Vorming wereldmarkt Wereld als global village Vorming wereldstaat Amerikanisering

Transcriptie

1 Boekverslag door A woorden 18 maart keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Paragraaf 2 Globalisering: economisch bekeken Globalisering/mondialisering: het proces waarbij de verwevenheid tussen gebieden en samenlevingen op aarde toeneemt. à heeft invloed op inrichting/functie van gebieden & het ruimtelijk gedrag van mensen. Economisch Sociaal Politiek Cultureel Vorming wereldmarkt Wereld als global village Vorming wereldstaat Amerikanisering 1990: val communisme / toetreding China tot WTO (Wereldhandelsorganisatie) à markteconomie leidend systeem. (liberalisering, heffing/importbeperkingen weg). à MNO s (Multinationale ondernemingen) = onderneming met vestigingen in meerdere landen. Zij worden gesteund door: Verbetering transport/communicatieà vervoer snel /goedkoop Wegvallen handelsbelemmeringen Gevolgen globalisering: Snelle toename export Sterke stijging buitenlandse investeringen Groei internationale transport/communicatie verkeer Productieketen= route die een product aflegt van grondstof tot bij de consument. à wordt opgedeeld en verspreid over veel gebieden. à hierdoor handel/vervoer sneller gegroeid dan de productie! Verbrokkeling: proces waarbij er als gevolg van de globalisering grote verschillen in welvaart en toegang tot moderne hulpmiddelen (transport/internet) ontstaan tussen gebieden en groepen mensen. Dit zie je al bij de opdeling van het productieproces. Alleen gebieden die voor internationale bedrijven interessant zijn doen mee. Hierdoor is er niet overal globalisering à verbrokkeling. Internationale arbeidsverdeling: globale indeling van welke taken elk deel vd wereld voor zijn rekening neemt in het economische verkeer. Door globalisering verschuift de rolverdeling. Nu ook arbeidsintensieve onderdelen naar lagelonenlanden. China wordt de werkplaats van de wereld genoemd. à wordt het een decision making centre? Paragraaf 3 Globalisering: politiek bekeken Door globalisering is de macht van de soevereine staat gedaald. Macht verschoven naar: Pagina 1 van 6

2 Supranationale organisatiesà VN, Wereldbank, EU. (voor veiligheid, hulpverlening,mensenrechten). à rol van een wereldregering. Ngo s (niet-gouvernementele organisaties)à Rode Kruis, Oxfam. Deze zijn in arme landen van groot belang door de falende nationale overheid. Organisaties treden op een lager bestuursniveau zelfstandiger op. Lokalisering: de manier waarop op lokaal niveau wordt gereageerd op mondiale ontwikkelingen. (als ideaal vestigingsgebied presenteren). Wereldorde: manier waarop de wereld economisch, politiek, en sociaal-cultureel terrein is georganiseerd, De wereldorde maakt ook zichtbaar wie in een bepaalde periode de grootste invloed heeft. Na val muur 1989à barrieres worden opgeruimd, grenzen vervagen. Blokvorming: landen zoeken aansluiting /steun om hun positie economisch te versterken. (Bijv. de EU). Global village=de wereld door de tijd-ruimtecompressie een dorp wordt. Tegenbeweging global villageà regionalisme(= groepen mensen/gebieden koesteren hun identiteit en cultuur.). Andersglobalisten=groep internationale actievoerders die zich verzetten tegen de huidige, sterk door de MNO s vormgegeven globalisering. Paragraaf 4 Globalisering: cultureel bekeken Globalisering verandert de cultuurkaart. Versnelde verspreiding door: Toerisme, moderne communicatiemiddelen, internationale migratie. Twee effecten: Homogenisering: door verwesteringà vervaging grenzen cultuurgebieden. Kleine talen verdwijnen, centrale waarden/normenà begin mondiale cultuur? Heterogenisering: mix van westerse en niet-westerse cultuurelementen. Gemeenschappen ontwikkelen een heel nieuwe cultuur deze noem je transnationaal. Er is amerikanisering(= verspreiding Amerikaanse cultuur over niet-westerse gebieden) maar dit wilt niet zeggen dat we een wereldcultuur krijgen door: 4. Overname westerse cultuur beperkt zich tot materiële zaken! (kleding, eten, drinken, muziek). Normen en waarden worden niet zo snel overgenomen, behoud culturele identiteit. Westerse cultuur alleen in een niet-westerse cultuur door de bovenlaag vd bevolking overgenomen. à geeft status. Westerse wereld is ook onder invloed van globalisering (Chinees eten) Lokale en regionale culturen vangen de invloeden van buitenaf anders op. Paragraaf 6 Globalisering: as the world turns (globalisering al eeuwenoud) Hegemoniale staat: land dat gedurende een periode grote delen van de wereld domineert op economisch, militair, financieel en cultureel gebied. Portugal en Spanje waren de eerste wereldleiders. Na 1588 nam NL dit overà gouden eeuw. (handelsdriehoek= Textiel/wapensàAfrikaà slaven naar VS. Katoen/suiker/tabakà Europa). Pagina 2 van 6

