Beleidsplan

Transcriptie

1 Beleidsplan Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen I

2 III

3 Inhoudsopgave Inleiding 1 1. Beleidsbepalende ontwikkelingen Ontwikkelingen in de Ouderenzorg Ontwikkelingen binnen het UMC St Radboud Internationale ontwikkelingen 8 2. Zorg en behandeling Modelpraktijk Concretisering modelpraktijk Implementatie richtlijnen/ protocollen/ zorgprogramma s Universitaire verpleeghuiszorg / topzorgbeleid Automatisering cliëntgegevens Wetenschappelijk onderzoek Relevante ontwikkelingen voor onderzoek Onderzoeksagenda vanuit het UKON Stimuleren Academische Vorming Samenwerking UKON instelling met kennisinstituten Voorwaarden voor onderzoek Onderwijs Onderwijsactiviteiten: vertaling wetenschappelijk onderzoek naar praktijk Kennisdelen Onderwijsactiviteiten Structuur UKON Organisatiestructuur UKON UKON commissie Benodigde functies Uitbreiding UKON Faciliteiten Activiteitenplan UKON Activiteiten op het gebied van zorg en behandeling Activiteiten op het gebied van onderzoek Activiteiten op het gebied van onderwijs Activiteiten op het gebied van structuur UKON Financiering en begroting Basis en projectfinanciering 27 V

4 INLEIDING Het Universitair Kennisnetwerk Ouderenzorg Nijmegen (UKON), op 10 maart 2003 opgericht onder de naam UVNN (Universitair Verpleeghuisnetwerk Nijmegen), is een samenwerkingsverband tussen de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde: Centrum voor Huisartsgeneeskunde, Ouderengeneeskunde en Public Health en de volgende tien instellingen voor ouderenzorg: - De Zorggroep, Venlo; - Stichting De Riethorst Stromenland, Geertruidenberg; - Stichting De Waalboog, Nijmegen; - Stichting De Wever, Tilburg; - Stichting De Zorgboog, Helmond/Bakel; - Stichting Kalorama, Beek Ubbergen; - Stichting Verpleging en Verzorging Eindhoven (SVVE) De Archipel, Eindhoven; - Stichting Voor Regionale Zorgverlening (SVRZ), Middelburg. - Vitalis Woon Zorggroep, Eindhoven; - ZZG zorggroep, Nijmegen. De Missie van het UKON is: Het optimaliseren van de kwaliteit van zorg en kwaliteit van leven van cliënten die zorg en behandeling ontvangen in instellingen voor ouderenzorg. Het UKON verbindt zorg en praktijk met wetenschap. Ons logo geeft dit als volgt weer: onder het dak van het UKON vinden vernieuwingen (groene kleur) plaats. De Visie van het UKON op de beleidsontwikkeling voor de periode is tweeledig: 1. Het komen tot verdere kennistranslatie van kennisinstituten zoals het UMC St Radboud en andere kenniscentra naar de aan het UKON deelnemende zorginstellingen en het maximaal stimuleren van het delen van kennis tussen de UKON instellingen onderling. 2. Het ontwikkelen van traditionele UKON verpleeghuizen tot specialistische zorg en behandelcentra, waar alle drie de academische taken: onderwijs en opleiding, wetenschappelijk onderzoek en modelpraktijkvorming volwaardig worden uitgevoerd. Deze instellingen groeien uit tot universitaire zorginstellingen welke een duidelijke plaats innemen in een lokale organisatie van ouderenzorg in samenwerking met de eerste lijn, ziekenhuizen en lokale zorgcentra. De belangrijkste doelen van het UKON zijn: - Ontwikkelen van een modelpraktijk voor zorg en behandeling. Dit betekent dat de bij het UKON aangesloten instellingen de praktijk zodanig inrichten dat zoveel mogelijk state of the art wordt gewerkt. - Ontwikkelen en uitvoeren van wetenschappelijke onderwijs en opleidingsactiviteiten op het gebied van de (ouderen)zorg. - Bevorderen en (doen) uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek in de (ouderen)zorg. - Implementeren van onderzoeksresultaten in de patiëntenzorg. Tijdens een werkconferentie, die op 14 september 2009 plaatsvond, hebben de bestuurders van de bij het UKON aangesloten instellingen, met de leden van de stuurgroep UKON en een afvaardiging van professionals geëvalueerd wat de beleidsperiode van heeft opgeleverd aan resultaten. Tevens zijn de nieuwe speerpunten voor het beleid voor de aankomende drie jaar vastgesteld, die in het voorliggende plan nader zijn uitgewerkt. Conceptversies van het beleidsplan zijn besproken in de stuurgroep UKON op 29 oktober 2009 en is per 15 januari 2010 geaccordeerd door de Raden van Bestuur/ directies van de UKON instellingen. 1

5 Samenwerking in zorg en wetenschap Leeswijzer: Hoofdstuk 1 beschrijft de ontwikkelingen die de komende jaren van invloed zijn op het beleid van het UKON. Vervolgens worden in hoofdstuk 2 de beleidsvoornemens op het gebied van zorg en behandeling en modelpraktijkvorming besproken. Hoofdstuk 3 beschrijft het beleid voor het wetenschappelijke onderzoek en hoofdstuk 4 geeft weer wat de doelstellingen met betrekking tot onderwijs zijn. In hoofdstuk 5 zijn de voornemens over de infrastructuur van het UKON beschreven. In hoofdstuk 6 is het activiteitenplan opgenomen en hoofdstuk 7 sluit af met de financiële paragraaf. 2

