Projectverslag. Preventie van fysiek en seksueel geweld Weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen September december 2015

Transcriptie

1 Projectverslag Preventie van fysiek en seksueel geweld Weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen September december 2015 (F)empower vzw Driesstraat Vliermaal Rekeningnummer: BE

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2. SAMENVATTING 3. VERLOOP VAN HET PROJECT A. BASISMODULE a) Samenstelling groepen b) Motivatie c) Programma - Uitgangspunten - Methode - Standaardonderdelen basismodule d) Belangrijkste thema s e) Resultaten f) Conclusies en aanbevelingen B. TRAIN-DE-TRAINERS MODULE a) Samenstelling groep b) Motivatie c) Programma d) Belangrijkste thema s e) Resultaten f) Conclusies en aanbevelingen C. FINANCIEEL 2

3 1. Inleiding Op 4 juni 2015 besliste de Provincieraad van de Provincie Oost-Vlaanderen een toelage toe te kennen aan de vzw (F)empower van voor het inrichten van basismodules weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen in Gent, Aalst en Ronse, gevolgd door een train-detrainersaanbod in Gent. De motivatie om in de provincie Oost-Vlaanderen weerbaarheidstrainingen voor vrouwen in te richten, werd ingegeven door een vraag vanuit de regio Ronse. Hulpverleners werden in hun dagelijkse praktijk regelmatig geconfronteerd met soms verregaande vormen van seksuele intimidatie van jonge vrouwen die verbleven in residentiële opvang. Uit de oorspronkelijke vraag naar vorming en ondersteuning van de hulpverleners, groeide na overleg dit project. Er werd geopteerd voor een weerbaarheidstraining die zowel verbale/mentale als fysieke componenten bevatte en waarvan de focus zou liggen op preventie/omgaan met lichte en zware vormen van seksuele intimidatie en geweld tegenover vrouwen en meisjes, op publieke plaatsen en door onbekenden en bekenden. In eerste instantie zouden er basismodules weerbaarheid/zelfverdediging voor vrouwen worden aangeboden aan een breed publiek van vrouwen Daarna zou een train-de-trainerscursus worden aangeboden aan hulpverleensters die de basismodule hadden gevolgd en die de materie in hun eigen werk wilden integreren en doorgeven aan hun cliënten. 2. Samenvatting Tijdens de maanden september, oktober en november 2015 werden in verschillende steden basismodules weerbaarheid met groot succes georganiseerd en bijgewoond door in totaal 61 vrouwen. Alhoewel het project slechts in beperkte kring werd bekend gemaakt, was de belangstelling groot en ontstonden er vrij snel wachtlijsten. Voor de basismodules kozen we voor een korte stoomcursus die liep over 10u (dag- en avondformule) en 12u (zaterdagformule) waarin een aantal basisvaardigheden werden aangeleerd. Voor de train-de-trainers module kozen we voor een dagformule (21u). Beide cursussen werden begeleid door Suzanne Cautaert, docente weerbaarheid/zelfverdediging met 30 jaar ervaring en oprichtster van Refleks Weerbaarheidscentrum v.z.w., gespecialiseerd in preventie van gendergerelateerd geweld en grensoverschrijdend gedrag. Deze organisatie gaf van 1981 tot 2002 vorming en opleiding rond weerbaarheid/zelfverdediging in heel Vlaanderen. In het feministische gedachtegoed van Refleks wordt het vrouw zijn in een door mannelijke waarden en normen gedomineerde en op patriarchale leest gestoeide samenleving, meegenomen als de belangrijkste factor voor geweld en grensoverschrijdend gedrag tegenover vrouwen en meisjes. De inhoud van deze vorming was gebaseerd op het Refleksmodel dat in de periode ontwikkeld werd door Refleks Weerbaarheidscentrum Uit zowel mondelinge als schriftelijke evaluaties (zie bijlagen) blijkt dat de deelneemsters aan de basismodules zeer tevreden waren over de vorming die ze kregen. Ze geven aan dat ze zich door 3

