Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn. Over het opplussen van woningen. Vijf voorbeeldprojecten in Gelderland

Transcriptie

1 Iedereen wil oud worden, niemand wil het zijn Over het opplussen van woningen Vijf voorbeeldprojecten in Gelderland

2 Inhoud 1 Opplussen, waar gaat het over? 2 In de praktijk, vijf pilots 3 1 Lochem Met meer gemak langer onder dak 4 2 Bronckhorst Kennis van woningbezit 8 3 Elburg Gewoon gemak 12 4 Heumen Wij blijven hier wonen 18 5 Westervoort/Duiven Vertrouwd wonen 22 Informatie 26

3 Theo Peters Gelderland vergrijst. De behoeften van mensen en de eisen die zij stellen aan hun woning zullen veranderen. Hoewel nieuwbouw de afgelopen decennia het antwoord was op elke woningvraag, is dat in de toekomst steeds minder mogelijk. Wat evenwel nog veel belang rijker is: mensen willen het liefst in hun eigen huis blijven wonen. Daarom is het lo gisch om naar de bestaande woningen te kijken. Opplussen: vergroten van het wooncomfort Hoe kunnen woningen geschikter worden gemaakt voor ouderen? De provincie Gelderland voert vanuit het Kwalitatief Woonprogramma een actief stimuleringsbeleid voor het opplussen van woningen, oftewel bestaande woningen aanpassen voor ouderen. Wij hebben daar een reeks van instrumenten voor ontwikkeld. De provincie heeft mede opdracht gegeven voor het ontwikkelen van de doorzonscan, die gemeenten en corporaties op grote schaal hebben toegepast. Er is een gedegen inventarisatie gekomen van de potentieel geschikte woningen in Gelderland. Een vijftal gemeenten is hiermee actief verdergegaan. Wij hebben deze vijf als pilotproject bestempeld en vervolgens begeleid en gesubsidieerd. Hoe gaat het nu met die pilots in Lochem, Bronckhorst, Elburg, Heumen en Duiven/Westervoort? corporaties, dorpsraden en ouderen zelf. Een heel divers gezelschap zet zich met hart en ziel in om ouderen langer in hun eigen woning te kunnen laten wonen. Wat zijn ze tegengekomen in hun proces? Waar kunnen anderen van leren? Bewustwording Het is een grote uitdaging om mensen te laten nadenken over hun wensen en situaties. Ook al hebben ze (nog) geen problemen met hun woning. Het gaat dus om bewustwording. En om acceptatie, want dat is het lastigste bij dit onderwerp: Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn. Persoonlijk advies op maat Wat blijkt? Maatwerk is heel belangrijk. Wat mensen zelf willen, is een goed uitgangspunt. Een plezierige positieve toonzetting en een goede samenwerking van diverse partijen, zijn eveneens succesfactoren. Met name, de 75-plussers, stellen veel prijs op een huisbezoek. Als de woning samen op verbeterpunten wordt doorlopen, volgt ruim 50% de raad op. Dat is een mooi resultaat! Gemeenten en corporaties heeft u plannen? Laat u inspireren door de rijke verhalen in deze brochure. In deze brochure leest u ervaringen van bestuurders, projectleiders, woning- Theo Peters Gedeputeerde provincie Gelderland 1

4 Opplussen, waar gaat het over? Wat is opplussen? Woningen geschikt maken om mensen langer zelfstandig te laten wonen. Opplussen gebeurt veelal preventief. Ná een valpartij is er immers vaak lichamelijke schade en achteruitgang. Dan kan het te laat zijn of zijn veel grotere aanpassingen in de woning nodig. Woningen worden comfortabeler gemaakt met hele praktische aanpassingen: het weghalen van drempels, diepe onderkasten in de keuken vervangen door lades, het plaatsen van buitenlampen bij voor- en achterdeur, een extra trapleuning, de toiletzitting verhogen, anti slip laag op de badkamervloer, een handgreep bij het ligbad, een gelijkvloerse douchecabine etc. Het gaat er niet om dit hele menu te volgen, maar een eigen keuze te bepalen. De een heeft meer opties nodig dan de ander. Opplussen betekent uiteindelijk het vergroten van het wooncomfort. Dat klinkt wel zo comfortabel! Waarom is opplussen belangrijk? Gelderland vergrijst. De behoeften van mensen en de eisen die zij stellen aan hun woning zullen veranderen. Zolang het kan, willen mensen thuis blijven wonen. Nieuwbouw was de afgelopen decennia het antwoord op elke woningvraag, maar is in de toekomst steeds minder mogelijk. Ook daarom is het logisch om naar de bestaande woningen te kijken. Hoe kunnen deze geschikter gemaakt worden voor ouderen? Door het huis comfortabeler te maken, is heel veel mogelijk. Hoe eerder daarover wordt nagedacht, hoe kansrijker. Dat betekent dat het onderwerp in het bewust zijn zou moeten komen van elke 55-plusser. Veelal is de fase van het empty-nest, wanneer de kinderen zijn uitgevlogen, er één van bezinning op de woonruimte. Ook al zijn ze nog jong, toch is het handig op dat moment te overwegen een tweede toilet op de verdieping te maken, of een aflopende douchevloer in plaats van een douchebak. Als je tòch aan het verbouwen bent, is het handig op de toekomst te 2

5 anticiperen. Dat de noodzaak groter wordt bij 65- en 75-plussers is evident. Wat voor rol speelt de provincie Gelderland? Er is de provincie veel aan gelegen dat bestaande woningen worden aangepast voor ouderen. Een groot aantal woningen zal opgeplust moeten worden. De provincie heeft opdracht gegeven voor de ontwikkeling van een meetinstrument voor de potentiële geschiktheid van eengezinswoningen voor ouderen. Met de zoge - naam de doorzonscan, een eenvoudig Excel-model, kunnen gemeenten en woning corporaties inventariseren welke woningen in aanmerking komen voor aanpassingen. Met relatief goedkope ingrepen kunnen deze vervolgens geschikt gemaakt worden. Meer middelen Soms zijn er ook technische aanpassingen nodig. Bewegingsmelders, electronische deursloten en raambedieningen, centrale schakelaars en dergelijke vallen onder de noemer thuistechnologie (ofwel domotica). Over dit onderwerp heeft de provincie onlangs een DVD uitgegeven met als veelzeggende titel: Naar het bejaardenhuis, dat nooit!. De film toont 14 portretten van ouderen. Ze zijn divers als het leven, zo uiteenlopend als mensen zelf zijn. Maar met één gemeenschappelijk kenmerk: het gaat om verhalen van mensen die hun leven langer leiden zoals zij dat willen. Ook de digitale huistest is onlangs door de provincie aangeschaft. Gemeenten kunnen deze kosteloos op hun website plaatsen. Het is een vragenlijst waarmee iedereen kan inventariseren welke aanpassingen in de woning nodig zijn en wat dat ongeveer gaat kosten. De provincie Gelderland stimuleert en faciliteert de kennis en de toepassing van al deze schakels in de keten om het comfortabel zelfstandig wonen van ouderen mogelijk te maken. In de praktijk: vijf pilots Lochem, Bronckhorst, Elburg, Heumen en Duiven/Westervoort zijn pilotgemeenten. In de pilots werken gemeenten, woningcorporaties, ouderenbonden, wijk- en dorpsraden intensief samen. Alle partijen zijn betrokken en streven hetzelfde doel na. De provincie vervult een stimulerende, enthousiasmerende rol en heeft externe procesbegeleiders gefinancierd. De projecten zijn in 2008 gestart. Wat is in het vroege voorjaar van 2010 de stand van zaken? 3

