MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN IN DE JAARVERSLAGEN VAN BELGISCHE ONDERNEMINGEN: EEN KWALITATIEVE ANALYSE

Transcriptie

1 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN IN DE JAARVERSLAGEN VAN BELGISCHE ONDERNEMINGEN: EEN KWALITATIEVE ANALYSE Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Mathieu Ghys onder leiding van Prof. Dr. Y. Fassin

2

3 UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN IN DE JAARVERSLAGEN VAN BELGISCHE ONDERNEMINGEN: EEN KWALITATIEVE ANALYSE Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur Mathieu Ghys onder leiding van Prof. Dr. Y. Fassin

4 PERMISSION Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of gereproduceerd worden, mits bronvermelding. Mathieu Ghys Mathieu Ghys Masterproef I

5 Woord vooraf Deze masterproef is het sluitstuk van mijn vijfjarige opleiding tot Master in de Toegepaste Economische Wetenschappen: Handelsingenieur aan de Universiteit Gent. De grote kennis en vele vaardigheden die ik aan deze instelling heb opgedaan, zijn zeker ten goede gekomen bij het schrijven van dit werkstuk. Daarom zou ik alle professoren, assistenten en andere medewerkers willen danken voor de leerrijke en plezante ervaringen, die ik mijn hele leven zal koesteren. Ik zou ook graag een woord van dank willen uitbrengen naar mijn promotor, Prof. Dr. Yves Fassin, voor de deskundige begeleiding van deze masterproef. Het enthousiasme waarmee het onderwerp werd aangebracht was een absolute drijfveer voor mijn werk. Verder zou ik het personeel van de bibliotheek Stadscampus van de Universiteit Antwerpen willen bedanken voor de enorme bereidwilligheid en altijd vriendelijke dienstverlening in mijn zoektocht naar de jaarverslagen. Tot slot wil ik ook mijn ouders bedanken voor het nalezen van de verschillende hoofdstukken van dit werkstuk. Ik zou hen uiteraard ook willen danken voor de morele, materiële en vooral financiële steun die ik kreeg om mijn opleiding te volbrengen. Bedankt allemaal! Mathieu Ghys Masterproef II

6 Inhoudsopgave 1 Inleiding Onderwerp en Werkwijze Inleiding tot MVO Steekproef Methodiek Corporate Governance Wat is corporate governance? Definitie Achterliggende oorzaken Corporate governance systemen Empirische bevindingen Voor Aanbevelingen VBO, CBFA en Beurs van Brussel Studie CBFA Empirische analyse: Aanbevelingen VBO, CBFA en Beurs Brussel Wet 2 augustus Empirische bevindingen: Wet augustus Code Lippens Empirische analyse: Code Lippens Corporate governance charter Verschillen tussen ondernemingen Code Daems Conclusie Personeel Opleidingen Algemene trends Verschillen tussen bedrijven Internationalisatie Welzijn van de werknemers Veiligheid Welzijn van werknemers Communicatie en Sociaal Overleg Ethische aspecten in personeelsbeleid Verloning Conclusie Milieu Milieubeheer Afvalbeheer Energie en Emissie Milieuvriendelijke producten Locatie en Mobiliteit Besluit Burgerzin Mecenaat Organisatie van mecenaat Eigen producten Communicatie en Ethiek Mathieu Ghys Masterproef III

7 6.5 Besluit Algemene MVO aspecten Strategie en Structuur MVO verslag Verdragen en Charters Besluit Synthese Institutionele theorie Corporate governance Personeelsbeleid Milieubeleid Burgerzin Algemene MVO aspecten Globaal overzicht voor totale steekproef Algemeen besluit Referentielijst Appendices Mathieu Ghys Masterproef IV

8 Lijst van afkortingen AB Inbev = Anheuser-Busch Inbev ACLVB = Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België BEBAT = Belgian Batteries CAO = collectieve arbeidsovereenkomst CBFA = Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen CEO = Chief Executive Officer GBL = Groep Brussel Lambert GDF Suez = Gaz de France Suez GRI = Global Reporting Initiative KBC = Kredietbank Cera LBC-NVK = Landelijke Bediendencentrale Nationaal Verbond voor Kaderleden MVO = maatschappelijk verantwoord ondernemen NPM = Nationale Portefeuillemaatschappij NYSE = New York Stock Exchange OECD = Organisation for Economic Cooperation and Development OESO = Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling OVAM = Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij UCM = Union des Classes Moyennes UCB = Union Chimique Belge UN = United Nations UNIZO = Unie van Zelfstandige Ondernemers UNEP = United Nations Environment Programme VBO = Verbond van Belgische Ondernemingen VLAREBO = Vlaams Reglement betreffende de Bodemsanering VN = Verenigde Naties Mathieu Ghys Masterproef V

9 Lijst van tabellen Tabel 1: Overzicht van de steekproef... 7 Tabel 2: Overzicht van de scores voor de onderzochte elementen omtrent burgerzin... 9 Tabel 3: Overzichtstabel voor de onderzochte facetten en hun deelcategorieën voor Delhaize Group Tabel 4: Overzichtstabel per sector voor elk facet en meetpunt Tabel 5: Overzicht van de vermelding van bestuurdersaspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) Tabel 6: Overzicht van de vermelding van persoonlijke aspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) Tabel 7: Overzicht van overige aspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) Tabel 8: Overzicht van de vermelding van elementen van de raad van bestuur Tabel 9: Overzicht van de vermelding van elementen omtrent de comités Tabel 10: Overzicht van de vermelding van overige aspecten Tabel 11: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten van de wet in Tabel 12: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten van de wet in Tabel 13: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten van de code Lippens Tabel 14: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten van de code Lippens Tabel 15: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten van de code Lippens Tabel 16: Overzicht van de vermelding van enkele compliance aspecten Tabel 17: Vergelijking met vorige meetpunten Tabel 18: Overzicht van de vermelding van enkele elementen omtrent opleiding Tabel 19: Overzicht van de vermelding van intranet voor opleidingen Tabel 20: Overzicht van de vermelding van successieplanning Tabel 21: Overzicht van de vermelding van eigen scholen of samenwerkingsverbanden Tabel 22: Overzicht van de scholen in de steekproef Tabel 23: Overzicht van de vermelding van internationalisatie Tabel 24: Overzicht van de vermelding van aspecten inzake veiligheid Tabel 25: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten inzake work-life balance Tabel 26: Overzicht van de vermelding van tevredenheidsenquêtes Tabel 27: Overzicht van de vermelding van elementen omtrent sociaal overleg Tabel 28: Overzicht van de vermelding van communicatiemiddelen Tabel 29: Overzicht van de vermelding van een dankwoord Tabel 30: Overzicht van ethische codes Tabel 31: Overzicht van de vermelding van enkele aspecten inzake verloning Tabel 32: Overzicht van de vermelding van algemene aspecten van milieubeleid Tabel 33: Overzicht van de vermelding van maatregelen omtrent algemeen milieubeleid Tabel 34: Overzicht van de vermelding van overige algemene milieu-aspecten Tabel 35: Overzicht van de vermelding van aspecten inzake afvalbeheer Tabel 36: Overzicht van de vermelding van elementen inzake energie en emissie Tabel 37: Overzicht van de vermelding van aspecten inzake energie Tabel 38: Overzicht van de vermelding van elementen in verband met uitstoot Tabel 39: Overzicht van de vermelding van duurzame producten Tabel 40: Overzicht van de vermelding omtrent bodemsanering Tabel 41: Overzicht van de vermelding van integratie van sites Tabel 42: Overzicht van de vermelding van elementen inzake mobiliteit Tabel 43: Overzicht van de gebruikte strategieën Mathieu Ghys Masterproef VI