6 1. 0BELEIDSBEPALENDE ONTWIKKELINGEN BONTWIKKELINGEN IN DE OUDERENZORG BOrganisatie van zorg De ouderenzorg bevindt zich al jaren in een transformatiefase. Dit komt omdat het overheidsbeleid er op gericht is ouderen en chronisch zieken zo lang als mogelijk en verantwoord is, thuis te laten wonen en zorg, dienstverlening en welzijnactiviteiten zo dicht mogelijk naar de mensen toe te brengen. Kernbegrippen hierbij zijn: substitutie van zorg, de institutionalisering en het creëren van veelal kleinschalige woonvoorzieningen in de wijk. Deze ontwikkeling wordt vermaatschappelijking van de ouderenzorg genoemd. Ook in de curatieve sector (eerste en tweedelijns gezondheidszorg) zet de overheid in op een verdere versterking van de eerstelijn, waar in toenemende mate substitutie van tweedelijns naar eerstelijnszorg plaatsvindt (Klink, 2008). De eerste lijn heeft daarnaast ook doelstellingen op het gebied van integrale en multidisciplinaire zorg, waarbij de minister stelt dat de samenhang tussen de eerstelijnszorg en ouderen c.q. verpleeghuiszorg van groot belang is. Dat verbetering van de organisatie van ouderenzorg noodzakelijk is, constateerde ook de Gezondheidsraad begin 2008 in haar rapport Ouderdom komt met gebreken (Gezondheidsraad, 2008). Als gevolg van deze vermaatschappelijking worden intramurale zorgvoorzieningen zoveel als mogelijk bestemd voor ouderen en chronisch zieken met een zeer intensieve, complexe zorgvraag, die elders niet adequaat geholpen kunnen worden. Hierdoor gaan de traditionele verpleeghuizen zich ontwikkelen tot meer specialistische zorg en behandelcentra. Deze ontwikkeling wordt ook wel de verbijzondering van de zorg genoemd (Koopmans, mei 2009). Zorgaanbieders staan voor de opdracht om in de regio (als marktwerking dit toelaat), een regionale transmurale organisatie van de ouderenzorg te realiseren (Paquay, 2002). Binnen de beoogde zorginfrastructuur wordt op lokaal niveau een zo breed mogelijk zorgcontinuüm van langdurende zorg tot stand gebracht. Op regionaal niveau is een specialistisch zorg en behandelcentrum voor alle doelgroepen en functies voorhanden, die op lokaal niveau niet kunnen worden opgevangen. Het aanbod van lokale zorgcentra (de vroegere verzorgingshuizen, kleinschalige woonvoorzieningen, appartementen met scheiding van wonen en zorg) en het aanbod van het regionale, specialistische zorg en behandelcentrum (het vroegere traditionele verpleeghuis) zijn op elkaar afgestemd. Het specialistische zorg en behandelcentrum ondersteunt de lokale zorgcentra en de eerstelijn, zowel in functies als in deskundigheid. Dit concept komt het best tot zijn recht op het moment dat de optelsom van de verzorgingsgebieden van de lokale zorgcentra overeenkomt met het verzorgingsgebied van het specialistische zorg en behandelcentrum. Idealiter zijn de lokale zorgcentra en het specialistische zorgen behandelcentrum binnen een nader vast te stellen regio gezamenlijk verantwoordelijk voor het gehele continuüm van thuiszorg tot zeer intensieve en complexe chronische zorg en nemen deel in de zorgketen voor kortdurende behandelzorg (herstelzorg en geriatrische revalidatie) samen met een ziekenhuis. Tweedelijns zorgcentrum In juli 2003 is in opdracht van het toenmalige Aedes Arcares (nu Actiz) kenniscentrum Wonen zorg de notitie Tweedelijns zorgcentrum: van concept naar praktijk verschenen (Bolscher, 2003). Het tweedelijns zorgcentrum is een uitwerking van het specialistische zorg en behandelcentrum. Samen met het eerder gerefereerde rapport van Paquay biedt dit voldoende handvatten voor een conceptuele invulling van een specialistisch zorgcentrum. Bij een tweedelijns zorgcentrum zijn de volgende functies te onderscheiden: expertise en diagnosecentrum, kort verblijf (verpleeghotel of zorghotel) en wonen met bijzondere, intensieve zorg. In schema: 3

7 Samenwerking in zorg en wetenschap Figuur 1. Specialistisch Zorgcentrum Expertise en diagnosecentrum Het expertise en diagnosecentrum bestaat uit (ambulant werkende) gespecialiseerde hulpverleners, die een ondersteunende en adviserende functie vervullen voor de lokale zorgcentra, voor de andere functies van het gespecialiseerde zorgcentrum en de eerstelijn (extern gericht). Onder expertise wordt hier verstaan kennis, kunde en vaardigheden ten aanzien van de behandeling, verpleging en verzorging. Kern van het expertise en diagnosecentrum is het bij elkaar brengen en benoemen van de specialistische deskundigheid die een instelling in huis heeft. Deze specialistische kennis en expertise kan op meerdere gebieden liggen, zoals specifieke kennis over de inhoud van de zorg, kennis en expertise van bepaalde (werk )methodieken of specifieke thema s en doelgroepen. Meestal zijn de medische, paramedische, psychosociale en verpleegkundige en verzorgende disciplines onderdeel van het expertise en diagnosecentrum. Inzet van medewerkers van het expertise en diagnosecentrum kan ook in de tweedelijn (ziekenhuis, verstandelijk gehandicaptenzorg, GGZ) zijn. Tenslotte kunnen ook functies zoals casemanagement, ICT en innovatie in het expertise en diagnosecentrum worden ondergebracht. In de visie van het UKON is het de bedoeling dat traditionele verpleeghuizen uitgroeien tot specialistische zorg en behandelcentra conform het model van het tweedelijns zorgcentrum. Deze specialistische centra vervullen alle academische taken: onderwijs, opleiding en wetenschappelijk onderzoek. In een tweedelijns zorgcentrum wordt state of the art zorg verleend, dat wil zeggen dat nieuwe kennis en inzichten zijn geïmplementeerd in de zorgverlening, door de vorming van een modelpraktijk (zie 2.1. Modelpraktijk). Figuur 2 geeft een mogelijke organisatiestructuur weer, hoe binnen het expertise en diagnosecentrum deze functies kunnen worden gepositioneerd. Het kenniscentrum van een specialistisch zorg en behandelcentrum vervult in eerste instantie een rol 1 voor het zorgcentrum zelf, maar heeft ook een functie naar de buitenwereldf F. Naast het beschikbaar stellen en inbrengen van kennis en ervaring binnen zorgnetwerken en ketenzorg is ook een gespecialiseerde website een gebruikelijk medium. 1. Een kenniscentrum is een organisatorische eenheid, die primair en minimaal tot taak heeft gefundeerde kennis over specifieke thema s beschikbaar te stellen en door te verwijzen naar gerelateerde kennis elders, met als doel externe kennisvragers, die deze kennis voor praktische doeleinden behoeven, actief, snel en effectief de betreffende kennis te kunnen laten vinden. 4

8 Figuur 2. Positionering Kenniscentrum BVerbreding specialisme ouderengeneeskunde Het specialisme ouderengeneeskunde heeft gereageerd op de hierboven beschreven ontwikkeling van de ouderenzorg (vermaatschappelijking en verbijzondering). De fusie van de sociale geriatrie en de verpleeghuisgeneeskunde heeft geleid tot het verbrede specialisme ouderengeneeskunde, dat zich positioneert als behandelaar van ouderen en chronisch zieken met complexe problematiek ongeacht hun verblijfplaats (thuis, in zorgcentra of in het verpleeghuis). Als gevolg hiervan is de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde in 2007 verlengd van 2 naar 3 jaar. Naast een uitbreiding van het curriculum zijn er praktijkstages in de GGZ, de revalidatie en het ziekenhuis. Verpleeghuizen zijn vaak onderdeel van grote gefuseerde instellingen die thuiszorg, verzorgingshuiszorg en verpleeghuiszorg geïntegreerd aanbieden. Dit vraagt van zowel de specialist ouderengeneeskunde als van de andere professionals en zorgmedewerkers andere vaardigheden. De veranderende rol van traditioneel in het verpleeghuis werkzame professionals maakt dat er in het land ook nagedacht wordt over andere organisatievormen van waaruit de specialist ouderengeneeskunde, al of niet in samenwerking met paramedici, psychologen en nurse practitioners, zijn/haar diensten aanbiedt in zelfstandige organisaties en contracten sluit met zorginstellingen over de behandelfunctie BKwaliteit van zorg De laatste jaren is er gewerkt aan verschillende initiatieven om de kwaliteit van de ouderenzorg transparant en toetsbaar te maken: - ActiZ heeft in samenwerking met verschillende beroepsorganisaties in 2007 het Kwaliteitskader Verantwoorde Zorg, verpleging, verzorging en zorg thuis (voor langdurige en/of complexe zorg) uitgegeven, waarin een indicatorenset en een sturingsmodel zijn opgenomen (ActiZ, 2007). In dit document zijn 10 kwaliteitsthema s benoemd: 1. Zorg(behandel)/ leefplan 2. Communicatie en informatie 3. Lichamelijk welbevinden 4. Zorginhoudelijke veiligheid 5. Woon en leefomstandigheden 6. Participatie en sociale redzaamheid 7. Mentaal welbevinden 8. Veiligheid wonen/verblijf 9. Voldoende en bekwaam personeel 10. Samenhang in zorg Figuur 3. Thema s voor verantwoorde zorg 5

