SBM. mei 2006 nummer 9. Aandacht voor elke leerling 8. Transparant gebouw voor flexibel onderwijs 16. Invloed versterken in Europa 18

Transcriptie

1 SBM Maandblad van de Besturenraad voor managers, bestuurders en toezichthouders mei 2006 nummer 9 6 Aandacht voor elke leerling 8 Transparant gebouw voor flexibel onderwijs 16 Invloed versterken in Europa 18 Lumpsum komt eraan. Wij zijn er klaar voor! 20 DIGITALISERING ONDER JONGEREN 14

2 Dienstverlening met oog voor samenhang De Besturenraad is de dienstverlener voor managers, bestuurders en toezichthouders in het bijzonder onderwijs. Onze leden profiteren van onze collectieve dienstverlening én ze weten ons te vinden voor dienstverlening op maat, in de vorm van advies, informatie, ondersteuning, opleidingen of (in company) cursussen. Zes beleidsterreinen zijn de basis van het werk op de scholen en daarom vormen ze ook de basis van onze dienstverlening. Wij noemen dat School Totaal. Binnen School Totaal biedt de Besturenraad een breed scala aan diensten. Onze adviseurs kijken daarbij graag over de beleidsterreinen heen: als het even kan, kiezen we voor een integrale aanpak en werken onze specialisten vanuit verschillende disciplines samen. Dat komt de kwaliteit van de dienstverlening ten goede. SCHOOL TOTAAL ONDERWIJS & IDENTITEIT PERSONEEL & ORGANISATIE FINANCIËN HUISVESTING COMMUNICATIE & KWALITEIT MAATSCHAPPELIJK DRAAGVLAK Wilt u eens rustig nalezen waar wij voor staan, welk voordeel een lidmaatschap voor u heeft en wat wij verder voor u kunnen betekenen? In onze brochure Voor goed bijzonder onderwijs hebben wij dat voor u op een rij gezet. U kunt de brochure gratis bestellen via onze website > producten bestellen of bellen met telefoon: In de komende tijd diepen wij alle zes thema s verder uit in aparte brochures, zodat u straks een compleet én gedetailleerd beeld heeft van School Totaal en hoe wij u kunnen ondersteunen bij het verbeteren van de kwaliteit op al die beleidsterreinen. Voor goed bijzonder onderwijs VOOR BELANGENBEHARTIGING, DIENSTVERLENING EN OPLEIDINGEN

3 SBM is het maandblad van de Besturenraad, de organisatie van het christelijk onderwijs. Wij vertegenwoordigen scholen, directeuren, besturen en raden van toezicht bij overheden en andere instellingen. Wij verlenen diensten rond de thema s onderwijs & identiteit, personeel & organisatie, financiën, huisvesting, communicatie & kwaliteit en maatschappelijk draagvlak. Bij de Besturenraad zijn 650 besturen aangesloten, met scholen en meer dan leerlingen en studenten in het basis-, speciaal, voortgezet onderwijs, bve, hoger en wetenschappelijk onderwijs. Redactie Henk Strietman (hoofdredacteur) Grada Huis (eindredacteur) Corine de Reus (beeldredacteur) Elise van Bokhorst Hans Bruggeman Kees Jansen Anne-Els Valstar Anneke de Wolff Redactieadres Oosteinde 114 Postbus 907, 2270 AX Voorburg tgroenewegen@besturenraad.nl Vormgeving Ontwerpwerk, Den Haag Foto omslag Peter Chen / istockphoto Druk Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel Abonnementen SBM voor leden 25,00 SBM voor niet-leden 37,00 SBM met Thema voor leden 35,50 SBM met Thema voor niet-leden 51,00 Zonder schriftelijke opzegging voor 1 december van het lopende jaar worden abonnementen automatisch verlengd voor het daaropvolgende kalenderjaar. Voor informatie en losse nummers: Advertenties ADCO Services Media-exploitatie buro Boslaan 1, 7231 DG Warnsveld Telefoon: Fax: SBM Maandblad voor managers, bestuurders en toezichthouders mei 2006 nummer 9 Bijzonder onderwijs: let op de integratie Interview met Stef Blok 8 Aandacht voor elke leerling ROC ASA Amsterdamse School 10 Leerkracht boort talenten aan via