Doen wat we geloven. Voorwoord

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2011

2

3 Doen wat we geloven Voorwoord Als dit jaarverslag uitkomt, zitten we als Leger des Heils volop in de viering van ons 125-jarig jubileum. Een lange periode van doen wat we geloven. En ook als we vanuit ons jubileumjaar terugblikken op het verslagjaar, ontkomen we niet aan dat thema; doen wat we geloven. Met gepaste trots en dankbaarheid bied ik u het jaarverslag aan met de resultaten van onze activiteiten in In dit jaarverslag zijn opnieuw het Algemeen Financieel Jaarverslag van het Leger des Heils en het Jaarverslag van de Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg gecombineerd. Resultaten van een organisatie waarin mensen naar elkaar en naar de wereld omzien. Dat is voor ons geen maniertje, maar een echte en oprechte levenshouding. Doen wat we geloven was ook in 2011 onze motivatie. Aan de hand van een aantal interviews wordt duidelijk hoe we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid in het verslagjaar hebben ingevuld. Ik ben ervan overtuigd dat onze relevantie vandaag de dag net zo groot is als vroeger. Ook en misschien wel juist in een tijd waarin resultaten onder druk staan van de economische omstandigheden, willen we blijven doen wat we geloven. En daarin willen we creatief durven zijn. Zoeken naar nieuwe vormen, zonder de inhoud van onze boodschap geweld aan te doen. Dat betekent ook risico s nemen en soms onderuit gaan. Maar dat is niet erg. Zo zijn we ook begonnen. Door anders te durven zijn, andere keuzes te maken. En te zoeken naar de kansen die er ook vandaag nog liggen. Ik wens u veel leesplezier en hoop dat u door alle informatie en cijfers heen zult zien dat we nog altijd een organisatie zijn die Gods liefde verkondigt in woord en daad. Doen wat we geloven, al 125 jaar! Hans van Vliet, Commissioner Bestuursvoorzitter en Territoriaal Commandant Almere, 21 mei

4 INHOUDSOPGAVE 4 Voorwoord 3 Inhoudsopgave 4 Interview Together We re One Eén Leger in Almelo 6 Algemene beschrijving 2011 in vogelvlucht 10 Het Leger des Heils in Nederland 11 Profiel van het Leger des Heils 12 Interview ReShare maakt werk van tweedehands kleding 16 Samenwerkingsverbanden 18 Internationale organisatie: van Zending tot Ontwikkeling & Samenwerking 20 Samenleving, maatschappelijke ontwikkelingen en belanghebbenden 24 Interview Identiteit en samenwerking in Amsterdam 28 Bestuur, toezicht en medezeggenschap Governance 32 Werking van de toezichthoudende organen 35 Samenstelling besturen, toezichthoudende organen en directies 39 Interview Kerkelijk jeugdwerk: een nieuwe generatie strijders 40 Bezoldiging directie 42 Bezoldiging toezichthouders 43 Overzicht nevenfuncties 44 Rooster van aftreden toezichthouders 46 Medezeggenschap medewerkers en cliënten 47 Interview B6T: jeugdzorg voor het hele gezin 48 Strategie, beleid en uitvoering Terugblik op het afgelopen jaar 52 Interview Minnesota: een weg uit verslaving in twaalf stappen 56 Leger des Heils in de media 58 Kwaliteitsbeleid 62 De mensen van het Leger des Heils 65 Interview Onze Landelijke Collecte is terug! 66 Personeelsbeleid 68 Beloningsbeleid 69 Interview IOS ondersteunt ontwikkelingswerk in Latijns-Amerika 70 Internationale projecten in Financieel beleid en bedrijfsvoering Hoofdlijnen van financieel beleid 80 De hulp en ondersteuning die wij in 2011 hebben geboden 82 Fondsenwervingsbeleid 85 Leger des Heils ReShare 90 Interview Ontwikkelingswerk toen en nu in Congo 92 Beleggingsbeleid 94 Interne risicoanalyse 97 Vermogensbeleid 103 Beleid inzake vorming eigen vermogen 103 De weerstandsfactor per 31 december Een blik op de toekomst 106 Samengevoegde begroting Interview Staatssecretaris Paul de Krom over de Wet Werken naar Vermogen 110

5 Jaarrekening 2011 Samengevoegde balans Kasstroomoverzicht 113 Samengevoegde exploitatierekening Grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening 116 Lastenverdeling 118 Toelichting samengevoegde balans 119 Toelichting baten 128 Toelichting bestedingen 131 Algemeen Accountantsverklaring 133 Bijlagen Meerjarenoverzicht mensen 136 Meerjarenoverzicht financieel 137 Hulpverleningscapaciteit en bezettingsgraad 138 Groei en diversiteit van onze hulpverlening 139 Colofon 141 Canon van het Leger des Heils in Nederland 142 5

6 Together We re One één Leger in Almelo De kerkelijke afdeling Almelo moet het sinds kort zonder eigen heilsofficier doen. Maar nog voor het zover was, gingen de korpsleden op zoek naar nieuwe kansen voor het Legerwerk in de stad. Men vond die in samenwerking met Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (W&G). 6 De vestiging van Bij Bosshardt in het korpsgebouw geeft de slogan Together We re One zijn volle betekenis, vinden korpsleden Leen Bosma (69) en Ab Sprokkereef (69) en Bij Bosshardt coördinator Marjolein Heijboer (46). [ INTERVIEW ] Bosma: We hebben een mooi, groot gebouw met veel grond eromheen. Maar het korps was niet in staat om dat zelf te onderhouden. Net als andere kerken kampen we met een dalend ledental. Toch lag onze zorg ergens anders. Of liever: ons verlangen lag ergens anders. We wilden het Leger weer meer zichtbaar maken in Almelo. Daarom zochten we contact met Elzo Edens, de directeur van W&G in Overijssel. Sprokkereef: Elzo stelde voor om een Bij Bosshardt te beginnen. Een prachtkans. Maar ook een ingrijpende verandering. We moesten onze jeugdzaal afstaan en de keuken, toiletten en kantoorruimtes met W&G delen. Tijdens een informatieavond hebben we als korps gekeken naar de keuze waarvoor we stonden, en nagedacht over onze opdracht als christenen. Natuurlijk vroegen mensen zich af wat de gevolgen zouden zijn, maar iedereen begreep dat er iets gebeuren moest. Samen gingen we achter de plannen staan. Heijboer: Als gastvrouw van Bij Bosshardt in Hengelo kreeg ik het verzoek om in de voorbereidende werkgroep te zitten. En al gauw vroegen ze ook of ik wilde solliciteren naar de functie van coördinator in Almelo. Het is hard gegaan. Drie jaar geleden kende ik het Leger alleen van de Strijdkreet en de collectebus. Ik was toen net vanuit Barendrecht naar Twente verhuisd. De eerste baan die ik hier vond, was oproepkracht bij de kortdurende opvang van het Leger. Een half jaar later ging ik aan de slag bij Bij Bosshardt in Hengelo. En nu maakte ik kennis met korps Almelo. Dat vond ik zelf ook erg belangrijk. Daarom ben ik op een zondag in de samenkomst geweest om me voor te stellen: wie is Marjolein Sprokkereef: die hier de boel komt overnemen. Nee hoor, zo dacht niemand erover. Maar de mensen wilden wel graag weten wat er ging gebeuren. Marjolein heeft toen veel goodwill gekweekt. Na de samenkomst zijn we met een aantal korpsleden naar Hengelo gegaan om Bij