9 Samenwerking in zorg en wetenschap - ActiZ heeft het Model ZorgLeefplan ontwikkeld. Aan de hand van cruciale levensdomeinen wordt in samenspraak met de cliënt een concrete invulling gegeven aan het individuele zorgplan. - De Landelijke Prevalentiemeting Zorgproblemen (LPZ) is een jaarlijks terugkerende onafhankelijke prevalentiemeting binnen de Nederlandse gezondheidszorg, die in 1998 startte met de eerste meting van de prevalentie van decubitus, uitgevoerd door de Universiteit Maastricht (Department of Health Care and Nursing Science). In de afgelopen jaren is de meting verder uitgebreid en sinds 2008 wordt het voorkomen, de preventie en behandeling van de volgende zorgproblemen gemeten: decubitus, incontinentie, ondervoeding, smetplekken, vallen en fixatie. Een aantal UKON instellingen participeert in deze LPZ meting. - Het ministerie voor VWS heeft een actieprogramma Kwaliteit in de zorg gelanceerd onder de titel Zorg voor Beter met verbetertrajecten op 28 thema s, zoals Decubitus, Eten en drinken, Zeggenschap, Preventie Seksueel misbruik, Valpreventie, Probleemgedrag en Medicatieveiligheid (zie Kennis die binnen deze trajecten wordt ontwikkeld, is beschikbaar voor de hele sector. Indien organisaties zich aanmelden, krijgen zij ondersteuning bij de implementatie van de verbeterplannen. De thuiszorg, ouderenzorg en gehandicaptenzorg worden gestimuleerd om meer kwaliteit van zorg te leveren en best practices te verspreiden. Het ministerie is met ingang van 1 september 2009 gestart met een nieuw stimuleringsprogramma In voor zorg!. Dit programma helpt organisaties in de langdurende zorg toekomstbestendig te worden. Alle organisaties krijgen te maken met veranderende eisen uit de samenleving, zoals een krapper wordende arbeidsmarkt, financiële en economische druk en het daarmee samenhangende overheidsbeleid. In voor zorg! moet leiden tot meer klant en vraaggerichte organisaties. Organisaties die in aanmerking komen voor deelname zijn: organisaties voor verpleging en verzorging van ouderen, gehandicaptenzorg, thuiszorg en langdurende GGZ. Vilans, kenniscentrum langdurende zorg, en het ministerie van VWS hebben hierbij een voortrekkersrol (zie BVeranderingen in financiering De verpleeg en verzorgingshuiszorg wordt gefinancierd vanuit de AWBZ (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten). De modernisering van de AWBZ zorgt reeds enige jaren voor veranderingen in de wet en regelgeving, die direct van invloed zijn op de financiering. Om in aanmerking te komen voor zorg in een verpleeg of verzorgingshuis is een indicatiebesluit nodig van het CIZ (Centrum voor Indicatiestelling Zorg). Met ingang van 1 januari 2009 indiceert het CIZ voor verblijf in een instelling zorgzwaartepakketten (ZZP s), een 'cliëntvolgende bekostiging', die per 1 januari 2010 officieel ingaat. Uitgangspunt daarbij is dat het zorgaanbod afgestemd moet zijn op de zorgvraag van de cliënt. Met ZZP's krijgt de instelling niet meer betaald naar het aantal plekken dat zij heeft voor cliënten, maar naar het 'pakket zorg' dat de individuele cliënt nodig heeft. Zorgaanbod volgt zodoende de zorgvraag, en niet andersom. De cliënt centraal stellen kan ook op andere manieren. Goede voorbeelden daarvan zijn dat de cliënt kan kiezen voor de zorgvoorziening of aanbieder die hij of zij wenst en de regeling die kleinschalig wonen voor mensen met zwaardere vormen van dementie stimuleert. De ZZP financiering dwingt instellingen kritisch naar de zorgzwaarte van haar cliënten te kijken en het ZZP te laten herindiceren wanneer de zorgzwaarte verandert. Beddenbezetting, productie en het sturen op een juiste mix van ZZP s, worden nog belangrijker. 6