4 de bijzondere combinatie van mentale weerbaarheid met verbale en fysieke vaardigheden veel sterker en weerbaarder voelden dan voorheen, ook al gaven de meesten aan dat de cursussen langer hadden mogen duren. De vraag naar opvolgdagen of vervolgcursussen was ook erg groot. Ook de deelneemsters aan de train-de-trainers module waren over de hele lijn enthousiast. Zij geven unaniem aan dat ze de geleerde vaardigheden in hun directe praktijk als hulpverleenster kunnen en zullen gebruiken. Ook zij waren vragende partij voor verdere opvolging via uitdieping en ondersteunende coaching. 3. Verloop van het project A. BASISMODULES Plaats Data 2015 Uren Aantal deelneemsters Drongen /9 en 5/10 19u30-22u (4 x 2,5u) 17 Gentbrugge /9-6/10 9u30-12u (4 x 2,5u) 15 Ronse 12-19/10 10u-15u (2 x 5u) 16 Aalst 31/10-14/11 10u-16u (2 x 6u) totaal a) Samenstelling groepen De deelneemsters aan de verschillende basismodules vormden een diverse groep. Er waren redelijk wat studenten (+ twintigers) maar ook de leeftijdsgroep was flink vertegenwoordigd. Ook de leeftijdscategorie 50 plus was vertegenwoordigd. De meeste deelneemsters waren van Vlaamse origine maar in enkele groepen zaten ook deelneemsters van allochtone afkomst. (+ 7). Voor zover bekend waren er zowel studenten als vrouwen uit verschillende beroepscategorieën) vertegenwoordigd (hulpverlening, arts, advocate, onthaalbedienden, zelfstandige, administratie, zorg ) en enkele vrouwen met een beperkt inkomen. b) Motivatie Bij de vraag waarom ze aan de cursus deelnamen, waren de antwoorden divers, al gingen ze toch in de dezelfde richting. Heel wat deelneemsters gaven aan dat ze de cursus volgden omdat ze minder bang wilden zijn, omdat ze zich veiliger wilden voelen ( gericht naar onbekende agressors op publieke plaatsen). Heel wat andere vrouwen gaven aan dat ze zich sterker wilden voelen, meer weerbaarder wilden worden (vb. in relaties of in werksituaties waarin bekenden hun grenzen overschreden). Tijdens de lessen bleek dat de meeste vrouwen al eerder in meerdere of mindere mate met lichtere vormen van grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd werden. Lastiggevallen worden op straat of op publieke plaatsen door onbekenden komt veelvuldig voor. Daarnaast werden ook veel ervaringen gedeeld over grensoverschrijdend gedrag, intimidatie tot geweld door bekenden, vb. in werksituaties. Enkele vrouwen spraken openlijk over de mishandeling door hun partner of het seksueel misbruik door bekenden in de kindertijd waar ze het slachtoffer van waren geweest. 4

5 Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook bijlagen). Vraag: Waarom ben je voor deze cursus ingeschreven? - Omdat ik gebrek had aan zelfverdediging en interesse had - In eerste instantie als preventie - Ik was al lang op zoek naar een weerbaarheidstraining - Groter veiligheidsgevoel krijgen - Weerbaarheid (meer, beter) vertonen in diverse (werk)situaties - Vanuit professioneel oogpunt - Ik voel mij angstig, heb nood aan zelfverdediging - Omdat ik al een paar keer ben lastig gevallen - Als vrouw voel ik me onveilig dus is zo n cursus zeker nodig. - Weerbaarder worden - In verleden reeds met grensoverschrijdend gedrag te maken gehad. - Wegens verschillende (in hoge mate) grensoverschrijdende situaties op reis - Omdat ik me onveilig voel op straat c) Programma De basismodule zoals ze in dit project in een verkorte versie gegeven werd, werd ontwikkeld door Refleks Weerbaarheidscentrum op basis van jarenlange ervaring en onderzoek. Gedurende meer dan twee decennia waren vele duizenden vrouwen enthousiast over de kennis en vaardigheden die ze tijdens deze cursus aangereikt kregen. Dat was ook het geval in dit project. Uitgangspunten Vrouwen leren als jong meisje om onbekende, rare mannen te wantrouwen, zeker als ze alleen zijn op afgelegen plekken (bossen, parken, stranden ) of in de publieke ruimte ( s avonds op straat, openbaar vervoer, dubieuze buurten. ) Ze leren problemen te vermijden wat vaak neer komt op het zoveel mogelijk vermijden van die situaties. Vrouwen leren dat ze als vrouw per definitie machteloos zijn tegenover de (fysieke) kracht van mannen en dat verzet het alleen maar erger maakt. Daarom leren ze onbekende mannen die opdringerig /lastig/vervelend zijn vooral te negeren en als dat niet lukt, hulp te vragen aan derden. Vrouwen en meisjes leren daarenboven om bekende mannen onvoorwaardelijk te vertrouwen zodat ze signalen van grensoverschrijdend gedrag vaak veel te laat opmerken. Uit alle onderzoek blijkt dat vrouwen veel meer kans hebben om te maken te krijgen met bekenden die over grenzen gaan of die overgaan tot geweld. Uit onderzoek blijkt ook dat vrouwen die zich in een vroege fase en op een duidelijke manier verzetten wanneer hun grenzen overschreden worden, veel meer kans hebben om het ongewenste gedrag stop te zetten/escalatie te voorkomen. Met andere woorden: meisjes leren al jong inefficiënte strategieën die de kans dat ze slachtoffer worden alleen maar verhoogt. Weerbaarheidstrainingen die vanuit een feministische kadering vertrekken doorbreken deze foute vooronderstellingen en bieden een reëel en efficiënt alternatief voor vanzelfsprekend slachtofferschap. 5