eigen kwaliteiten 12 Godsdienst en humanistische vorming in openbaar onderwijs 14 Digitalisering onder jongeren: Kom niet voor verrassingen te staan 15 Juridische dienstverlening Contracten kunnen problemen geven 16 AOC Terra in Meppel Transparant gebouw voor flexibel onderwijs 18 Invloed versterken in Europa 20 Lumpsum komt eraan Wij zijn er klaar voor! 24 Kwaliteitszorg daagt scholen uit 25 Leraar moet minder lesgeven Copyright Overname van artikelen of gedeelten daarvan is toegestaan na voorafgaande toestemming van de redactie en met bronvermelding. Disclaimer Aan de informatie in dit magazine kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. rubrieken 4 Nieuws 22 De Praktijk 26 Nieuws Besturenraad ISSN:

4 NIEUWS Nieuwe masteropleidingen aan de VU voor docenten hoger onderwijs Verbreding Techniek in het Basisonderwijs Met ingang van komend cursusjaar start de Vrije Universiteit met een nieuwe masteropleiding voor docenten in het hoger onderwijs. Deze eerste master die de docent in het HO centraal stelt heet Teaching in Higher Education (THE Master). In het eerste deel van de opleiding doen beginnende docenten didactische vaardigheden op en ontwikkelen een eigen doceerstijl op basisniveau. Het tweede deel richt zich op ervaren docenten en hun behoefte aan verdieping van hun docentschap. De afronding van de opleiding gebeurt met een masterthese op basis van een studie naar de eigen onderwijspraktijk. Het Programma Verbreding Techniek in het Basisonderwijs verloopt succesvol. Daarom wordt het project fors uitgebreid. Vanaf het schooljaar mogen nog eens 800 scholen voor het primair onderwijs meedoen. In het schooljaar kunnen 2500 basisscholen deelnemen. Kerken gaan zelf predikanten opleiden De Protestantse Kerk in Nederland begint een universiteit voor de opleiding van predikanten. De opleidingen in Leiden en Utrecht worden vanaf 1 januari ondergebracht bij de Theologische Universiteit Kampen. Voor de ThUK betekent dit een ruime verdubbeling van het aantal studenten. De nieuwe universiteit gaat Protestantse Theologische Universiteit heten (PThU). Het aantal studenten dat een predikantsopleiding volgt, is de laatste vijftien jaar fors gedaald. De verwachting is, dat de nieuwe universiteit jongeren weer gaat interesseren voor het vak van predikant. Bovendien is een eigen universiteit goedkoper en past het beter in de bachelor/ masterstructuur in het hoger onderwijs. De opleidingslocaties Leiden, Utrecht en Kampen blijven onveranderd. Vanaf 1 september 2007 beginnen de nieuwe opleidingen. Het Programma is bedoeld om leerlingen op jonge leeftijd al te interesseren voor techniek. Elke school die meedoet ontvangt euro om techniek en wetenschap in het lesprogramma te integreren. Voor hulp bij de invoering kan de school terecht bij een van de 25 regionale technieksteunpunten. Ook organiseert het programmabureau samen met de universiteiten van Amsterdam en Groningen en de Technische Universiteit Eindhoven in de zomer van 2006 drie bijeenkomsten van twee dagen. Hoogleraren en universitaire docenten geven een soort masterclass waarin leraren basisonderwijs voorbeelden krijgen die ze kunnen gebruiken voor hun eigen lessen. Kijk voor meer informatie op: Kerndoelen PO Jongerenbijbel Vanaf augustus dit jaar gelden er nieuwe kerndoelen voor het primair onderwijs. Het ministerie heeft de kerndoelen, ten opzichte van de oude uit 1998, zo gewijzigd dat de school meer ruimte krijgt om zelf vorm en inhoud te geven aan het onderwijsprogramma. Uit een brief van de minister: De huidige kerndoelen bieden scholen onvoldoende ruimte om recht te doen aan verschillen tussen leerlingen. Evenmin bieden de