7 Bosshardt daar te bezoeken. We waren verbaasd! Het zag er allemaal zo fris en eigentijds uit. Dat wilden we in Almelo ook! Heijboer: Doordat ik al een vakantie gepland had, heb ik de inrichting van deze Bij Bosshardt gemist. Maar de opening zaterdag 17 september 2011 vond ik hartverwarmend. We hadden een tent, een brassband, een steelband en veel ballonnen. Dat laatste was maar goed ook, want er kwamen heel wat kinderen. Elzo Edens en Ine Voorham, toenmalig landelijk directeur van W&G, verrichten de openingshandeling: ze onthulden het logo met de tekst Together We re One. Daarna hadden we nog een chinees buffet en s avonds een gratis concert met het muziekkorps uit Vlaardingen. Bosma: Together We re One was ook het thema van onze samenkomst de volgende dag. We hebben God gedankt voor het feit dat de samenwerking met W&G nieuwe mogelijkheden bood. En na afloop dronken we trots koffie in onze Bij Bosshardt. Dat doen we nu elke week. Heijboer: Maar na dat weekend werd het gewoon maandag: de eerste dag voor Bij Bosshardt Almelo. Waar begin je dan? Ik dacht aan die kinderen tijdens de opening en besloot een knutselclub te proberen. Nu hebben we elke woensdagmiddag zo n twintig kinderen! Intussen heb ik veel contacten opgebouwd: met het buurtcomité, de Voedselbank, thuiszorg, wijkagent, jeugdagent, scholen en dergelijke. Het aantal activiteiten is uitgebreid met bijvoorbeeld elke week een gezamenlijke maaltijd, seniorenfitness en een boekenruilbeurs. Ook wilde ik graag dat de kledingbeurs van het korps een winkel zou worden die vier dagen per week open zou zijn. Na drie weken verbouwen was het zover. Bosma: Ook wat het kerkelijk werk betreft, ervaren we nieuw elan. We doen veel voor senioren. Met name ons BVU-team (Bezoek Voor U) is heel actief. Het jeugdwerk is nog kleinschalig, maar we hadden laatst wel een gezinsdienst die erg gewaardeerd werd. En dan ons muziekkorps. Dat is de afgelopen tijd gegroeid van dertien naar tweeëntwintig leden. We kunnen ze nauwelijks kwijt op ons podium. Regelmatig werken we mee aan oecumenische diensten. En elke maand gaan we de straat op om voor één van onze zieke leden te spelen. Of op koopavond in de stad. Daar gaat een mooi getuigenis van uit! Het Leger is echt meer zichtbaar geworden. Heijboer: De mensen in deze wijk weten ons ook steeds beter te vinden. In Bij Bosshardt help ik hen met van alles en nog wat: formulieren invullen, vragen beantwoorden. Ik duik er altijd gelijk in, zodat ze nooit lang hoeven te wachten. Heerlijk vind ik dat. Ik ga s morgens niet van huis naar mijn werk, maar naar een ander thuis. En een thuis is wat we als Leger hier willen bieden. Ik voel dat het een groot succes wordt. n Zo ging dat... Op 1 april 1891 arriveren kapitein (en later trekken. De zaal zit propvol. Het Leger commissioner en territoriaal krijgt in zijn beginjaren met de nodige commandant) De Groot en luitenant tegenwerking te maken, maar groeit door Broekhuizen van het Leger des Heils in de de jaren heen uit tot een vaste waarde in textielstad Almelo. Een stad waar op dat Almelo. Er ontstaat een levendig en actief moment door het verval in de korps dat dicht bij de mensen staat. Vele textielindustrie veel sociale ellende heerst heilssoldaten geven het werk van het en waar veel nood gelenigd moet worden. Leger door de jaren heen een gezicht. In Een dag later houdt het Leger des Heils er 2011 opent het Leger er een Bij Bosshardt zijn eerste bijeenkomst in een klein zaaltje in het korpsgebouw dat aan de van een logement aan het Kanaal. Het Troelstralaan staat, niet ver van het Twents Zondagsblad spreekt over een station in een wijk waar veel gezinnen met sekte wiens oefeningen bijzonder de sociale problemen wonen. Together We re aandacht van het publiek schenen te One zichtbaar in praktijk. 7 Algemeen