10 Tabel 44: Overzicht van de vermelding van mecenaat Tabel 45: Overzicht van de vermelding van overige aspecten inzake mecenaat Tabel 46: Overzicht van de vermelding van aspecten inzake producten Tabel 47: Overzicht van de vermelding van aspecten inzake communicatie en ethiek Tabel 48: Overzicht van de strategie en structuur omtrent MVO Tabel 49: Overzicht van de MVO verslagen in de steekproef Tabel 50: Overzicht van verdragen en charters Tabel 51: Overzicht van de sectoren en bijhorende bedrijven Tabel 52: Globaal overzicht voor volledige steekproef Tabel 53: Globaal overzicht voor aangepaste steekproef Tabel 54: Overzicht bronnenlijst jaarverslagen Mathieu Ghys Masterproef VII

11 Lijst van figuren Figuur 1: Evolutie van corporate governance in de onderscheiden sectoren Figuur 2: Evolutie van personeelsbeleid in de onderscheiden sectoren Figuur 3: Evolutie van milieubeleid in de onderscheiden sectoren Figuur 4: Evolutie van burgerzin in de onderscheiden sectoren Figuur 5: Scores van de onderscheiden sectoren op de algemene MVO aspecten in Mathieu Ghys Masterproef VIII

12 1 Inleiding Maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is in de laatste decennia uitgegroeid tot een sleutelonderwerp zowel in de bedrijfswereld als in de samenleving in haar geheel. Bekende voorbeelden zijn de opkomst van de milieuwetgeving, alsook de regelgeving inzake corporate governance. Helaas gingen hier vaak de nodige schandalen aan vooraf, die het probleem aan het licht brachten. Mooie voorbeelden zijn het boekhoudkundige geknoei bij de Amerikaanse energiereus Enron, en de vele bodembesmettingen die ten gevolge van vervuilende, industriële activiteiten zijn ontstaan. MVO is niet enkel een trend uit de laatste jaren, maar wordt zonder meer ook één van de belangrijkste trends voor ondernemingen in de toekomst. De globalisering en enorme technologische vooruitgang in communicatie en transport hebben immers het aantal stakeholders en hun invloed aanzienlijk vergroot. Ondernemingen zullen hiermee steeds meer rekening moeten houden bij het uitvoeren van hun activiteiten. Dit alles maakt maatschappelijk verantwoord ondernemen een heel interessant onderwerp om te bestuderen in een eindverhandeling. MVO is natuurlijk ook een heel breed begrip met vele facetten. Het is dus onmogelijk om elk aspect ervan te behandelen. Daarom zal deze analyse zich focussen op een aantal aspecten van het onderwerp. De studie bestaat uit een kwalitatieve tijdsanalyse van de MVO aspecten vermeld in de jaarverslagen van de ondernemingen genoteerd in de BEL20 index van NYSE Euronext Brussel, gaande van het boekjaar 1980 tot en met het boekjaar De methodiek wordt uitgebreid besproken in het eerste hoofdstuk. Dit hoofdstuk omvat ook een korte inleiding tot MVO. Daarna worden de verschillende facetten van maatschappelijk verantwoord ondernemen geanalyseerd in aparte hoofdstukken. Het gaat respectievelijk om corporate governance, personeelsbeleid, milieubeleid, burgerzin en algemene MVO aspecten. Deze hoofdstukken focussen op de evolutie van de rapportering van verscheidene elementen omtrent elk facet doorheen de steekproefperiode in de jaarverslagen. Tot slot is er een synthese waarin de Mathieu Ghys Masterproef

13 globale evolutie voor de vijf facetten en de verschillen tussen de sectoren belicht worden, gevolgd door het finale besluit. Aangezien het gaat om de in het jaarverslag gerapporteerde elementen omtrent MVO, biedt het dus absoluut geen volledig overzicht van alle MVO activiteiten van de onderzochte bedrijven. Het werkstuk is dus een studie van de rapportering van MVO door ondernemingen in hun jaarverslagen en niet van het door hen gevoerde MVO beleid noch van de totale MVO rapportering. De hoofdstukken omtrent de verschillende facetten omvatten vrij veel droge lectuur en gaan in vrij groot detail in op de individuele elementen. Daarom wordt de vlugge lezer aangeraden de werkwijze en het synthesehoofdstuk te lezen. Dat laatste hoofdstuk omvat eveneens de grote lijnen voor ieder facet. Voor de geïnteresseerde lezer worden deze uitgebreid besproken in de respectieve hoofdstukken. Mathieu Ghys Masterproef