huidige kerndoelen scholen de kans om zich naar de inhoud van het programma nadrukkelijk te profileren ten opzichte van andere scholen. Meer ruimte om vorm en inhoud te geven aan het eigen onderwijsprogramma past bij een professionele organisatie. Bij minder regels en meer autonomie voor scholen horen ook nieuwe kerndoelen. Op staat een overzicht van de wijzigingen. In juni brengt het Nederlands Bijbelgenootschap samen met de Evangelische Omroep een speciale Jongerenbijbel uit. Met deze uitgave vol plaatjes, foto s en extra informatie bij De Nieuwe Bijbelvertaling willen de organisaties vooral jongeren aanspreken. Zo is er uitleg bij verschillende teksten, krijgt elk bijbelboek z n eigen inleiding, zijn er themapagina s, kaarten en plattegronden, uitleg van moeilijke woorden en veel tips. Directeur Peter de Jager van de Protestants-christelijke basisschool Het Anker uit Spijkenisse heeft zo n zeventig jongerenbijbels besteld, voor de zeventig nieuwe leerlingen die hij in september in groep 7 verwacht. De bijbel zal gebruikt worden bij de dagopeningen. De leerlingen mogen hem als ze na groep 8 de basisschool verlaten mee naar huis nemen. Meer informatie: 4

5 Meer tijd voor cultuureducatie Om de positie van cultuureducatie te versterken moet iedere basisschool drie jaar lang een geoormerkt budget krijgen voor de ontwikkeling ervan. Zo krijgen scholen tijd om een visie op cultuureducatie uit te werken en structurele samenwerking op te bouwen met culturele organisaties in hun omgeving. Dat schrijven de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur in een gezamenlijk advies aan minister Van der Hoeven en staatssecretaris Van der Laan. Zorn en Young Works hebben in opdracht van A+O fonds gemeenten het lespakket Crisis in de gemeente ontwikkeld om jongeren op een aansprekende en interactieve manier kennis te laten maken met onderwerpen als gemeentelijk beleid en lokale democratie. Het lespakket is bestemd voor leerlingen van 15 tot en met 18 jaar. Scholen kunnen het bestellen bij Zorn, Op 6 april 2006 werd de sectororganisatie voor het voortgezet onderwijs een feit. Onder de naam VO-raad bundelt de nieuwe organisatie de krachten van besturen en scholen in het VO. Succesvol ondernemen Eigen bedrijf? Niks overwerken tot je er bij neer valt. Meest succesvol is de ondernemer die gemiddeld 45 uur per week werkt, 31 overleguren voert en in hoge mate zijn werk aan anderen overlaat. Dat stellen informatieleverancier Heliview Research en softwareleverancier SAP. Zij deden onderzoek onder 420 MKB-directeuren naar de relatie tussen het succes van een bedrijf en het type ondernemerschap van de directeur. Er werd gemeten op omzet, groei en inzet van ICT. Ook werd gekeken naar organisatiestructuur, werkverdeling en organisatieontwikkeling in fte s. Het type uitgebalanceerde ondernemer is minder tijd kwijt aan ad hoc-overleg en problem shooting. Ook besteedt hij meer activiteiten uit. Daardoor behaalt hij dubbele winst: hij is succesvoller én heeft meer tijd voor privé-activiteiten, aldus de onderzoekers. Haaks op de uitgebalanceerde ondernemer, en minst succesvol, staat de interveniërende ondernemer. Deze werkt gemiddeld 65 uur per week, is veel bezig met probleembestrijding, vergadert zeer vaak buiten werktijd en besteedt beperkt werk uit aan derden. Tot slot, dat willen de onderzoekers óók nog graag even kwijt: de uitgebalanceerde ondernemer beschikt vaker en sneller over de juiste stuurinformatie - door het gebruik van zogeheten ERP- en CRM-software - dan zijn interveniërende soortgenoot. Die maakt benedengemiddeld gebruik van deze applicaties. Dát we het maar weten. Sprekende woorden Bij NZV