10 De nieuwe financiering biedt ook ruimte voor het aanbieden van zogenaamde extra zorgarrangementen. Instellingen worden in de gelegenheid gesteld hun cliënten diensten aan te bieden die niet gefinancierd worden binnen de ZZP s. Daarbij valt te denken aan bijvoorbeeld extra welzijnsarrangementen. Om de groei in uitgaven te beperken, wordt de AWBZ steeds verder teruggebracht. Er zal een strengere selectie zijn op functies en sommige functies, zoals de huishoudelijke zorg en ondersteunende begeleiding zijn inmiddels overgeheveld naar de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) BLandelijke samenwerking universitaire netwerken Naast het UKON zijn in Nederland de afgelopen jaren ook andere universitaire verpleeghuisnetwerken opgericht: Universitair Verpleeghuis Netwerk Zuid Holland (UVN ZH), verbonden aan het Leids Universitair Medisch Centrum in Leiden (LUMC); Universitair Netwerk Ouderenzorg (UNO) verbonden aan het VU medisch centrum in Amsterdam (VUmc); Netwerk Chronische Zorg verbonden aan de Universiteit Tilburg. Het Universitair Medisch Centrum Groningen is bezig met het oprichten van een verpleeghuisnetwerk, dat onderdeel zal worden van het Universitair Centrum Ouderengeneeskunde (UCO) aldaar. De Universiteit Maastricht heeft haar verpleeghuisnetwerk geïntegreerd in het Academisch Centrum voor Zorg Innovatie van de Ouderenzorg (ACZIO). De drie bestaande universitaire netwerken (UVN s) werken binnen de Landelijk Stuurgroep Universitaire Netwerken Ouderenzorg aan meer onderlinge uitwisseling en samenhang. Ook de universiteiten van Groningen, Maastricht en Tilburg zijn hierbij betrokken BONTWIKKELINGEN BINNEN HET UMC ST RADBOUD Het UMC St Radboud wil excelleren in onderwijs en onderzoek en de beste zorg bieden. Onder leiding van een bevlogen Raad van Bestuur wordt sinds 2007 een nieuwe organisatiestructuur ingevoerd, waarbij de organisatie optimaal vanuit klantperspectief wordt georganiseerd (RvB, juni 2007). De afdeling Verpleeghuisgeneeskunde is per 1 januari 2009 gefuseerd met de afdelingen Huisartsgeneeskunde, de Voortgezette Opleiding tot Huisarts (VOHA), de afdeling Sociale Geneeskunde en de voormalige afdeling Medische Informatiekunde onder de naam Afdeling Eerstelijnsgeneeskunde: Centrum voor Huisartsgeneeskunde, Ouderengeneeskunde en Public Health. Naast het UKON heeft de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde universitaire netwerken opgericht met huisartsenpraktijken, het Netwerk Universitaire Huisartsenpraktijken (NUHP) en met GGD s, het AcadeMic Public Health Initiative (AMPHI). Binnen de huisartsgeneeskunde zijn er ook specifieke registratienetwerken zoals het Nijmeegs Monitoring Project (NMP) en de Continue Morbiditeitregistratie (CMR). Met deze netwerken wordt de samenwerking gezocht op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en onderwijs. Nationaal en internationaal gezien is er een voorsprong opgebouwd. De extramurale disciplines vormen een vitaal onderdeel van het UMC St Radboud en kunnen een brug vormen tussen het academisch ziekenhuis en de eerste lijn. Ook voor transmurale zorgtrajecten is de samenwerking tussen het ziekenhuis, de extramurale disciplines en de eerste lijn van essentieel belang. 7

11 Samenwerking in zorg en wetenschap De fusie met genoemde afdelingen maakt het voor de ouderengeneeskunde gemakkelijker om te komen tot de noodzakelijk geachte innovatie van de ouderenzorg zoals beschreven onder Immers, waar het om gaat, is het voor ouderen en chronisch zieken creëren van een continuüm in de zorg zonder hinderende schotten. De positionering van de specialist ouderengeneeskunde binnen de eerste lijn zal met deze ontwikkelingen ook verder worden gestimuleerd. Een en ander wordt momenteel binnen de afdeling uitgewerkt in de vorm van een strategische beleidsvisie voor de komende 3 jaar, met als kernmissie innovatie van de eerstelijnszorg (inclusief de ouderenzorg). Zie verder paragraaf BINTERNATIONALE ONTWIKKELINGEN Het systeem van verpleeghuiszorg in Nederland met een specialist ouderengeneeskunde als verantwoordelijk behandelaar voor de inhoud van het multidisciplinaire zorgplan is uniek in de wereld. Nergens in de wereld is er een specialistenopleiding voor dit vakgebied. Dit gemis wordt overigens in toenemende mate erkend. Recent (2009) verscheen in het toonaangevend blad Annals of Internal Medicine een artikel waarin in de Verenigde Staten een oproep gedaan werd om te komen tot een zogenaamde nursing home physician specialist. Nederland heeft dus, met zijn verpleeghuisconcept met veel vernieuwende zorgvormen zoals kleinschalig wonen, een sterke revalidatiefunctie en unieke palliatieve zorg en de specialist ouderengeneeskunde met in zijn/haar kielzog de multidisciplinaire teams, een exportproduct in handen. Het participeren van onderzoekers in twee internationale netwerken, namelijk de taskforce van de International Psychogeriatric Association (IPA) on mental health issues in long term care homes en de INTERDEM group, biedt de mogelijkheid om tot internationale uitwisseling van kennis en ervaring te komen. De IPA taskforce heeft zich tot doel gesteld tot een betere geestelijke gezondheidszorg in zorginstellingen te komen, in eerste instantie op het gebied van depressie en probleemgedrag. De INTERDEM groep richt zich op tijdige psychosociale INTERventies bij DEMentie in alle stadia van de ziekte. Het is een multidisciplinaire onderzoeksgroep met leden uit 18 Europese landen. 8

12 2. 1BZORG EN BEHANDELING Ontwikkeling van de modelpraktijk en het delen van kennis staan centraal in het beleid van het UKON. Als zelfstandige organisaties hebben instellingen nog nauwelijks samengewerkt in de ontwikkeling van richtlijnen en zorgprogramma s, terwijl de zorgpraktijk in grote mate overeenkomt. In de afgelopen jaren is binnen het UKON op een aantal onderwerpen intensief en met plezier in werkgroepen samengewerkt en zijn gezamenlijke producten tot stand gekomen, zoals een multidisciplinair zorgprogramma voor de depressiezorg èn een set van meetschalen voor het vastleggen van de mobiliteit van een cliënt. Deze richting van gezamenlijke ontwikkeling van producten volgens het samen staan we sterk principe, wordt verder geïntensiveerd in de komende beleidsperiode. Kennisdelen èn samenwerken is niet vrijblijvend, maar een van de kernwaarden van het UKON en een voorwaarde voor deelname aan het UKON BMODELPRAKTIJK Binnen het UKON wordt een modelpraktijk nagestreefd. Dit betekent dat de bij het UKON aangesloten instellingen de praktijk zodanig inrichten dat zoveel mogelijk volgens de State of the Art wordt gewerkt. De modelpraktijkvoering is sturend voor de vormgeving van het onderwijs en het prioriteren van wetenschappelijk onderzoek (zie figuur 4). Onderzoeksvragen Praktijk implemen tatie Modelpraktijk implemen tatie Wetenschappelijk onderzoek kennis Onderwijs Figuur 4. Relatie tussen modelpraktijk, praktijk, onderwijs en onderzoek De volgende statements geven een nadere invulling van de modelpraktijk zoals deze door de UKONinstellingen als basis wordt nagestreefd: Nakomen van de afspraken die in de samenwerkingsovereenkomst zijn vastgelegd wat betreft protocollering behandelwijze, zorgplanformulering, geautomatiseerde cliëntgegevens, medisch administratieve procedures en zorgdossiers. Zorg voldoet aan de Normen voor verantwoorde zorg. Gebruik van uitkomsten van kwaliteitsverbetertrajecten. Gebruik van recente richtlijnen en protocollen, van kwaliteitsinstituten (CBO) of beroepsorganisaties van professionals (VERENSO, KNGF, V&VN etc.). 9