6 1 Lochem De gemeente Lochem heeft reeds in 2004 een fors tekort geconstateerd van geschikte woningen voor ouderen. Nieuwbouw is geen afdoende optie. Daarom wordt al snel gekeken naar de bestaande woningvoorraad. De gloednieuwe doorzonscan wordt toegepast en de uitkomsten gekoppeld aan de gemeentelijke basisadministratie. Zo is bepaald in welke potentieel geschikte woningen 55-, 65- en 75-plussers wonen. Samen met woningcorporatie Viverion (voorheen Spectrum Wonen) kiest de gemeente vervolgens voor een opplusproject in de wijk Zuiderenk. Hier woont een goede mix van ouderen. Bewoners van 55 jaar en ouder ontvangen een uitnodiging van de gemeente voor een voorlichtingsbijeenkomst in het wijkcentrum. Belangstellenden kunnen daar een huisbezoek aanvragen. Vrijwilligers van de Stichting Ouderenwerk Lochem komen dan langs met een checklist van mogelijke maatregelen. Het uitgangspunt is dat woningbezitters zelf beslissen of ze meedoen en welke aanpassingen zij wensen. Van de totale kosten betaalt de gemeente eenderde deel, met een maximum van per (eigen) woning. Het liep niet zo n vaart, de belangstelling leek minimaal. Bij een nabelronde bleek dat veel mensen de brief hadden weggegooid, maar eigenlijk toch interesse hadden. De telefoongesprekken leidden wel tot huisbezoeken! Uiteindelijk zijn bij deze allereerste pilot acht huizen opgeplust. De ervaringen in de wijk Zuiderenk vormen de opmaat voor het huidige vervolgtraject in het dorp Eefde. De eerste pilot in Lochem is begeleid door Eric Schellekens van Laagland Advies. 4

7 Marcel Hamberg Opplussen in Eefde: met meer gemak langer onder dak De Groene Waarden is een actieve woningstichting in de kernen Gorssel, Eefde, Harfsen, Epse en Almen, alle gelegen in de gemeente Lochem. Marcel Hamberg, manager vastgoed en Yolanda Winkelhorst, directeur van de woningcorporatie vertellen over hun opplusplan: We zijn met andere ogen naar de woningen gaan kijken: waar lopen mensen tegenaan? Marcel Hamberg, De Groene Waarden Lochem Wat wij hebben geleerd: ga niet uit van de woning, maar ga uit van de mensen. Yolanda Winkelhorst, De Groene Waarden Lochem Ouderen willen steeds langer thuis blijven wonen. Die wens hebben we getoetst aan ons beleidsplan. In de praktijk moeten wij uitgaan van de bestaande woningvoorraad, want nieuwbouw is slechts zeer beperkt mogelijk. We willen voorzieningen aanbrengen waardoor deze wens mogelijk wordt. We zijn met andere ogen naar de woningen gaan kijken: waar lopen mensen tegenaan? De Groene Waarden gaat uit van individuele wensen van de huurders. Maatwerk vinden we heel erg belangrijk. De mensen denken toch al gauw dat we hen iets komen opleggen. Nee, er is in Eefde keuzevrijheid op basis van een checklist. Deze lijst is op gemak gericht en niet op handicap. In Eefde loopt een breed ingezet project, gebaseerd op de ervaringen bij de eerdere kleinschalige proef in Lochem. Marcel Hamberg vertelt: Wij richten ons op àlle 55-plussers van Eefde. Van de 1750 woningen in het dorp is 80% koop en 20% huur, de laatste zijn overwegend in beheer van De Groene Waarden. Wat blijkt nu? De behoefte om woningen op te plussen blijkt groter dan wat uit de resultaten van de doorzonscan kwam. Daarom hebben wij het nog breder ingezet. Yolanda Winkelhorst vult aan: Mensen zetten eventueel een bed in de woonkamer, om maar in de woning te kunnen blijven wonen. Er is een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd voor alle 55-plussers in Eefde: namens de gemeente zijn 800 mensen uitgenodigd. Er zijn ongeveer 100 mensen geweest, de helft kwam s middags (voornamelijk de 75-plussers) en de helft s avonds (de jongere ouderen). Van deze geïnteresseerden heeft tot nu toe de helft al een huisbezoek aangevraagd. Inhoudelijke samenwerking De corporatie is via de gemeente gaan samenwerken met de dorpsraad, die het dorp beter van binnenuit kent. Marcel Hamberg vertelt: We hebben gevraagd hoe we de dingen het beste aan konden pakken. Op welke wijze we gebruik konden maken van hun netwerk in het dorp. De ouderen zijn ook onze ambassadeurs bij dit project en dus zijn de zorginstanties toegevoegd. We maken gebruik van elkaars krachten. Draagvlak en stimulans via de dorpsraad, vrijwilligers van de Stichting Ouderenwerk Lochem (SOL) gaan langs bij ouderen die dat willen. De SOL maakt op basis van het huisbezoek 5