8

9 1 Algemeen Algemene beschrijving

10 2011 in vogelvlucht 10 Het jaar 2011 was voor het Leger des Heils een jaar van stabilisatie en verankering. Het financieel resultaat bleek in het verslagjaar beter dan verwacht. Hulpverlening Kerkelijke activiteiten In 2011 is aan unieke personen door Het jaar 2011 stond voor de kerkelijke het Leger des Heils professioneel hulp afdelingen van het Leger des Heils in verleend. Van de in 2011 geholpen personen belangrijke mate in het teken van de nadere was sprake van ruim verschillende uitwerking en uitvoering van het meerjarenbeleidsplan Strategieherziening hulptrajecten, waarvan nieuwe hulptrajecten. Eind 2011 is de financiële doelstelling van de Strategieherziening voor 90% gerealiseerd. In de afgelopen jaren is het gemiddelde De samenvoeging van een aantal kleinere bedrag dat per cliënt aan hulpverlening is lokale afdelingen, heeft geleid tot een groot besteed, toegenomen. Dit werd mogelijk aantal nieuwe initiatieven, waarbij het door het Plan van Aanpak Maatschappelijke ledenaantal vrijwel in stand bleef. Het Opvang van de Rijksoverheid in samenwerking met grote gemeenten ( ). over de jaren stabiel, terwijl een belangrijke bezoekersaantal van de samenkomsten blijft Het plan is succesvol en heeft geleid tot toename te zien is in de registratie van minder dak- en thuislozen in Nederland. deelnemers aan de sociale, buurtgerelateerde, activiteiten van het kerkgenootschap. De kerkelijke activiteiten bereiken, vrijwel geheel met vrijwilligersinzet, wekelijks mensen in eerstelijns voorzieningen, zoals (tweedehands)kledingwinkels, maaltijdprojecten en Raad & Daadbalies. Internationale Ontwikkeling & Samenwerking Het Leger des Heils in Nederland houdt zich in de geselecteerde ontwikkelingslanden bezig met het ter plaatse ondersteunen, begeleiden met expertise vanuit Nederland en het financieren van ontwikkelingsprojecten van de Leger des Heils partnerorganisaties. Het Leger des Heils heeft in ,4 miljoen ontvangen van ICCO/Kerk in Actie en de Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) om noodhulp te realiseren. Daarmee zijn in Haïti, in nauw overleg met het Leger des Heils in de regio, twee grote weder-opbouwprojecten ontwikkeld, die in 2012 verder worden uitgevoerd. Ook na de overstromingen in Pakistan heeft het Leger des Heils in afgelegen dorpen kunnen helpen met de wederopbouw, onder meer door het verschaffen van nieuw vee aan boerenfamilies die alles waren kwijtgeraakt. Fondsenwerving en textielinzameling De economische situatie die voor veel Nederlanders onzekerheid met zich meebrengt vertaalt zich ook in daling van het aantal actieve donateurs en een afnemend volume aan geschonken gebruikte kleding. Het aantal actieve donateurs van het Leger des Heils is met personen gedaald tot Het totaal aantal bekende donateurs bedraagt personen en organisaties (vorig jaar ). In 2011 is ruim 25 miljoen kilogram gebruikte kleding ingezameld. Dit is een 0,5 miljoen kilo minder dan in De opbrengsten uit eigen fondsenwerving (onder andere nalatenschappen en direct marketing) ad 24,3 miljoen bleven achter bij de begroting ( 26 miljoen) en het voorgaande jaar 2010 ( 25,3 miljoen). Financieel De exploitatieomvang steeg in vergelijking met 2010 met 4% tot 310 miljoen. Het jaarresultaat bedroeg 4,3 miljoen positief en werd voor ongeveer de helft veroorzaakt door de boekwinst op de verkoop van staatsobligaties. Verbeteringen in de declaratieprocessen van geleverde zorg, zowel intern als bij overheidsinstanties, hebben geleid tot ongeveer 3 miljoen inkomsten, die voorheen voor eigen rekening werden genomen. Het weerstandsvermogen steeg met ruim 6 miljoen tot 56 miljoen. n

11 Het Leger des Heils in Nederland De geschiedenis Het Leger des Heils is in 1865 opgericht door de Engelse methodistenpredikant William Booth. Het Engeland van zijn dagen kenmerkte zich door industrialisatie en kapitalisme. Grote groepen arbeiders leefden in armoede en zochten een uitvlucht in de alcohol. William Booth richtte zich als rondreizend evangelist met name op deze onderklasse. Hij zag in dat hij zijn publiek niet van Gods liefde kon overtuigen zonder iets van deze liefde te laten zien. Behalve dat hij het Evangelie predikte, bood hij daarom praktische hulp. Een lege maag heeft geen oren, verklaarde Booth. KERKGENOOTSCHAP LEGER DES HEILS Het Kerkgenootschap Leger des Heils telt vijftig korpsen (kerkelijke gemeenten) en beschikt daarnaast over buitenposten en dienstencentra, verspreid over ons land. Kernfuncties zijn evangelisatie, geestelijke groei, verbondenheid en dienstverlening 11 aan de naaste. STICHTING LEGER DES HEILS De Stichting Leger des Heils is verantwoordelijk voor het beheer van geldmiddelen en de verdeling van onbestemde centrale inkomsten over de andere stichtingen en het kerkgenootschap. Algemeen Deel 1 De naam De naam Salvation Army in het Nederlands Leger des Heils stamt uit Daarvóór heette de beweging The Christian Mission. Toen een van de betrokkenen de organisatie in een artikel wilde omschrijven als a volunteer army (een leger van vrijwilligers), maakte Bramwell Booth, de zoon van oprichter William Booth, daartegen bezwaar, waarop het woord volunteer vervangen werd door salvation (heil, redding). De missie De internationale missie van het Leger des Heils luidt als volgt: Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke Kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie. De organisatie Sinds eind 1988 bestaat het Leger des Heils in Nederland uit een kerkgenootschap, vier stichtingen en een besloten vennootschap. Vóór die tijd was de organisatie, juridisch gezien, een kerkgenootschap. De herstructurering vond plaats om beter aan te sluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen en tegemoet te komen aan de eisen van de overheid. Het kerkgenootschap, de stichtingen en de vennootschap maken samen deel uit van The Salvation Army, ofwel het Leger des Heils. STICHTING LEGER DES HEILS WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg bestaat uit twaalf werkeen heden en 247 vestigingen. De stichting is ver ant woordelijk voor de professio nele gezondheidszorg en het welzijnswerk van het Leger des Heils in Nederland. Hierbij gaat het om maatschappelijke opvang, ouderen- en gezond heidszorg, jeugd zorg, geestelijke gezondheidszorg, reclas sering, verslavingszorg, preventie en maatschappelijk herstel. HET LEGER OVER DE GRENZEN Het internationale Leger des Heils is momenteel in ruim 120 landen actief. Een groot aantal van deze landen bevindt zich in de zogeheten ontwikkelingsgebieden. Eind jaren 80 van de vorige eeuw heeft het Leger des Heils zijn werk in het voormalige Oostblok hervat. Jarenlang is de organisatie daar verboden geweest. Het Leger des Heils in Nederland heeft de verantwoording voor de activiteiten van het Leger des Heils in Tsjechië. STICHTING LEGER DES HEILS DIENSTVERLENING De Stichting Leger des Heils Dienstverlening verleent tegen kostprijs ondersteunende diensten aan de andere stichtingen en het kerkgenootschap. Leger des Heils ReShare BV valt onder de Stichting Leger des Heils Dienstverlening. LEGER DES HEILS RESHARE BV Leger des Heils ReShare BV verzorgt activiteiten op het gebied van inzameling van gebruikt textiel en schoenen. STICHTING LEGER DES HEILS FONDSEN WERVING De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving houdt zich bezig met het werven van fondsen onder derden. Deze stichting is erkend als keurmerkhouder van het CBF-Keur. 11