13 Samenwerking in zorg en wetenschap Evidence based werken: toepassen van kennis, onderbouwd door wetenschappelijk onderzoek. Intercollegiale toetsing en visitatie. Continue educatie. Cliëntgegevens worden geautomatiseerd vastgelegd BCONCRETISERING MODELPRAKTIJK In de komende beleidsperiode moet een concretisering van de modelpraktijk plaatsvinden. De focus van het beleid van het UKON wordt, naast het delen van kennis, gelegd bij de ontwikkeling naar specialistische zorg en behandelcentra (zie ). De lat voor de kwaliteit van zorg wordt gelegd binnen deze UKON locaties op minimaal het niveau van best practices, waarbij de locaties die aan dit niveau voldoen het predicaat universitair kunnen verkrijgen. Deze normen voor best practices dienen nader te worden geëxpliciteerd binnen het UKON. Dit kan op de volgende manieren: Het UKON ontwikkelt zorgprogramma s voor specifieke doelgroepen of veel voorkomende specifieke zorgproblemen. De zorgprogramma s zijn onderbouwd met beschikbare evidence met betrokkenheid van de diverse specialismen die binnen het UMC St Radboud en andere kennisinstituten aanwezig is en aangevuld met kennis van best practices BIMPLEMENTATIE RICHTLIJNEN/ PROTOCOLLEN/ ZORGPROGRAMMA S Zorgvuldige implementatie vergt specifieke kennis van het implementatieproces, bijvoorbeeld van succes en faalfactoren. UKON instellingen geven aan dat zij kennis en deskundigheid op dit terrein missen met als risico dat vernieuwingen niet of onvoldoende hun weg vinden naar de praktijk. Overigens is dit een algemeen probleem in de gezondheidszorg en dus niet uniek voor de ouderenzorg. Het UKON ontwikkelt de komende jaren een ondersteuningsprogramma voor implementatie, zodat instellingen gebruik kunnen maken van de nieuwste inzichten over implementatie. Daarnaast wordt aan alle projecten een implementatieplan gekoppeld, waarbij ook aandacht is voor de competenties van medewerkers. Overigens hebben instellingen nadrukkelijk een eigen verantwoordelijkheid als het om implementatievraagstukken gaat BUNIVERSITAIRE VERPLEEGHUISZORG / TOPZORGBELEID Indien de zorgverlening in de UKON instellingen voldoet aan alle criteria benoemd onder 2.1. t/m 2.3. kan gesproken worden van topzorg binnen de verpleeghuissector. Het UKON is van mening dat de betreffende verpleeghuislocatie dan het predicaat universitair verdient. In de komende beleidsperiode werkt het UKON dit zogenoemd topzorgbeleid uit in een concreet plan. Het opzetten van een visitatiesysteem, waarin de uitvoering van het UKON beleid wordt getoetst, mag beschouwd worden als een eerste stap (zie ook en ) BAUTOMATISERING CLIËNTGEGEVENS Het UKON heeft als doel te komen tot uniformering van cliëntgegevens en een infrastructuur voor het ontsluiten van cliëntgegevens ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek. De afgelopen tijd is energie gestoken om het door het UKON ontwikkelde programma van eisen voor een elektronisch cliëntendossier (ECD) in te bedden in de instellingseisen voor een ECD. Ook is getracht tot uitwisseling van kennis en ervaring te komen over de verschillende softwarepakketten en ervaringen met leveranciers. Steeds blijkt dat de fase van invoering van het ECD tussen de instellingen erg verschilt. Bovendien lijkt de beschikbare software minder toegesneden op de taken van behandelaars en daarmee mogelijk minder geschikt voor de ontwikkeling tot specialistische zorgcentra, waarin juist de behandelaars van een diagnose en expertisecentrum een belangrijke rol vervullen. 10

14 Alle instellingen worstelen met dit vraagstuk. De komende beleidsperiode moet vanuit het UKON een vervolgstap gezet worden. Doelstelling is dat aan het einde van de beleidsperiode elke instelling een werkend ECD heeft. De ECD s die nu worden geïmplementeerd, zijn in opzet het meest geschikt voor administratie, het genereren van sturingsinformatie en voor de directe zorgverlening door verzorgenden. Een goede behandelaarsmodule wordt echter gemist. Het UKON wil het ECD meer geschikt maken voor behandelaars enerzijds en anderzijds voor wetenschappelijk onderzoek. 11

15 Samenwerking in zorg en wetenschap 3. 2BWETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK BRELEVANTE ONTWIKKELINGEN VOOR ONDERZOEK In toenemende mate is het verpleeghuis een onderzoeksveld voor wetenschappers van verschillende disciplines. De voormalige verpleeghuisgeneeskunde (nu specialisme ouderengeneeskunde) kent een onderzoekstraditie van zo n 20 jaar. Met het ontstaan van de academische afdelingen Verpleeghuisgeneeskunde aan het VUmc, het LUMC, Universiteit Maastricht, UMC Groningen en het UMC St Radboud komt het onderzoek goed op gang. Recent zijn aan het VUmc nog twee leerstoelen ingesteld, waarvan één leerstoel bezet wordt door een bewegingswetenschapper. Met de komst van de universitaire netwerken wordt het onderzoek verder versterkt, niet alleen door specialisten ouderengeneeskunde, maar ook fysiotherapeuten, verplegingswetenschappers, logopedisten en psychologen doen onderzoek in het verpleeghuis. Er is nog weinig ècht multidisciplinair onderzoek, maar de onderzoeksbijdragen van verschillende disciplines benadrukken wel het multidisciplinaire karakter van de verpleeghuiszorg. In Nijmegen is in 2007 het onderzoek binnen de ouderenzorg verder versterkt door de benoeming van dr. Myrra Vernooij Dassen tot hoogleraar psychosociale aspecten van zorg voor kwetsbare ouderen. Samen met de hoogleraar verpleeghuisgeneeskunde prof. dr. Raymond Koopmans bestrijken ze in hun expertise en aandachtsgebieden een belangrijk deel van de ouderenzorg BOntwikkelingen binnen het UMC St Radboud Bij de fusie tot de geïntegreerde afdeling Eerstelijnsgeneeskunde is er voor gekozen de afdeling niet naar disciplines, maar naar kerntaken te organiseren. Het onderzoek vanuit de discipline specialisme ouderengeneeskunde is ondergebracht binnen het onderzoeksinstituut Nijmegen Center for Evidence Based Practice (NCEBP) onder de thema s Effective Primary Care and Public Health in Aging Populations, Mental Health en het Alzheimer Centrum Nijmegen (ACN). Voor het onderzoek naar dementie is het ACN van belang. In Nederland zijn drie Alzheimercentra actief. Deze centra zijn een samenwerkingsverband tussen de instellingen en de stichting Alzheimer Nederland. De centra zijn verbonden aan respectievelijk de UM/azM te Maastricht; het VUmc te Amsterdam; en het UMC St Radboud te Nijmegen. Met betrekking tot het wetenschappelijk onderzoek hebben de drie Alzheimercentra, als voortrekkers erkend door de overheid (VWS) en Alzheimer Nederland, zich verenigd in Alzheimer Research Nederland (ARN), zie ook HUwww.alzheimercentrumnijmegen.nlUH. ACN/ARN kan een stimulans geven aan het wetenschappelijk onderzoek in de verpleeghuiszorg. UKON instellingen beschikken over een groot veld van voorzieningen waarin zich in de gehele keten cliënten met dementie bevinden. Een andere partner binnen het UMC St Radboud is het Kenniscentrum Palliatieve Zorg. Het hoeft geen betoog dat verpleeghuiszorg veel palliatieve zorg betreft. Uit de ontwikkeling van specifieke afdelingen en bedden gericht op palliatief terminale zorg en het ontstaan van hospices verbonden aan instellingen blijkt, dat veel instellingen deze zorgfunctie verder uitbouwen. Dit betekent dat UKON veel te bieden heeft als veld van onderzoek op het gebied van palliatieve zorg. Tenslotte zijn ook de afdeling Psychologie (gerontologie), de afdeling Revalidatiegeneeskunde en de afdeling Neurologie binnen het UMC St Radboud belangrijke partners, aangezien zij veel expertise hebben van de doelgroepen in de toekomstige specialistische zorg en behandelcentra. Hoogleraren van de laatstgenoemde afdelingen zijn betrokken bij lopend onderzoek binnen het UKON op het gebied van geriatrische revalidatie en de ziekte van Parkinson BLandelijke ontwikkelingen Sinds 1 april 2008 is het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO) gestart. Het NPO richt zich op verbetering van de zorg en ondersteuning aan ouderen met complexe problematiek. Naarmate de leeftijd vordert, komt bij ouderen vaker een combinatie van verschillende ziekten en problemen voor (zoals vergeetachtigheid, doof en/of slechtziendheid, hartproblemen, mobiliteitsstoornissen, verminderde eetlust). 12