14 2 Onderwerp en Werkwijze In dit eerste hoofdstuk wordt de werkwijze van het onderzoek uitgelegd. Het gaat om de gevolgde werkwijze en de steekproef van het onderzoek. Eerst is er echter een korte introductie tot het onderwerp van deze verhandeling: maatschappelijk verantwoord ondernemen. 2.1 Inleiding tot MVO MVO is een heel ruim begrip en heeft zoals eerder gezegd talrijke facetten en misschien zelfs nog meer definities. MVO Vlaanderen, een kenniscentrum op dit gebied, omschrijft MVO als een continu verbeteringsproces waarbij ondernemingen vrijwillig op systematische wijze economische, milieu- en sociale overwegingen op een geïntegreerde manier in de gehele bedrijfsvoering opnemen, waarbij overleg met de stakeholders, of belanghebbenden, van de onderneming deel uitmaakt van dit proces (MVO Vlaanderen, 2011). MVO wordt vaak geassocieerd met duurzame ontwikkeling. Het Brundlandt-rapport van de World Commission on Environment and Development van de Verenigde Naties definieerde in 1997 duurzame ontwikkeling als ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen (World Commission on Environment and Development, 1987). De eerste kenmerken van maatschappelijk verantwoord ondernemen verschenen ruim een eeuw geleden in de Verenigde Staten. Bij het begin van de 20 e eeuw ontstond immers het idee dat de rijken in de samenleving zorg moesten dragen voor de armen. Eerst werd dit vooral gedaan door rijke individuen, maar algauw namen de ondernemingen deze rol op zich. Het duurde echter tot in de jaren 50 en 60 vooraleer er een breder draagvlak voor MVO was, waarbij langzamerhand ook aandacht werd besteed aan de ontwikkeling en het welzijn van de werknemers, alsook aan zorg voor het leefmilieu en de sociale omgeving van de onderneming. Daarnaast zijn ook ethische en morele aspecten een steeds grotere rol beginnen spelen (Kolk, 2003). De Tripple Bottom Line (Elkington, 1997) wordt vaak gebruikt om de verantwoordelijkheden van een onderneming aan te duiden. Hierin worden drie domeinen onderscheiden. Vooreerst Mathieu Ghys Masterproef

15 is er de verantwoordelijkheid tegenover de aandeelhouders, door Elkington Profit genoemd. Ondernemingen moeten economisch rendement behalen om hun aandeelhouders te vergoeden. Ten tweede is er de verantwoordelijkheid ten opzichte van het leefmilieu, Planet. Bedrijven moeten dus de impact van hun activiteiten in het verleden, heden en in de toekomst minimaliseren. Tenslotte is er de sociale verantwoordelijkheid van ondernemingen, People genoemd. Zij moeten zich verantwoordelijk gedragen tegenover zowel de interne stakeholders, voornamelijk het personeel, als de externe stakeholders, zoals omwonenden, non-gouvernementele organisaties Deze drie maatstaven worden door Elkington ook aangehaald om na te gaan hoe succesvol een onderneming nu werkelijk is. Dit leidde tot het ontstaan van de term Tripple Bottom Line. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een heel uitgebreid domein met veel verschillende aspecten. Sommige aspecten zijn vrij goed gereguleerd door overheden en/of andere instanties, andere kennen dan weer vrij weinig regels. Helaas is de totstandkoming van vele regelgevingen vooraf gegaan door één of enkele schandalen, zoals vermeld in de inleiding. Zo zal ook de recente olieramp door de ontploffing van het boorplatform Deepwater Horizon op haar beurt aanleiding geven tot meer strikte regels en normen, helaas slechts wanneer de schade al geleden is. Bijgevolg blijkt dat sommige regulering omtrent MVO vrij reactief is, terwijl het begrip vooral proactief gedrag hoog in het vaandel draagt. MVO is dus nog steeds in volle evolutie en zal ook in de toekomst een grote rol spelen. 2.2 Steekproef In deze verhandeling worden de jaarverslagen van de in de BEL20 genoteerde ondernemingen bestudeerd. Enerzijds gaat het dus om ondernemingen die in België de zwaarste rapporteringsplichten hebben, maar anderzijds zorgt deze steekproef ook voor een degelijke diversificatie over sectoren heen. Dit zorgt voor een schat aan informatie en is tegelijkertijd vrij representatief voor Belgische ondernemingen. Het gaat dus om twintig bedrijven en er werd gekozen voor de samenstelling van de index bij aanvang van deze steekproef. Alle bedrijven waren reeds in de index aanwezig sinds begin maart 2009, toen beeldvormingsbedrijf Agfa-Gevaert en zinkverwerker Nyrstar vervangen werden door vastgoedspecialist Befimmo en telecomoperator Telenet Group (Express.be, 2009). Alle bedrijven en de bijhorende jaarverslagen die werden geraadpleegd zijn vermeld in de Mathieu Ghys Masterproef

16 onderstaande tabel. In het voorjaar van 2011 werd de Nationale Portefeuillemaatschappij uit de index geschrapt na een wijziging van de aandeelhoudersstructuur. Hiermee werd echter geen rekening gehouden in deze verhandeling. Ook met de structuurveranderingen, die soms door overnames en dergelijke werden veroorzaakt (vb. Fortis op het einde van 2008), wordt in de steekproef geen rekening gehouden. Tot slot werd ook de veranderende samenstelling van de index doorheen de steekproefperiode niet in acht genomen. Dit laat toe om niet alleen mature ondernemingen te onderzoeken, maar ook meer recent ontstane bedrijven zoals Mobistar, Omega Pharma en Telenet. Er dienen wel enkele opmerkingen gemaakt te worden omtrent de exacte samenstelling van de steekproef. GDF Suez, een internationale energiegroep, werd vervangen door haar Belgische dochter Electrabel, die reeds vroeger in de BEL20 genoteerd was en bijgevolg beter aansluit bij de steekproef. De banken zijn pas in de jaren 90 tot hun huidige vorm gekomen na een consolidatiegolf. Voor deze consolidatiegolf werd per bank slechts de belangrijkste van de samenstellende componenten onderzocht, ervan uitgaand dat deze ook na het samengaan de grootste invloed zal hebben. De voorgangers staan tussen haakjes in de tabel. De steekproefperiode gaat van de jaarverslagen voor de boekjaren 1980 tot en met Voor de meeste ondernemingen in de steekproef was het moeilijk om jaarverslagen te vinden van voor 1980 en bovendien bleken die slechts weinig relevante informatie voor het onderzoek te bevatten. Daarom werd gekozen voor het boekjaar 1980 als het startpunt van de analyse. De jaarverslagen van het boekjaar 2008 waren met 100% zekerheid beschikbaar tijdens de dataverzameling in het voorjaar en de zomer van 2010, in tegenstelling tot sommige jaarverslagen van het boekjaar Daarom werd 2008 gekozen als eindpunt van de analyse. Niet alle jaargangen in de steekproefperiode werden gelezen. In het begin van de dataverzameling werd ervan uitgegaan dat de meeste veranderingen in de jaarverslagen zich voor gingen doen vanaf het begin van het nieuwe millennium. Daarom werd gekozen voor volgende jaargangen: 1980, 1985, 1990, 1995 en 2000 tot en met Na onderzoek van een vijftal ondernemingen bleek dit niet volledig te kloppen. In het begin van de steekproef was de beschrijving van MVO beperkt en weinig veranderlijk. In de tweede helft van de jaren 90 bleken de veranderingen reeds significant, terwijl in de jaren 2000 tot en met 2008 de verschillen tussen de opeenvolgende jaarverslagen vrij beperkt waren. Daarom werd geopteerd voor een nieuwe reeks jaargangen voor de resterende bedrijven om deze stelling te Mathieu Ghys Masterproef