8 Henk Stormink Tips voor woning - corporaties - Wees creatief, durf te schakelen - Bestaande woningen zijn ook belangrijk - Kies voor een kwalitatieve aanpak met maatwerk - Ga niet uit van de woning, maar van de mensen - En uiteraard: reserveer tijd en middelen! een aanbieding. Wat gaat er gebeuren en hoeveel gaat het kosten? De bewoner tekent voor akkoord en vervolgens gaat de opdracht naar de technische dienst van De Groene Waarden. Deze voert de aanpassingen uit of laat dat doen. Dus: niet denken in termen van concurrentie maar echt samenwerken. Er liggen nu al meer opdrachtformulieren bij de SOL dan als doel was geformuleerd. Kostenverdeling: wie betaalt het opplussen? Hoe hebben de oppluspartners de kosten verdeeld? Oorspronkelijk wilden we de kosten in drieën delen, wat niet bleek te kunnen. Nu hebben we per maatregel een bedrag benoemd. Sommige aanpassingen zijn gratis, andere niet. De huisbezoeker heeft op de checklist de kosten paraat, zodat gelijk inzichtelijk is hoeveel een bewoner voor de aanpassingen zou moeten betalen. Indien men kiest voor één gratis middel, is dat ook goed. De woningstichting heeft gereserveerd voor de aanpassing - en, waarbij is uitgegaan van een bezit van 300 woningen en een gemeentelijke projectbijdrage van maximaal per woning. Wat wij hebben geleerd: ga niet uit van de woning, maar ga uit van de mensen. Zorg en wonen zijn grote thema s voor dorpsraad De dorpsraad van Eefde heeft een actieve rol gespeeld bij de invoering van het project. Voorzitter Henk Stormink vertelt dat hij werd aangesproken door de gemeente over het opplusproject in Eefde. Vervolgens had hij een ontmoeting met de externe procesbegeleider van Laagland Advies. Kleine aanpassingen kunnen er echt toe doen. Ongemak hoéft niet. Henk Stormink, dorpsraad Eefde De aanpak sprak mij erg aan. Kijken hoe mensen zo lang mogelijk kunnen blijven wonen in hun huis. Dat is vooral in een dorp heel belangrijk. De gemeente betaalt 1/3 van de oppluskosten mee. Het plaatje werd zo interessant, dat konden wij als dorpsraad niet aan ons voorbij laten gaan. Draagvlak en publiciteit De voorzitter vervolgt: We kunnen ondersteunen en publiciteit genereren voor dit project en dat doen we van harte. We hebben kunnen aandragen niet alleen uit te gaan van de dorpskern, maar ook de inwoners van de buitengebieden erbij te betrekken. Dat is meegenomen in het project. We hebben informatie gegeven bij de voorlichtingsbijeenkomsten. Er liggen folders bij de huisarts en de drogist, die ook heel enthousiast oplossingen aanreikt aan zijn klanten. Dit project loopt in de eerste helft van 2010, maar het realiseren mag doorstromen naar de 2e helft. Dat is op zich mooi, want als je bij de buurman ziet wat het is, kan het nog veel meer effect hebben. Leiden tot nieuwe aanvragen. Daarom is het belangrijk zo snel mogelijk met de uitvoering te beginnen. Aanmeldingen moeten namelijk wel voor 1 juli binnen zijn. Persoonlijke ervaringen spelen rol Henk Stormink heeft in zijn privéleven de noodzaak van een opgeplust huis meege maakt. Mijn moeder kreeg kwalen en in plaats van 6

9 Mevrouw Van Bruggen Specifiek voor de aanpak Lochem 1. Brede samenwerking 2. Een keuzelijst met mogelijke aanpassingen, geen totaalpakket. Men kiest zelf. 3. Delen van de kosten. Huurders betalen 1/3 van de rekening, eigenaren 2/3. 4. Actieve rol van SOL: huisbezoeken door leeftijdgenoten Ik zou het fijn vinden als het fonteintje uit het toilet kan Mevrouw Reekers in Eefde bewoont een jaren 80 seniorenwoning aan een rustig woonerf in Eefde. Zij ontvangt de monteur van de technische dienst van woningstichting De Groene Waarden. Samen met een vrijwilliger van de stichting Ouderenwerk heeft zij haar wensen op een rijtje gezet. Ik zou het fijn vinden als het fonteintje uit het toilet kan. Ik gebruik het nooit en het hangt in de weg. Het blijkt geen probleem. Naast wat meer kleine verbeteringen kan ook deze specifieke wens gehonoreerd worden. te kiezen voor een verzorgings tehuis, is ons gezin bij haar ingetrokken. Wij hebben de woning aangepast. Nu merk ik zelf ook dat iets simpels als een verhoogd toilet gewoon veel comfortabeler is. Domme kleine inci denten kun je voorkomen. Een valpartij op een badkamervloer is niet nodig. Kleine aanpassingen kunnen er echt toe doen. Ongemak hoéft niet. Dus die notie was er bij mij al. Toekomst Ik wil graag dat het project zodanig wordt afgerond dat je er conclusies uit kunt trekken. Het is een goed initiatief. Ik hoop dat er een positief meetbaar resultaat uit deze pilot komt en dat de gemeente Lochem dit kan uitrollen naar de andere kernen. Door deel te nemen aan deze pilot zetten we Eefde ook een beetje op de kaart en dat is van belang voor de Eefdenaren. Wie bent u? Wat wilt u en wat zijn de mogelijkheden? Mevrouw Van Bruggen is vrijwilliger bij de Stichting ouderenwerk Lochem. Ik ben bibliothecaresse geweest, dus het informeren van mensen heeft altijd mijn belangstelling gehad. Als vrijwilliger leg ik huisbezoeken af bij ouderen in Lochem. Zo raakte ik betrokken bij het opplusproject. Wat moeten de uitgangspunten zijn bij een huisbezoek? Ik heb geleerd uit te gaan van de mensen zelf. Wie bent u? Wat wilt u en wat zijn de mogelijkheden? Mensen blijken erg positief over hun opgepluste huis. Ze zeggen vaak tegen me: had ik het maar eerder gedaan. Mensen blijven toch graag in hun eigen buurt. Dus ik zeg: denk na of je in je huis wilt blijven wonen. Zo ja, denk dan na over mogelijke aanpassingen. Mevrouw Van Bruggen vertelt verder: Ik ben nauw betrokken geraakt bij de evaluatie van de eerste proef in Lochem en aansluitend bij de voorbereidingen van het bredere project in Eefde. Ik heb een praatje gehouden als ervaringsdeskundige bij de voorlichtingsbijeenkomsten. De aan pak in Eefde is wat minder zakelijk, er is veel meer ruchtbaarheid aan gegeven en heeft veel meer effect dan het voorlopende pilot-project in Lochem. Mensen zaten niet op de kosten te wachten, ze pikten er liever uit wat hen aanstond. In Eefde doe ik de huisbezoeken niet. Ik vond dat de huisbezoeken door vrijwilligers van de Stichting Ouderenwerk uit Eefde gedaan moesten worden. Dat zijn toch iets meer bekende gezichten. 7

10 Jan Drenthel 2 Bronckhorst In de gemeente Bronckhorst werken de woningcorporaties ProWonen en Sité Woondiensten samen met de gemeente. In dit voorbeeldproject is het de bedoeling meer inzicht te verkrijgen in de bestaande woningvoorraad en de mogelijkheden die er zijn woningen geschikter te maken voor ouderen. Om een afwegingskader te creëren, is een classificatiesysteem ontwikkeld. De woningen worden ingedeeld naar gradaties van geschiktheid aan de hand van een sterrenindeling. Eén ster is matig geschikt en vier sterren betekent potentieel volledig rolstoeltoegankelijk. Inzicht in de kosten biedt het systeem ook, alsmede de mate waarin maatregelen bijdragen aan het vergroten van de toegankelijkheid. Ook de woonomgeving komt in beeld. Zo kunnen gemeente en corporaties het optimale rendement bepalen van de aanpassingen van de woningen. De pilot in Bronckhorst is begeleid door Jaap Huibers van Companen. 8

