletsen, maar de ene docent zal hier wat meer tijd voor uittrekken of vindt deze fase van de les belangrijker dan een andere docent. Bovendien beschrijft niet elke docent deze binnenkomst van de leerlingen in het interview. Het komt veel voor dat sector OS wel in de codering van het interview terug komt maar niet in de VILscore. De reden dat dit niet terug komt in de VILscore kan zijn dat de docent, na de ruimte gevende binnenkomst van de leerlingen, vrij streng lesgeeft. Voor veel docenten begint de les pas als 24

26 iedereen zit en zijn spullen heeft gepakt. Dat de leerlingen voor die tijd nog kletsen, vindt de docent niet erg maar zodra hij start moet de aandacht bij de docent zijn. Als dit het geval is, zal de VILscore over de gehele lesstart laag zijn voor de sector OS. Voor een hoge VILscore in de OS-sector moet er namelijk positief zijn gereageerd op de stellingen: Bij deze docent heb je vrijheid, deze docent geeft leerlingen hun zin, deze docent laat leerlingen hun gang gaan, deze docent vindt veel goed, bij deze docent doe je wat je zelf wilt, er kan veel bij deze docent. Correctie TB Corrigerend Bij veel docenten is de beschrijving van de correctie tijdens het interview gecodeerd als TB Corrigerend terwijl deze sector niet een van de grootste sectoren is bij de VILscore. Als een docent in het interview beschrijft dat hij een leerling aanspreekt op zijn ongewenst gedrag, dan wordt deze beschrijving gecodeerd als TB corrigerend, ook als het om een kleine correctie gaat die door de docent rustig wordt uitgevoerd. Bij de VILscore ontstaat een hoge score in de sector TB corrigerend als er positief is gereageerd op de stellingen: de docent laat merken dat iets niet mag, de docent verbiedt ons dingen, als de docent boos is dan merk je dat, de docent dreigt met straf, de docent kan kwaad worden, de docent is driftig, je kunt gemakkelijk ruzie krijgen met de docent. Met name door de laatste drie stellingen zal een kleine correctie, zoals alleen het kort benoemen van ongewenst gedrag, niet leiden tot een hoge score in de TB-sector bij de VILscore. Beloning Bij de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag is bij de beloning vaak maar één sector genoteerd (12 van de 18 keer) terwijl bij de lesstart of correctie dit er meestal twee of drie zijn. Als deze codering dan vergeleken wordt met de VILscore, komt die vaak helemaal overeen. Dit zou misschien niet het geval zijn als er, net als bij de lesstart en de correctie, ook bij de beloning meerdere sectoren genoteerd zouden zijn Vergelijking van de perceptie en appraisal uit de lesopname met de perceptie en appraisal uit het interview Bij de derde deelvraag zijn het geanalyseerde interview en de lesopname vergeleken om te onderzoeken of de perceptie en appraisal van de docent verkregen uit het interview waar te nemen was in de lesopname. Bij alle respondenten komt de docentperceptie van de lessituaties beschreven in het interview goed overeen met de perceptie zoals waargenomen in de lesopname. Dit komt doordat het interview video-gestimuleerd is. De docent ziet tijdens het interview de lesopname terug en kan zo de perceptie van de situatie goed beschrijven. Bij deelvraag 3 was er bij enkele respondenten, zowel ervarende als beginnende, wel een duidelijk verschil tussen de appraisal uit het interview en de lesopname. Bij het vergelijken van deelvraag 2 en 3 zijn de resultaten anders dan verwacht. De verwachting was dat als er bij deelvraag 2 bij een bepaalde respondent een verschil waar te nemen was tussen het interview en de lesopname, dat ook bij deelvraag 3 bij die respondent een verschil waar te nemen was tussen het interview en de lesopname. Dit was niet het geval. 25