12 Profiel van het leger des heils Het Leger des Heils in Nederland heeft tot doel om op elke daartoe geschikte plaats, tijd en wijze het Evangelie van Jezus Christus in woord en daad uit te dragen. In de ontmoeting met de medemens wordt ook aandacht gegeven aan diens maatschappelijke noden en behoeften. Het Leger des Heils zal daarin trachten te voorzien, hetzij vanuit de eigen organisatie, hetzij door anderen. The Salvation Army Het Leger des Heils in Nederland bestaat De Stichting Leger des Heils Welzijns- en verbindt, is dat ze tot doel hebben vanuit het Het Leger des Heils in Nederland maakt deel juridisch gezien uit het Kerkgenootschap Gezondheidszorg is actief op de werkvelden christelijk geloof iets voor anderen te uit van de christelijke organisatie The Leger des Heils, de Stichting Leger des Heils maatschappelijke opvang, geestelijke betekenen. Salvation Army, gevestigd te Londen, Welzijns- en Gezondheidszorg, de Stichting gezondheidszorg, ouderen- en gezond- 12 Groot-Brittannië. De naam Salvation Army ofwel Leger des Heils stamt uit In de Leger des Heils Dienstverlening (inclusief de Leger des Heils kledingophaaldienst: heidszorg, jeugdzorg, reclassering, preventie en maatschappelijk herstel en versla- Christelijke identiteit Het Leger des Heils staat in de christelijke periode heette de beweging ReShare BV), de Stichting Leger des Heils vingszorg. Kenmerkend voor de werkwijze is traditie. Het laat zich inspireren door de Bijbel The Christian Mission. Eind 2011 is The Fondsenwerving en de Stichting Leger des dat medewerkers alle leefgebieden (van en in het bijzonder door de woorden en Salvation Army actief in ruim 120 landen over Heils. Bij het Kerkgenootschap Leger des huisvesting tot justitiële contacten en van daden van Jezus Christus. In deze traditie de gehele wereld. Wereldwijd hanteert The Heils ligt de nadruk op evangelisatie, lichamelijke en geestelijke problemen tot staan de volgende geloofsnotities centraal. Salvation Army dezelfde doelstelling. De pastorale zorg en kerkelijke sociale hulpver- schuldenproblematiek) van de hulpvragers internationale organisatiestructuur kent een lening (diaconaal werk). De afdeling zoveel mogelijk in kaart brengen en dat God is de Schepper van al wat leeft. God standaardmodel, dat echter per land wordt Internationale Ontwikkeling & Samenwerking problemen in samenhang worden is de oorsprong van deze wereld en aangepast aan geldende wet- en valt ook onder het kerkgenootschap. aangepakt. Zo probeert het Leger voor degene die deze wereld draagt. regelgeving. hulpvragers die tegelijkertijd met meer dan In Jezus Christus is God zelf naar deze De kerk van het Leger des Heils is te één probleem kampen, de schotten tussen wereld gekomen. In Jezus wordt duidelijk vergelijken met de meeste andere christelijke de zorgbranches te doorbreken. hoe God wil dat mensen zullen leven en kerken. Ook het Leger des Heils kent een met elkaar zullen omgaan. Dat betekent geloofsbelijdenis en heeft voorgangers, Leger des Heils ReShare is verantwoordelijk ook een oproep om zich af te keren van leden, erediensten en liederen. Wat de voor de nationale textielinzameling en draagt een leven dat niet goed is. Bekering kerkelijke activiteiten van het Leger kenmerkt, daarmee bij aan fondsenwerving en heet dat in bijbelse taal. is het streven om buitenkerkelijken te verbetering van het milieu. bereiken met de boodschap van Gods liefde. Wat alle Leger des Heils-onderdelen

13 In Jezus werd ook duidelijk dat God van mensen houdt, ondanks de verkeerde dingen die mensen doen en de dingen die mensen verkeerd doen. God vergeeft mensen omwille van Jezus Christus. Dat werd eens en voorgoed duidelijk in de kruisdood van Jezus en zijn opstanding. God is in en door mensen aan het werk in deze wereld. Dat is de Heilige Geest die mensen bezielt en inspireert. De mens valt niet samen met God, maar in mensen valt wel iets van God te herkennen. In de christelijke geloofsovertuiging zijn bij de omgang van mensen met elkaar twee begrippen belangrijk: gerechtigheid en barmhartigheid. Gerechtigheid wil zeggen dat mensen recht gedaan wordt. Dat mensen tot hun recht komen. In de Bijbel betekent dit dat juist mensen die op wat voor manier dan ook in de verdrukking zitten, worden bevrijd. Barmhartigheid wil zeggen dat een dienst van liefde wordt bewezen aan mensen die in nood zijn geraakt. Al deze richtinggevende woorden voor het leven worden bij elkaar gebracht door de woorden van Jezus waarmee hij heel de bijbelse opdracht samenvat: Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grote en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Karakter van het Leger des Heils Kenmerk van het Leger des Heils is dat het een strijdbare organisatie is. Dat blijkt niet alleen uit zijn uitingsvormen (zoals bijvoorbeeld de naam van de organisatie of de vlag) maar ook uit de karakteristieke werkwijze. Het Leger des Heils is een daadkrachtige organisatie, waarin vaak de daad voor het woord komt, de concrete hulpverlening voor allerlei overleg. Het gaat daarbij om een strijd tegen dat wat het leven van mensen kapot maakt, zoals armoede, uitsluiting, mishandeling, sociale wantoestanden, onrecht en zinloosheid. Het gaat om een strijd voor een leven zoals God het bedoeld heeft. In al zijn activiteiten kiest het Leger des Heils ervoor om onvoorwaardelijk betrokken te zijn op de medemens, met name voor hen die geen helper hebben. Het Leger des Heils geeft bij de keuze van zijn activiteiten in de volle breedte specifiek aandacht aan zingeving van het leven en het verminderen van eenzaamheid. Evangelisatie en pastorale zorg Het Leger des Heils heeft in Nederland zestig korpsen en buitenposten (kerkelijke gemeenten) plus een aantal dienstencentra waar iedereen welkom is. Op zondag worden in de korpsen samenkomsten gehouden. Hier krijgt iedereen de kans zich te bezinnen op de zin van het bestaan, anderen te ontmoeten en tot rust te komen. 13 Algemeen Deel 1

