Lieve Vrouwe Broederschap te Houten D. Ruiter Februari 2014

Transcriptie

1 123 Lieve Vrouwe Broederschap te Houten D. Ruiter Februari 2014

2 Inhoudsopgave Inleiding Aanwijzingen voorde gebruiker Bijzonderheden... 3 Inventaris...5 Pag. 2 van 7

3 Inleiding Inleiding De Lieve Vrouwe Broederschap werd in 1479 gesticht door inwoners van Houten en het aangrenzende Schonauwen. Een broederschap was een kerkelijk goedgekeurde instelling die missen liet opdragen op een eigen altaar in een eigen kapel in de parorchiekerk, onder andere voor overleden broeders en zusters waarvan de begrafenissen door alle leden werden bijgewoond. Daarnaast werd de onderlinge band tussen de leden versterkt door het regelmatig aanrichten van maaltijden, terwijl naastenliefde werd bedreven door het doen van uitdelingen aan de armen. De leden, mannen en vrouwen, waren afkomstig uit de maatschappelijke bovenlaag. De middelen om bovengenoemde activiteiten te financieren kwamen uit de opbrengsten van onroerend goed of uit renten, die meestal door de eigen leden werden geschonken. Namens de broeders werd het beheer van de bezittingen gevoerd door twee oudermannen of procurators. Zij waren het ook die op de jaarlijkse vergadering in de Lieve Vrouwe kapel middels een rekening verantwoording van hun beheer moesten afleggen. Het verbod op de openbare uitoefening van de Katholieke godsdienst in 1580 betekende doorgaans het einde van de broederschappen. Die van Houten bleef echter bestaan, zij het ontdaan van haar religieuze karakter doch met behoud van haar sociale aspect. Leden en bestuur werden nu, naast welgestelden, gevormd door schouten en schepenen van Houten en aanpalende ambachtsheerlijkheden. Tegen het einde van de zeventiende eeuw stierf de broederschap evenwel uit. Dit werd onder andere in de hand gewerkt door de zware beschadiging en daaropvolgende sloop van de eigen kapel ten gevolge van de orkaan van 1674, waardoor het centrale ontmoetingspunt van de instelling wegviel. Het beheer van de goederen kwam nu in handen van de plaatselijke schout die daarover verantwoording aflegde aan de ambachtsheer. De uitdelingen aan de armen werden gestaakt waardoor het kapitaal van de broederschap door rente-inkomsten jaarlijks toenam. In de periode kwam er een einde aan de achterstelling van Rooms-Katholieken door de overheid. Deze gelijkstelling had ook gevolgen voor de verdeling van de opbrengst van de broederschapsgoederen. De burgemeester, die nu het beheer van de bezittingen waarnam, keerde aan zowel het Rooms-Katholieke- als het Hervormde Armbestuur ieder de helft van de jaarlijkse inkomsten uit, een en ander ter bedeling van de behoeftigen die tot hun kerkgenootschappen behoorden. In 1928 werd bij Koninklijk Besluit het beheer aan het college van B. en W. opgedragen. De inkomsten uit de broederschapsgoederen werden nu door het gemeentebestuur besteed, en wel aan inwoners van Houten die daar naar zijn oordeel behoefte aan hadden. Door het tot stand komen van de Algemene Bijstandswet ontviel de zin aan bovengenoemde vorm van geldelijke steun. Op 8 maart 1967 werd besloten de inkomsten van de Lieve Vrouwe Broederschap te bestemmen voor het jeugdwerk in de gemeente Houten. Bron: L.J.M. de Keijzer en R.J. Butterman, De Lieve Vrouwe Broederschap van Houten , in Tussen Rijn en Lek jrg. 21 (1987) nr. 2, p Aanwijzingen voorde gebruiker Stukken uit dit archief kunnen worden aangevraagd door vermelding van de naam van het archief en het archiefbeheersnummer tussen ronde haken: - Lieve Vrouwe Broederschap te Houten, (123) - het of (de) inventarisnummer(s) van de stukken 2. Bijzonderheden Het is archief is 1,25 m¹ groot, waarvan 0,5 m¹ in 2013 en 2014 is toegevoegd (de inventarisnummers 37-46). Pag. 3 van 7