6 Methode De lessen zijn interactief en sterk gestructureerd volgens een bepaald ritme. Het is geen praatgroep, geen therapie en geen gevechtssport maar een unieke mix waarin theorie wordt geleerd via zelf ervaren, oefeningen en groepsgesprekken. Er zijn telkens twee delen (weerbaarheid en zelfverdediging) waarbij het accent ligt op mentale en verbale weerbaarheid. De fysieke technieken vormen wel een essentieel onderdeel maar worden aangeleerd als laatste redmiddel. De maatschappelijke kadering waarin inzicht wordt gegeven in de verbanden tussen gendergerelateerd grensoverschrijdend gedrag/geweld en de machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen in de samenleving vormt tevens een wezenlijk en onmisbaar onderdeel van de basismodule. Standaardonderdelen van een basismodule Basisinformatie over gendergerelateerd grensoverschrijdend gedrag/geweld Hoe vaak komt het voor? Wie zijn de daders, slachtoffers? Wat zijn de gevolgen? Hoe gaat het in zijn werk? Weerbaarheid De fundamenten van weerbaarheid: eigenwaarde/zelfrespect Verschil tussen assertiviteit en weerbaarheid Voelen, niet verschuiven, duidelijk aangeven van grenzen Efficiënte versus niet-efficiënte verzetstrategieën Grenzen stellen/confronteren in plaats van negeren/hulp vragen Verbaal en non-verbale communicatie: leren duidelijk nee zeggen Ongecontroleerde angst (paniek) leren omzetten naar gecontroleerde en gerechtvaardigde woede Fysieke zelfverdediging Mythes en feiten rond fysieke zelfverdediging Doorprikken van de mythe van de mannelijke onkwetsbaarheid Ontdekken van de eigen mentale en fysieke kracht en mogelijkheden Slachtoffer-dader dynamiek Fysieke verdedigingstechnieken (basis) d) Belangrijkste thema s die aan bod kwamen Bij de vraag naar wat voor de deelneemsters de belangrijkste thema s waren, vallen enkele zaken op. Heel wat deelneemsters gaven aan dat het mogen voelen van grenzen en het mogen nee zeggen nieuw en zeer belangrijk waren. Nog steeds gaan veel vrouwen voorbij aan de eigen behoeften en hebben ze de neiging om verregaand empatisch, vriendelijk en beleefd te blijven bij grensoverschrijdend gedrag/intimidatie, zeker wanneer dat gebeurt door bekenden. Mogen en kunnen kiezen voor het aangaan van confrontaties in plaats van voor het inefficiënte negeren of hulp vragen is voor veel vrouwen een eyeopener. Wat ook vaak terugkomt is het leren onderscheid maken tussen reële angst en aangeleerde angst, en het omzetten van angst naar woede. Nog steeds worden vrouwen eerder bang dan boos/verontwaardigd wanneer ze geconfronteerd worden met seksisme, grensoverschrijdend gedrag, intimidatie en geweld. Het aanleren van efficiënte fysieke verdedigingstechnieken tenslotte werd ook algemeen ervaren als enorm bevrijdend. Zoals meermaals werd opgemerkt: het helpt om iets achter de hand hebben voor wanneer woorden niet meer werken. 6