27 Als bij deelvraag 2 de VILscore niet overeen kwam met de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag, betekenende dat niet dat er ook verschillen waren tussen het interview en de lesopname bij deelvraag 3. En andersom, als de VILscore en de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag bij deelvraag 2 heel goed overeen kwamen, dan kon er alsnog een verschil zijn tussen het interview en de lesopname bij deelvraag 3. Dit heeft waarschijnlijk te maken met verschillen in de sectoren OS en TB zoals beschreven in paragraaf Om de vergelijking tussen deelvraag 2 en 3 zuiverder te maken zal de methode voor deelvraag 2 geoptimaliseerd moeten worden. 6.2 Beperking van het onderzoek en aanbevelingen of suggesties voor verder onderzoek Respondenten Het aantal respondenten is gelimiteerd. Om algemene uitspraken te doen is er een grotere groep respondenten nodig. Maar voor dit verkennend onderzoek was het aantal respondenten wel voldoende om eerste conclusies te trekken over het gebruik van deze onderzoeksmethode. Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag De Vragenlijst Interpersoonlijk Leraarsgedrag is bij dit onderzoek alleen ingevuld door de onderzoeker. Deze is wel op een later tijdstip opnieuw ingevuld om te controleren hoe zeker de VILscores waren. Om de betrouwbaarheid verder te vergroten zou de controle uitgevoerd kunnen worden door een andere onderzoeker. Voor dit onderzoek was de betrouwbaarheid wel voldoende. Voor verder onderzoek zou het wenselijk kunnen zijn om leerlingen de VIL in te laten vullen voor een bepaalde lessituatie. Lesopname De kwaliteit van de lesopname is niet bij alle respondenten erg goed. Soms is de docent moeilijk verstaanbaar, zeker als de leerlingen aan het werk zijn. Daarnaast zijn sommige beschreven situaties niet goed terug te zien op de lesopname. Dit is met name het geval tijdens de lessituaties waarin een docent een leerling beloont of corrigeert. Een aanbeveling voor verder onderzoek zou zijn om de docent een microfoon te laten dragen. Daarnaast zou een camera die gericht is op de docent beter de gezichtsuitdrukkingen van de docent vast kunnen leggen aangezien dit een belangrijk onderdeel is van de communicatie. Lessituaties Voor een vervolgonderzoek zou alleen het analyseren van de lesstart ook al voldoende kunnen zijn. De lesstart is over het algemeen een langere lessituatie dan een correctie of beloning waar veel informatie uitgehaald kan worden. Tevens zijn de verschillen tussen de lesstart en correctie of beloning minimaal. 26

28 Methode van het onderzoek Om de vergelijking van deelvraag 2 zuiverder te maken zou de methode van dit onderzoek aangepast moeten worden. Ondanks dat zowel bij het interview als bij de lesopname gebruik wordt gemaakt van het model interpersoonlijk leraarsgedrag, leidt het niet tot een zuivere vergelijking. Het instrument wordt niet op dezelfde wijze toegepast en dit vraagt om een aanpassing in de methode. Zoals besproken in moet er voor gezorgd worden dat bij alle interviews ongeveer dezelfde aspecten worden besproken. Voor de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag is het zeer bepalend wat de docent bespreekt tijdens het interview en waar hij de nadruk op legt. Het komt voor dat twee docenten de leerlingen evenveel tijd en ruimte geven aan het begin van de les om hun spullen te pakken en nog wat te kletsen, maar dat deze docenten dit niet beide bespreken in het interview. Dit zorgt ervoor dat bij de ene docent de sector OS Ruimte gevend wel is genoteerd en bij de andere docent niet. Het is dus belangrijk dat dezelfde onderwerpen worden besproken in het interview. Daarnaast moeten die onderwerpen overeenkomen met de vragen uit de VIL aangezien dit bij deelvraag 2 wordt vergeleken. Tijdens het interview moet ook de gehele lessituatie besproken worden en niet een fragment daaruit. De VIL omvat namelijk ook de gehele lessituatie. Tenslotte is de vergelijking van deelvraag 2 niet helemaal zuiver omdat bij de codering van het interview in het model interpersoonlijk leraarsgedrag geen intensiteit wordt mee genomen. Een sector is wel of niet genoteerd. Bij de VILscore is wel een intensiteit meegenomen. Een sector kan een minimale score hebben van 0 en een maximale score van 4,0. Om dit probleem te ondervangen is in dit onderzoek de codering in het model interpersoonlijk leraarsgedrag vergeleken met de meest gevulde sectoren van de VIL. Er zou ook voor gekozen kunnen worden om na het interview de VIL in te vullen zodat de vergelijking nog beter wordt. 6.3 Conclusie Bij dit verkennend onderzoek, waarbij is onderzocht of de docentperceptie en appraisal uit een interview goed te vergelijken is met een lesopname, kan geconcludeerd worden dat de onderzoeksmethode nog wat aanpassingen nodig heeft zoals beschreven in de voorgaande paragraaf. De conclusie die getrokken kan worden is dat de docentperceptie uit het interview in alle gevallen goed overeenkomt met de lesopname. Dit heeft als reden dat er een video-gestimuleerd interview is gebruikt. Voor de docentappraisal zijn er verschillende resultaten per respondent. Bij veel respondenten komt de docentappraisal uit de het interview goed overeen met de lesopname. Deze docenten beschikken waarschijnlijk over een goede zelfreflectie wat belangrijk is voor het goed functioneren. Bij een aantal docenten verschilt de appraisal beschreven in het interview met het waargenomen docentgedrag uit de lesopname. Voor deze docenten zou het belangrijk kunnen zijn om begeleid te worden in hun functioneren. Bij deze docenten is een functionerings- of coachingsgesprek zonder lesbezoek of lesopname niet voldoende. De kans is aanwezig dat deze docenten tegen problemen aan gaan lopen omdat de docent niet zegt of uit wat hij vindt. Misvattingen in de communicatie kunnen een negatieve invloed hebben op de relatie tussen de docent en zijn leerlingen. En deze relatie is cruciaal voor het goed functioneren van een docent. 27