17 bevestigen: 1980, 1985, 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006 en Vanzelfsprekend zijn niet al deze jaargangen voor alle bedrijven gelezen. Er zijn immers ondernemingen die in het begin van de steekproefperiode nog niet bestonden (vb. Mobistar) en ook konden niet alle jaarverslagen teruggevonden worden. Hiermee werd uiteraard rekening gehouden in de analyse. Alle gelezen jaargangen staan per bedrijf vermeld in de tabel. Twee jaargangen in de steekproef komen echter niet overeen met de hierboven vermelde boekjaren. Het gaat om het jaarverslag van UCB voor 1982 en dat van Belgacom voor Zij waren echter de eerste jaarverslagen die van de betrokken ondernemingen konden worden gevonden en werden voor de analyse gelijkgesteld aan respectievelijk de boekjaren 1980 en Daarnaast werd bij UCB het jaarverslag 2006 (wegens ontbreken) vervangen door de editie Ook waren er enkele rapporten die niet volledig waren. Zo beschreef het jaarverslag 1998 voor Fortis en Solvay enkel het aspect corporate governance, terwijl net dit aspect ontbrak in de jaarverslagen van Telenet voor de boekjaren 1998, 2000 en Ook dat werd in de analyse in rekening gebracht. Deze tabel dient eigenlijk als bronvermelding. Zij is ook opgenomen in de bronnenlijst achteraan dit werk. Bij het bespreken van de analyse en de resultaten, al dan niet in visuele vorm, zal geen bronvermelding gebeuren. Dit zou de overzichtelijkheid absoluut niet ten goede komen. Enkel bij de vermelding van specifieke voorbeelden van maatregelen, zal de bron wel vermeld worden. Mathieu Ghys Masterproef

18 Onderneming Edities AB Inbev (Interbrew) 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Ackermans & Van Haaren 1985, 1990, 1994, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Befimmo-Sicafi 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Bekaert 1980, 1985, 1990, 1995, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 Belgacom 1991, 1995, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 Cofinimmo-Sicafi 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Colruyt 1980, 1985, 1990, 1995, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 Delhaize Group 1980, 1985, 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Dexia 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Electrabel 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Fortis (Generale Bank) 1980, 1985, 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Groep Brussel Lambert 1985, 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 KBC (Kredietbank) 1980, 1985, 1990, 1995, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 Mobistar 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Nationale Portefeuillemaatschappij 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Omega Pharma 2002, 2004, 2006, 2008 Solvay 1990, 1994, 1998, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 Telenet Group 1998, 2000, 2002, 2006, 2008 UCB 1982, 1985, 1990, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2005, 2008 Umicore 1980, 1985, 1994, 1996, 1998, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008 Tabel 1: Overzicht van de steekproef 2.3 Methodiek De eerste stap in dit empirisch, kwalitatief onderzoek was het lezen van de vermelde jaarverslagen, bedrijf per bedrijf. Al snel konden de belangrijkste items omtrent MVO geïdentificeerd worden. Dit bleken achteraf ook de juiste elementen te zijn. Het gaat om corporate governance, personeels- en milieubeleid, burgerzin en een aantal maatregelen die in Mathieu Ghys Masterproef

19 dit werk ondergebracht worden onder de noemer algemene MVO aspecten. Deze facetten worden elk uitgebreid besproken in een verder hoofdstuk. Alle relevante elementen en beschrijvingen in verband met deze items werden neergeschreven voor verdere analyse. Vervolgens werd ieder facet apart geordend in een Excel file, waarbij getracht werd de verschillende trends en bijhorende activiteiten te identificeren. Tegelijk werden enkele tijdstippen vastgelegd in de steekproefperiode om metingen te verrichten. Die tijdstippen verschillen per facet en werden bepaald op basis van de trends die konden waargenomen worden in de Excel files. Een dergelijke file kan helaas niet op een degelijke manier worden weergegeven in een Word document en is dus niet vervat in deze verhandeling. Daarna werden per meetpunt verschillende in de steekproef terugkerende elementen onderzocht op hun aanwezigheid in het jaarverslag. Deze aanwezigheid werd als blijvend beschouwd, hetgeen betekent dat, indien het in een jaarverslag vermeld was, ervan uitgegaan werd dat dit element blijvend was voor de onderneming, behalve in het geval van duidelijke aanwijzingen van het tegendeel. De metingen zijn dus als het ware cumulatief en geven het voordeel aan de bedrijven dat zij niet telkens alles hoeven te beschrijven. Dit verminderde ook de nadelen die ontstaan zijn door te werken met niet-opeenvolgende jaarverslagen. Bijgevolg zijn alle metingen cumulatief, tenzij dit expliciet anders vermeld is. De individuele elementen die op de verschillende tijdstippen onderzocht werden, kregen een 0 of 1 score, op basis van het al dan niet beschreven zijn in een jaarverslag, en werden geaggregeerd tot één tabel per facet met de score per deelelement voor de totale steekproef op elk meetpunt. Deze scores dienen als basis voor de uitgebreide bespreking van ieder facet in de overeenkomstige hoofdstukken. Onderstaande tabel geeft bijvoorbeeld het overzicht voor de onderzochte elementen in verband met burgerzin. De tabellen van de overige items bevinden zich in bijlage 1. Mathieu Ghys Masterproef