11 Bij het begin goed de kaarten schudden De gemeente Bronckhorst werd geënthousiasmeerd door de communicatie van de provincie over opplussen. Voortvarend vroeg zij vervolgens de corporaties mee te denken over de uitdaging ouderen langer zelfstandig thuis te kunnen laten wonen. In het najaar van 2008 zijn de samenwerkende organisaties voor het eerst om tafel gegaan. We gaan ervan uit om dit jaar twintig woningen op rollatorniveau te brengen. Jan Drenthel, Sité woondiensten Jan Drenthel, projectmanager innovatie en strategie van Sité Woondiensten, vertelt: In eerste instantie werd uitgegaan van een projectmatige aanpak. Een bepaalde wijk of buurt kiezen en daar alle woningen opplussen. Zo n werkwijze past evenwel niet bij Sité. We willen onze diensten klantgestuurd aanbieden. Dat betekent dat we uitgaan van de wensen van onze klant en niet zomaar een hele wijk gaan opplussen. Je kunt wel zeggen dat je zoveel mogelijk huizen opgeplust wilt hebben, maar je kunt ook uitgaan van wat je nodig hebt. Meer kennis van eigen woningbezit Er was dus wat meer overleg nodig om een gedeelde visie te ontwikkelen. Sité woondiensten is onderwijl ook intern met het vraagstuk aan de slag gegaan. We vroegen ons af waar een woning aan moet voldoen om ouderen er langer te kunnen laten wonen. We hebben de doorzonscan gebruikt om ons totale woningbezit te scannen. In de voormalige gemeenten Hummelo & Keppel en Steenderen hebben wij ooit woningen van de gemeente overgenomen, waar we niet zoveel informatie over hadden. Die zijn meteen doorgelicht. De kennis van ons woningbezit is dus vergroot. Uit de doorzonscan blijkt dat ongeveer 50% van onze woningen in principe geschikt is. Een verdere verfijning moeten we nog aanbrengen, want de breedte van deuren en drempels bijvoorbeeld is nog niet meegenomen. We onderscheiden diverse niveaus waartoe een woning opgeplust kan worden. Het is de vraag welk niveau je nastreeft. Niet elke woning hoeft volledig rolstoeltoegankelijk te zijn. Financiële vertaling De corporatie heeft voor 2010 een eerste budget gereserveerd. We gaan ervan uit om dit jaar twintig woningen op rollatorniveau te brengen. Per woning hebben we gereserveerd, dus een totaal van Later dit jaar maken we afspraken voor Worden deze investeringen verdisconteerd in de huurprijs? Nee, zegt Jan Drenthel, waarschijnlijk zijn er geen of nauwelijks huureffecten. De woning wordt in het puntenstelsel niet opeens veel meer waard. Uitstraling naar bredere omgeving In het overleg met de gemeente Bronckhorst is aangegeven dat de openbare ruimte beoordeeld moet worden. We hebben gezegd dat je eigenlijk ook naar de woonomgeving moet kijken. Die moet eveneens rollatortoegankelijk zijn, want anders kunnen de mensen hun huis niet uit. De woningen liggen op loopafstand van voorzieningen als winkels en huisartsenpost. Dit zou de gemeente moeten oppakken, aldus Jan Drenthel. Van pilot naar strategie Gaat het aanpassen van bestaande woningen structureel deel uitmaken van het beleid 9

12 Mark van Overbeeke Tips voor samenwerkende partijen - Schud de kaarten goed: start met duidelijke uitgangspunten, waaraan partijen zich verplichten. - Streef een gezamenlijk doel na: probeer echt samen te werken. - Betrek ook de ouderenorganisaties en dorpsraden erbij. van de corporatie? Sité bezit namelijk 600 woningen in de gemeente Bronckhorst en het tienvoudige (6.600 woningen) in Doetinchem. Projectmanager Jan Drenthel vertelt: We zijn aan het einde van de voorbereidende fase en willen nu gaan uitvoeren. Sité probeert het plan door te trekken naar het woningbezit in de gemeente Doetinchem. We proberen alle partijen daarin mee te krijgen. Dat valt nog niet zo mee. Men heeft toch zo ieder zijn eigen belangen. Het mooie van het project in Bronckhorst is, dat het op zo n natuurlijke manier verloopt. Dankzij het initiatief van de provincie Gelderland zijn de uitgangspunten helder, zijn de kaarten bij het begin als het ware goed geschud, en conformeren alle partijen zich hieraan. Voorheen bouwden we woningen voor ouderen, nu kijken we hoe we bestaande woningen kunnen aanpassen Ik ga uit van behoeften. Sommige mensen kunnen het niet zelf, dan doen wij dat voor ze. Aan het woord is een volkshuisvester in hart en nieren: Mark van Overbeeke van ProWonen. Beheerder van ruim 8000 woningen in de gemeenten Berkelland, Bronckhorst en Oost Gelre. Ik heb de goede hoop dat wij tegemoet kunnen komen aan de wensen van onze klanten. Mark van Overbeeke, ProWonen Ik kwam in 2008 bij ProWonen in dienst en de opdracht was ook een doorzonscan te doen. In ons strategisch woningbeleid kijken we jaarlijks naar onze woningvoorraad. We kijken ook naar de geschiktheid voor ouderen. De gemeente Bronckhorst kwam met het voorstel van de doorzonscan en dat sloot aan bij onze behoefte om meer te weten. Welke criteria je hanteert om woningen geschikt(er) te maken, bijvoorbeeld. Resultaten van de doorzonscan Mark van Overbeeke vertelt over de uitkomsten van de doorzonscan: We hebben nu een beter beeld van de mate van geschiktheid voor ouderen en minder validen. En van hoe ze geschikt te maken zijn. De vraag is nog wel aan welke criteria de woningen moeten voldoen. Het varieert van enkele simpele aanpassingen tot compleet rolstoeltoegankelijk maken. We behoeven inzicht in de gradaties en de aantallen. Van onze 1600 woningen in Bronckhorst is 60% als geschikt uit de doorzonscan gerold. Dit geeft ons een handvat om verder mee te gaan. Ruim 900 woningen waar we iets mee kunnen. Verdere uitwerkingen Hoe gaat ProWonen dit aanpakken? De corporatie is er nog niet uit. De veranderingen in de financiële wereld zijn daar mede debet aan. Een jaar geleden werd er nog gekeken hoéveel gaan we investeren. Nu is het de vraag wélke woning willen we aanpassen, qua groot onderhoud, energiebesparing en/of ouderengeschiktheid. Daar moeten we duidelijke keuzes in 10