29 Referenties Admiraal, W. F. (1994). Reacties van docenten op aandachtseisende situaties in de klas. Utrecht: W.C.C. Admiraal, W. F., Korthagen, F. A., & Wubbels, T. (2000). Effects of student teachers coping behaviour. British Journal of Educational Psychology, 70(1), Arnold, M. B. (1960). Emotion and personality. Volume I: Psychological aspects. New York: Columbia University Press. Brekelmans M. (1989). Interpersonal teacher behavior in the classroom. Utrecht: W.C.C. den Brok, P., Brekelmans, M., Wubbels, T. (2006). Multilevel issues in studies using students perceptions of learning envirment: the case of the questionnaire on teaching interactions. Learn Environ Research. den Brok, P. (2001). Teaching and student outcomes. A study on teachers' thoughts and actions from an interpersonal and a learning activities perspective. Utrecht: W.C.C. den Brok, P., van Tartwijk, J., Wubbels, T., Veldman, I., (2010). The differential effect of the teacherstudent interpersonal relationship on student outcomes for minority and mainstream students. Britisch Journal of Education and Psychologies, 80, Créton, H.A. & Wubbels, Th. (1984). Discipline problems with beginning teachers. Utrecht: W.C.C. Ingersoll, R. M., & Smith, T. M. (2003). The wrong solution to the teacher shortage. Educational Leadership, 60(8), Lazarus, R.S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York, Springer Leary, T. (1957). An interpersonal diagnosis of personality. New York: Ronald Press Company Levy, J., den Brok, P., Wubbels, T., & Brekelmans, M. (2003). Students perception of interpersonal aspect of the learning environment. Learn Environ Research, 6, Macdonald, D. (1999). Teacher attrition: a review of litera-ture. Teaching and Teacher Education, 15, Mainhard (2009). Time Consistency in Teacher-Class Relationship. Utrecht: Ipskamp Drukkers B.V. Tatar, M., & Horenczyk, G. (2003). Diversity-related burnout among teachers. Teaching and Teacher Education, 19(4), van der Want, A., den Brok, P., Beijaard, D., Brekelmans, M., Claessens, L., Pennings, H. (2014). Teachers Interpersonal Role Identity. Scandinavian Journal of Educational Research Wubbels, T., Brekelmans, M., den Brok, P., & van Tartwijk, J. (2006). An interpersonal perspective on classroom management in secondary classrooms in the Netherlands. In C. Evertson & C. Weinstein (Eds.), Handbook of Classroom Management: Research, practice, and contemporary issues (pp ). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates 28

30 Bijlage Bijlage I: Grootste sectoren VILscore Start Correctie Beloning Respondent Grootste sectoren Sectoren score 2,5 Grootste sectoren Sectoren score 2,5 Grootste sectoren Sectoren score 2,5 Jelle TB BT TB BT TB BT TB BS BT BS BT Hanneke BS SB BS SB SO BT BS SB BT BS SB BT SO BT BS BT BS SO Anita BS BT BS BT SB BT BS SB BT BS SB Marian SB SO SB SO BS BS BT BS BT BS BT BS BT SO Yvonne BS SB BS SB SO BT BT BS BT BS TB Jan BT BS BT BS SO BT BS BT BS BT BS BT BS SO Ingrid SB SO SB SO SO OS BT SO BS SB SO BS SB SO Moniek SB SO SB SO BS BS SB SO BS SB SO Pieter SB SO SB SO BS SO SB SO SB BS Niels SB SO SB SO BS BT SB SO SB SO BS BT SB SO SB SO BS BT Emma BS SB SO BS SB SO BS SB SO BS SB SO BT Hans SO SB SO SB BS BT SO SB SO SB SO BS SB SO BS SB BT Martin SB SO SB SO BS SO SB BS SO SB BS BT Tim BS SB SO BS SB SO SB SO SB SO BS SB SO SB SO BS OS Alex SB SO SB SO BS SO - Laura SO SB SO SB SO SB SO SB OS OT Edwin SO SB SO SB BS SO SO BS SB OS SO SB SO SB BS OS Mieke SO SB SO SB BS BS SO BS SO SB BT SO SB BT SO SB BT BS Stefan OS OT OS OT SO SO OT SO OT OS OS Erik BS BT BS BT SO OT SO - 29

31 Bijlage II: Analyse VILscore Respondent Jelle Start Correctie Beloning Sector hoogste score: TB BT TB BT BS BT Profiel: Autoritair Autoritair Autoritair / directief /moeizaam dominerend Omschrijving: Bij de lesstart en de correctie heeft de docent een autoritair profiel. De docent scoort vooral boven en tegen. Dit is opvallend want maar weinig beginnende docenten hebben dit. (Brekelmans, Wubbels, & van Tartwijk, 2005, p. 67). Bij de beloning verschuift de vulling van de interpersoonlijke cirkel van tegen naar samen. Maar ook bij de beloning scoort de docent meer boven dan onder. Respondent Hanneke Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS SB BS SB BT BT BS Profiel: Autoritair / gezaghebbend Autoritair / gezaghebbend Autoritair / gezaghebbend Omschrijving: Bij deze docent komen de interpersoonlijke cirkels bij de verschillende lessituaties erg overeen. Er zit weinig verschil tussen. In alle drie de situaties scoort de docent meer boven en samen dan onder en tegen. De interpersoonlijke cirkels komen het meest overeen met een autoritair of gezaghebbend profiel. 30