3 1602 à VOC opgericht à GB is de hegemoniale staat. Banden tussen gebieden verstevigd door: Industriële revolutie (>1750). Vraag grondstof/afzetmarktà internationale arbeidsverdeling ontwikkeld zich Sterke verbetering transport (trein/stoomschip). Imperialisme= proces waarbij landen hun macht in andere delen van de wereld willen uitbreiden door gebieden te veroveren en te controleren. Na 1945à dekolonisatie. (= kolonies worden zelfstandig in Azië en Afrika). Een verschil tussen de VS en EUà VS probeert controle te houden op cruciale gebieden (olielanden) dan macht uitoefenen op veroverde landen. Paragraaf 7 Globalisering: ontwikkelingen na 1980 Nog nooit verliep globalisering zo snel/op zo n grote schaal. Dit komt door: MNO s zijn gaan fuseren à grote overnamesà wereldwijd netwerk. Grenzen open voor internationale handel(china/andere landen). Uitwisseling goederen belangrijker tussen MNO s dan in/export tussen landen Snelle ontwikkeling transport/communicatietechnologie(stimuleren het proces sterk) Geografische(ruimtelijke) gevolgen globalisering: Wat? Nieuwe internationale arbeidsdeling Nieuwe markten Van uitschuiven naar doorschuiven Globalisering OVERAL merkbaar Verbrokkeling Uitleg: Verplaatsing maakindustrie naar (semi)periferie. Arbeidsmarkten zijn wereldwijd verbonden en beconcurreren elkaar. Oorzaak: Verschil in LOONà uitschuiving(=*) MNO s proberen ook regionale/nationale markten in deze maakindustrielanden te veroveren. Dus tegelijkertijd productieafdelingen en nieuwe winkelketens De locatie van bedrijven wordt steeds sneller aangepast aan de gewijzigde regionale of lokale situatie (kijk naar loon/belastingen). Als er spanningen zijn in olielanden en de prijzen stijgen gebeurt dit in Amsterdam, Chicago en Lima. Tweedeling. Fastworld(=deel van de wereld dat sterk betrokken is bij mondiale processen die samenhangen met globalisering) & Slowworld(= deel van de wereld dat niet of zeer beperkt deelneemt aan mondiale processen die samenhangen met globalisering) *= proces van verplaatsing van bedrijven en functies vanuit een centrum naar buiten. Dit proces kan zich op meerdere schaalniveaus voordoen. BOX 2: Landen met centrum-periferierelatie. Backwash-effecten(=negatieve invloed van een centrumgebied op de economische ontwikkeling van een periferiegebied. Door afroming hulpbronnen, braindrain en kapitaal stagneert de economische groei in de regio). Soms ook spread-effecten(=positieve economische invloed van een gebied op een ander gebied, zoals externe investeringen en overdracht kennis, waardoor de welvaart in het gebied toeneemt). Als je kijkt naar de internationale goederen/kapitaal/informatiestromen kijkt zie je 3 economische kerngebieden: N- Amerika, EU en Oost-Azië(Japan). à triade. (hart van de fast world). In de slowworld leeft 80% van de Pagina 3 van 6

4 wereldbevolking. Ook binnen één land kan er een fast en een slow world ontstaan. à fragmentarische modernisering. (=gedeeltelijke modernisering waardoor er in een land,moderne en traditionele naast elkaar blijven bestaan). Doordat centrumgebieden van de periferiegebieden afromen neemt de regionale ongelijkheid(=verschil in welvaart/ontwikkeling tussen gebieden) toe. Paragraaf 8 Globalisering: een blik in de toekomst Global shift= een mogelijke verschuiving van het economische en politieke zwaartepunt van de landen rond de Atlantische Oceaan naar gebieden rond de Stille Oceaan( Pacific Rim) Aziatische tijgers( Z-Korea, Maleisië, Singapore) China, Japan, India. Kenmerken: Groeicijfers BNP Snelle toename van de Chinese investeringen in het buitenland Hightechindustrieën in India Gevolgen global shift? Politiek: machtscentrum van Europa en de VS naar Zuid/Oost-Azië. Economisch: steeds meer bedrijvigheid zal uitschuiven naar landen rond de Pacific. Geografisch: de Stille Oceaan en de aangrenzende Indische Oceaan liggen centraal. En de EU dan? Wanneer de afzonderlijke landen de nationale belangen voorop blijven stellen, zijn zij geen partij voor de echte grootmachten in de wereld. Volgens de WTO/ Wereldbank zullen door liberalisering van handel alle burgers een hogere welvaart bereiken. Sommige groeperingen zijn het hier niet mee eens, anders-globalisten: - Tegen de grote macht MNO s - Bang voor milieuverontreiniging/milieu-uitputting Niet eens beleid WTO zij geven schuldenlanden namelijk bezuinigingsprogramma s waar de arme de dupe van worden. Paragraaf 10 Krimpende wereld: wordt de wereld een dorp? Vervlechting: proces waarbij de contacten tussen gebieden en samenlevingen toenemen zodat er een netwerksamenleving kan ontstaan. à global village(mondiaal dorp) ontstaat. De relatieve afstanden nemen af door de DALING van de reis/vervoer- tijden en kosten. Tijd-ruimtecompressie: proces waarbij de relatieve afstand tussen plaatsten door de moderne transport en informatietechnologie daalt. à tijd en ruimte worden in elkaar gedrukt. 3 processen zijn hierbij belangrijk: Ligging verandert Afstand krimpt Grenzen verdwijnen Positie van een gebied t.o.v. belangrijke economische centra Ligging t.o.v. een belangrijke vervoersas (=corridor). Relatieve afstand daalt Afstandsverval(= het verschijnsel dat de interactie tussen gebieden afneemt naarmate de afstand toeneemt) speelt nog steeds. à meer handel met buurlanden, door vervoerskosten en dus toch de absolute afstand! MNO s trekken zich steeds minder van grenzen aan. Uitwisseling info, ideeën, cultuur, normen en waarden. Pagina 4 van 6