Uitgevers is het boek Sprekende woorden verschenen. De auteurs, waaronder Karel Eijkman, Jacobine Geel en Aart van den Berg, schreven voor allerlei momenten en gelegenheden in het jaar passende, inspirerende en soms humoristische teksten. De situaties waarin de teksten uit Sprekende woorden kunnen klinken, lopen uiteen van de vrolijke sfeer van een sportdag of schoolreisje tot de gedeelde ontzetting over een bericht in de media over huiselijk geweld of een beklemmende maatschappelijke gebeurtenis. En van een teamvergadering tot een ouderavond. Kijk voor meer informatie op Tijdelijke gezinsuitbreiding? Stichting AFS Nederland organiseert dit jaar opnieuw een intercultureel uitwisselingsprogramma. Ruim 50 studenten uit alle delen van de wereld zetten voor het eerst voet op Nederlandse bodem. In augustus beginnen zij aan hun uitwisselingsjaar: een schooljaar lang leren de studenten Nederland en de Nederlandse cultuur van dichtbij kennen, als gastkind in een Nederlands gezin. AFS is nog op zoek naar passende families die het leuk vinden om op deze manier een stukje buitenland in huis te halen. Iets voor u? Kijk voor meer informatie op De stichting Kinderconsument is in overleg met een actie begonnen om het nieuwe programma De gouden kooi van Talpa te boycotten. In dit programma draait het om het wegpesten van mede-bewoners uit een Big Brotherhuis. Ook het Amsterdams voortgezet onderwijs sprak zijn afschuw erover uit. Pesten moet worden ontmoedigd in plaats van beloond, zo stelt de Kinderconsument. Docenten in het vmbo en mbo begeleiden leerlingen niet genoeg bij hun beroeps-en onderwijskeuze. Dit blijkt uit het rapport over leerloopbanen en loopbaanleren van het Platform Beroepsonderwijs. Het kabinet heeft eenmalig ongeveer 36 miljoen euro beschikbaar gesteld voor de huisvesting van brede scholen. Zo kunnen zij hun gebouwen geschikt maken voor multifunctioneel gebruik. Gemeenten kunnen binnenkort een aanvraag doen voor een specifieke uitkering. Bij innovaties op middelbare scholen is het van groot belang dat vernieuwingen worden gesteund door docenten, en in mindere mate door ouders. De Innovatiemonitor Voortgezet Onderwijs stelt dit vast. De monitor werd dit jaar voor het eerst gehouden door de vereniging van schooldirecties. Docenten op hogescholen moeten carrière kunnen maken. Staatssecretaris Rutte gaat hen stimuleren om te promoveren binnen het HBO. Hij trekt hiervoor in 2008 tien miljoen euro extra uit. 5

6 DE KRACHT VAN HET CHRISTELIJK ONDERWIJS Het bijzonder onderwijs staat voortdurend ter discussie. Toch is het een doorslaand succes: tweederde van de scholen is bijzonder. Ouders, leerlingen, deel nemers, studenten kiezen voor deze vorm van onderwijs. Samen werken we vanuit een visie op mens en samenleving, vanuit de overtuiging dat onderwijs per definitie niet neutraal kán zijn en christelijk onderwijs dat niet wíl zijn. Waar zit onze kracht? Waar halen wij onze inspiratie vandaan? In een serie artikelen belichten we bijzonder onderwijs vanuit verschillende invalshoeken. Interview met Stef Blok Bijzonder onderwijs: let op de integratie Ruim twee jaar geleden publiceerde de tijdelijke commissie Onderzoek integratiebeleid het rapport Bruggen bouwen, het resultaat van een onderzoek naar de effecten van dertig jaar integratiebeleid. De conclusie dat de integratie van veel immigranten geheel of gedeeltelijk geslaagd was, zorgde voor veel tumult bij de politiek en in de media. Nog steeds krijgt Stef Blok, destijds voorzitter van de commissie en kamerlid voor de VVD, uitnodigingen voor lezingen en discussies over integratie. Indertijd was de kop boven een artikel in de NRC het meest