32 Respondent Anita Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS BT Profiel: autoriair / gezaghebbend BT BS SB autoriair / gezaghebbend Omschrijving: Bij deze docent komen de interpersoonlijke cirkels van de lesstart en de correctie sterk overeen. Er zit nauwelijks verschil tussen. De docent scoort duidelijk boven en maar heel weinig onder. De interpersoonlijke cirkels komen het meest overeen met een autoritair of gezaghebbend profiel. Respondent Marian Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO BS BT BS BT Profiel: Gezaghebbend autoritair autoriair / gezaghebbend Omschrijving: De interpersoonlijke cirkels van de lesstart en de beloning komen redelijk overeen. Over het algemeen scoort de docent iets meer boven dan onder. Bij de lesstart scoort de docent meer samen dan tegen. Dit komt het meest overeen met een gezaghebbend profiel. Tijdens de correctie verschuift het van samen naar tegen en de interpersoonlijke cirkel komt dan dus meer overeen met een autoritair profiel. Bij de beloning is het meer een combinatie van een autoritair en gezaghebbend profiel. 31

33 Respondent Yvonne Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS SB Profiel: Gezagehbbend BT BS autoritair Omschrijving: Deze ervaren docente frans heeft tijdens de lesstart een gezaghebbend profiel en tijdens een correctie een autoritair profiel. Zowel tijdens de lesstart als tijdens de correctie scoort de docent meer boven dan onder. Tijdens de lesstart meer samen dan tegen en tijdens de correctie verschuift dat naar meer tegen dan samen. Respondent Jan Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BT BS BT BS BT BS Profiel: Directief / autoritair /gezaghebbend Directief / autoritair /gezaghebbend Directief / autoritair /gezaghebbend Omschrijving: Bij deze docent komen de interpersoonlijke cirkels van alle drie de lessituaties sterk overeen. De docent scoort heel duidelijk boven en maar heel weinig onder. De rozen komen het meest overeen met een directief, autoritair of gezaghebbend profiel. Met name de sectoren BT streng en BS leidend zijn sterk gevuld. 32

34 Respondent Ingrid Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO SO OS BT BS SB SO Profiel: Onzeker tolerant Onzeker tolerant / moeizaam dominerend Directief Omschrijving: Per lessituatie verschillen de rozen iets van elkaar. Bij de lesstart scoort de docent iets meer samen en onder dan tegen en boven. De interpersoonlijke cirkel komt het meest overeen met een onzeker tolerant profiel. Tijdens de correctie scoort de docent een beetje in het midden dus een moeizaam dominerend profiel wat een beetje neigt naar een onzeker tolerant profiel. Tijdens de beloning scoort de docent meer samen dan tegen. Dit komt overeen met een directief profiel. Respondent Alex Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO Profiel: Tolerant BS SO Moeizaam dominerend / onzeker boos Omschrijving: De interpersoonlijke cirkel tijdens de lesstart verschilt met de interpersoonlijke cirkel tijdens de correctie. Tijdens de lesstart komt de interpersoonlijke cirkel overeen met een tolerant profiel; wat meer samen dan tegen. Maar tijdens de correctie scoort deze docent vooral in het midden; een moeizaam dominerend profiel. Geen enkele sector is voor meer dan 2,5 punt gevuld. Het moeizaam dominerend profiel neigt een beetje naar een onzeker boos profiel. 33

35 Respondent Laura Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SO SB SO SB Profiel: Tolerant Onzeker tolerant Omschrijving: Deze docent scoort meer samen dan tegen. En tijdens de correctie meer onder dan boven. Tijdens de lesstart komt de interpersoonlijke cirkel het meest overeen met een tolerant profiel en bij de correctie met een onzeker tolerant profiel. Respondent Huub Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO SB BS SO Profiel: Tolerant Tolerant en gezaghebbend Omschrijving: De verschillen tussen de twee lessituaties zijn relatief klein. In beide situaties scoort de docent duidelijk meer samen dan tegen. En bij de lesstart iets meer onder dan tijdens de beloning. Bij de lesstart komt dit dus het meest overeen met een tolerant profiel en bij de beloning een tolerant en gezaghebbend profiel. 34

36 Respondent Tim Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS SB SO SB SO SB SO Profiel: Tolerant Tolerant en gezaghebbend Tolerant gezaghebbend Omschrijving: De rozen tijdens alle drie de lessituaties komen sterk overeen. In alle gevallen lijkt de interpersoonlijke cirkel het meest op een tolerant gezaghebbend profiel. Respondent Moniek Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO BS SB SO Profiel: Tolerant en gezaghebbend Tolerant en gezaghebbend Omschrijving: De docent scoort meer samen dan tegen. De rozen tijdens de lesstart en de correctie komen erg overeen. In beide gevallen lijkt de interpersoonlijke cirkel het meest op een tolerant gezaghebbend profiel. 35