13 Tip voor corporaties - Ga niet in op de korte termijn. Zoek uit wat er op je afkomt over jaar qua demografische ontwikkelingen. Kijk wat er gebeurt in je markt en probeer daar met je bestaande voorraad op in te spelen. Specifiek voor de aanpak Bronckhorst 1. De gemeente werkt samen met twee corporaties: het gaat om huurwoningen. 2. Het project is inventariserend en onderzoekend. 3. Leidt tot classificatiesysteem van woningen. maken, samenhangend met de groot onderhoudcyclus. Het opplussen moet nu binnen de totaalvisie vallen, aldus de beleidsmedewerker van ProWonen. Daarnaast is het zo dat het strategisch woningvoorraadbeleid 2010 is vastgesteld toen de resultaten van de doorzonscan nog niet bekend waren. Het moet dus allemaal zijn beslag gaan krijgen in Wensen van klanten bepalend We sturen op vraag. ProWonen moet huurders iets kunnen bieden. We kijken, daar waar we toch groot onderhoud moeten plegen, of er wellicht een extra kamer beneden bijgebouwd kan worden en een tweede toilet boven. We weten gewoon dat de gemiddelde leeftijd van onze huurders zal stijgen. Het geschikt maken van woningen voor ouderen moet als serieus worden gezien. Het ligt voor ons meer voor de hand te kiezen voor opplussen in kernen waar voorzieningen zijn, anders kunnen ouderen alsnog niet in hun woning blijven. Daarnaast kijken we ook naar de gemeente, want we willen niet alles voor onze rekening nemen wat in de Wmo zit. Kortom, het is niet allemaal van vandaag op morgen geregeld. Het denken van corporaties De beleidsmedewerker van ProWonen ziet ook een interne opdracht bij de corporatie: De focus op nieuwbouw moet eruit. De transformatie van woningen kan juist heel mooi zijn om in de picture te plaatsen. We moeten het denken bij de corporatie op de goede manier inzetten, dan komen de oplossingen vanzelf. Als ik die beweging een zet kan geven, dan ben ik blij. Ik heb de goede hoop dat wij uiteindelijk tegemoet kunnen komen aan de wensen van onze klanten. 11

14 3 Elburg De gemeente Elburg is, samen met de woningcorporaties Uwoon en Omnia, thuiszorgorganisatie Icare, welzijnsinstelling Wiel en een afvaardiging van de wijkcomités, seniorenraad en WMO-raad, gestart met een verkenning van potentiële pilots. De bestaande woningvoorraad moet passend worden gemaakt voor de veranderende woningbehoefte en woonmogelijkheden van oudere bewoners. Met de resultaten van doorzonscan, kaartmateriaal, statistische gegevens en kennis van de mensen in de kernen zijn twee workshops georganiseerd. De samenwerkende partijen kwamen tot de conclusie dat de pilot moet leiden tot snel en zichtbaar resultaat voor de bewoners. Een wijk- of kerngerichte benadering en een gedifferentieerde communicatiestrategie voor drie sub-leeftijdsgroepen zijn de gekozen werkwijzen. De pilot in Elburg wordt begeleid door Sabine Verkroost van Verkroost-advies. 12

15 Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak Gewoon gemak in Elburg Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak en beleidsmedewerker volkshuisvesting Gerald Wagenaar bij de gemeente Elburg vertellen over hun project Gewoon Gemak. We hebben de doelgroep opgesplitst in drieën: 55-, 65- en 75-plussers. Bij elke groep spelen andere motieven. Hoe ouder mensen zijn, hoe meer ze openstaan voor het onderwerp. Daar zijn we echt tegenaan gelopen, het niet oud willen zijn. En ook het idee dat als er wat gebeurt, de overheid wel klaarstaat. Wethouder Lyda Sneevliet-Radstaak steekt gelijk van wal, als zij gevraagd wordt te vertellen over het opplussen in haar gemeente. Zeker is dat het opplussen een structurele plek krijgt in het woonen wmo-beleid. Lyda Sneevliet-Radstaak, wethouder Elburg Mensen weten niet wat er allemaal mogelijk is. Daar moeten we heel actief mee bezig blijven. Gerald Wagenaar, gemeente Elburg Ontkenning en verzet Wat mij erg treft, dat mensen er zoveel voor over hebben en voor lief nemen bij het ouder worden. Als ik op huisbezoek ga bij 50-jarig huwelijksjubilarissen, zijn sommigen heel gezond. Anderen zie ik kwakkelen. Als ik dan begin over verhuizen, mantelzorg en vraag of ze hulp kunnen gebruiken, wijzen ze alles af. Mensen verzetten zich daartegen. Vatten het op als bemoeizucht. Ze willen er niet aan en ontkennen het dus gewoon. Dat verzet herken ik heel goed. Ik heb zelf meegemaakt dat ik een aanpassing in mijn woning nodig had, maar daar niet aan wilde. Je gaat gewoon door. Als het je gebeurt, heb je er nog niet over nagedacht. Hoe moet dat? Gaan we verbouwen? Verhuizen? Er komen zóveel vragen op je af. Als je er van tevoren over nadenkt, heb je al een beetje een beeld van de mogelijkheden. Het is een hele strijd: aanvragen, aanpassing, bouwvergunning regelen, veel mensen denken laat maar. Opplussen krijgt structurele plek in het beleid Dus: ik was al gemotiveerd. Geweldig dat we mee konden doen met het proefproject van de provincie en met de doorzonscan. Ik ben heel benieuwd wat er bij andere gemeenten uit komt. Wij zijn nu onze pilot aan het evalueren. Op basis van de uitkomsten beslissen we hoe en wat we vervolgens gaan doen. Zeker is dat het opplussen een structurele plek krijgt in het woon- en wmo-beleid. Langetermijnbeleid Beleidsmedewerker Gerald Wagenaar vult aan: Sommige mensen willen wel graag naar een mooi nieuw appartement, maar die hebben we niet volop voorradig. Daarnaast vergeten we vaak dat het merendeel van de mensen helemaal niet wil verhuizen. De gemeente Elburg is van plan om concepten te bedenken voor de periode Doorzonwoningen splitsen in boven en benedenwoningen is een optie, allerlei creatieve ideeën passeren de revue voor een nieuwe woonvisie. De wethouder: Op nog langere termijn speelt de verwachte bevolkingskrimp. Tot 2030 groeien we wel door. We moeten er rekening mee houden dat we minder gaan groeien. We moeten gaan voorsorteren. Het type woningen dat we in de toekomst nodig hebben, kunnen we niet meer bouwen, dus zoeken we naar meer mogelijkheden binnen de bestaande woningvoorraad. We willen leegstand voorkomen. 13