adequaat: beleid mislukt, integratie geslaagd. Onze algemene conclusie was, dat de effecten van specifiek beleid zeer klein zijn en dat je je beter kunt richten op het verbeteren van de toegang tot de arbeidsmarkt, wonen en onderwijs. Tekst: Truus Groenewegen, Fotografie: VVD ONDANKS DE AANVANKELIJKE AFWIJZING VAN VEEL COLLEGA-POLITICI IS HET RAPPORT DUS NIET IN EEN LA VERDWENEN? Je kunt natuurlijk nooit precies zeggen wat onze conclusies teweeg hebben gebracht, we waren niet de eersten in het debat. Maar op grond van onze aanbevelingen zijn onderdelen van het regeerakkoord gewijzigd, er is een vaste Kamercommissie Integratie ingesteld, in Kamerdiscussies wordt nog vaak verwezen naar het rapport en ik krijg nog regelmatig uitnodigingen om te spreken in binnen- en buitenland. Van een discussie in een ROC tot een inleiding voor Franse parlementariërs. Wieren. Ons onderzoek was veel meer politiek beladen als een parlementaire enquête naar de bouwfraude of de Bijlmerramp. Daarom vonden we het zo belangrijk om de feiten te onderzoeken, drie decennia integratiebeleid en de effecten daarvan. Het religieus terrorisme van een clubje fanatici, waar het om ging bij de moord op Theo van Gogh, valt daar geheel buiten. Mohammed B. had een hbo-opleiding, sprak goed Nederlands. Als je de taal nauwelijks beheerst en geen opleiding volgt, is het lastig integreren, maar andersom zijn die factoren blijkbaar geen garantie voor goed burgerschap van onze samenleving. CRITICI VERWETEN UW COMMISSIE NAÏVITEIT. BENT U HEN NA DE MOORD OP VAN GOGH EN DE DAAROP VOLGENDE SPANNINGEN NIET EEN BEETJE GELIJK GAAN GEVEN? Bij de presentatie van ons rapport was het debat al zeer emotioneel geladen. Het was een week na de moord op conrector Hans van UW CONCLUSIE WAS DUS DAT VOORAL ALGEMEEN BELEID INTEGRATIE KAN STIMULEREN? De jongerenprotesten in Frankrijk onderstrepen dat. Het Franse integratiebeleid is op veel punten anders, ze hebben er geen bijzonder onderwijs. Toch kampt het land met grote problemen. Wat de Franse 6

7 jongeren, allochtoon en autochtoon, daar in feite over roepen is: werk, werk, werk. Al treft economische malaise immigranten vaak het hardst. najagen, maar doen wat we kunnen. Dat vereist bewust omgaan met het vraagstuk van integratie en bijvoorbeeld afspraken maken over achterstandenbeleid met andere scholen, met de gemeente en met randgemeenten. JE ZIET IN NEDERLAND TOCH OOK DAT DE GESUBSIDIEERDE ARBEID VERDWIJNT, DE WERKLOOSHEID ONDER IMMIGRANTEN STIJGT EN MET NAME ALLOCHTONE JONGEREN MOEILIJK AAN EEN STAGE KOMEN? Rond 2000, toen de bomen tot in de hemel groeiden, ging het op de arbeidsmarkt ook goed met allochtonen. Leeft de economie op, dan gebeurt dat weer. Intussen helpt het als je goed bent opgeleid. Een klassiek voorbeeld van de gunstige invloed van taal en cultuur op maatschappelijke deelname zijn de Surinaamse vrouwen. Zij spreken de taal goed en voor hen is werken heel vanzelfsprekend. Weer eens, de sleutel tot integratie zijn niet specifieke maatregelen, al wil ik een uitzondering maken voor de voorschoolse educatie, die aantoonbare resultaten heeft. De bezuinigingen daarop zijn dan ook teruggedraaid. Belangrijk vind ik ook het tegengaan van uitval in het vmbo, waar allochtone leerlingen overwegend terechtkomen. Als je dat weer aantrekkelijk maakt voor wie goed met de handen kan werken, is dat goed voor alle leerlingen. WAT VINDT U VAN DE KEUZEVRIJHEID VAN OUDERS? De vrijheid van schoolkeuze voor ouders aantasten, gaat mij te ver. Hoe averechts dat werkt, hebben we gezien in Amerika, waar gedwongen spreiding tot massaal verhuisgedrag leidde. Dat kan je niet tegenhouden. Wel kan je bijvoorbeeld