16 Deze complexe problematiek gaat vaak gepaard met een verhoogde kwetsbaarheid: er is sprake van een dusdanig verlies van vitaliteit, zowel lichamelijk als geestelijk, dat op zichzelf kleine incidenten al snel leiden tot meerdere klachten en verdere verstoring van de zelfredzaamheid. Uit diverse rapporten en signalen uit het veld komt naar voren dat juist deze kwetsbare ouderen vaak niet de zorg krijgen die zij nodig hebben. Zij verliezen daardoor functies en doen vervroegd een beroep op langdurige zorg. Het Nationaal Programma Ouderenzorg moet ertoe leiden dat de zorg en ondersteuning voor ouderen met complexe problematiek zodanig (anders) wordt ingericht, dat die beter aansluit op de vragen van de oudere zelf. De eindpunten van het programma liggen primair op de meerwaarde voor de oudere zelf: een op maat afgestemde zorg die leidt tot een betere zelfredzaamheid, meer functiebehoud, minder zorggebruik en minder zorg/behandelbelasting BOnderzoeksbeleid van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde Het onderzoek van de afdeling Eerstelijnsgeneeskunde is ondergebracht binnen de unit onderzoek. Binnen die unit zijn vijf thema s benoemd namelijk preventie, bijzondere groepen, chronisch zieken en ouderenzorg, internationalisering en innovatie en organisatie van de zorg. Elke thema heeft een themaleider. Het onderzoek van het specialisme ouderengeneeskunde en het UKON is grotendeels ondergebracht bij het thema chronisch zieken en ouderenzorg (themaleider dr. T. Schermer en prof. dr. R. Koopmans). Binnen dit thema zijn zes onderzoeksprogramma s (COPD, diabetes, hartvaatziekten, GGZ, dementie, en complexe en palliatieve zorg). Het samenbrengen van verschillende onderzoeksgroepen vanuit verschillende disciplines zal tot verdere versterking van het onderzoek leiden. De afdeling Eerstelijnsgeneeskunde/ouderengeneeskunde zal de komende jaren trachten haar programma verder te versterken, daarbij gebruikmakend van het ACN/ARN, het kenniscentrum palliatieve zorg en de afdeling Revalidatiegeneeskunde. Senioronderzoekerscapaciteit wordt ingezet om zoveel mogelijk projectsubsidies te verwerven BONDERZOEKSAGENDA VANUIT HET UKON De agenda voor het wetenschappelijk onderzoek wordt bepaald door de (vorming van) modelpraktijken (zie hoofdstuk 2). Daarom zijn de volgende thema s voor nieuw onderzoek leidend. Belangrijk uitgangspunt is dat het wetenschappelijk onderzoek een multidisciplinaire insteek heeft BPraktijkgericht onderzoek Het wetenschappelijk onderzoek van het specialisme ouderengeneeskunde c.q. het UKON zal voortbouwen op de thema s waarop in de afgelopen jaren is ingezet, namelijk dementie, geestelijke gezondheidszorg (mental health), geriatrische revalidatie, palliatieve zorg en bijzondere doelgroepen. Afhankelijk van de beschikbaarheid van kennis uit eerder onderzoek zal de focus van observationeel onderzoek verlegd worden naar interventie, implementatie en doelmatigheidsonderzoek. Interventieen implementatieonderzoek spreekt de UKON instellingen het meeste aan, omdat dit type onderzoek het meest bijdraagt aan de vorming van modelpraktijken en verbetering van de kwaliteit van de zorg. De focus ligt hierbij in eerste instantie bij de eerder genoemde doelgroepen die (soms tijdelijk) verblijven in de te ontwikkelen specialistische zorg en behandelcentra. Binnen de genoemde thema s loopt al een aantal promotietrajecten, waarin een groot deel van de UKON instellingen participeert. Voor meer informatie over deze lopende trajecten zie (HUwww.uko n.nluh) BOrganisatie van zorg Het thema kleinschalig wonen is actueel en instellingen zijn benieuwd naar de meerwaarde hiervan. Op veel plaatsen binnen het UKON is gestart met deze woonvorm, met name voor mensen met dementie. Daarnaast is de wens aangegeven de onderzoeksagenda meer te richten op de ouderen in de zorgcentra. 13