7 Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook bijlagen). Vraag: wat zijn voor jou de belangrijkste thema s die aan bod zijn gekomen in de cursus? - Grenzen aangeven, grenzen bewaken - Inzicht in waar ligt je grens - Woede voelen mag, kordaat reageren is een must. Niet altijd vriendelijk zijn!!! - Zelfverdedigingstechnieken - Fysieke technieken maken mentaal ook sterker - Angst en woede als werkbare emoties - Grenzen stellen, opkomen voor jezelf, brullen! - De kracht van stem en lichaam, sterkte van een handpalm - Mentale weerbaarheid, op tijd stop zeggen, grenzen trekken - Vrouwen mogen publiekelijk opkomen voor zichzelf - Het mag! Grenzen stellen is ok! - Jezelf de moeite waard vinden. e) Resultaten Uit zowel de mondelinge als de schriftelijke evaluaties blijkt duidelijk dat de cursus door vrijwel alle deelneemsters als verrassend, leerrijk en verrijkend werd ervaren. Vrijwel iedereen gaf aan zich weerbaarder te voelen dan voorheen, meer inzicht te hebben gekregen in het belang van grenzen stellen en het geloof in zichzelf en het recht om nee te zeggen tegen grensoverschrijdend gedrag. Meer dan een deelneemster gaf aan dat haar verwachtingen ruimschoots overtroffen werden. De opmerking dat de cursus te kort was en dat er nood was aan meer (opvolgdagen, een langere cursus ) kwam herhaaldelijk terug. Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook bijlagen). Vraag: wat heb je aan de cursus gehad? Voel je je sterker/weerbaarder tegenover grensoverschrijdend gedrag dan voorheen? - Absoluut. Voel me echt weerbaar. Mentaal, verbaal gesterkt. - Ja amaai!. Veel inzichten, mentale processen die beginnen. - Voor mij is de cursus heel erg nuttig geweest. Zelfs na vier lessen voel ik me enorm veel sterker en heb ik meer zelfvertrouwen. Dit is een cursus die elke vrouw/meisje zou moeten krijgen. - Ja! Zeer waardevolle snelcursus!!! Ik voel mij mentaal en fysiek sterker dan een maand geleden. Goede combinatie van theorie en praktijk. - Heel veel, mooie ervaring. Confronterend met mezelf, mezelf nog beter leren kennen. - Heel positieve ervaring. Helpt zeker om beter voorbereid te zijn, om te weten hoe best/gepast reageren en hoe zeker niet reageren. Ik voel mij effectief weerbaarder. - Confronteren en kwaad worden zal ik nooit meer vergeten. - Moed en veerkracht uit gehaald. - Veel aan gehad. Zeer verrijkend op vlak van zelfkennis en inschatten van situaties. 7