scholen belonen, die kans zien gemengder te worden. In Rotterdam zijn goede voorbeelden te vinden van scholen die, samen met de ouders, het tij van segregatie weten te keren. HOE ZIET U DE ROL VAN DE ISLAMITISCHE SCHOLEN? Een islamitische school is per definitie niet gemengd. Nu mag je de ene godsdienst niet anders behandelen dan de andere, maar misschien kan je de islamitische scholen behouden in een samenwerkingsverband met andere scholen, waarin je de uitwisseling van docenten regelt. WAT KAN HET BIJZONDER ONDERWIJS BETER DOEN ALS HET OM INTEGRATIE GAAT? Onze commissie constateerde geen verschillen naar denominatie in de samenstelling van de schoolbevolking, met uitzondering van enkele extreme gevallen. De samenstelling van de wijk is veel belangrijker. Een katholieke school in de Haagse schilderswijk is net zo zwart is als een openbare. Daarom stellen wij in ons rapport artikel 23 niet ter discussie. Je kunt integratie niet afdwingen, maar we mogen niet achteroverleunen. Ook het onderwijs niet. Uit internationale voorbeelden kan je concluderen dat gemengde scholen en gemengde wijken een licht positief effect hebben op de integratie. Laten we geen droombeelden WAT VINDT U VAN DE TOON VAN HET INTEGRATIEDEBAT OP DIT MOMENT? Aan alle kanten liggen gevoeligheden. Een voorbeeld. Als ik een zaal vol Turkse mannen voorhoudt dat zij kinderen thuis Nederlands moeten voorlezen, steekt een storm van protest op. Maar zonder die taal en zonder dat je je aan het Nederlands rechtssysteem en een aantal ongeschreven wetten houdt, kom je er niet. Die geprikkeldheid, dat is dan maar even zo. Met het gebrek aan debat van daarvoor waren we slechter af. Wel discussieer ik graag op basis van de feiten. Met de meeste allochtonen gaat het prima, ze voltooien hun opleiding, hebben een baan. Toch gaat het met een relatief groot deel een stuk minder. Als je dat niet durft te benoemen, gaat het fout. Dan speel je figuren à la Fortuyn in de kaart. Stef Blok (1964) is sinds 2002 lid van de Tweede Kamerfractie van de VVD. Eerder was hij kamerlid in de kabinetsperiode Daarvoor was Blok krediet analist-secretaris Concern Krediet College en accountmanager Corporate Banking bij ABN- Amro. In de Tweede Kamer is hij de financieel woordvoerder van zijn fractie en voorzitter van de tijdelijke commissie Onderzoek integratiebeleid en hij is voorzitter van de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Naast zijn eerdere carrière bij ABN-Amro is Stef Blok van lid geweest van de gemeenteraad van Nieuwkoop. Momenteel is hij ook actief als voorzitter van het bestuur Stichting Stabij in Den Haag, als penningmeester van Stichting Het Zuid-Hollands Landschap en als penningmeester van Stichting Boog in Den Haag (ondersteuning bewonersorganisaties). Blok is adoptie-kamerlid van de Haagse Schilderswijk, ambassadeur van Gilde Samenspreek en ambassadeur Werkhotel Leiden. 7

8 ROC ASA Amsterdamse School Aandacht voor elke leerling Met een slagingspercentage van ongeveer tachtig procent is de Amsterdamse School van ROC ASA veel succesvoller dan gewone mbo-opleidingen, terwijl ze toch de allermoeilijkste leerlingen huisvest. De leerlingen zijn in aanraking geweest met politie en justitie, hebben persoonlijke problemen, geen plek om te wonen of ze moesten van hun oude school af. De sleutel voor het succes van dit project is volgens teammanager Jeroen Klooster oprechte persoonlijke aandacht voor elke leerling. Tekst: Eva van der Plas, Fotografie: Marcel van den Bergh In 2003 begon het Amsterdamse ROC ASA Economie West met het time-out -project, dat aanvankelijk was bedoeld om probleemleerlingen in een wat rustiger omgeving op