17 F worden Samenwerking in zorg en wetenschap Deze meer transmurale benadering past overigens perfect bij de missie van de gefuseerde afdeling Eerstelijnsgeneeskunde en de samenwerking binnen het thema chronisch zieken en ouderenzorg zal dit verder stimuleren. Ook onderzoek naar samenwerking van verschillende disciplines valt hieronder BSTIMULEREN ACADEMISCHE VORMING De academische vorming van alle disciplines met een HBO of WO achtergrond moet zoveel mogelijk worden gestimuleerd. Het UKON faciliteert hierin, door alle instellingen toegang te geven tot de medische bibliotheek van het UMC St Radboud en biedt ook een cursus Evidenced Based Practice aan, die naast basiskennis over wetenschappelijk onderzoek en het lezen van onderzoeksartikelen een bibliotheektraining inhoudt. Het doen van eigen onderzoek in het verpleeghuis wordt ook gestimuleerd. Dit kunnen ook kleine onderzoeksprojecten zijn en onderzoeksvragen vanuit de praktijk of n=1 studies (gevalsbeschrijvingen). Vanuit het UKON bureau bieden de senioronderzoekers en coördinatoren (methodologische) ondersteuning bij het formuleren van een onderzoeksvraag en de onderzoeksopzet. Maar ook logistieke ondersteuning is denkbaar, zoals het beschikbaar stellen van adressen, zodat de infrastructuur van het UKON optimaal wordt benut. Enthousiasme voor onderzoek dient zoveel mogelijk bevorderd te worden op verschillende manieren BSAMENWERKING UKON INSTELLING MET KENNISINSTITUTEN Vanwege het multidisciplinaire karakter van de ouderenzorg is samenwerking met andere onderzoeksafdelingen en instituten nodig. Als uitgangspunten voor het uitbouwen van samenwerking hanteert het UKON: - een eigen onderzoeksagenda en het gericht op zoek naar partners gaan; - een pragmatische insteek: niet vooraf structureren, maar in een ontwikkeltraject, langzaam samenwerking uitbreiden. De samenwerking tussen het UKON en andere kennisinstituten heeft de voorgaande jaren veel aandacht gehad en zal de komende jaren verder worden uitgebouwd met als doel kennis vanuit deze instituten voor de ouderenzorg te benutten. Indien UKON instellingen worden benaderd door andere onderzoeksinstituten (zoals universiteiten en hogescholen) om mee te werken aan door hen geïnitieerd onderzoek, zullen deze vragen in de lokale 2 UKON commissief besproken. Er vindt een afweging plaats binnen deze commissie en er wordt een advies naar de Raad van Bestuur gestuurd. De verplichtingen die in UKON verband zijn aangegaan, moeten worden nagekomen. Indien een ander onderzoeksinstituut een structurele samenwerking nastreeft, wordt dit verzoek in de stuurgroep UKON ingebracht ter advisering BVOORWAARDEN VOOR ONDERZOEK Om het onderzoeksbeleid van het UKON te realiseren, schrijven senioronderzoekers voorstellen om daarmee projectsubsidies te verwerven. 2 UKON commissie wordt in sommigen instellingen wetenschapscommissie genoemd. 14

18 4. 3BONDERWIJS Uitgangspunt is dat UKON instellingen de opleidings en onderwijsfunctie als een belangrijk speerpunt zien en deze functie ook volop uitoefenen. De afgelopen jaren is in alle UKON instellingen de volledige opleidings en onderwijsfunctie ingevuld voor wat betreft de opleiding tot basisarts en specialist ouderengeneeskunde. Dat betekent dat elke instelling de verpleegstage, de praktijkoriëntatie bij het specialisme ouderengeneeskunde, het co schap ouderenzorg en de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde verzorgt. Er zijn wat dit betreft dan ook geen nieuwe doelen voor de komende beleidsperiode, behalve dat de kwaliteit van de stage en begeleiding van de studenten geborgd blijft (zie visitatie). Verpleeghuis/ouderenzorg is multidisciplinaire zorg, dus de taak van het UKON op het gebied van het onderwijs moet ook multidisciplinair worden ingevuld. Voor de gewenste beleidsontwikkeling op het gebied van het onderwijs is de modelpraktijk het referentiepunt. De modelpraktijk heeft te maken met verschillende doelgroepen en praktijken. Ook de context van praktijkvoering kan verschillen. Bij modelpraktijk gaat het om een ideale praktijk, waarvoor de verschillende disciplines voldoende moeten zijn toegerust, om hieraan uitvoering te kunnen geven. Het thema Kennisdelen staat daarom in deze beleidsperiode centraal. In de volgende paragrafen wordt beschreven welke resultaten het UKON nastreeft voor de periode BONDERWIJSACTIVITEITEN: VERTALING WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR PRAKTIJK Het streven is dat in de UKON instellingen in de dagelijkse praktijk de meest recente kennis wordt toegepast, zoveel mogelijk onderbouwd door wetenschappelijke onderzoeksresultaten. Om hier vanuit het UKON aan bij te dragen zal een praktische vertaling worden gemaakt van de onderzoeken die er binnen het UKON worden uitgevoerd ten behoeve van de betreffende disciplines. Bijvoorbeeld door middel van handleidingen of terugrapportage van gegevens die voor de zorg en behandeling van belang zijn, door het organiseren van bijscholingsactiviteiten en refereerbijeenkomsten. Het streven is zoveel mogelijk kennis te delen binnen het UKON en de resultaten van onderzoek ten goede te laten komen aan de praktijk. Hiervoor is bij en nascholing een geschikt middel. Daarnaast kan kennis opgedaan in best practice praktijken / projecten, zoals bijvoorbeeld ketenzorgprogramma s voor dementie en revalidatie, worden geïmplementeerd. Best practice situaties worden geanalyseerd op kwaliteitsverhogende en effectieve interventies. In de UKON instellingen werkt de UKON commissie gericht aan een onderzoeksklimaat. Dat betekent enerzijds zorgen voor een goede infrastructuur (ICT/ gegevensverzameling, consensustrajecten) en anderzijds een cultuur waarbij onderzoeksactiviteiten een normaal onderdeel vormen van de alledaagse werkzaamheden. Het gaat om gestructureerd werken en proberen ad hoc situaties te vermijden. Financiële borging door de instellingen is daarbij van belang, dat kan tijd betekenen voor interviews (met onderzoekers) of het invullen van vragenlijsten. Gezien de vele onderwerpen die zich aandienen, moeten hierin prioriteiten worden gesteld BKENNISDELEN Om de professionals te ondersteunen bij het evidence based werken wordt binnen een project van het UMC St Radboud met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen een zogenaamde community of practice (het UKON kennisplein, HUhttp://ukonkennisplein.nlUH) ontwikkeld. Dit is een digitale kennisomgeving waar kennis kan worden verworven en gedeeld. Dit project loopt tot 1 januari 2011 en wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland. Daarom zijn in eerste instantie de Gelderse UKON instellingen hierbij betrokken en wordt aanvullende financiering geworven voor de uitrol naar de andere UKON instellingen. Het UKON kennisplein wordt een belangrijke ondersteuning voor zowel kennistranslatie als kennis delen. Op termijn krijgen dan ook alle UKON instellingen laagdrempelig toegang tot dit webbased systeem. 15