8 Vraag: Beantwoordde deze cursus aan je verwachtingen? Wat heb je eventueel gemist? - Het doet meer met me dan ik had gedacht. - Meer gekregen dan ik verwachtte. Fysiek ondersteunt de mentale weerbaarheid op vele verschillende manieren. - Volledig. De cursus was interactief en bleef elke les heel boeiend. - Meer dan de verwachtingen. Vooral ook de mentale kant was indrukwekkend. - Overstijgt zelfs mijn verwachtingen. Mocht uitgebreider, zeer snel voorbij. - Ja. Inspirerende training en trainster. f) Conclusies en aanbevelingen Grote nood bij een breed publiek Uit dit project blijkt duidelijk dat er bij een breed publiek (van alle leeftijden) een grote nood bestaat aan weerbaarheidstrainingen waarbij mentale, verbale en fysieke vaardigheden maatschappelijk worden gekaderd. Vrijwel alle deelneemsters gaven aan dat ze zelf diverse vrouwen kenden (vriendinnen, collega s, zussen ) die de trainingen zouden volgen, indien ze opnieuw zouden worden aangeboden. Precies omdat dit project slechts via enkele kanalen en zeer beperkt werd aangekondigd, en omdat er slechts een 60tal plaatsen beschikbaar waren, hebben we veel belangstellenden moeten teleurstellen. Momenteel worden cursussen zoals ze in het kader van dit project gegeven worden nergens in Vlaanderen nog aangeboden. Sedert de stopzetting van Refleks Weerbaarheidscentrum v.z.w. is er op dit vlak een groot hiaat ontstaan in het Vlaamse landsgedeelte. Indien er opnieuw basismodules zouden worden gepland en indien deze op grotere schaal bekend zouden worden gemaakt, is het zeer waarschijnlijk dat de belangstelling zeer groot zou zijn. Nood aan inoefening en verdieping Omwille van het feit dat het hier om een stoomformule ging die slechts 10-12u omvatten, was er ook grote vraag naar terugkomdagen/een vervolgcursus om de geleerde vaardigheden verder in te oefenen en uit te breiden. In een basismodule wordt er geproefd van een voor velen nieuw ideeëngoed en vaardigheden en het spreekt voor zich dat dit voor velen smaakte naar meer. Nood aan aparte modules voor specifieke doelgroepen Verder waren ook vrij veel vragen voor bijzondere doelgroepen zoals jonge meisjes, vrouwelijke senioren, vrouwen met een handicap, slachtoffers van ernstig geweld zoals mishandeling, verkrachting Al deze groepen vragen om een aparte aanpak. Jonge meisjes hebben eerder nood aan uitwisseling met leeftijdgenoten en minder aan de - soms schokkende - verhalen van oudere vrouwen. Voor senioren en vrouwen met een handicap kan het nodig zijn om het niveau van de fysieke technieken aan te passen. Vrouwen die (recent) slachtoffer van ernstig geweld werden, kunnen meer nood hebben aan een traag tempo waarbij veel ruimte is voor bespreken van ervaringen. Lage drempel behouden Het feit dat de basismodules zeer goedkoop en voor sommige doelgroepen volledig gratis werden aangeboden, maakte dat ook een zeer divers publiek bereikt werd. Groepen die anders 8

9 moeilijk bereikbaar zijn (vb. laaggeschoolden, werklozen) of die omwille van het inschrijvingsgeld zouden afhaken (vb. studenten) werden nu wel bereikt. Omkadering Met uitzondering van de zaal in Aalst, waren alle zalen geschikt voor de cursussen weerbaarheid/zelfverdediging. Ze waren ruim genoeg en voldoende verwarmd. Omwille van het vaak grote onveiligheidsgevoel dat bij potentiële cursistes aanwezig is, verdient het aanbeveling om toekomstige cursussen op locaties op goed bereikbare plaatsen (ook met openbaar vervoer/fiets) in te richten. B. TRAIN-DE-TRAINERSCURSUS Plaats Data 2015 Uren Aantal deelneemsters Gentbrugge november december u 16u 10 a) Samenstelling groep Aan deze cursus namen vrouwen deel uit verschillende organisaties en instellingen. Alle deelneemsters hadden vooraf een basismodule gevolgd. - Vluchthuis (CAW )(2) - Jongerenopvang (1) - Rode Kruis opvangcentrum asielzoekers (1) - Geweldconsulente (1) - Preventieambtenaar (1) - Drugpreventie (2) - Stalkingdienst (1) - Opvang niet-begeleide minderjarigen ( 1) b) Motivatie In eerste instantie hadden alle deelneemsters voor de train-de-trainersmodule vooral de intentie om inzichten en vaardigheden rond weerbaarheid (voor vrouwen en meisjes) in te zetten bij hun hulpverlening aan de cliënten waar ze mee werkten. Tijdens het volgen van de basismodules kwam daar de ervaring bij dat ze het geleerde ook in het eigen leven, op persoonlijk vlak konden gebruiken. Bij de start van de train-de-trainersmodule waren alle deelneemsters dan ook zeer gemotiveerd om de kracht van het Refleks gedachtegoed, zoals ze dat zelf tijdens de basismodule ervaren hadden, door te kunnen geven. 9