20 Cultuur Sport Onderwijs Wetenschappelijk onderzoek Humanitair: binnenland Humanitair: buitenland Natuur Bedragen Eigen organisatie Vrijwilligerswerk Samenwerking Producten Verantwoordelijke consumptie Communicatie Ethische code Ethische aspecten Ethische aankoopcode Tabel 2: Overzicht van de scores voor de onderzochte elementen omtrent burgerzin Vervolgens werd er ook een tabel gemaakt per onderneming in de steekproef, waarbij de scores voor elk individueel element werden geaggregeerd tot een subcategorie (groep van elementen) per facet. Enkel de algemene MVO aspecten werden, vanwege hun beperkte omvang, niet in deze tabellen opgenomen. Hieronder is een dergelijke tabel te vinden voor supermarktketen Delhaize. Ook voor de sectoren en de totale steekproef werd een dergelijke tabel opgesteld op basis van de gemiddelde scores van de respectieve bedrijven. Zij zijn terug te vinden in bijlagen 2 (ondernemingen) en 3 (sectoren en totale steekproef). Mathieu Ghys Masterproef

21 Corporate governance Personeelsbeleid Milieubeleid Burgerzin Tijdstippen Aantal onderzochte elementen Totaal vervulde elementen % 83,33% 50,00% 90,00% Tijdstippen / Aantal onderzochte elementen Opleidingen (7) Sociaal overleg (5) Verloning (5) Veiligheid (4) Work-life balance (9) Communicatie (5) Totaal vervulde elementen % 34,29% 37,14% 54,29% 60,00% Tijdstippen 1995/ Aantal onderzochte elementen Algemeen milieubeleid (9) Afvalbeheer (4) Energie en emissie (8) Milieuvriendelijke producten (2) Locatie en mobiliteit (8) Totaal vervulde elementen % 19,35% 35,48% 38,71% Tijdstippen Aantal onderzochte elementen Mecenaat (8) Organisatie (3) Consumptie (2) Communicatie en ethiek (4) Totaal vervulde elementen % 17,65% 23,53% 52,94% 76,47% Tabel 3: Overzichtstabel voor de onderzochte facetten en hun deelcategorieën voor Delhaize Group De sectortabellen werden tenslotte omgezet in een samenvattende tabel met een score per sector per facet en per meetpunt voor dat facet, om zo een sectorvergelijking te kunnen doen. Deze tabel is hieronder weergegeven. Mathieu Ghys Masterproef

22 Corporate governance Personeelsbeleid Milieubeleid Burgerzin Tijdstippen Aantal onderzochte elementen Holdings Productiebedrijven Retailers Nutsbedrijven Banken Tijdstippen / Holdings Productiebedrijven Retailers Nutsbedrijven Banken Tijdstippen 1995/ Holdings Productiebedrijven Retailers Nutsbedrijven Banken Tijdstippen Holdings Productiebedrijven Retailers Nutsbedrijven Banken Tabel 4: Overzichtstabel per sector voor elk facet en meetpunt Op basis hiervan werden de staafdiagrammen in het synthesehoofdstuk opgesteld. Die diagrammen, aangevuld met de tabel voor de totale steekproef, dienen als uitgangspunt voor de synthese en het uiteindelijke besluit van dit onderzoek. Mathieu Ghys Masterproef

23 3 Corporate Governance In dit hoofdstuk zal corporate governance, ook wel deugdelijk bestuur genoemd, besproken worden. Eerst is er een inleiding over de betekenis van corporate governance. Vervolgens worden de verschillende codes en wetten behandeld die gedurende de steekproefperiode veranderingen in de inhoud van de jaarverslagen teweeg brachten. Tot slot volgt er een bespreking van de verschillen tussen de bedrijven uit de BEL20 onderling. 3.1 Wat is corporate governance? Definitie Op bovenstaande vraag wordt in de code Daems, de opvolger van de code Lippens, volgend antwoord gegeven: Corporate governance omvat een reeks regels en gedragingen die bepalen hoe vennootschappen worden bestuurd en gecontroleerd. Een goed corporate governance model zal zijn doel bereiken door het juiste evenwicht te vinden tussen leiderschap, ondernemerschap en prestatie enerzijds, alsook controle en conformiteit met deze regels anderzijds (Commissie Corporate Governance, 2009). Deze definitie legt dus niet alleen de nadruk op het bestuursaspect, maar evenzeer op het controleaspect door middel van een geheel aan regels. Een meer internationale omschrijving vindt men in de definitie door de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling), ter gelegenheid van de OECD Principles of Corporate Governance. Deze werden voor het eerst beschreven in 1999 en herzien in 2004 en De definitie luidt als volgt: Corporate governance is een sleutelelement in het vergroten van economische efficiëntie en groei, evenals bij het versterken van het vertrouwen van de investeerders. Corporate governance brengt heel wat relaties tot stand tussen het management van de onderneming, de raad van bestuur, de aandeelhouders en andere stakeholders. Goede corporate governance moet het management en de raad van bestuur een motief bieden om de doelen te bereiken die van belang zijn voor de onderneming en de aandeelhouders, en het moet ook de effectieve Mathieu Ghys Masterproef

24 controle vergemakkelijken (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, 2004). Deze definitie legt de nadruk op de relaties tussen de verschillende stakeholders van een onderneming, alsook de groei en efficiëntie van bedrijven. Het gaat dus vooral om de doelstellingen van corporate governance en minder om de regels die hiertoe moeten leiden, zoals dit meer het geval is in de definitie uit de Code Daems. Als besluit zou men dus kunnen stellen dat corporate governance het geheel van regels is, dat ervoor moet zorgen dat ondernemingen zorgvuldig en efficiënt worden bestuurd en gecontroleerd in het belang van alle stakeholders Achterliggende oorzaken Het concept dat aan de basis van corporate governance ligt, is de agency-theorie, ook bekend als het principal-agent probleem. Een agency-relatie wordt omschreven als een contract waarbij één of meerdere personen (principals), één of meerdere andere personen (agents), aannemen om een bepaalde dienst uit te voeren, waarbij de principal de agent macht geeft om bepaalde beslissingen te nemen (Jensen & Meckling, 1976). Het probleem bij een dergelijke relatie is vrij duidelijk. De principal moet er op de één of andere manier voor zorgen dat de agent in het belang van de principal handelt en niet in zijn eigen belang. Bijgevolg zal de principal maatregelen en controlemechanismen invoeren zodanig dat de agent gedwongen wordt om in het belang van de principal te handelen. Deze maatregelen brengen uiteraard kosten met zich mee, ook wel agency costs genoemd (Jensen & Meckling, 1976). Deze principal-agent relatie wordt perfect weerspiegeld door de relatie tussen respectievelijk de aandeelhouders en het management van ondernemingen. De aandeelhouders stellen immers een management aan om het bedrijf te runnen. De voornaamste doelstelling voor deze aandeelhouders is hierbij het maximaliseren van de aandeelhouderswaarde. Dit zou dan ook de doelstelling voor het management moeten zijn, maar managers hebben vaak andere doelstellingen: eigen rijkdom vergroten, prestige, marktmacht (Andersson & Maher, 2000). Mathieu Ghys Masterproef