37 Respondent Pieter Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO SO SB Profiel: Tolerant Tolerant Omschrijving: De interpersoonlijke cirkel tijdens de lesstart en correctie komt sterk overeen. In beide lessituaties scoort de docent meer boven en samen. Dit komt overeen met een tolerant profiel. Respondent Edwin Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SO SB SO SO SB Profiel: Tolerant Tolerant tolerant Omschrijving: Tijdens alle drie de lessituaties komen de rozen sterk overeen. Voor alle lessituaties geldt dat de rozen het meest overeen komen met een tolerant profiel. 36

38 Respondent Emma Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS SB SO BS SB SO Profiel: Directief gezaghebbend Autoriair gezaghebbend Omschrijving: Tijdens de lesstart komt de docent meer samen dan tegen over. De interpersoonlijke cirkel komt het meest overeen met een directief gezaghebbend profiel. De interpersoonlijke cirkel tijdens de beloning komt enigszins overeen met de interpersoonlijke cirkel van de lesstart. Er is een lichte verschuiving van onder naar boven tijdens de beloning. Het profiel dat het meest overeenkomt tijdens de beloning is een autoritair gezaghebbend profiel. Respondent Martin Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO SO SB BS Profiel: Tolerant Tolerant gezaghebbend Omschrijving: De rozen komen enigszins overeen. De docent scoort meer samen dan tegen. Het profiel tijdens de lesstart is tolerant en tijdens de beloning tolerant of tolerant gezaghebbend. 37

39 Respondent Niels Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SB SO SB SO SB SO Profiel: Tolerant en gezaghebbend Tolerant en gezaghebbend Gezaghebbend Omschrijving: Bij deze docent verschillen de rozen per lessituatie nauwelijks. In alle lessituaties scoort de docent meer boven dan onder en meer samen dan tegen. De rozen komen het meest overeen met een gezaghebbend of tolerant en gezaghebbend profiel. Respondent Hans Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SO SB SO SB SO BS SB Profiel: Tolerant en gezaghebbend directief Tolerant en gezaghebbend Omschrijving: Tijdens de beloning en lesstart scoort de docent meer boven dan onder en meer samen dan tegen. Dit komt het meest overeen met een tolerant en gezaghebbend profiel. Bij de correctie ziet de interpersoonlijke cirkel er een beetje anders uit. Hier komt die het meest overeen met een directief profiel. 38

40 Respondent Mieke Start Correctie Beloning Sector hoogste score: SO SB BS SO SO SB Profiel: Tolerant en gezaghebbend Autoritair en gezaghebbend Tolerant en gezaghebbend Omschrijving: De verschillen tussen de rozen tijdens de lesstart, correctie en beloning zijn maar klein. Voor de lesstart en de beloning komen de rozen het meest overeen met een tolerant en gezaghebbend profiel. Bij de correctie zijn de sectoren TB en BT meer gevuld dus daarom heeft het ook iets van een autoritair profiel. Respondent Stefan Start Correctie Beloning Sector hoogste score: OS OT SO OT OS Profiel: Onzeker tolerant Onzeker tolerant Onzeker tolerant Omschrijving: In alle 3 de lessituaties zijn er grote overeenkomsten tussen de rozen. De docent is meer onder dan boven. De rozen komen het meest overeen met een onzeker tolerant profiel. 39

41 Respondent Erik Start Correctie Beloning Sector hoogste score: BS BT OT SO Profiel: Autoriair Onzeker tolerant Omschrijving: Bij deze docent zijn de verschillen tussen de interpersoonlijke cirkel van de lesstart en de interpersoonlijke cirkel van correctie groot. Tijdens de lesstart scoort de docent duidelijk meer boven dan onder. Dit komt het meest overeen met een autoritair profiel. Tijdens de correctie scoort de docent een beetje in het midden; Geen enkele sector is voor meer dan 2,5 punt gevuld. En dan iets meer onder dan boven. Dus dit is duidelijk een onzeker tolerant profiel. 40

42 Bijlage III: Codering van de interviewtekst in het model interpersoonlijk leraarsgedrag Start Correctie Huub Niels Jelle Laura Ingrid Yvonne Alex Els Moniek TO BS TB TO OS TO OT SB OT TB SO SB OS OS SB BT SO TB TO OT TB SB TB BS OT OS TB BS Beloning OS SB TO BS TB OT OS OT SB SB SO OS OT TO OT OS SO SB OT TO TB TO TB BT SB OS TO TB TO BT TB BS TO BS BS Start Correctie Hanneke Tim Erik Emma Stefan Mieke Marian Hans Anita BS BS BS TO TB TO BS BS BS SB SB OT OT OS OS SB SB OS OS OS BS OS OS TO TB BS OS TO TB Beloning SB SB SB OS SO TB BS TB OT TB TO TB BS TB BS BS OS SB TB BS SB TB BS BS Edwin Pieter Jan Martin Start BS SO SB OS TB BT BS OS SO Correctie TO SB TB OS BS Beloning TO BS BS BS BS Leidend (Sturend) SB Helpend SO Begrijpend OS Inschikkelijk (Ruimte gevend) OT Onzeker TO Ontevreden TB Corrigerend BT Dwingend 41