14 14 Veel mensen gebruiken de begrippen waarden en normen om aan te geven dat ze behoefte hebben aan een goede moraal. Waarden en normen geven richting en bieden houvast. De Bijbel is hiervoor een geweldige inspiratiebron. Het Leger des Heils gelooft overigens niet in het dicteren van standpunten. Wel wil het Leger des Heils de dialoog aangaan over wat waardevol en goed is. De kerkdiensten van het Leger des Heils kenmerken zich door enthousiaste samenzang en een praktijkgerichte bijbeloverdenking. Kerkelijke sociale hulpverlening Uit liefde voor God en de medemens richten de kerkelijke gemeenten en de dienstencentra van het Leger des Heils zich ook op de maatschappelijke noden in de omgeving. Dit werk wordt vrijwel geheel door vrijwilligers gedaan. Dankzij hen zijn vele vormen van eenvoudige hulpverlening mogelijk. Voorbeelden hiervan zijn Raad- & Daadbalies, het bezoeken van eenzame mensen, maaltijdprojecten en het verstrekken van kleding. Ontwikkelingswerk Het Leger des Heils (The Salvation Army) is momenteel internationaal actief in ruim 120 landen. Van deze landen wordt ongeveer de helft door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) gerekend tot de ontwikkelingslanden. Het internationale Leger des Heils steunt zo n 600 ontwikkelingsprojecten die plaatsvinden in de regio s Afrika, Azië, Latijns- en Midden-Amerika, het Caribische gebied en Oost-Europa. Het gaat om projecten of programma s op het gebied van gezondheidszorg, hiv/aids, onderwijs en training, opvang, landbouw, microkredieten, water en milieu, rampen, herstel en wederopbouw. Het initiatief voor deze projecten komt vanuit de lokale bevolking in de ontwikkelingslanden. De afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking van het Leger des Heils in Nederland ondersteunt, financiert, adviseert, coördineert, evalueert en controleert een aantal van deze projecten en programma s. Maatschappelijke Opvang De maatschappelijke opvang is het vangnet van de samenleving: als je nergens anders meer terecht kunt, kun je, voor zover de capaciteit toereikend is, een beroep doen op deze vorm van hulp. De maatschappelijke opvang kent geen indicatiestelling en voor de meeste opvangvoorzieningen gelden weinig tot geen contra-indicaties. De maatschappelijke opvang omvat verschillende vormen van hulpverlening zoals: voorzieningen voor nachtopvang en dagopvang voor al dan niet verslaafde dak- en thuislozen, postadres en inkomensbeheer voor daklozen, opvang van zwerfjongeren, vrouwenopvang, woonvoorzieningen voor dak- en thuislozen onder wie mensen met psychiatrische problematieken (sociale pensions), crisisopvang en begeleid wonen. Ouderen- en gezondheidszorg In de ouderen- en gezondheidszorg gaat het behalve om goede huisvesting vooral om goede zorg en de juiste behandeling. Het uitgangspunt daarbij is dat de zorg afgestemd moet zijn op de behoefte van de zorgvrager waarbij de wens om zo lang mogelijk in het eigen leefmilieu te blijven gerespecteerd wordt. Hierbij gaat het om zorgcentra voor ouderen, verpleeghuiszorg, (kinder)hospice-zorg en zorg voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren. Ook de zeven over Nederland verspreide meerzorgafdelingen voor chronisch (bijvoorbeeld hiv/aids) of ernstige zieke, al dan niet verslaafde, dak- en thuislozen rekent het Leger des Heils tot deze branche. Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg heeft in Lunteren een forensische GGZ-kliniek voor jeugd en volwassenen. Daarnaast is er in Arnhem een deeltijdkliniek en een polikliniek. Dankzij herzieningen in het zorgstelsel (met name de AWBZ-regelgeving) in de achterliggende jaren, is het voor het Leger des Heils mogelijk geworden om woonvoorzieningen (RIBW s) te creëren voor voormalig dak- en thuislozen. De groep mensen die hiervan gebruik maakt kampt met psychische stoornissen en/of verslavingsproblematiek en een aantal van hen is met justitie in aanraking gekomen. Zij redden het doorgaans niet op eigen kracht, zijn veelal niet plaatsbaar in reguliere hulp-/zorginstellingen en hebben behoefte aan een rustpunt en structuur in hun leven. Hierbij wordt zoveel mogelijk samenwerking gezocht met andere disciplines in de hulp- en zorgverlening. Deze samenwerking vindt zowel binnen het Leger des Heils plaats (bijvoorbeeld met begeleiders van de Leger des Heils-reclassering) als met derde organisaties (bijvoorbeeld ondersteuning van psychiaters, instellingen voor verslavingszorg, GGD-artsen e.d.). Jeugdzorg Het Leger des Heils is in een aantal provincies/stadsgewesten actief op het gebied van jeugdhulpverlening. Het Leger des Heils beschikt ook over een landelijk werkende organisatie voor pleegzorg. In sommige situaties is het noodzakelijk dat kinderen tijdelijk komen wonen in een van de verschillende woonvormen (jeugdhuis, gezinshuis, projectgezin). De begeleiding en behandeling zijn gericht op het inhalen van ontwikkelingsachterstanden, het verwerken van sociaal-emotionele problematiek en het bewerkstelligen van een positieve gedragsverandering. Thuiswonende kinderen die met dergelijke problematiek kampen, kunnen in dagvoorzieningen worden geholpen. De landelijk werkende jeugdbescherming van het Leger des Heils verleent hulp aan kinderen en hun gezinnen in een problematische