25 Het is dus duidelijk dat de aandeelhouders van een onderneming systemen moeten ontwikkelen ten einde het management te motiveren of te dwingen om te handelen in het belang van de aandeelhouders (Gillan, 2006). Een belangrijk probleem in deze context is de informatie-asymmetrie die ontstaat tussen het management en de aandeelhouders. Het management staat namelijk in voor het dagelijks beleid van de onderneming, wat betekent dat het meestal beter op de hoogte is van het reilen en zeilen. Bovendien hebben zij sneller toegang tot meer informatie dan de aandeelhouders. Dit leidt tot een bevoorrechte positie waarvan het management misbruik kan maken om de eigen doelstellingen te realiseren (Andersson & Maher, 2000). De belangrijkste oorzaak van deze informatie-asymmetrie ligt bij het oorspronkelijke doel van de relatie: de delegatie van beslissingsbevoegdheden teneinde zich zelf niet te hoeven bezig houden met het bestuur. Het heeft dus geen zin het management te ontslaan om het probleem op te lossen (Andersson & Maher, 2000). Bijgevolg is corporate governance ontstaan om aan dit probleem tegemoet te komen. Het governance systeem moet ervoor zorgen dat managers steeds handelen in het belang van de aandeelhouders en de onderneming, en niet het eigenbelang laten primeren (Gillan, 2006). Corporate governance is reeds rond 1980 terug te vinden (Hessels & Hooge, 2006). De reden hiervoor is niet enkel het principal-agent problem in se, maar een reeks van faillissementen en schandalen. Dergelijke gevallen zijn ook de grootste oorzaak van de rijzende aandacht voor corporate governance sinds de millenniumovergang. Het grootste schandaal is ongetwijfeld Enron, een Amerikaanse energiereus. Daar verduisterde het topmanagement miljoenen dollars onder het goedkeurend oog van de accountants, waardoor het bedrijf uiteindelijk over de kop ging. Dit schandaal zorgde voor een grotere aandacht voor corporate governance en leidde tot het ontstaan van de Sarbanes- Oxley Act in 2002.Ook dichter bij huis kan een bekend voorbeeld gevonden worden: Lernout & Hauspie. Dit spraaktechnologiebedrijf kelderde op de beurs na een soortgelijk fraudeschandaal, met grote verliezen voor vele Belgische beleggers tot gevolg. Mathieu Ghys Masterproef

26 Een laatste reden voor de groei van corporate governance is de toenemende internationalisering van het aandelenbezit (Hessels & Hooge, 2006). Hierdoor moeten bedrijven de reglementen van steeds meer beurzen in acht nemen, leidend tot een verhoogde aandacht voor corporate governance Corporate governance systemen Een corporate governance systeem bestaat uit verschillende onderdelen. Een belangrijk mechanisme is de raad van bestuur. Die laat de aandeelhouders toe om na te gaan of de onderneming wordt geleid in hun belang en om eventueel correcties te maken. (Dehaene, De Vuyst & Ooghe, 2001). Verschillende elementen zijn hierbij van belang, zoals de samenstelling, de rol en de taken, de mandaten en de bezoldiging. Een tweede, belangrijk mechanisme zijn de comités die worden opgericht binnen de raad van bestuur. De voornaamste zijn het auditcomité en het benoemings- en bezoldigingscomité. Deze comités hebben tot doel de raad bij te staan bij het uitvoeren van zijn opdracht en het verlenen van advies in kwesties waarin het comité gespecialiseerd is (Vera-Munoz, 2005). Een derde onderdeel dat rechtstreeks betrekking heeft op de principal-agent relatie is de verloning van het management. Naast een vast deel, worden meestal ook prestatiebonussen gegeven naargelang de prestaties van de onderneming (lees: de creatie van aandeelhouderswaarde) (Coles, Sen, & McWilliams, 2001). Deze bonussen nemen ook verschillende vormen aan (cash, opties, aandelen ). Daarnaast zijn er nog verschillende bestanddelen in het systeem, zoals de onafhankelijkheid van de commissaris, de algemene vergadering, etc., die corporate governance bewerkstelligen. Al deze elementen zijn in de laatste 15 jaar steeds meer het onderwerp geworden van codes en wetten. 3.2 Empirische bevindingen De analyse van de jaarverslagen van de ondernemingen uit de BEL20 tijdens de steekproefperiode leidt tot de vaststelling van drie gebeurtenissen (mijlpalen), die de Mathieu Ghys Masterproef