43 Bijlage IV: Vergelijking VILscore en codering in model interpersoonlijk leraarsgedrag Respondent Jelle 1 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TB BS OT OS TB BS TO BS interview: Grootste TB BT TB BT BS BT sector uit VIL: Score uit VIL TB BT TB BS BT 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Lesstart: Uit de VILscore blijkt dat de docent geen onzekerheid uitstraalt maar hij scoort bij het interview wel in de sector OT. Dit komt omdat hij in het interview zegt ik schrijf de namen op en dan hoop ik dat het rumoer achterwege blijft. Hij scoort in het interview OS ruimtegevend omdat hij zegt in het begin is het rumoerig. Ze nemen wat vrijheid, dat vind ik op zich niet erg Vanwege een negatieve en sarcastische opmerking aan het begin van de les komt de docent bij de lesopname meer Tegen over dan Samen. Correctie: De VILscore komt overeen met wat de docent aangeeft in het interview. Beloning: De docent complimenteert een leerling voor zijn inbreng. Alleen de docent had dit graag wat uitgebreider willen doen en vraagt zich af of het compliment wel voldoende over kwam. Vandaar dat bij het interview gescoord wordt in de sector TO ontevreden. Respondent Hanneke 2 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering interview: Grootste sector uit VIL: BS SB TO TB BS SB BS SB BS SB BT BT BS 42

44 Score uit VIL BS SB SO BT BS SB BT SO BT BS SO 2,5 of meer Categorie Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Lesstart: De VILscore komt overeen met wat de docent aangeeft in het interview. Correctie: De docent scoort TB corrigerend omdat ze een leerling aanspreekt op zijn gedrag. TO ontevreden omdat de leerling niet direct bij een kleinere correctie reageert. Beloning: De docent geeft zeer korte complimenten. En geeft bevestiging als een leerling daar om vraagt. Vandaar Respondent Anita 2 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: 00resultaten uit VIL Codering BS SB OS TB BS BS interview: Grootste BS BT BT BS SB sector uit VIL: Score uit VIL BS BT SB BT BS SB 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Lesstart: De VILscore komt vrij goed overeen met de codering aan de hand van het interview. Er is alleen een verschil bij de sector OS ruimtegevend. De docent beschrijft in het interview vrij uitgebreid de eerste fase van de lesstart waarin de leerlingen binnen komen en nog even kletsen. Omdat ze beschrijft dat ze dit goed vindt en de leerlingen er de tijd voor geeft scoort de docent in het interview OS ruimtegevend. In de lesopname is dit wel terug te zien maar de docent start daarna ook vrij vlot. Dit leidt niet tot een gevulde sector OS bij de VIL. Correctie: In het interview scoort de docent TB corrigerend omdat ze een leerling kort aanspreekt omdat de leerling niet goed mee deed. Respondent Jan 2 Start Correctie Beloning 43

45 Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TB BT SO TB BS BS interview: Grootste BT BS BT BS BT BS sector uit VIL: Score uit VIL BT BS SO BT BS BT BS SO 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig overeenkomstig Lesstart: Bij het interview scoort de docent in de sector TB corrigerend terwijl de sector bij de VILscore niet hoog scoort. In het interview geeft de docent aan dat hij een leerling aanspreekt over zijn gedrag van gisteren en dat hij deze leerling geen ruimte geeft. Vandaar dat de docent scoort in de sector TB corrigerend. Dit is in de lesopname wel waar te nemen maar heeft niet geleid tot een hoge score in deze sector. Correctie: Bij het interview scoort de docent in de sector TB corrigerend. Dit komt omdat hij leerlingen aanspreekt die niet goed meedoen. Beloning: overeenkomstig Respondent Yvonne 2 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TO TB BT OT TO TB TO interview: Grootste BS SB BT BS sector uit VIL: Score uit VIL BS SB SO BT BT BS TB 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Lesstart: In het interview klaagt de docent over de leerlingen. ze zijn moeilijk te bereiken vroeger kon je zeggen kauwgom uit nu moet je meer schipperen. Vandaar dat de docent in het interview TO ontevreden scoort. Deze ontevredenheid straalt ze niet zodanig uit. 44