adem te laten komen, alvorens ze in het reguliere onderwijs te laten terugkeren. Augustus 2005 ontstond hieruit de Amsterdamse School, waar leerlingen één of twee jaar kunnen blijven en hun mbo-diploma op niveau 1 en 2 kunnen halen. HUISKAMER Een van de opvallende kenmerken van de Amsterdamse School is het huiskamerprincipe. Kleine groepen leerlingen, die elk een eigen mentor en een vast lokaal hebben. De docenten komen naar de klas om de groep les te geven en niet andersom. De leerlingen kunnen hun eigen bijdrage leveren aan de inrichting van het lokaal, waarin standaard drie á vier computers staan, en verder zaken als een bank en een koffiezetapparaat. Het huiskamerconcept is belangrijk, zegt Klooster. Maar dat is niet het hele verhaal. Uiteindelijk gaat het om de houding van de leerkrachten, vindt hij. Leerlingen zijn mensen. Behandel hen ook zo, met respect voor wie ze zijn. Het opbouwen van een vertrouwensband staat daarbij centraal en ook begrip voor de culturele bagage hoort erbij. Klooster geeft een voorbeeld van Marokkaanse leerlingen. Het is bekend dat de Marokkaanse cultuur een trotse cultuur is. Als je de leerlingen die bij ons terechtkomen vanuit je autoriteit als leraar dwingt om voor het binnengaan van de klas hun pet af te zetten, heb je óf oorlog of ze vertrekken en komen niet meer terug. Maar als je een vertrouwensband met ze hebt en ze met respect benadert, is overal over te praten. PET Groepsmentor Ali El Morabit heeft zelf een pet op en zit in zijn lege lokaal achter een computer. Wie niet beter weet, zou hem op de rug gezien voor een leerling kunnen houden. Ali heeft visie, passie en overtuigingskracht, prijst Klooster zijn mentor. Ik heb hem bewust aan de moeilijkste groep gekoppeld. Dit zijn zware jongens, veel van hen hebben een strafblad. Voor Ali hebben ze respect, dat komt door de manier waarop hij hen behandelt. En juist daarom kan hij ook streng zijn. El Morabit en Klooster zijn het erover eens: Je moet precies kunnen aanvoelen op welk moment je deze leerlingen kunt aanspreken en wanneer je ze met rust moet laten. Dat luistert heel nauw. Groepsmentor Mohammed El Kadiri, kortweg Mo, heeft weer met andere problemen te maken. Sommige van mijn leerlingen slapen s nachts niet genoeg en komen dan moe op school. Ze hangen op de bank en verstoren de les. Op verzoek van mijn groep heb ik besloten om de bank het lokaal uit te zetten en de tafeltjes in een klassikale opstelling neer te zetten. Wie zich nu niet in staat voelt om aan de les mee te doen, mag wel chillen op de bank, maar dan in de ruimte ernaast, een soort opberghok vol dozen. Maar Mo geeft Klooster uiting aan een plotselinge ingeving waarom halen we dat 8

9 Je moet precies kunnen aanvoelen op welk moment je deze leerlingen kunt aanspreken en wanneer je ze met rust moet laten. binnen één of twee jaar hun diploma. Hoe spelen de mentoren en docenten van de Amsterdamse School dat klaar? Klooster: Wij werken aan het stimuleren van de intrinsieke motivatie van de leerlingen. Onze leerlingen komen naar school om uit de klauwen van justitie te blijven, om studiefinanciering te ontvangen, dat soort redenen. Als ze hier komen, proberen we ze duidelijk te maken dat ze zelf het initiatief zullen moeten nemen om verder te komen in het leven. Wat wil je? is de eerste vraag die we met ze bespreken. Wat kan je? is natuurlijk een tweede. Als dat vuurtje eenmaal is aangewakkerd, blijken ze de lesstof van een jaar ook in een trimester tot zich te kunnen nemen. hok niet leeg zodat je het écht als extra ruimte kunt gebruiken? Zo lijkt alles op de Amsterdamse School in goed overleg te gebeuren. Toch is Klooster het niet met