16 Elly Koop en Jolanda Kolleman Tips voor wethouders - Zorg voor een goede woonvisie, die is vastgesteld door de raad en waarin het onderwerp bestaande woningvoorraad een belangrijke rol heeft. - Zorg voor de klik: enthousiasme bij de ambtelijke ondersteuning en externe adviseur. - Betrek de mensen die ermee te maken hebben. Wijkcomités, ouderenbonden etc. - Maak het leuk! - Wees voorzichtig en respectvol met de materie. Het is een gevoelig onderwerp. Traplopen is voor mij nog steeds heel moeilijk, dus dit is ideaal De heer Oosterwijk in Elburg bewoont een aangepaste jaren 20 woning in Elburg. Vanwege een motorongeluk was hij al op jonge leeftijd genoodzaakt zijn woning geschikt te maken. Hij heeft een uitbouw gekregen aan de achterzijde van zijn huis met een slaapkamer en een badkamer. Want kijk, traplopen is voor mij nog steeds heel moeilijk, dus dit is ideaal. Antislipmatjes uitdelen Bij de informatiebijeenkomst tijdens de Dag van de Ouderen in Elburg hadden we antislipmatjes meegenomen, die je onder een vloerkleed kunt leggen. Ze vlogen de doos uit. We hebben alles uit kunnen delen. Mensen weten vaak helemaal niet wat er allemaal mogelijk is. Daar moeten we heel actief mee bezig blijven. Gerald Wagenaar geeft een voorbeeld: Wasmachines staan bijna altijd op de grond, waarom niet wat hoger? Dat werkt toch veel gemakkelijker? Voor de kleinkinderen passen mensen hun huis vaak aan, maar voor zichzelf niet. Gewoon Gemak Gewoon Gemak is een proefproject in de kernen Hoge Enk en Doornspijk en de wijk`t Harde Zuidoost. De kernen kennen veel sociale samenhang. Er zijn relatief veel mantelzorgers, kinderen zorgen er voor hun ouders. We wilden klein beginnen om te zien hoe de bevolking reageert op zo n project. Kort en hevig. Heel intensief die wijken in gaan en dan zo snel mogelijk de resultaten verwerken in het beleid. Met een drietrapsbenadering Gewoon Gemak, Meer Gemak en Grootste Gemak en drie leeftijdscategorieën is een gedifferentieerde communicatiestrategie gekozen. De bewoners van de genoemde wijken zijn actief benaderd. De 75-plussers hebben drie keer post gekregen met informatie, de 65-plussers twee keer en de 55-plussers eenmaal. Na het invullen van de Gemakstest op ontvangt men per post gratis een persoonlijk woningadvies. Daarnaast is het mogelijk om via het informatiepunt een huisbezoek aan te vragen om samen met een medewerker van Gewoon Gemak de eigen woning te doorlopen op mogelijke gemaksaanpassingen. De pilot is geheel gericht op bewustwording. Er zijn geen financiële prikkels. Er wordt over nagedacht om dat in het vervolgtraject wèl te doen. Pilot-resultaten Hoe pakt de gemeente de evaluatie aan? Gerald Wagenaar vertelt: We gaan 100 mensen uit de pilotgebieden telefonisch benaderen, verspreid over de verschillende leeftijdscategorieën. De kwalitatieve resultaten zijn voor ons belangrijker dan de objectieve, cijfermatige. Zo hebben we op onze website een link geplaatst naar een klusfolder van Praxis. Deze is 300 keer gedownload, veel vaker dan onze Gewoon Gemak folders. Mogelijk betekent dit dat mensen het zelf gaan opknappen en niet de woonadviseurs inschakelen. Dat willen we dus weten. Wat speelt zich achter de schermen af, daar zijn we heel benieuwd naar en daarom een kwalitatieve meting. 14

17 We richten ons op comfortverbetering, niet op aanpassingen. Jolanda Kolleman en Elly Koop, respectievelijk manager en wijkverpleegkundige van Icare Thuiszorg, hebben een grote rol gespeeld bij de uitvoering van het pilot-project. Opplussen kun je centraal brengen, maar moet je lokaal bekijken. Elly Koop, Icare Op lange termijn is het voor de maatschappij kostenbesparend als mensen langer veilig thuis kunnen wonen. Jolanda Kolleman, Icare We zijn allemaal actief bezig met de vraag hoe mensen zolang mogelijk thuis kunnen blijven wonen op een zo comfortabel mogelijke manier. Ouderen die uit huis moeten omdat er iets aan de hand is, worden uit hun vertrouwde omgeving gehaald op een moment dat ze kwetsbaar zijn. Het is vaak een afscheid van wat geweest is. Een aanleunwoning voelt vaak toch een beetje als het huis van een ander. Als je ziet wat er thuis mogelijk is, is dat ongelofelijk. Zorg dus dat je hulp krijgt, als je thuis wilt wonen. Alles kan. Jolanda Kolleman is een gedreven pleitbezorgster van het langer in eigen huis wonen van ouderen, ook al krijgen ze behoefte aan hulp. Op het moment dat je nog vrij vitaal bent, sta je daar helemaal niet voor open. Hoe kun je mensen motiveren hiernaar te kijken? Elly Koop: We richten ons op comfortverbetering, niet op aanpassingen. Het is heel bepalend voor je aanpak wat voor soort mensen je in de gemeente hebt. Hier in Doornspijk zijn bijvoorbeeld heel veel mantelzorgers. Families wonen bij elkaar in de buurt en zorgen voor elkaar. Daar hebben we vooral gecommuniceerd met en via de vrouwenvereniging, de kerk etc. Wij komen vaak in situaties waar al wat aan de hand is. Een wijk verpleegkundige kijkt bij een zorgaanvraag of de woning voldoet aan de veiligheidseisen. Als je meedoet aan een project als dit krijg je toch een uitwaaierend effect naar al onze medewerkers, die ook alle nieuwste middelen weer eens even zien en als ambassadeur op kunnen treden, zegt Jolanda Kolleman. Begin met de leuke dingen Dit project richt zich ook op de vitale 55-plussers. Ja, zegt Elly Koop je moet wel weten tegen wie je het hebt. Het maakt groot verschil. Mensen moeten soms op een idee gebracht worden. Het kunnen hele kleine dingen zijn. Iets als verlichting aanbrengen boven het aanrecht als je niet prettig meer werkt in de keuken. Elly Koop vervolgt: hier in t Harde bijvoorbeeld komt alleen de visite door de voordeur. Zelf nemen de mensen de achterdeur. Een buitenlamp hebben ze vaak wel bij de voordeur hangen, maar achter niet. Ze kunnen dan het sleutelgat niet zien en staan te prutsen bij de deur. Een lamp erbij en het probleem is opgelost. Badkamervloeren kunnen een laagje krijgen, is binnen een dag gebeurd. De vloer is stroef en je hebt geen hak- en breekwerk nodig. Zo zijn er ook mooie grijze aanlegdrempels van rubber. Een obstakel is heel eenvoudig op te lossen. Kijk, dit zijn de leuke dingen om mee te beginnen. Je moet niet gelijk aankomen met toiletverhogers in alle maten. 15

