De herkomst van onze groenten. Een samenvatting

Transcriptie

1 De herkomst van onze groenten. Een samenvatting Welaan dan : hier de resultaten. De gegevens die volgen, zijn gebaseerd op vele bronnen en het resultaat van nota's die in zijn totaliteit bijna 500 pagina's omvatten. De samenvatting ervan telt ook nog bijna 150 pagina's, inbegrepen een aantal detailstudies over verschillende groenten. Toch kan het zijn dat nog verbeteringen dienen aangebracht. Groente Wetenschappelijke naam Plantenfamilie Herkomst Aardbei Fragaria ananassa Rozenfamilie De bosaardbei ( Fragaria vesca) en de grote aardbei ( Fragaria moschata ) zijn Europees. De huidige aardbeien werden gekweekt door kruising met deze en verschillende soorten uit Amerika ( Fragaria chiloensis, Fragaria virginiana,... ) Aardappel Solanum tuberosum Nachtschadige Zuid-Amerika, vooral Peru en Chili Aardpeer Helianthus tuberosus Samengesteldbloemige Noord-Amerika en Canada Andijvie Cichorium endivia Schermbloemachtige Middenlands - Zeegebied Artisjok Cynara scolymus Schermbloemachtige Oostelijk Middellandse- Zeegebied. Oude Grieken en Romeinen importeerden de plant uit Noord-Afrika. De benaming artisjok stamt uit het Arabisch De plant is in het wild verspreid over geheel Europa, Noordwest-Afrika Asperge Asperagus officinalis Lookachtige en verder oostwaarts via Klein-Azië tot Iran. Het oorspronkelijke areaal is onbekend Aubergine (of eierplant) Solanum menongena Nachtschadige Augurk Cucumis sativus Komkommerachtige Wilde soort : de originele plant komt voor op droge heuvels in India. Nauw verwante soorten in Zuidoost-Azië Werd uit de komkommer geteeld. La Quintinye

2 Bataat Ipomoea batatas Windefamilie (Boon)- Sojaboon (Boon)- Tuinboon (zie ook verder) Glycine max (Glycine hispida) Vicia faba Vlinderbloemachtige Vlinderbloemachtige Courgette Curcubita pepo Komkommerachtige Erwt, groene erwten, doperwten, Pisum sativum peulen Vlinderbloemachtige ( ) teelde ook komkommers, "zowel groene als witte, zowel de goedgevormde als die welke dat niet zijn, en die augurken genoemd werden" (vert.) Zuid-Amerika. Door de Spanjaarden verspreid in de 16de eeuw. Mogelijk was de plant eerder al in China en Polinesiê Oost-Azië De wilde voorouder van deze enige Europese boon is niet bekend. Deze boon is nauw verwant met deze die nu nog in het wild in het zuiden en oosten van Europa, zelfs in Noord- Afrika en het zuidwesten van Azië, terug te vinden zijn Oorspronkelijk uit Midden- Amerika. Ook en vooral Peru wordt vermeld West-Azië of gematigd Europa. Zeker in 1551 maakt men reeds onderscheid tussen doperwten en sluimerwten. Kapucijnererwt wordt als een afzonderlijke soort beschouwd Cichorium intybus Groenlof Schermbloemachtige Zie witloof var foliosum Tragopogon Haverwortel Samengesteldbloemige Zuid-en Midden-Europa porriflius Mesembryanthemum Zuid-West Afrika en de IJskruid IJskruidachtige cyrtallicum Kaapregio? Oorsponkelijk : centraal- en Japanse aardappel Stachys sieboldii Lipbloemachtige Noord-China. Veel (crosnes) gekweekt in Japan Afrika, reeds in Egypte in Kalabas Lagenaria siceraria Komkommerachtige v. Chr. Cichorium intybus Gekweekte voorvorm van Kapucijnerbaard Samengesteldbloemige var. foliosum het huidig witlo(o)f. Zie

3 Kardoen Cynara cardunculus Kervel Anthriscus cerefolium Knoflook Allium sativum Lookachtige Knolvenkel Foeniculum vulgare var azoricum Komkommer Cucumis sativus Komkommerachtige (Kool), bloemkool (Kool), boerenkool (Kool), broccoli (Kool), Chinese kool (Kool), rode kool var.botrytis subvar. cauliflora var. acephala subvar. lacinata e convar. oleracea var. italica Brassica campestris var. chinensis convar. capitata var. witlo(o)f De wilde kardoen komt voor in Zuid-Europa (van Kreta en Sicilië tot Spanje en Portugal) en in Noord- Afrika, waar hij in rotsachtige gebieden en op droge grazige plaatsen op klei groeit Zuidoost-Europa ( vandaar ook soms de naam Macedonisch kruid ) en West-Azië Afganistan, Egypte, Midden-Azië Middenlandszeegebied, wellicht ook Azië Azië. Volgens anderen Oost- of Noord- India De allereerste vermelding van in cultuur gebrachte koolsoorten zou dateren van 600 voor Chr. (Griekse literatuur). Het woord dat daar gebruikt werd geeft aan dat de stengels werden gegeten, dus was de plant misschien een primitieve bloemkool of broccoli. Wellicht komt de bloemkool vanuit uit Klein Azië of Cyprus tot ons via Italië Is de vroegste cultuurvorm van een gecultiveerde Brassica (koolsoorten). Hij lijkt sterk op wilde vormen en komt vandaag in het wild voor langheen de kustlijn van West-Europese landen Italië. Zie ook kool, bloemkool China Moderne cultuurvormen van sluitkolen komen