15 opvoedingssituatie. Deze hulpverlening vindt plaats vanuit een justitieel kader. Reclassering Reclasseringsactiviteiten zijn er op gericht om (ex-)gedetineerden te helpen bij hun terugkeer in de maatschappij. De cliënten die begeleiding krijgen van de Leger des Heils-reclassering zijn veelal mensen met complexe problemen die hun mogelijkheden tot verbetering beïnvloeden en in negatieve zin versterken. Deze groep kent een hoog recidive ( veelplegers ) en is door het ontbreken van een eigen netwerk langdurig aangewezen op professionele hulp en steun. Verslavingszorg Er zijn veel verslaafden die regelmatig aankloppen bij de verschillende voorzieningen voor maatschappelijke opvang van het Leger des Heils. Vaak kan (nog) niet veel meer hulp geboden worden dan iets te eten en te drinken geven en een slaapplaats voor de nacht bieden en wachten totdat zij zelf aangeven dat zij een einde willen maken aan een verslaving. Het kan soms lange tijd duren voordat zij voldoende gemotiveerd zijn om ook daadwerkelijk iets aan de verslaving te doen. De opvangvoorzieningen van het Leger des Heils werken veel samen met de lokale instellingen voor verslavingszorg. Daarnaast beschikt het Leger des Heils zelf over een ontwenningscentrum in Apeldoorn. De meeste mensen die hier om hulp vragen hebben een zeer lange verslavingscarrière achter de rug, die in sociaal en fysiek opzicht allesverwoestend is, met vaak jarenlange mislukte interventies van de reguliere verslavingshulpverlening. Preventie en Maatschappelijk Herstel Activiteiten als ambulante woonbegeleiding, 10 voor Toekomst en Grijs Genoeg(en), bijzondere schoonmaakprojecten, de buurtgerichte Bij Bosshardt-projecten en Werk voor Iedereen richten zich op preventie van een dreigend zelfstandigheidsverlies, maatschappelijk herstel voor degenen die meer zelfstandigheid nastreven en op het bevorderen van sociale cohesie in buurten en wijken. Daarnaast gaan medewerkers gericht op zoek naar zorgmijdende daklozen, de buitenslapers (het zogeheten veldwerk ) en worden door inzet van soepbussen daklozen van voedsel, kleding en dekens voorzien. Voor een flink aantal Nederlanders is op vakantie gaan niet weggelegd. Dat kan zowel financiële als andere oorzaken hebben. Soms zijn de problemen binnen een gezin zo groot dat een ouder geen energie meer overhoudt om iets leuks met de kinderen te doen. Het Leger des Heils biedt daarom in het eigen hotel en congrescentrum Belmont in Ede mensen de mogelijkheid om, tegen een geringe vergoeding, een vakantie door te brengen. Textielinzameling Het Leger des Heils zamelt gebruikt textiel in bij particulieren, scholen, bedrijven en gemeenten. De inzameling van gebruikt textiel is goed voor het milieu. Tegelijkertijd wordt een deel van de ingezamelde textiel rechtstreeks ingezet voor nationale en internationale hulpverlening. Ook wordt een deel van het textiel tegen lage prijzen verkocht in de eigen tweedehandskledingwinkels. Tevens genereert het Leger des Heils financiële middelen uit de verkoop van overtollig textiel, wat ten goede komt aan de hulpverlening. n 15 Algemeen

16 ReShare maakt werk van tweedehands kleding Simon Smedinga (50) is heilssoldaat in Leeuwarden. Als adviseur op het gebied van logistiek en IT leerde hij ook een andere tak van het Leger kennen: de professionele kledinginzameling. Dat smaakte naar meer. Inmiddels is hij directeur van Leger des Heils ReShare, een bedrijf dat volledig draait om nieuwe kansen en niet alleen voor kleding. 16 het Leger wil mensen volop laten meedoen in de samenleving [ INTERVIEW ] Het Leger des Heils heeft altijd al ingezien dat structuur in het leven ongelooflijk belangrijk is voor zijn cliënten. In sommige gevallen is het misschien wel het beste medicijn voor hun problemen. Werk heeft alles met structuur te maken. Je moet op tijd komen, je taken doen, enzovoort. Het geeft mensen ook voldoening als ze iets gepresteerd hebben. Ze krijgen er een stuk eigenwaarde door. Dat is de visie. Maar het is ook gewoon een logisch verhaal: stilstand is achteruitgang. En het Leger wil mensen volop laten meedoen in de samenleving. Leger des Heils ReShare levert daar zijn eigen bijdrage aan. Ook door werkplekken te creëren voor cliënten van Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg (W&G). Together We re One. Het past bij onze praktische benadering. Maar ook de ontwikkelingen om ons heen stimuleren dit proces. De textielinzameling heeft de afgelopen jaren een professionaliseringsslag gemaakt. Gemeenten stellen er ook steeds hogere eisen aan. Tegelijkertijd willen gemeenten graag meer textiel uit hun afvalstromen halen. Wij bieden hen die mogelijkheid en helpen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk.

17 Zo ging dat... Er loopt een aantal trajecten. Bij de huis- aan-huisinzameling zijn enveloppen nodig waar de ophaaldatum op gestempeld moet worden. Dat leek ons iets wat cliënten van het Leger net zo goed kunnen doen als een mailingbedrijf. En dat klopt. Recentelijk hebben we met de gemeente Almere een intentieverklaring getekend om daar werkplekken te creëren. En nu zijn er al zo n tien cliënten aan de slag gegaan om bedrijfskleding uit elkaar te halen en bijvoorbeeld elektronische chips te verwijderen. Die zijn namelijk geld waard. We hebben door heel het land onze containers staan. In Rotterdam gaan we cliënten nu inzetten om deze leeg te halen. Dat is een stuk milieuvriendelijker dan zo n grote kraanauto door de binnenstad te laten rijden. Het is de bedoeling om dit in veel meer plaatsen zo te doen. En dan heb ik het nog niet eens over het opschonen en sorteren van de ingezamelde textiel. Bij onze hoofdvestiging in Oosterhout biedt dat inmiddels werk aan ruim twintig mensen vanuit de sociale werkvoorziening. Het gaat om een pilot, maar alle partijen zijn er enthousiast over. En als we dit enthousiasme weten over te brengen, zie ik nog veel meer kansen voor onze kwetsbare mensen in de samenleving. n Al in 1891 schrijft de stichter van het Leger des Heils, William Booth, in zijn boek In darkest England and the way out over zogenaamde afvalbrigades en het vormen van een verbinding tussen rijk en arm. Vanaf het begin van de 20e eeuw werkt het Leger aan het inzamelen en hergebruik van textiel, schoeisel en meubels. Het ophaalwerk wordt in 1979 ondergebracht in de afdeling Herbestemming van Goederen. Uiteindelijk specialiseert het Leger des Heils zich in het inzamelen en hergebruik van kleding. De methode van inzamelen verandert van het huis-aanhuis ophalen van kledingzakken naar de inzet van kledingcontainers. Het werk wordt geprofessionaliseerd, al blijven er werkervaringsplaatsen voor cliënten van het Leger des Heils. 17 Algemeen