18 Jolanda Kolleman en Elly Koop Tips voor thuiszorgorganisaties - Maak je medewerkers heel bewust in t oppikken en doorgeven van signalen. - Bied een volledig pakket aan de klanten. Stel de klant centraal. Opplussen heeft meerwaarde. - Durf je nek uit te steken. Specifiek voor de aanpak Elburg 1. Brede samenwerking. 2. Kort en intensief: gericht op bewustwording. 3. Communicatiestrategie opgesplitst naar doelgroepen 55-, 65- en 75-plus. Klusservice voor leden Omdat de zorgpartij Icare een verenigingsstructuur kent met leden, kunnen aanvullende diensten aangeboden worden. Zo kunnen de leden gebruik maken van de klussenbusservice. Mensen betalen een klein bedrag aan voorrijkosten en een zeer bescheiden uurtarief voor alle kleine klussen in huis. Beugels ophangen, kranen vervangen, dat soort zaken. Ook snoeiwerk in de tuin kan gedaan worden. Deze service is natuurlijk ideaal bij een opplusproject. Aandacht voor opplussen in de thuiszorg Icare, een hele grote thuiszorgorganisatie, heeft het wijkgericht werken teruggebracht in de aanpak. Jolanda Kolleman: Wij wil len centraler in de wijk staan, net als vroeger. Per wijkvestiging hebben wij vaste medewerkers. Zij kunnen het in de gaten houden en hebben een belangrijke signaalfunctie. Wij vragen ons telkens af wat zijn voor ons de middelen om een actieve bijdrage te leveren aan de leefbaarheid in wijk en huis? Je ziet natuurlijk dat de thuiszorg erg op kosten gestuurd wordt. Wij worden alleen betaald voor directe zorg. Het werk zonder indicatie wordt niet vergoed. Maar wij vinden dat de klant centraal moet staan. Dus in zo n opplusproject moet je zelf uren steken. Door creatief te zijn en te bezuinigen op andere posten kan dat. Op lange termijn is het voor de maatschappij kostenbesparend als mensen langer veilig thuis kunnen wonen. Mijn collega-leidinggevenden brengen het opplussen ondertussen ook in bij al die kernen, zij fungeren als ambassadeurs in onze organisatie. Icare heeft ook een eigen magazine en daarvoor kunnen we dergelijke onderwerpen aandragen. In Elburg is veel publiciteit voor het project geweest. Voorlichting is onze core business zegt de wijkverpleegkundige, wij hebben kennis van wat wel en wat niet kan. Opplussen kun je centraal brengen, maar moet je lokaal bekijken. Haar collega besluit: Zoek uit hoe je het t beste kunt doen. De wijkgerichte werkwijze van Icare laat dat ook zien. Laagdrempelig zijn door aan te sluiten bij de mensen in de buurt. Ik voelde me steeds onzekerder worden De 83-jarige mevrouw de Vries uit Elburg is blij dat ze nog altijd in haar eigen huis woont. Dat wil ze graag, want ze heeft fijne herinneringen aan deze plek. Om er te kunnen blijven wonen, heeft ze wel ingrijpende aanpassingen laten doen. Ik zag er best tegenop. Ondanks dat ik de 80 gepasseerd ben, vond ik het toch confronterend om mijn huis anders in te moeten delen. Maar het was nodig hoor! Ik voelde me steeds onzekerder worden. Ik verlies geregeld even mijn evenwicht. Omdat ik dus slechter ter been ben, heb ik een traplift laten monteren. Zo kan ik toch mijn slaapkamer gebruiken. Verder is de badkamer aangepast. Het bad is eruit. Ik zat er toch nooit in. Nu is er een ruime douche met een zitje aan de muur. Ik kan me zittend wassen. Dat is heerlijk en ontspannend. Als ik terugkijk, dan denk ik waarom heb ik dit niet eerder gedaan? 16

19 17

20 4 Heumen In de woonvisie 2006 heeft de gemeente Heumen aangegeven dat aanpassing van de woningvoorraad noodzakelijk is, om te voldoen aan de groeiende vraag naar woningen voor ouderen en mensen met een beperking. Een jaar later is de werkgroep Opplussen ingesteld. Vertegenwoordigers van ouderenbond KBO, corporatie Oosterpoort wooncombinatie, de burgeradviesraad, zorginstelling de Malderburch, welzijnsinstelling de Vraagwijzer en de gemeente Heumen maken hiervan deel uit. De werkgroep wil Heumenaren bewust maken van de mogelijkheid hun woningen met aanpassingen te verbeteren. De keuze is gemaakt voor de pilotwijk Jachthuis, omdat daar de doelgroep goed vertegenwoordigd is en er mogelijkheden zijn aan te haken bij zorgvoorzieningen in de wijk. Op basis van de leerervaringen moet een voorstel komen om het opplussen van woningen in de gehele gemeente toe te passen. De pilot in Heumen wordt begeleid door Andrea Kuijpers van Spectrum. 18

21 Wethouder Henk van den Berg Andrea Kuijpers Wij blijven hier wonen Heumen heeft de doelstelling van het opplusproject geformuleerd als: het stimuleren van eigenaar- bewoners en huurders van 55 jaar en ouder om tijdig na te denken over de toekomst en hen te verleiden tot het aanpassen en verbeteren van hun woning. Inzet is zowel het teweegbrengen van een mentale verandering, het bewustwordingsproces, als het daadwerkelijk aanzetten tot actie. Projectleider Andrea Kuijpers: Het uitgangspunt is de eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van bewoners voor het nemen van preventieve maatregelen. Met relatief kleine aanpassingen kun je de woning aanzienlijk comfortabeler en veiliger maken, zodat je er langer zelfstandig kunt blijven wonen. Juist met zoiets als opplussen is te illustreren dat je er óók wilt zijn voor mensen die nog gewoon in de wijken wonen. Henk van den Berg, wethouder Heumen Wethouder Henk van den Berg, met welzijn en volkshuisvesting in portefeuille, stelt over het samenwerken in een werkgroep: Je hebt bij alle partijen mensen nodig die begrijpen dat samenwerken noodzaak is om resultaat te boeken. Alleen doe je namelijk niets, ook als gemeente niet. Je moet het smart doen: kleine stapjes zetten, specifiek geformuleerd, met draagvlak. Dit vraagt om continue aandacht, want steeds bestaat het risico dat de coöperatieve houding wordt losgelaten, voor eigen belang. Hij ziet het opplussen als belangrijk: Je laat als gemeente zien dat je er óók wilt zijn voor de bewoners die nog gewoon in de wijken wonen. Mensen in staat stellen langer te blijven wonen waar ze al wonen, is natuurlijk de basisgedachte achter een woonzorgzone. Heumense aanpak Van den Berg doet het Heumense format uit de doeken. Een 20-tal organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg werkt sinds 2003 samen. Ze beleggen elk jaar twee werkconferenties: om een top drie aan plannen vast te stellen, de stand van zaken te bespreken en om de successen te vieren. Voor elk gehonoreerd plan wordt een werkgroep geformeerd, met daarin partijen die iets met het thema te maken hebben. In de werkgroep opplussen van woningen huiseigenaren participeren de gemeente, de corporatie, het dienstencentrum en een ouderenbond. Opplussen in fasen: 1 Verleiden en 2 Advies op maat Om het bewustwordingsproces in gang te zetten, zijn er vier stappen geformuleerd: Verleiden, Advies op maat, Ondersteuning en Over de streep helpen. Het prikkelen van de zintuigen loopt als een rode draad door deze fasen heen: kijken, horen, voelen en beleven. Alle sensoren zijn ingezet om ouderen te prikkelen om na te denken over veilig, gemakkelijk en comfortabel wonen. In de eerste fase van het project worden bewoners verleid om na te gaan denken over preventieve woningaanpassingen. Instrumenten hiervoor zijn: een folder, een nieuwsbrief, persberichten, buurtbijeenkomst en het aanhoren van ervaringen van enthousiaste wijkambassadeurs. In de tweede fase krijgen bewoners advies op maat via de huistest op Daarnaast kan men een beroep doen op de zes 19