10 c) Programma In tegenstelling tot de basismodules die volgens een beproefd patroon en vrij taakgericht gegeven worden, was de train-de-trainers module meer procesmatig opgezet. Precies omdat de deelneemsters uit verschillende sectoren van de hulpverleningssector kwamen was het belangrijk om het programma voldoende af te stemmen op de behoeftes. Dit zijn een aantal van de belangrijkste vragen/leerpunten bij aanvang van de cursus. Rolmodel Hoe kun je een sterk rolmodel voor anderen zijn. Hoe kun je anderen stimuleren om voor zichzelf op te komen. Eigen grenzen kunnen aftasten en anderen begeleiden rond het thema grenzen. Hoe straal je als lesgeefster zowel kracht als kwetsbaarheid uit? Hoe breng ik vol enthousiasme en overtuiging de boodschap over? Groepen begeleiden Hoe bouw ik vertrouwen op? Hoe creëer ik een veilige groep? Hoe bekom ik wederzijds respect en luisterbereidheid bij de deelneemsters? Hoe ga ik om met weerstanden en moeilijke verhalen? Meer info over groepsdynamiek. Parate kennis en vaardigheden en kennis Hoe werk ik aan eigenwaarde & zelfvertrouwen bij vrouwen? Nood aan luisteren naar ervaringen/concrete tips van docente en anderen. Wat maakt iemand een goede trainer? Wat is essentieel om door te geven? Hoe bouw je een goed evenwicht in tussen de mentale/verbale en de fysieke oefeningen? Oefeningen (mentaal/verbaal/fysiek): zelf inoefenen en doorgeven aan anderen. Praktisch Hoe pak je het in de praktijk aan? Concreet programma voor een basismodule. In deze train-de-trainersmodule werd gedurende drie dagen kennis gedeeld via intensieve vraagen antwoordrondes, aanbieden van cursusmateriaal, boekenstand, een gastdocente. Daarnaast werd er ruim aandacht besteed aan diverse aspecten van het begeleiden van groepen rond dit thema en de praktische en concrete uitwerking van een cursus. Via talrijke oefeningen en rollenspelen werden tevens alle basisvaardigheden in getraind. Tot slot maakte iedere deelneemster een individuele toekomstplanning op, waarin zij aangaf op welke manier zij het geleerde wou toepassen in de eigen organisatie. De volgende onderwerpen werden behandeld: Omgaan met eigen twijfels en onzekerheden bij het doorgeven/aanbieden van deze materie Opbouwen van vertrouwen en het creëren van een veilige sfeer in een groep/groepsdynamiek Herhalen en inoefenen van alle aspecten van het Refleksmodel 10

11 Kennen en beheersen van achtergrondtheorie via de aangeboden cursusteksten en het boek Werken aan weerbaarheid van jongeren. Innemen van de lesgeefsterpositie via rollenspelen met bekende en onbekenden agressors. Begeleiden van (kwetsbare) groepen rond weerbaarheid, zoals vrouwen/meisjes die al slachtoffer werden van ernstige vormen van geweld ( vb. mishandeling, verkrachting, stalking) Bijdrage door gastdocente Mvr. I. Ideler, op basis van haar thesis rond dit onderwerp en de ruime ervaring die zij met deze groepen als lesgeefster weerbaarheid heeft. Praktisch opzetten van een trainingsreeks Tips en tools voor het inrichten en begeleiden van basismodules weerbaarheid voor diverse groepen. d) Belangrijkste thema s die aan bod kwamen De kracht van vrouwen De rode draad de kracht van vrouwen die doorheen zowel de basismodules als de train-detrainersmodule liep werd door de deelneemsters herkend als het belangrijkste thema waaruit alle andere thema s voortvloeien. In deze cursussen krijgen de deelneemsters vaak voor het eerste in hun leven de boodschap dat er een alternatief is voor het vanzelfsprekende slachtofferschap dat via socialisatie en media aangeleerd en ingeprent wordt. Vrouwen maken in deze cursussen contact met hun innerlijke (oer)kracht en leren hun eigen aanvoelen te valideren. Dat heeft vaak een groeiend gevoel van eigenwaarde tot gevolg wat een fundament is om zich te leren verdedigen tegen grensoverschrijdend gedrag en geweld. Dit leidt in groepen waar dat proces plaatsvindt vrijwel steeds tot een sterk gevoel van vertrouwen en onderlinge verbondenheid. Ook hier was dat in zowel de basismodules als de train-de-trainerscursus het geval. Recht op eigen grenzen Voor vele deelneemsters aan de basismodules was het mogen hebben en aangeven van grenzen nieuw. In de train-de-trainersmodule gingen we dieper in op het feit dat veel vrouwen eerder inlevend, empatisch, zorgend, beleefd en altijd vriendelijk te blijven, ook al gaan ze daarmee voorbij aan hun eigen noden, belangen en behoeftes. We besteden ook aandacht aan het gegeven dat de meeste vrouwen bijna automatisch hun grenzen verschuiven i.p.v. ze duidelijk aan te geven, wat vaak leidt tot escalatie. Omdat de deelneemsters zich als hulpverleensters sterk in dit patroon herkenden, was dit een belangrijk thema. Niet negeren of hulp vragen maar grenzen stellen. Ook voor de hulpverleensters in deze cursus was het aanleren van efficiënte strategieën vanuit mentale weerbaarheid, sterk en krachtig met woorden en lichaamstaal duidelijke grenzen aangeven - een absolute eyeopener. Ook zij waren in de basismodule gestart vanuit de overtuiging dat negeren en hulp vragen voor vrouwen eigenlijk de enige en de beste opties zijn. Quod non. 11