18 Samenwerkingsverbanden Om doelstellingen te kunnen realiseren en vanuit zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid zoekt het vragen met betrekking tot christelijk geloof, kerk en samenleving. De Raad van Kerken is tevens een gesprekspartner voor het kabinet. 18 Leger des Heils actief naar samenwerking met andere organisaties. In 2011 werd actief in de onderstaande samenwerkingsverbanden geparticipeerd: Nationale Coalitie tegen project werkt het Leger des Heils samen met Eenzaamheid onder andere Stichting Life Goals, de KNVB, Samen met een aantal andere maatschappelijke organisaties heeft het Leger des Heils De competitie heeft tot doel deze kwetsbare het ministerie van VWS en het Oranje Fonds. de Coalitie Erbij opgericht. Naast het creëren doelgroep meer kansen te geven in de van bewustwording van de eenzaamheidsproblematiek bij de gemiddelde Nederlander, sporten en werken (aan jezelf en aan je samenleving. Het is een project waarbij probeert Coalitie Erbij bedrijfsleven en toekomst) hand in hand gaan. Daarbij gaat overheden op lokaal en landelijk niveau aan het om het vinden van een stabiele woonsituatie en een vaste baan. Profvoetballers en te zetten tot een actieve eenzaamheidsbestrijding. Ook maakt Coalitie Erbij projecten trainers steunen de deelnemers tijdens het en activiteiten ter bestrijding van traject. Natuurlijk wordt er ook op gekoerst eenzaamheid bekend aan een groot publiek. dat de deelnemers na de Dutch Street Cup Uit onderzoek is gebleken dat tien procent mee gaan spelen bij een amateurvoetbalclub. van de Nederlandse bevolking zich vaak eenzaam voelt. Landelijk Informatiesysteem Schulden Stichting Life Goals Stichting Leger des Heils Welzijns- en In een aantal steden door het hele land is in Gezondheidszorg is mede-initiatiefnemer van 2011 een unieke voetbalcompetitie voor de oprichting van een Landelijk Informatiesysteem Schulden (LIS). Dit zal een vollediger meer dan tweehonderd dak- en thuislozen georganiseerd, de Dutch Street Cup. In dit beeld gaan geven van de financiële positie van consumenten inclusief huur- en subsidieschulden. Deze laatstgenoemde schulden zijn niet zichtbaar in het BKR-systeem. Een landelijk informatiesysteem schulden leidt tot meer transparantie en betere invulling van de zorgplicht van onder andere financiële instellingen. Daardoor kan overkreditering worden voorkomen. Tevens kan schuldhulpverlening effectiever worden, omdat in een vroeg stadium meer bekend is over de schuldenpositie van de consument. Raad van Kerken De Raad van Kerken in Nederland, waarin het Kerkgenootschap Leger des Heils participeert, is een gemeenschap van christelijke kerken in Nederland die de oecumenische dialoog bevordert. Deze raad houdt zich bezig met de eenheid van de christelijke kerken en wil hier concreet gestalte aan geven. De raad bezint zich op Evangelische Alliantie Het Kerkgenootschap Leger des Heils neemt samen met circa honderd andere organisaties deel aan de Evangelische Alliantie (EA). Daarin wordt samengewerkt rondom verschillende onderwerpen. Werkgroepen adviseren de EA op het gebied van gebed, diaconaat, evangelisatie, gemeenteopbouw en jeugdwerk. Zo is het Kerkgenootschap Leger des Heils onder andere betrokken bij de werkgroep Diaconaat en het sectoraal overleg Jeugd. Landelijk Overleg voor Vrijwilligersorganisaties in de Zorg Het Landelijk Overleg voor Vrijwilligersorganisaties in de Zorg (LOVZ), waaraan het Kerkgenootschap Leger des Heils deelneemt, biedt een platform onder de paraplu van de vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (NOV). Via het LOVZ kunnen vrijwilligersorganisaties in de zorg inhoudelijke kennis en ervaring uitwisselen, inspiratie opdoen, nadenken over de specifieke rol van de vrijwilliger en samenwerkingsverbanden op deelterreinen binnen de vrijwillige zorg opzetten.