4 (Kool), savooikool (Kool), spitskool (Kool), spruitkool (Kool), witte kool Koolraap Koolrabi rubra convar. capitata var. sabauda convar. capitata var. alba subvar.conica var. gemmifera convar. capitata var. alba Brassica napus var. napobrassica convar. acephala var. gongylodes waarschijnlijk uit Duitsland waar al in 1150 zowel rode als witte kool werd geteeld Wellicht voor het eerst geteeld in Frans - Zwitsers Savoie. Wordt daarom wellicht ook ' choux de Milan ' genoemd Behoort tot de vroegste koolsoorten en kwam (wellicht) al voor in de Keltische taal Ontstaan uit de savooikool. Komt in het Brabantse (B) met zekerheid voor vanaf ca Zie (kool), rode kool Lavas Levisticum officinale Scherbloemige West-Azië Linze Maïs Lens esculenta (Lens culinaris) Vlinderbloemige Zea mays ssp. mays Grasachtige Meloen Cucumis melo Komkommerachtige De eerste koolrapen vinden we in Europeese tuinen van de Middeleeuwen, waar ze samen met bladkolen werden gekweekt Heeft zijn oorsprong in de 15de eeuw (wellicht vroeger ) in noordelijk Europa en / of de Duitstalige landen. Plinius beschreef rond 70 n. Chr. een gelijkaardige plant maar de overeenkomst met de koolrabi is eerder twijfelachtig Behoort tot de oudste voedingsgewassen. Sommige soorten zijn inheems in Turkije, andere eerder in het Nabije oosten Komt oorspronkelijk (vooral) uit Mexico, van de vroege beschavingen van de Maya s, Asteken en Inka s Azië. De Egyptenaren pasten de plant al medicinaal toe en wordt in

5 Nieuwzeelandse spinazie Tetragonia expansa IJskruidachtige West-Europa vermeld rond 800 n.chr. Nieuwe-Zeeland en Australie Paksoi Brassica campestris var. chinensis China Paprika Capsicum annuum Nachtschadige Tropische en subtropische gebieden van Amerika Pastinaak Pastinaca sativa Afkomstig uit Midden en Zuid-Europa. Er bestaat in de literatuur heel wat verwarring tussen pastinaak en peen, waarbij de pastinaak soms als wilde vorm van peen wordt aanzien Pattison Curcubita pepo Komkommerachtige Mexico Peen, wortelen Daucus carota Wellicht inheems. De plant was ook bij de Arabieren bekend, die het (wellicht) uit Pakistan in de 10de eeuw meebrachten Pepers Capsicum annuum Nachtschadige Zowel de scherpe pepers als de zachtersmakende paprika's zijn afgeleid van de Capsicum annuum, inheems in Mexico en Midden-Amerika Peterselie Petroselinum crispum Pompoen Curcubita maxima Komkommerachtige Er zijn drie soorten peterselie waarvan er twee in het wild niet meer bekend zijn. Men vermoedt dat de plant origineel uit Zuid - Oost Europa komt. Er is één soort wilde peterselie ( Petroselinum segetum) die inheems is in West-Europa, Midden- Italië. Er bestaat ook verwilderde peterselie Deze plant groeide van oorsprong in Noord- Amerika en vooral noordelijk van Mexico- City, maar men kent de wilde vorm echter niet, ofschoon er in Mexico en Guatemala verwante