12 Assertiviteit versus (fysieke en mentale) weerbaarheid. In de train-de-trainers module werd ook aandacht besteed aan de elementen die een assertiviteitscursus onderscheiden van een weerbaarheidstraining. Het aanleren van fysieke verdedigingstechnieken werd door alle deelneemsters aan de basismodules als baanbrekend en zeer verrijkend ervaren. Ook in deze cursus waren de deelneemsters overtuigd van de enorme waarde ervan. Fysieke technieken achter de hand hebben voor wanneer woorden niet meer helpen maakt dat vrouwen zich verbaal ook sterker en met meer overtuigingskracht durven uitdrukken. Toch liepen in de train-de-trainerscursus nogal wat deelneemsters aan tegen hun weerstand/angst/twijfel om zelf fysieke technieken aan anderen door te geven. Om dit krachtig en authentiek te kunnen doen is het nodig om zelf voor 100% in deze technieken te geloven en ze ook voldoende te beheersen. Voor de meesten als hulpverleenster vooral getraind in zorgende en verbindende vaardigheden bleek dit nog een grote uitdaging waar aan gewerkt moet worden. e) Resultaten Alle deelneemsters gaven aan dat ze zeer veel gehad hebben aan de train-de-trainersmodule en dat ze het geleerde zeker zullen meenemen in hun werk als hulpverleenster. Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook bijlagen). Hoe beïnvloedt deze cursus jouw werk? Wat neem je mee? - Ik zal de kennis over eigenwaarde en weerbaarheid meenemen in individuele begeleidingen - Ik wil de kennis en technieken overdragen op mijn team. - Ik wil het toepassen in de vrouwenwerking van het opvangcentrum. - Het verbreedt mijn blik op het werken met vrouwen en het vergroot mijn zelfvertrouwen om er verder mee aan de slag te gaan. - Grenzen bewaken. Alleen bewust grenzen verleggen - Vertrouwen in jezelf, vertrouwen op jezelf. - Belang van positieve feedback. - Ik heb nu een tool om vrouwen weerbaarder te maken. Met deze basis kan ik iets uitwerken om door te geven. We kregen materiaal om concreet mee aan de slag te gaan. Van hieruit kunnen we onszelf nog bijscholen en toch al veel doorgeven. - Sterker, steviger, zekerder staan. - Weten waarover je spreekt bij situaties die aan bod komen in individuele begeleidingen. - Oefeningen integreren in preventiepakketten. - Wij hebben op het werk te maken met vrouwen in crisissituaties (vb. mishandeling). Ik neem mee belangrijke informatie om vorming te organiseren rond weerbaarheid bij kwetsbare vrouwen. - Ik kan er direct mee aan de slag bij de meisjes in de groep (individueel of in groep). Het zal een vast gegeven zijn om mee te werken (zowel dagelijks als specifiek). Sowieso ga ik toch ook aan overdracht doen in mijn team. - Enorm. Er is veel nood aan dergelijke trainingen. Kan nu reeds heel concrete handvaten meegeven (zonder de lat al te hoog te leggen). Krijg nu reeds feedback van cliënten dat het duidelijk en concreet toepasbaar is. - Individuele begeleiding: werken met cliënten rond zelfwaarde en grenzen. In individuele begeleiding of relatie met andere partners/diensten: durf je grenzen aangeven. 12