19 World Servants Het Leger des Heils werkt al jaren samen met World Servants. Jongeren van het Leger des Heils participeren in projecten van deze christelijke organisatie die met hulp van groepen jongeren en volwassenen uit Nederland scholen, klinieken, schoonwatervoorzieningen en huizen bouwt in ontwikkelingslanden. In de samenwerking wordt gezocht naar mogelijkheden om ook volwassenen deel te laten nemen aan de projecten. Zo worden de deelnemers en hun achterban meer bewust gemaakt van de ontwikkelingsproblematiek in ontwikkelingslanden. 19 Algemeen Scouting Het Leger des Heils heeft een aantal scoutinggroepen. Deze groepen zijn lid van Scouting Nederland en maken gebruik van methodes, materialen, trainingen en evenementen die Scouting Nederland ontwikkelt en aanbiedt. Daarnaast komen eens per jaar scoutingleiders van het Leger des Heils vanuit heel Europa bijeen. Het doel van het netwerk is het verder ontwikkelen van de vele internationale vriendschappen die aan de basis staan van succesvol scoutingwerk. Brancheorganisaties Het Leger des Heils is een actieve deelnemer aan tal van overlegplatformen in het maatschappelijk middenveld. De Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg participeert in een aantal zorggerelateerde brancheorganisaties waaronder: Federatie Opvang, MO-groep, Actiz en GGZ Nederland. De Stichting Leger des Heils Fondsenwerving is lid van de VFI, de branchevereniging van landelijk wervende goede doelen. Afdeling Internationale Ontwikkeling & Samenwerking (IOS) is lid van de op ontwikkelingswerk gerichte branchevereniging Partos en van vereniging (Co-) Prisma. Internationaal maakt afdeling IOS deel uit van de Development Consultancy Group. Deze internationale Leger des Heils werkgroep adviseert de leiding van het Internationale Leger des Heils inzake ontwikkelingsbeleid. Leger des Heils Reshare is lid van de VHT, de branche-organisatie voor de textielherwinningsindustrie en de Koninklijke Vereninging voor Afval en Reiningingsmanagement (NVRD). Milieu Als milieuorganisatie zet Leger des Heils ReShare zich in voor hergebruik van kleding en schoenen, zodat er minder naar de verbrandingsovens wordt gebracht. Leger des Heils ReShare werkt ook samen met scholen. De deelnemende scholen stimuleren hun leerlingen om gebruikte, overtollige kleding, schoenen en huishoudtextiel van het afval te scheiden en via de school in te leveren. Voor elke ingeleverde kilo biedt Leger des Heils ReShare de school een vergoeding. Leger des Heils ReShare heeft met Dorcas Nederland (een internationale hulporganisatie die actief is in Oost-Europa en Afrika) een overeenkomst voor het ophalen en overnemen van de ongesorteerde en gebruikte kleding. Kleding die Dorcas zelf sorteert, gaat naar de Dorcas-projecten en valt niet onder deze overeenkomst. De verkoop van de ongesorteerde kleding aan Leger des Heils ReShare komt ten goede aan Dorcas. Zowel Dorcas als ReShare kunnen met de opbrengst van de kleding goede doelen ondersteunen. n

20 Internationale organisatie: van Zending tot Ontwikkeling & Samenwerking 20 Het Leger des Heils begon in 1865 als een christelijke sociale beweging in Londen vanuit de diepe overtuiging dat het Evangelie een bijzondere opdracht geeft om mensen in nood te helpen. Als gevolg van de eerste industriële revolutie waren velen naar de grote stad getrokken, waar ze leefden onder erbarmelijke omstandigheden. Uitbuiting en slechte huisvesting, geen schoon water, geen riolering, tekort aan medische zorg en gebrekkig onderwijs tekenden de omstandigheden van de zwakkeren in de 19e eeuwse samenleving. Nu, bijna anderhalve eeuw later, is het Leger des Heils aanwezig in ruim 120 landen in de wereld. De opdracht is niet veranderd: mensen in nood helpen een menswaardig bestaan op te bouwen. Londen is nu een moderne stad waar mensen niet meer in sloppenwijken hoeven te wonen. Maar in veel andere delen van de wereld is het anders. Voordat iedereen kan beschikken over schoon drinkwater, goed onderwijs kan genieten, er een dokter is bij ziekte en men zichzelf kan voeden en kleden, is er nog een lange weg te gaan. het oprichten en beheren van scholen, ziekenhuizen en opvanghuizen in ontwikkelingslanden. Op die manier kon de lokale bevolking ook gaan beschikken over de basisvoorzieningen die in Europa al gemeengoed waren geworden. Vandaag de dag is er een andere trend zichtbaar. De sterke bevolkingsgroei zorgt voor een grote trek naar de steden. Daar zijn de voorzieningen spaarzaam en de werkloosheid en uitzichtloosheid groot. De hulp van het Leger des Heils blijft onveranderd gebaseerd op de oorspronkelijke uitgangspunten, maar richt zich nu met name ook op de versterking van Lokaal aanwezig & internationaal verbonden De unieke kracht van het ontwikkelingswerk van het Leger des Heils zit met name in de langdurige lokale aanwezigheid in ontwikkelingslanden; soms al meer dan 100 jaar. De korpsbevolking en de medewerkers van de projecten komen zelf bijna altijd uit de regio en leven temidden van de gemeenschap die zij dienen. De lokale kerkelijke afdeling ziet haar taak niet alleen in het tegemoetkomen aan geestelijke behoeften, maar pakt waar nodig ook maatschappelijke noden aan. Een lokaal Tussen toen en nu heeft het Leger des Heils ook telkens nieuwe oplossingen gezocht en gevonden om noden te verzachten. Zo is binnen de koloniale context van de eerste helft van de 20 e eeuw veel geïnvesteerd in de lokale gemeenschappen. Inkomensversterking en toegang tot onderwijs (zeker van meisjes en vrouwen) zijn belangrijke speerpunten. korps probeert blijvend zijn omgeving in positieve zin te veranderen; zowel geestelijk als materieel. Lokale korpsen in ontwikkelingslanden adresseren zowel grote als kleine noden. Noden die groter zijn dan men lokaal aan kan, worden gedeeld met rijke landen en gezamenlijk wordt een ontwikkelingstraject ingezet om de noden op te heffen. Het Leger des Heils in Nederland houdt zich bezig met het ter plaatse ondersteunen, het begeleiden met expertise vanuit Nederland en het financieren van ontwikkelingsprojecten van de partnerorganisaties in de geselecteerde ontwikkelingslanden. Ontwikkelingswerk anno 2011: vele wegen tot armoedebestrijding Het Leger des Heils voert, verdeeld over de vijf continenten, een breed spectrum aan ontwikkelingsprojecten uit. Daarbij valt te denken aan: onderwijs, landbouw en voedselzekerheid, gezondheidszorg, hiv/aids enzovoort. Deze projecten zijn vaak kleinschalig van aard en gaan uit van de behoeften, krachten en mogelijkheden van gemarginaliseerde gemeenschappen. Het Leger des Heils in Nederland neemt een aantal van de ontwikkelingsprojecten geheel of gedeeltelijk voor zijn rekening, waarbij voor de grotere projecten ook inhoudelijke ondersteuning wordt aangeboden. De hulp die het Leger des Heils in ontwikkelingslanden ontvangt, is de laatste jaren fundamenteel veranderd. Enkele decennia geleden bestond de behoefte vaak alleen uit het bouwen van scholen en ziekenhuizen en het slaan van waterputten. Tegenwoordig is dit aangevuld met behoefte aan meer