4 2. Bijzonderheden Er is een hiaat in het archief: stukken tussen 1973 en 1990 ontbreken en van de jaren negentig zijn alleen de jaarrekeningen aanwezig. Pag. 4 van 7

5 Inventaris Inventaris 1 Ingekomen- en minuten van uitgegane stukken, Resolutie van de Gedeputeerden der Staten van Utrecht van 19 maart 1631, waarbij de door de L.V. Broederschap opgestelde regels inzake werkzaamheden, bestuur, beheer en lidmaatschap worden goedgekeurd en vastgesteld, 1903 : kopie. N.B. Extract uit het Derde Memoriaal van de Geestelijke Goederen van Utrecht, berustend in het Rijksarchief te Utrecht. 3 Staat van inkomsten en uitgaven over 1631, kopie, N.B. Extract uit het Derde Memoriaal van de Geestelijke Goederen in Utrecht, berustend in het Rijksarchief te Utrecht 4-13 Rekeningen van inkomsten en uitgaven, ,. 1 deel, 9 omslagen deel Bijlagen bij de rekening, omslagen Pag. 5 van 7

6 Inventaris Staten, houdende balansen van het fonds van de L.V. Broederschap N.B. Daaronder ook balansen van het armenfonds van Wulven Kasboeken van ontvangsten en uitgaven, deeltjes Akte van overdracht van de kas, opgemaakt door Burgemeester J. Waller, in zijn hoedanigheid als administrateur, en zijn opvolger burgemeester H.J.L. Scholtens, Akte, betreffende de uitgifte van een obligatie in 1647, ten laste van schout, burgemeester en gerechten van Houten en 't Goy, 1821; kopie. 29 Stukken betreffende de belegging van gelden, Beschikking van Gedeputeerde Staten waarbij het beheer van de bezittingen per 1 januari 1929 wordt opgedragen aan het college van Burgemeester en Wethouders van Houten, met bijlagen, 1927, Akte van afkoop van het tiendrecht als bedoeld in de Tiendwet, (Onderhandse) akten betreffende de verpachting van landbouwgronden 32a Stukken betreffende de exploitatie van de boomgaard aan de Hoogdijk, Stukken betreffende een geschil tussen de burgemeester van Houten als administrateur enerzijds, en de kerkenraad der Ned. Hervormde Gemeente anderzijds, over de uitkering uit de middelen van de L. V. Broederschap aan het Hervormd Armbestuur, Pag. 6 van 7

7 Inventaris 34 Ingekomen- en minuten en kladversies van uitgegane stukken opgemaakt of ontvangen door burgemeester J. Waller in zijn hoedanigheid als administrateur in verband met de onder inv.nr. 33 vermelde kwestie, N.B. Schenking van mevr. A.W. Waller-Van Slooten te Arnhem, Stukken betreffende de behandeling en honorering van aanvragen om uitkeringen ten laste van het fonds van de L.V. Broederschap, Jaarrekeningen over , alsmede stukken betreffende de heroprichting en uitdelingen, [codenrs.1991, , 1127], pak Jaarrekeningen over , correspondentie, alsmede stukken betreffende uitdelingen en publiciteit, [codenrs. 2001, , 1130] [codenrs. 2002, , 1222] [codenrs. 2003, , 1230] [codenrs. 2004, , 1216] [codenrs. 2005, , 1221] N.B.: met notulen en stukken betreffende het 1e lustrum [codenrs. 2006, , 1231] [codenrs. 2007, , 1110, 2008, , 0424] pakken Pag. 7 van 7