19 Samenwerking in zorg en wetenschap BONDERWIJSACTIVITEITEN In de nu volgende paragrafen zal per discipline worden uitgewerkt welke ontwikkelingen er spelen en wat voor het UKON de bijdrage c.q. de doelstelling zal zijn Basiscurriculum geneeskunde/ Opleiding tot specialist ouderengeneeskunde De UKON instellingen werken mee aan alle onderdelen van het basiscurriculum die zich in het verpleeghuis afspelen: verpleegstage, praktijkoriëntatie en co schap ouderenzorg en senior co schap ouderengeneeskunde. Daarnaast kunnen UKON instellingen ook incidenteel worden gevraagd voor participatie binnen het Centraal Klinisch Onderwijs. Alle UKON huizen zijn erkend als opleidingsinrichting voor de vervolgopleiding tot specialist ouderengeneeskunde BPsychologen en sociale disciplines In alle UKON instellingen zijn psychologen werkzaam en een aantal van hen is ook opgeleid tot GZ psycholoog of klinisch psycholoog. De opleiding tot GZ psycholoog bestaat vanaf 1998 en een aantal UKON instellingen is ook verbonden aan die opleiding. Binnen het Nederlands Instituut voor Psychologie (NIP) bestaat een sectie Psychologen in de Ouderenzorg. Vanuit het UKON zijn enkele psychologen actief binnen deze sectie. Binnen het UKON wordt onderling contact en uitwisseling gestimuleerd. Psychologen zijn verenigd in een permanente UKON werkgroep met dr. D. Gerritsen (senioronderzoeker) als voorzitter, ondersteund door dr. Y. Kuin van de afdeling Psychogerontologie van de Radboud Universiteit Nijmegen. Binnen het zorgprogramma Doen bij Depressie (zie HUwww.uko n.nluh) is een training voor psychologen in Life Review Therapie opgenomen. Na afloop van deze interventiestudie zijn 32 psychologen in deze therapie geschoold BParamedische disciplines In de UKON instellingen zijn de volgende paramedici werkzaam: fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten en diëtisten. De wetenschappelijke onderbouwing van het handelen door deze disciplines is nog beperkt. Het is van belang om de kennis van evidence based practice binnen deze disciplines te stimuleren. Hiermee kan een goed evenwicht worden bewerkstelligd tussen de verschillende verpleeghuisdisciplines en kan tevens de multidisciplinaire zorg in het UKON beter worden uitgebouwd. Het UKON organiseert hiervoor het jaarlijkse symposium en scholing in EBP. Via het UKON kennisplein wordt gestimuleerd dat kennis makkelijker wordt gedeeld BVerpleegkundigen en verzorgenden De verzorgende en verpleegkundige discipline is binnen de verpleeghuissector met afstand de grootste beroepsgroep. In het afgelopen decennium is in veel instellingen in Nederland het aantal verpleegkundigen afgenomen, terwijl met de functiedifferentiatie ook lager opgeleide zorgmedewerkers hun intrede hebben gedaan (niveau 1 en 2). Tegelijkertijd is de zorg complexer geworden, omdat ouderen langer thuis blijven wonen. De cliënt in het verpleeghuis behoeft vaak intensieve zorg. Binnen het UKON zet een aantal instellingen juist in op het versterken van de verpleegkundige discipline, door meer verpleegkundigen (niveau 4) aan te stellen. Ook wordt ervaring opgedaan met de inzet van verpleegkundigen in gespecialiseerde functies zoals geriatrisch verpleegkundigen en nurse practitioners (niveau 5). Op met name de afdelingen voor kleinschalig wonen vindt een integratie plaats van de functies zorg en welzijn. Binnen de zorgteams worden naast verzorgenden ook medewerkers met de opleiding Sociaal Pedagogisch Werk (SPW) ingezet als woonzorgbegeleiders. Helpenden en voedingsassistenten functioneren als woonzorgassistenten. De SPW opleiding (mbo) ontwikkelt zich naar het opleiden van begeleiders zorg en welzijn, hierdoor zullen in de (nabije) toekomt anders geschoolde zorgmedewerkers binnen de instellingen werkzaam zijn. 16

20 De functie van activiteitenbegeleider heeft zich in een aantal instellingen ontwikkeld tot dagbestedingscoach. Deze medewerker heeft vaak de opleiding Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) gevolgd BOpleidingsafdelingen of Zorg Innovatie Centra (ZIC s) Ook zijn instellingen bezig met het inrichten van opleidingsafdelingen in samenwerking met hogescholen. Op een dergelijke afdeling draaien verpleegkundigen in opleiding op alle niveaus zelfstandig diensten onder begeleiding van docenten en een enkele vaste medewerker. De Fontys Hogeschool te Eindhoven heeft hiervoor het ZIC concept ontwikkeld, drie UKON instellingen (Vitalis, SVVE De Archipel en De Wever) hebben een ZIC afdeling. Het ontwikkelen en invoeren van vernieuwingen in de zorg is één van de belangrijke uitgangspunten op deze afdelingen. Met name voor de verpleegkundige en verzorgende discipline organiseert het UKON het jaarlijkse symposium. Ook kan deze discipline in de toekomst via het kennisplein toegang krijgen tot nieuwe kennis en kennis uitwisselen. In de UKON instellingen worden overal interne scholingen aangeboden voor verpleegkundigen en verzorgenden. Soms worden hiervoor deskundigen van buiten gevraagd (bv. IMOZ instituut voor belevingsgerichte zorg), vaak wordt eigen materiaal ontwikkeld. Ook de ontwikkeling van E learning krijgt aandacht binnen een aantal instellingen en is men op weg naar een zorgacademie (zie ook figuur 2). Hierin kunnen UKON instellingen samen optrekken en beleid en e learning materiaal (laten) ontwikkelen. Contact en uitwisseling van kennis tussen diensten opleiding is hiervoor een eerste stap. 17

21 Samenwerking in zorg en wetenschap 5. 4BSTRUCTUUR UKON BORGANISATIESTRUCTUUR UKON Vooraf: Waar in deze notitie gesproken wordt over het UKON wordt het geheel van het samenwerkingsverband bedoeld. Partners hebben te onderscheiden rollen, maar zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het geheel. Dit vraagt een actieve houding en een aantoonbare bijdrage aan het realiseren van de doelstellingen zoals verwoord in dit beleidsplan. De organisaties worden aangeduid als UKON instellingen, het UKON bureau wordt gevormd door de medewerkers van het UMC St Radboud die werken ten behoeve van het UKON. Het UKON wordt door de stuurgroep UKON inhoudelijk aangestuurd. De stuurgroep UKON is samengesteld uit de voorzitters van de UKON commissies. Zij vormen een belangrijke linking pin naar het management en bestuur van de instelling. Figuur 5. UKON organisatiestructuur BUKON COMMISSIE Uit de ervaring van de afgelopen UKON beleidsperiodes blijkt bovengenoemde infrastructuur goed te werken. De inbedding van de UKON commissies in de organisatiestructuur van de instelling is van cruciaal belang gebleken. Draagvlak van de Raad van Bestuur/Directie blijft daarbij belangrijk en er moet een naadloze aansluiting zijn tussen het UKON beleid en het instellingsbeleid om te voorkomen dat UKON doelstellingen geïsoleerde doelstellingen worden. Communicatie binnen instelling De bekendheid van de UKON commissie is binnen de eigen organisatie soms nog beperkt. Daarvoor zijn in het communicatieplan van het UKON acties opgenomen, die in instellingen ook ten uitvoer worden gebracht, zoals een vaste rubriek in het huisblad en directe terugkoppeling naar de achterban, immers ieder commissielid vertegenwoordigt een vakgroep of discipline. Voor de vertegenwoordigers van de V&V groep is dit lastig, een Verpleegkundige of Zorg Advies Raad of verpleegkundige vakgroep kan hierbij helpen. 18