46 Ze scoort corrigerend omdat een leerling zijn kauwgom uit moet doen. In lesopname is de docent ook duidelijk TB corrigerend. Ze zegt vaak: boek open, ga recht zitten enz. Misschien had in de VILscore de sector TB corrigerend verder gevuld moeten zijn. Dit is waarschijnlijk niet het geval omdat ze de correcties wel met een glimlach uitvoert. Ondanks dat ze streng is komt ze ook vriendelijk over doordat ze zegt fijn dat je er weer bent en omdat ze een grapje kan waarderen. Correctie: De docent geeft in het interview aan dat ze niet blij is met de manier van werken in deze klas. Vandaar dat ze in het interview TO ontevreden scoort. Respondent Marian 2 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS OS TB BS TB interview: Grootste SB SO BS BT BS BT sector uit VIL: Score uit VIL SB SO BS BS BT BS BT SO 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst De VILscores en de codering aan de hand van het interview komen redelijk overeen. Hieronder staan de verschillen benoemd. Lesstart: In het interview geeft de docent aan dat ze het prima vindt dat de leerlingen even praten. Vandaar dat aan de hand van het interview de sector OS ruimtegevend gevuld is. In de VIL komt dat niet zo sterk terug. Correctie: De docent spreekt twee leerlingen aan die niet mee doen. Vandaar dat bij de codering aan de hand van het interview de sector TB corrigerend is gevuld. Die sector is ook bij de VIL redelijk gevuld maar kotm er niet uit als de grotste sector. Beloning: TB?? Respondent Laura 3a Start Correctie Beloning 45

47 Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TB OT SB TB OT OS OT SB interview: Grootste SO SB SO SB sector uit VIL: Score uit VIL SO SB SO SB OS OT 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Lesstart: Er zit met name een verschil bij de sector OT onzeker. Bij de VIlscore heeft deze sector maar een lage score en bij de codering aan de hand van het interview is deze sector wel gevuld. Dit komt omdat de docent in het interview beschrijft dat ze nog niet helemaal zeker haar verhaal doet voor de klas. Ze zegt ik ben in mijn hoofd nog wel heel erg bezig ben met wat ik allemaal moet vertellen. Ik bereid mijn lessen wel voor, maar toch. Ik vind mezelf daar nog niet heel sterk in. Correctie: Corrigerend omdat ze leerlingen aanspreekt. Niet hetzelfde fragment. Respondent Ingrid 3a Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering SB SO OS OT OT TO OS SO SB interview: Grootste SB SO SO OS BT BS SB SO sector uit VIL: Score uit VIL SB SO SO BS SB SO 2,5 of meer Categorie Overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig De VILscore en de codering aan de hand van het interview komen bij alle drie de lessituaties goed overeen. Alleen bij de correctie zijn er wat verschillen. Lesstart: overeenkomstig Correctie ontevreden en onzeker. De docent geeft in het interview aan dat ze het vervelend vindt dat het niet stil is en als ze er wat van zegt dat hoopt ze maar dat de leerlingen luisteren. Hierin 46

48 geeft de docent dus aan dat ze ontevreden en onzeker is; OT en TO. Beloning: overeenkomstig Respondent Alex 3a Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TO TB BT SB OS TO TB BS interview: Grootste SB SO BS SO sector uit VIL: Score uit VIL SB SO - 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Lesstart: De docent was niet tevreden over de lesstart. Hij vond het te chaotisch en normaal is dat minder. Dit geeft hij aan in het interview vandaar dat de sector TO ontevreden is gevuld. Daarnaast beschrijft de docent dat hij bij binnenkomst bij de deur staat en duidelijk wil maken dat in zijn lokaal zijn regels gelden. Vandaar dat de sectoren streng en corrigerend zijn gevuld Correctie: niet hetzelfde fragment Beloning: Respondent Pieter 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering interview: Grootste sector uit VIL: Score uit VIL 2,5 of meer Categorie SB OS SB SO SB SO BS Gedeeltelijk overeenkomstig SB SO SB SO SB BS Overeenkomstig 47

49 Lesstart: SB helpend komt overeen. TO ruimtegevend komt in de VILscore niet als sterkste sector er uit. In het interview geeft de docent aan dat hij mee gaat met grapjes, leerlingen soms gelijk geeft en dat je soms wat geduld moet hebben bij binnenkomst. Vandaar dat hij in het interview ruimtegevend scoort. Correctie: komt overeen. Corrigeert klein en op een hele vriendelijke manier. Respondent Tim 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS SB OS OS SB interview: Grootste BS SB SO SB SO SB SO sector uit VIL: Score uit VIL BS SB SO SB SO BS SB SO BS OS 2,5 of meer Categorie Overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Lesstart: overeenkomstig Correctie: Hij zegt er wel iets van dat de leerling zit te eten maar de docent lacht erbij en wordt totaal niet boos. Beloning: overeenkomstig Respondent Moniek 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TO SB SO TB BS BS interview: Grootste SB SO BS SB SO sector uit VIL: Score uit VIL SB SO BS BS SB SO 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk Gedeeltelijk 48