6 Raap Brassica rapa var. rapifera Raapkool Brassica rapa Raapstelen Rabarber Brassica diverse soorten Rheum rhabarbarum Veelknopige soorten bestaan met harde, afschuwelijk bittere vruchten. In de 16e eeuw, toen ze voor het eerst naar Europa werden meegebracht, bestonden de meeste gangbare vormen reeds. De reuzenpompoen komt uit Zuid-Amerika Europa en West-Azië Europa. Behoord tot de oudste voeding van het werelddeel Komt uit selectie van de raap China, groeide in het wild nabij de rivier de Rha (Volga, in het Russisch), een bepaalde soort voor de bladstelen gekwekt: ook in Siberië. (Zie later de studie over rabarber die volgt) De wilde soort komt wellicht van Klein-Azië Radijs Raphanus sativus var. sativus Rammenas Raphanus sativus var. niger Afganistan of Midden-Azië Beta vulgaris var Europa. Groeit in het wild Rode biet rubra (of Beta van de oevers van de Ganzevoetachtige vulgaris var. Atlantische Oceaan en van vulgaris?) de Middellandse Zee Slangkomkommer Cucumis flexuosus Komkomerachtige Indië? Snijbiet Beta vulgaris Ganzevoetachtige Verwant met de bietwortel Spinazie Spinacia oleracea Ganzevoetfamilie Roodloof Schorseneer (Selder), bleekselder Cichorium intybus var foliosum Scorzonera hispanica Samengesteldbloemige Apium graveolens var dulce Noord-Afrika. De plantbenaming komt uit het Arabisch Roodloof is een kruising tussen Radicchio en klassiek (wit) witloof Schorseneer is inheems vanaf Portugal via Zuid- Europa tot Zuid-Rusland en Siberië Zie groene selder. Bleekselder werd wellicht voor het eerst toegepast in het Italië van de 16de eeuw

7 (Selder), Groene selder (Selder), knolselder (Selder), Snijselder Sjalot (Sla), kropsla Sla, alternatieve slasoorten (Staakbonen), prinsesseboon Apium graveolens var secalinum? Apium graveolens var rapaceum Apium graveolens var secalinum? Allium ascolonicum Lookachtige Lactuca sativa var capitata - - Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige Staakbonen Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige Inheems in Europa en Azië Zie groene selder. Knolselder zou bij ons vanaf ca als teelt bekend zijn Zie groene selder Wordt sinds de Oudheid geteeld in Azië. Zeer gewaardeerd door Perzen, Egyptenaren en Israëlieten. In Europa vermoedelijk gekweekt sinds de 13de eeuw Alle slasoorten zijn ontstaan uit de kompassla ( Lactuca serriola ). Deze komt voor van Azië en Noord-Afrika tot in Noord- Europa. De oorsprong zou in Egypte liggen ( Zie een later overzicht van de slasoorten ) ( Zie een later overzicht van de slasoorten ) Bepaalde bonen: Peru, Brazilië, Mexico Bepaalde bonen: Peru, Brazilië, Mexico Pronkbonen Phaseolus coccineus Vlinderbloemige Zuid-Amerika Staakbonen - Bepaalde bonen: Peru, Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige snijboon Brazilië, Mexico Staakbonen - spekboon Stengelui of grove bieslook Struikbonen - Droge boon Struikbonen - prinses, slaboon Struikbonen - snijboon Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige Bepaalde bonen: Peru, Brazilië, Mexico Allium fistulosum Lookachtige Midden Europa Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige Amerika Phaseolus vulgaris Vlinderbloemige Amerika Phaseolus vulgaris? Vlinderbloemige Amerika Sojaboon Glycine hispida Vlinderboemige Oost-Azië Suikermaïs Zea mays convar. saccharata Grasachtige Midden - Amerika en aangrenzende gebieden van Noord- en Zuid - Amerika

8 Tuinboon. Hiertoe behoren ook de paardenboon, duivenboon, Vicia faba Vlinderbloemige Zie : (Boon), Tuinboon labboon en molboon Tuinkers Lepidium sativum Kruisbloemachtige Afrika. Is in elk geval ook een verwilderde plant in onze contrijen Tomaat Solanum lycopersicum Nachtschadige Zuid-Amerika Ui, ajuin Allium cepa Lookachtige Afganistan en / of Midden- Azië Ui, Egyptische ui Allium cepa var. viviparium Lookachtige Egypte Veldsla Valerinella locusta Valerinaanachtige Inheems Zuid-Europa. Komt ook Venkel Foeniculum vulgare elders in verwilderde vorm voor Warmoes - snijbiet Beta vulgaris var. cicla? Ganzevoetachtige Waterkers Roripa (versch.) Watermeloen Citrillus vulgaris Komkommerachtige Inheems in Europa. Stamt af van de biet?? Groeit bij ons in zuivere beken, o.a. in het Pajottenland Mogelijk Egypte. Minstens zuiden van Europa Winterpostelein Claytonia perfoliata Posteleinfamilie Noord-Amerika Wilde cichorei: Van oorsprong uit Klein-Azie en Witloof Chicorium intybus Samengesteldbloemige Noord-Afrika. Witloof werd in België in Brussel in 19de eeuw geteeld Petroselinum Wortelpeterselie crispum var Zuid-Europa tuberosum Yam Dioscorea batatas Spekwortelfamilie Werd bij ons voor het eerst ingevoerd in de 16de, 17de eeuw vanuit het eiland Sint- Thomas (Maagdeneilanden, thans U.S.A.) Zeekool Crambe maritima Inheemse plant. Komt voor aan de kusten de Noordzee, Oostzee en Atlantische oceaan van Zuid- Scandinavië tot Portugal