27 weergave van corporate governance in de jaarverslagen beïnvloed hebben. Deze zullen elk afzonderlijk meer in detail besproken worden verder in dit hoofdstuk. De eerste mijlpaal zijn de aanbevelingen omtrent corporate governance die in januari 1998 bekend worden gemaakt, enerzijds door het VBO (Verbond der Belgische Ondernemingen) en anderzijds door een samenwerking tussen de CBFA (Commissie voor Bank-, Financie-, en Assurantiewezen) en de Beurs van Brussel, later dat jaar. Dit is de eerste duidelijke invloed op de weergave van corporate governance in de jaarverslagen. De tweede mijlpaal in de steekproefperiode vindt plaats in augustus 2002, wanneer wijzigingen met betrekking tot corporate governance worden doorgevoerd in het wetboek van vennootschappen. De invloed op de jaarverslagen is minder groot dan de aanbevelingen in 1998, maar is desalniettemin significant. De derde en meest bekende mijlpaal is de code Lippens, die wordt ingevoerd in 2004 door de Commissie Corporate Governance. Deze code zorgt voor een uniformering van het corporate governance beleid in ondernemingen, hetgeen ook leidt tot een sterke uniformering van de weergave ervan in de jaarverslagen. De jaarverslagen laten uitschijnen dat de aanpassing aan de eerste 2 mijlpalen trager verloopt dan bij de code Lippens. Dit blijkt vooral uit de verscheidenheid aan informatie die zij teweeg brengen en de verschillen die tussen de bedrijven bestaan. Aan de code Lippens wordt, daarentegen, onmiddellijk veel aandacht besteed in de jaarverslagen en in de navolgende jaarverslagen is de invloed meteen duidelijk bij alle bedrijven Voor 1998 De informatie omtrent corporate governance in jaarverslagen voor 1998 is vrij eenvoudig samen te vatten. Het gaat om de structuur van de leiding van de onderneming: de raad van bestuur, de directie en de commissarissen. De samenstelling van elk orgaan wordt weergegeven aan de hand van de namen van de leden, eventueel aangevuld met hun functie. Het is belangrijk hierbij te vermelden dat veel bedrijven overlappende functies hebben. Dit wil zeggen dat leden van de raad van bestuur vaak een uitvoerende functie hebben in de Mathieu Ghys Masterproef

28 algemene directie van de onderneming; zij staan met andere woorden ook in voor het dagelijks beheer. Soms gebeurt dit ook via een tussenliggend comité, bestaande uit bestuurders, verantwoordelijk voor het dagelijks bestuur, gesitueerd tussen de raad van bestuur en de algemene directie. Deze overlapping is in tegenstelling tot de huidige situatie, waarin er meestal een strikte scheiding is tussen de raad van bestuur en het directiecomité Aanbevelingen VBO, CBFA en Beurs van Brussel Zoals eerder vermeld, maakten zowel het Verbond der Belgische Ondernemingen als de Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen en de Beurs van Brussel (momenteel: NYSE Euronext) onafhankelijk van elkaar aanbevelingen met betrekking tot corporate governance. Het VBO maakte haar document bekend in januari 1998, de twee andere entiteiten publiceerden hun gezamenlijke document in december van hetzelfde jaar (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998) (Commissie voor Bank- en Financiewezen; Beurs van Brussel, 1998). De aanbevelingen van het VBO werden opgesteld door een groep van 10 leidinggevende figuren uit de bedrijfswereld onder leiding van baron Daniel Janssen. Ze waren geïnspireerd door de Cadbury Code, een Britse code met vrij groot internationaal gezag, vooral voor grote en beursgenoteerde ondernemingen (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). De aanbevelingen zijn gebaseerd op het zelfreguleringsprincipe. Ze zijn met andere woorden niet-dwingend. De groep is ervan overtuigd dat dit de beste aanpak voor corporate governance is. Dit is niet verwonderlijk, aangezien de meeste bedrijfsleiders de voorkeur geven aan vrijheid om zelf de zaken in te vullen eerder dan zichzelf regels op te leggen. Ze willen dus hun eigen vrijheid bewaren (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). Ook de rol van het jaarverslag in de rapportering van corporate governance komt aan bod. De bedoeling is om hierin de maatregelen die worden genomen omtrent deugdelijk bestuur op te lijsten en te bespreken waar nodig. Het heeft dus betrekking op het nagaan in welke mate de richtlijnen door de verschillende bedrijven worden opgevolgd (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). Mathieu Ghys Masterproef

29 Een groot deel van de aanbevelingen houdt verband met de raad van bestuur. Een eerste element is de samenstelling van de raad. Er moeten voldoende niet-uitvoerende bestuurders zijn, zeker in het geval de voorzitter tegelijkertijd CEO is. Bovendien moeten de mandaten beperkt zijn in de tijd (maximaal 6 jaar) en kunnen zij niet automatisch hernieuwd worden. Een tweede element betreft de bevoegdheden. De raad heeft exclusieve bevoegdheden inzake bestuur en controle, hij is het hoogste orgaan. Hij vergadert bovendien regelmatig om een effectieve controle van de onderneming te verzekeren (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). Een tweede deel van de aanbevelingen heeft betrekking op de niet-uitvoerende bestuurders. Zij moeten voldoende talrijk en bekwaam zijn, zodoende een onafhankelijk advies en oordeel te kunnen geven. Zij moeten ook voldoende tegengewicht vormen voor de dominerende aandeelhouders. Zij worden voorgedragen door het benoemingscomité en benoemd door de algemene vergadering (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). Een laatste deel van de aanbevelingen betreft het auditcomité. Dat moet samengesteld zijn uit niet-uitvoerende en onafhankelijke bestuurders en moet minstens 2x per jaar vergaderen. Ook de verantwoording, bevoegdheden en taken worden vastgelegd. Het blijft belangrijk hierbij te vermelden dat het om niet-dwingende aanbevelingen gaat (Verbond van Belgische Ondernemingen, 1998). De aanbevelingen van de CBFA en Beurs van Brussel (Commissie voor Bank- en Financiewezen; Beurs van Brussel, 1998) liggen in dezelfde lijn als die van het VBO. Bovendien maken zij aanbevelingen inzake de informatie die in de jaarverslagen zou moeten opgenomen worden. Het is eigenlijk het begin van het comply or explain principe, waarbij aan bedrijven gevraagd wordt uitleg te geven bij maatregelen die niet overeenstemmen met de aanbevelingen die gemaakt werden door instanties. Als met andere woorden een regel wordt overtreden, zou men graag een reden hiervoor vermeld zien in het jaarverslag. Het merendeel van de elementen heeft andermaal betrekking op de raad van bestuur. De samenstelling blijft primordiaal, vooral het onderscheid tussen de onafhankelijke, uitvoerende en dominerende bestuurders. Dominerend betekent hier dat deze bestuurders vertegenwoordigers zijn van de hoofdaandeelhouders. Onafhankelijke bestuurders en de hiervoor gehanteerde criteria worden eveneens belangrijk. Ook de bepalingen omtrent de Mathieu Ghys Masterproef