50 overeenkomstig overeenkomstig De Vilscore en de codering aan de hand van het interview komne vrij goed overeen. Lesstart: In het interview blijkt dat er met name irritatie is tijdens de binnenkomst van de leerlingen, dat duurt allemaal lang. Vandaar de sector TO maar deze irritatie laat ze niet merken en daarom komt dat niet terug in de VILscore. Correctie: De docent scoort aan de hand van het interview in de sector TB corrigerend omdat ze beschrijft dat ze ongewenst gedrag van leerlingen benoemt. Respondent Edwin 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS SO TO TO BS interview: Grootste SO SB SO SO SB sector uit VIL: Score uit VIL SO SB BS SO BS SB OS SO SB BS OS 2,5 of meer Categorie Overeenkomstig Geen overeenkomst Gedeeltelijk overeenkomstig De Vilscore komt redelijk overeen met wat de docent aangeeft in het interview. Alleen geeft de docent in het interview ontevredenheid aan die niet over komt in de lesopname. Lestart: overeenkomstig Correctie: In het interview komt wat ontevredenheid van de docent aanbod. Veel leerlingen stellen vragen en hij heeft het gevoel dat hij overal tegelijk moet zijn. Terwijl in de lesopname komt hij heel rustig over. Daarnaast was hij ontevreden over een aantal leerlingen die niet voldoende hadden gewerkt. Beloning: De docent geeft een leerling een compliment maar vervolgens doet die leerling niks meer. Vandaar de ontevredenheid. Respondent Emma 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL 49

51 Codering TO OT OS TB BS BS interview: Grootste BS SB SO BS SB SO sector uit VIL: Score uit VIL BS SB SO BS SB SO BT 2,5 of meer Categorie Geen overeenkomst Overeenkomstig Lesstart: Er was wat onrust vanwege een aantal telaatkomers. De docente twijfelt of ze nu wel of niet moet beginnen en ze vond het rommelig. Maar zodra de docent start doen alle leerlingen mee en is de onrust verdwenen voor de observator. Beloning: overeenkomstig Respondent Martin 3b Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS OS OS BS interview: Grootste SB SO SO SB BS sector uit VIL: Score uit VIL SB SO BS SO SB BS BT 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Lesstart: De docent beschrijft in het interview dat ze rust begint en even de leerlingen even de tijd geeft. Daarnaast beschrijft ze ook dat ze de leerlingen niet gaat opjagen. Vandaar dat bij de codering aan de hand van het interview de sector OS ruimtegevend is gevuld. Beloning: overeenkomstig Respondent Hans 3c Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS SB OS TB BS BS SB 50

52 interview: Grootste SO SB SO SB SO BS SB sector uit VIL: Hans SO SB BS BT SO SB SO BS SB BT Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Lesstart: De VILscore en de codering aan de hand van het interview komen vrij goed overeen. Alleen bij de VILscore is OS ruimtegevend niet een van de grootste sectoren terwijl deze sector wel terug komt in de codering aan de hand van het interview. Dit komt omdat in het interview de docent beschrijft dat hij de leerlingen eerst even laat uitrazen over de vorige les. Correctie: Corrigerend omdat de docent een leerling aanspreekt over zijn gedrag. Beloning: overeenkomstig Respondent Mieke 3c Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TO OT BS TB TO SB interview: Grootste SO SB BS SO SO SB sector uit VIL: Score uit VIL SO SB BS BS SO SB BT SO SB BT BS 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Geen overeenkomst Overeenkomstig Lesstart: In het interview geeft de docent aan dat ze moe wordt van dat contant schakelen. Correctie: De docent geeft in het interview aan dat ze erg ontevreden is over de werkhouding van leerlingen. Ze zet 2 leerlingen apart. Vandaar dat aan de hand ven het interview de sectoren TB corrigerend en TO ontevreden zijn gevuld. Beloning: overeenkomstig Respondent Niels 3c Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL 51

53 Codering BS SB OS TB SB SB interview: Grootste SB SO SB SO SB SO sector uit VIL: Niels SB SO BS BT SB SO BS BT SB SO BS BT Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig Lesstart: de docent geeft in het interview aan dat hij het wel prettig vindt om rustig aan te beginnen, om niet te haasten en de leerlingen even de tijd geven om aan de docent te wennen. (ruimtegevend) Correctie: De docent corrigeert zijn leerlingen op een kleine en vriendelijke manier. Maar de leerlingen reageren er wel op. (corrigerend) Beloning: overeenkomstig Respondent Stefan 4 Start Correctie Beloning Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering TB OT OS TB OT OS interview: Grootste OS OT SO OT OS sector uit VIL: Score uit VIL OS OT SO SO OT OS 2,5 of meer Categorie Gedeeltelijk overeenkomstig Gedeeltelijk overeenkomstig Overeenkomstig De VILscore komt vrij goed overeen met de codering aan de hand van het interview. Lesstart: De docent geeft in het interview aan dat hij wil dat de leerlingen zich aan de schoolregels houden; niet eten en drinken in het lokaal, tassen van tafel. (TB corrigerend) Correctie: TB corrigerend; Dat zit hem in de poging tot correctie maar weinig overtuigend. Beloning: overeenkomstig Respondent Erik - Start Correctie Beloning 52

54 Rode vlakken: codering uit interview Zwart: resultaten uit VIL Codering BS TO TB SB OS SO interview: Grootste BS BT OT SO sector uit VIL: Score uit VIL BS BT SO - 2,5 of meer Categorie Overeenkomstig Geen overeenkomst Lesstart: overeenkomstig Correctie: Docent is ontevreden over zijn wijzen van corrigeren. Het had uitgebreider gemogen. (TO ontevreden) 53