13 - Geeft concrete handvaten om te vertalen en aan te leren aan cliënten zowel in individueleals in groepsgesprekken. Er is nood om vrouwen als groep weerbaarder te maken en concrete oefeningen zijn daar ideaal bij. f) Conclusies en aanbevelingen Uit de mondelinge en schriftelijke evaluaties blijkt niet alleen duidelijk dat de deelneemsters unaniem zeer tevreden zijn met de train-de-trainerscursus maar tegelijkertijd ook met aandrang vragen naar verdere opvolging en ondersteuning. Een greep uit de evaluatieformulieren die op het einde van de cursus werden ingevuld. (zie ook bijlagen). Vraag: Is opvolging van deze training voor jou nodig? Indien na, wat heb je nodig? - Ja! Anders bestaat de kans op uitdoving, ongeacht dat we dit allemaal interessant, zinvol en noodzakelijk vinden om door te geven. Graag een terugkommoment. Ik zou ook interesse hebben in een vervolgopleiding. - Heel belangrijk. Nood aan intervisie. Onze ervaringen delen en samen leggen ter ondersteuning en een nog krachtiger signaal. - Zeker. Ik wil zelf de theorie beter beheersen en eigen maken. Dit kunnen blijven toetsen met de rest van de groep zou tof zijn. - Ja. Opfrissing zou leuk zijn om verwatering te voorkomen. - Ja. Warm houden van het vuur dat aangewakkerd werd op regelmatige tijdstippen. Terugkomdagen, weekends? Terechtkunnen met vragen/situaties uit de praktijk van het lesgeven. - Ja overduidelijk. Naast bijkomende noodzakelijke vorming om te kunnen doorgeven, is er ook nood aan intervisie en coaching. Dit met de groep maar vooral van Suzanne. - Terugkommomenten. Aftoetsen met ex-cursisten. Cursus samen geven met medecursiste. Extra info over effect van cursus op zwaar getraumatiseerde vrouwen. - Graag! Mogelijkheid tot uitwisseling van ervaringen, vragen stellen, materiaal ontwikkelen en uitwisselen. - Terugkommomenten en supervisie. Forum waarop het warm gehouden wordt en methodieken, oefeningen, theorie, werkmateriaal, ervaring worden gedeeld. De check/realiteitscursus door Suzanne van onze voorbereidingen. Op basis van de vragen en behoeften van de deelneemsters aan de train-de-trainerscursus en mijn eigen vaststelling en ervaring denk ik dat het absoluut noodzakelijk is om verdere opvolging voor deze groep te voorzien. Het zou jammer zijn indien alle investeringen die gedaan werden om deze groep op te leiden in de toekomst teniet zouden worden gedaan door gebrek aan de nodige omkadering en ondersteuning. 13

14 Voorstel voor een na-traject in Individuele coaching via mail/telefoon - Installeren forum (internet) voor uitwisseling en contact - Terugkomdag (maart) Uitwisselen van ervaringen in het inrichten en begeleiden van projecten in de eigen instelling Bevraging over knelpunten + groepscoaching Herhaling theorie en methodieken - Opleidingsweekend (juni of september) Zelfevaluatie: waar sta ik als lesgeefster/begeleidster? Uitdieping kennis en vaardigheden basismodule Nieuwe thema s (vb. bedreiging door groepen). 14

15 C. FINANCIEEL KOSTEN prijs eenheid tot a) Voorbereidende vergaderingen ,00 b) Weerbaarheidstrainingen Avondformule Gent (4 avonden) ,00 Dagformule Gent (4 voormiddagen) ,00 Dagformule Ronse (4 halve dagen) ,00 Weekendformule Aalst (2 zaterdagen) ,00 c) Train de trainers 3 dagen Gent ,00 d) Cursus- en oefenmateriaal (zie onder) e) Eindrapport en nabespreking ,00 f) Verplaatsingskosten Effectieve verplaatsing 0, ,80 Totale kosten 9 590,80 TOTAAL subsidie Prov O-Vl 9 500,00 deelneemstersbijdragen dienend voor de onkosten van aankoop van cursus en oefenmateriaal aantal cursisten Betaalde bijdragen cursisten 30, TOTAAL 840 Cursus- en oefenmateriaal voor cursisten oefenkussens technieken 48, uitgedeelde cursusteksten 34 handboek "Weerbaarheid van jongeren" 41, TOTAAL