30 mandaten van bestuurders moeten vermeld worden. De vermelding van de werking (aantal vergaderingen, onderwerpen, besluitvormingsregels ) is ook omschreven. Tot slot wordt gevraagd het type bezoldiging alsook het globale bedrag in het jaarverslag neer te schrijven (Commissie voor Bank- en Financiewezen; Beurs van Brussel, 1998). De aanbevelingen omvatten ook regels met betrekking tot de samenstelling van de comités en de vermelding van deze comités in de jaarverslagen (samenstelling, taken, werkwijze en vergaderfrequentie). Hetzelfde geldt voor het dagelijks bestuur, met bijzondere aandacht voor de bezoldiging (Commissie voor Bank- en Financiewezen; Beurs van Brussel, 1998). Twee elementen, die niet in de aanbevelingen van het VBO staan, zijn de resultaatsbestemming (regels en afwijkingen) en de relaties met de dominerende aandeelhouders (overeenkomsten, kennisgeving en transacties). Ook hier is duidelijk het geval van comply or explain terug te vinden in de bespreking van het dividendbeleid (Commissie voor Bank- en Financiewezen; Beurs van Brussel, 1998). De tweede code vult de aanbevelingen van het VBO aan en introduceert voor het eerst het comply or explain principe. Beide documenten hebben een duidelijke invloed op de vermelding van corporate governance in het jaarverslag, hetgeen blijkt uit de volgende studie Studie CBFA In 1999 voerde de Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen een vergelijkend onderzoek naar de informatie aangaande corporate governance die ondernemingen in hun jaarverslagen publiceerden (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999). De studie had betrekking op jaarverslagen uitgebracht tussen 1 januari en 30 september 2009, dus gaande over het boekjaar In het onderzoek worden hoofdzakelijk beursgenoteerde ondernemingen, die onder toezicht van de commissie staan, bestudeerd, waarbij de BEL20 bedrijven worden onderscheiden van de rest. In dit hoofdstuk blijft het echter beperkt tot een korte bespreking van de resultaten voor de BEL20. Er is een stijging van het antwoordpercentage (= aantal verstrekte gegevens / aantal mogelijke gegevens) van 56,6% naar 74,5%, oftewel een stijging met 31,62% ten opzichte van jaarverslagen betreffende het boekjaar Ook bleek dat 95% van de BEL20 Mathieu Ghys Masterproef

31 ondernemingen een apart hoofdstuk in verband met corporate governance in het jaarverslag hadden opgenomen, in vergelijking met 80% in het voorgaande jaar. Wat betreft de raad van bestuur, is er een duidelijke uitbreiding van de vermelde informatie, zoals blijkt uit data voor de samenstelling (dominerende en onafhankelijke aandeelhouders) en de mandaten in onderstaande tabel. De kolommen kunnen beschouwd worden als informatie in verband met. Dominerende Onafhankelijke Mandaten: regels bestuurders bestuurders % vennootschappen % 55% 20% % vennootschappen % 75% 45% Tabel 5: Overzicht van de vermelding van bestuurdersaspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) Ook de werking en de vergoeding van de raad van bestuur wordt volgens de statistieken beter beschreven. Er zijn echter 2 pijnpunten vastgesteld: de organisatie van de raad van bestuur wanneer de voorzitter tevens CEO is, en informatie aangaande natuurlijke personen die bestuurders-rechtspersonen vertegenwoordigen. Voorzitter = CEO Natuurlijke personen % vennootschappen % 20% % vennootschappen % 10% Tabel 6: Overzicht van de vermelding van persoonlijke aspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) De informatie aangaande de comités opgericht door de raad van bestuur van BEL20 ondernemingen ondergaat een lichte daling, maar blijft desondanks hoog. De gegevens over dagelijks bestuur, daarentegen, stijgen tot een heel hoog niveau, net als de data in verband met dividendbeleid en relaties met de belangrijkste aandeelhouders. Comités Dagelijks Dividendbeleid Relaties bestuur % vennootschappen % 80% 25% 65% % vennootschappen % 95% 45% 80% Tabel 7: Overzicht van overige aspecten (Commissie voor Bank-, Financie- en Assurantiewezen, 1999) Mathieu Ghys Masterproef

32 3.2.4 Empirische analyse: Aanbevelingen VBO, CBFA en Beurs Brussel Uiteraard is de BEL20 steekproef van dit onderzoek niet in overeenstemming met de BEL20 steekproef gebruikt in deze verhandeling. Concreet betekent dit dat 11 bedrijven in beide steekproeven aanwezig zijn. Dit geeft mogelijks een vertekening van de resultaten van het onderzoek. Daarom werd er een soortgelijke studie gevoerd op basis van de steekproef van deze verhandeling. In het onderzoek worden de jaarverslagen over het boekjaar 1998 van 18 ondernemingen geanalyseerd. Er ontbreken dus twee bedrijven: Omega Pharma en Telenet. Er werd getracht om zo gelijklopend mogelijk te werken met de analyse van de CBFA. Door het ontbreken van het boekjaar 1997 in de steekproef wordt het gedeelte tijdsanalyse niet voltrokken zoals bij de CBFA. De resultaten hebben dus enkel betrekking op het boekjaar Een algemene variabele is het gebruik van een apart hoofdstuk omtrent corporate governance. 83% van de ondernemingen uit de verhandelingssteekproef voldoet aan deze variabele, hetgeen lager is dan de CBFA steekproef (95%). Twee ondernemingen die enkel in de verhandelingssteekproef vervat zijn, voldoen namelijk niet aan dit criterium. Wat de raad van bestuur betreft, werden 5 criteria onderzocht: de samenstelling in detail, de mandaten (regels), de vergaderingen (opdracht), de besluitvorming en de vergoeding. De resultaten staan in de volgende tabel en worden vergeleken met de analyse van de CBFA. % vennootschappen 1998 Analyse CBFA Samenstelling 72% 77,5% 1 Mandaten: regels 67% 45% Vergaderingen 83% 80% Besluitvorming 67% Niet van toepassing Vergoeding 72% 55% Tabel 8: Overzicht van de vermelding van elementen van de raad van bestuur De resultaten van de empirische analyse zijn vrij gelijklopend met die van de CBFA. Het verschil in de samenstelling is vooral te wijten aan het feit dat 2 ondernemingen die in 1998 geen deel uitmaakten van de BEL20 (Befimmo en Cofinimmo), weinig informatie 1 Opmerking: 77,5% (analyse CBFA) is het gemiddelde van 75% en 80% uit voorgaande tabel Mathieu Ghys Masterproef