22 Wethouder Henk van den Berg Tips voor projectleiders - Zorg voor enthousiasme en betrokkenheid in de werkgroep. - Zorg voor een gedeelde visie en verantwoordelijkheidstoewijzing. - Benader het onderwerp integraal, betrek woonomgeving en zorg. - Blijf communiceren. getrainde vrijwillige woonadviseurs die met hun enthousiasme, kennis en ervaring bewoners persoonlijk adviseren. Na afloop ontvangen de bewoners een boekje met verbeterpunten in de woning, oplossingen en inzage in de kosten. Het woonadvies brengt de knelpunten van de woning in combinatie met huidige en eventuele toekomstige gewenste voorzieningen in zicht waardoor gebruiksgemak, comfort, valpreventie, veiligheid (w.o. brandveiligheid en inbraakveiligheid), domotica en toegankelijkheid van de woning in beeld komen. Heumenaren reageren op de informatiebeurs We zijn al een tijdje bezig met het verbeteren van het comfort in ons huis. Het is prettig om allerlei bedrijven bij elkaar te zien en wat er allemaal mogelijk is. Een tweede trapleuning had ik nog niet gezien en is wel erg handig. Wij hebben een betrouwbaar klusbedrijf gevonden dat we het schilderwerk van onze woning willen laten doen. We hebben vandaag contact gelegd met een bedrijf dat de badkamer kan aanpassen. We willen dat binnenkort al laten doen. Specifiek voor de aanpak Heumen 1. gericht op bewustwording in vier communicatiefasen 2. actieve rol van ouderenbonden: huisbezoeken door leeftijdgenoten 3. geen stimuleringssubsidie 4. brede samenwerking Fase 3 en 4: Ondersteuning en Over de streep helpen De derde fase bestaat uit het bieden van ondersteuning bij allerlei vragen over het doen van een aanpassing. Deze ondersteuning wordt in Heumen geboden via Vraagwijzer, het Wmo-loket van de gemeente. Hier kunnen mensen terecht voor informatie en hulp bij het realiseren van een woningaanpassing. In de laatste fase bezoeken bewoners een modelwoning en de informatiebeurs. Het is het laatste zetje in de rug. In de modelwoning zijn oplossingen als een tweede trapleuning, lagere drempels, thermostatische- en hendelmengkranen, rookmelders, handige handgrepen, buitenverlichting en extra verlichting in de keuken te bekijken. Daarnaast zijn voorbeelden te zien van woningautomatisering zoals beveiligde deursloten, personenalarmering en vernuftige deurbellen. Omdat steeds meer apparaten draadloos zijn, is haken breekwerk niet noodzakelijk om woningtechnologie toe te passen. De eerste successen Vier maanden na de startbijeenkomst is nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken, maar het projectteam is enthousiast. Duidelijk is dat het thema aanpassen van de eigen woning leeft. Van de 450 aangeschreven senioren zijn er 120 op de informatiebeurs geweest en hebben er 20 een persoonlijk woonadvies gekregen. 50 mensen bezochten de modelwoning. De Wij blijven hier wonen test haalde 331 unieke bezoekers met 90 ingevulde testen als gevolg. Het project heeft niet alleen een start gemaakt met het bewustwordingsproces in de pilotwijk Jachthuis, maar ook in de rest van de gemeente. Al zouden drie van de twintig mensen die een woonadvies hebben gekregen, hun woning aanpassen, dan zou dat al prachtig zijn, zegt projectmanager en coördinator wijkgericht werken Annoesjka Wintjes. Bovendien zijn de reacties van bewoners op bijvoorbeeld de informatie-beurs en de modelwoning erg positief: het is levendig, inspirerend en praktisch. 20

23 Mevrouw Bolten (links) en mevrouw Alwicher Sommige dingen konden veel handiger en veiliger Heleen van Hal uit Malden: Door het project ben ik meer gaan nadenken over mijn eigen huis. Ik kijk nu op een hele andere manier tegen mijn woning aan. Ik realiseerde me dat sommige dingen thuis toch veel handiger en veiliger konden. Laatst kreeg ik een kop hete thee over me heen, omdat mijn mouw bleef haken achter de deurklink. Ik heb deze gelijk vervangen door kromme deurklinken. Bij mijn trappen heb ik ondertussen twee trapleuningen aangebracht met een eind - bochtje aan de muur. Want ook daar bleef ik wel eens met mijn mouw achter hangen. Met twee leuningen loopt het best lekker op de trap. Dat had ik eigenlijk veel eerder moeten doen. Wij dragen oplossingen aan voor onveilige situaties. Want met vreemde ogen zie je meer. woonadviseurs in Heumen De huistest Het project heeft een aantal bruikbare blijvende instrumenten opgeleverd: de website folders, tips voor uitvoering, een draaiboek voor bijeenkomsten, een trainingsprogramma voor vrijwillige woonadviseurs en een netwerk van bedrijven. De huistest is meer dan een vragenlijst. Het resultaat van het doorlopen van de vragenlijst is een persoonlijk woningadvies met kostenindicatie die gebruikers kunnen printen. Als je contactgegevens achterlaat, wordt een uitgebreid woningadvies op papier toegezonden. De bedoeling van de test is dat bewoners gaan nadenken over hun eigen woning en de mogelijkheden om zo lang mogelijk zelfstandig te kunnen blijven wonen in de woning. Bewustwording dus. De woonadviseurs: We helpen mensen op weg Bewoners kijken uit naar een bezoek van de woonadviseur. Deze oudere vrijwilligers lopen samen met de bewoner door de woning. Kritisch bekijken ze de mogelijkheden, zowel binnen als buiten de woning. Dat is ook de drijfveer mevrouw Bolten, een van de woonadviseurs: Ik wil graag een bijdrage leveren aan het langer thuis blijven wonen van mensen. Er zijn veel mogelijkheden. Ze weten dat wel, maar willen toch graag concrete oplossingen horen. De heer Ten Brok en mevrouw Alwicher vullen aan: We worden hartelijk ontvangen. Het is vertrouwd, en mensen waarderen het dat wij komen. Ze hebben hun eigen ideeën en zien die graag bevestigd. Wij dragen oplossingen aan voor onveilige situaties. Want met vreemde ogen zie je meer. Kleedjes die over elkaar heen op de vloer liggen bijvoorbeeld: niet echt veilig. Of een keukenkastje onder het aanrecht waar de man des huizes nauwelijks nog pannen uit kan pakken, omdat hij het aan zijn rug heeft. Maak er een ladekast van, dan komt hij er weer wél bij. De woonadviseurs hebben er plezier in. Inclusief rapporteren zijn ze per woning een half dagdeel kwijt. Ze doen het werk als vrijwilliger. Mevrouw Bolten: Ik zag een oproep hangen bij de huisarts. Het leek me wel wat. Ik ben wijkverpleegkundige geweest, een tijd waarin ik veel heb gezien bij mensen thuis. Mevrouw Alwicher vult lachend aan: En ik ben ervaringsdeskundige. Na een operatie heb ik een jaar lang in een rolstoel gezeten, daarna met krukken gelopen. Dan leer je anders kijken. De woon advi seurs adviseren vaak over een gewenste tweede trapleuning, extra handgrepen, drempels, rookmelders en thermostaatkranen. We helpen mensen op weg en geven aan wat er mogelijk is. 21