5 Absolute afstand verandert niet. Wat wel kan veranderen is de relatieve ligging(=de ligging van een plaats of gebied t.o.v. andere gebieden).door globalisering veranderd de relatieve ligging steeds sneller. à gebied kan in korte tijd in verval raken of juist opbloeien. Mainport: Een transportknooppunt. Geografische mobiliteit: stroming van mensen, goederen, informatie en ideeën tussen gebieden. Door tijd-ruimtecompressie is de wereld een dorp geworden, maar niet iedereen kan zomaar inwoner worden. Paragraaf 11 Transporttechnologie: veraf komt dichterbij Een van de belangrijkste motor voor globalisering is de ontwikkeling transporttechnologie(=technische voorzieningen die samenhangen met het vervoer van goederen en mensen)à afgelopen 25 jaar in stroomversnelling. Reis-vervoerstijden sterk gedaald Transport is goedkoper door de toename van de capaciteit Infrastructuur(= het geheel aan verbindingen in een bepaald gebied: wegen, waterwegen, spoorwegen, vliegvelden, telefoon, telex, internet, ) verbeterd. Door deze 3 ontwikkelingenà snelle uitwisseling goederenà stimuleren wereldhandel. Door de verbeteringen neemt de tijd-ruimtecompressie toe! 3 basisvoorwaarden op een goederenstroom te laten ontstaan: Complementariteità het ene gebied levert iets waar in een ander gebied vraag naar is. à vloeit voort uit verschil in natuurlijke/sociaaleconomische omstandigheden tussen gebieden. Transporteerbaarheidà de goederen moeten tegen een redelijke prijs en binnen redelijke tijd van het ene gebied naar het andere gebied vervoerd kunnen worden.dit hangt af van de waarde van het goed. (steenkool of dure computerchips). Geen tussenliggende mogelijkhedenà zodra er tussen 2 gebieden een nieuwe mogelijkheid ontstaatà verlegging van de goederenstroom. Vervoerstromen van een gebied hangen af van de infrastructuur, mogelijke politieke barrières, innovaties op transportgebied (bijv. de container). Transportnetwerk: het geheel van transportlijnen met elkaar verbonden door knooppunten(mainpoints). Paragraaf 12 De eeuw van de informatie Zowel de transporttechnologie en de moderne informatietechnologie(=alle technieken die het mogelijk maken informatie van het ene punt naar het andere punt te verspreiden) stimuleren de globalisering. à satellietverbindingen, glasvezel als datatransport. 3 factoren hebben effect op de richting/intensiteit van de internationale communicatie? Factor: Economisch Sociaalgeografisch Cultureel Uitleg: Tussen de rijkste landen(triade) ook meeste info-uitwisseling. Net als bij goederenstromen, wel minder, geld de regel afstandsverval. à hoe groter de afstand hoe minder contact tussen die gebieden. TENZIJ er een grote groep migranten woont(koloniaal verleden). Hoe meer verschil tussen landen op basis van taal/cultuur hoe minder de informatiewisseling. Pagina 5 van 6

6 Door het internet(elektronische snelweg)à altijd en overal op de hoogte van de financiële situatie. Je kan ook snel reageren. Belangrijkste financiële markten: Tokyo, Frankfurt, Londen, NY. à door tijdzonesà zakendoen 24/7. Netwerksamenleving= een samenleving die op tal van manieren verbonden is met andere samenlevingen en hiermee een wereldomspannend netwerk vormt. Dit is een kenmerk van de fast world. De klassieke belemmeringen grens, afstand en tijd zijn opgeheven. Er is een digitale 2deling in de wereld. De grens van oneliners en nonliners komt vrijwel overheen met de grens tussen arm en rijk en dan dus ook de grens tussen de fast en de slowworld. Globalisering komt misschien niet iedereen ten goede maar dringt wel door tot de uithoeken van de wereld. De elektrische snelweg speelt in deze eeuw van de informatie een even belangrijke rol als de spoorwegen in de eeuw van de industrialisatie. Pagina 6 van 6