El Kadiri s oplossing eens. Onze leerlingen hebben vaak zoveel andere problemen aan hun hoofd dat het soms een wonder is dat ze nog naar school komen. We willen hier een prettige, warme plek voor ze creëren waar ze zich thuis voelen. Het huiskameridee hoort daarbij. VUURTJE Klooster werkt aan het opstarten van twee nieuwe Amsterdamse filialen, maar vooralsnog wikt en weegt hij over wie toe te laten en wie te weigeren. De vraag is groter dan het aantal beschikbare plaatsen. Waar belanden leerlingen als ze niet op de Amsterdamse School terecht kunnen? Op straat, zegt Klooster zonder een spoor van twijfel. De meesten zijn niet meer leerplichtig en in verband met de marktwerking doen instanties tegenwoordig alleen nog iets als leerlingen en hun ouders een contract tekenen voor een zorg- of behandelplan. Maar de problematiek van deze jongeren maakt dat dat lang niet altijd mogelijk is. Op deze school is een zorgcoördinator aanwezig en een vaste psycholoog. Zo houdt de school scherp in de gaten hoe het met de leerlingen gaat en zijn er goede contacten met de instanties als de reclassering en jeugdzorg. Op de Amsterdamse School past het programma zich aan de leerling aan in plaats van andersom. De leerlingen lopen veel stage als hun persoonlijke situatie dat toelaat. Les hebben ze slechts drie dagen per week. De middagen daarvan worden veelal besteed aan extra activiteiten in het kader van het onderwijsprogramma, persoonlijke ontwikkeling en het ontwikkelen van een basisberoepshouding. Maar zelfs op de ochtenden waarop les wordt gegeven, is het programma flexibel. Wie even genoeg heeft van zijn werk, kruipt achter de computer of hangt wat op de bank áls hij die ochtend tenminste is komen opdagen. Toch halen de meeste leerlingen VRIEND Rekening houden met de leerling, de intrinsieke motivatie mobiliseren, het klinkt allemaal zo logisch en belangrijk. Zou elke school dat niet moeten doen? Yasmina en Fabienne, leerlingen Handel op mbo-2 niveau vinden van wel. Yasmina: Alle scholen zouden een voorbeeld moeten nemen aan de leraren hier. Ze commanderen je niet, er wordt rustig met je gepraat. Ik zie ze meer als vriend. Fabienne: Op deze school wordt veel gelachen. Op mijn oude school was altijd ruzie, maar hier heb ik nog nooit een ruzie meegemaakt. Niet tussen leerlingen en niet met leraren. Volgend jaar zullen Yasmina en Fabienne de school waarschijnlijk moeten verlaten. Beiden willen graag een eigen kledingwinkel beginnen en daarvoor hebben ze een diploma op niveau 3 nodig. Hoewel er plannen zijn om het onderwijs op de Amsterdamse School naar mbo 3 en 4 uit te breiden, wordt het vooralsnog niet aangeboden. Als het nodig is om voor ons diploma weer terug te gaan naar een gewone school, dan doen we dat, verkondigen beiden moedig. Maar leuk is het niet. 9

10 Leerkracht boort talenten aan via eigen kwaliteiten Leerkrachten die oog hebben voor eigen kwaliteiten kunnen ook kinderen bewust maken van hun talenten. Wie merkt dat zijn talent gewaardeerd wordt, presteert beter. Via Q*Primair doen twee basisscholen mee aan het proefproject Kwaliteit van Binnenuit. Niet alleen verbetert door die cursus de relatie tussen leerkrachten en kinderen, het team knapt er ook van op. Tekst: Anja Franken, Fotografie: Marcel van den Bergh 10

11 Eigenlijk activeren we opnieuw de kwaliteiten die leerkrachten al hebben, zegt professor Fred Korthagen die het project samen met Q*Primair uitvoert. Korthagen is onderwijskundige aan de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit. Van huis uit was hij wiskundige en wiskundeleraar en hij heeft veel belangstelling voor de psychologie. Korthagen ontwikkelde de cursus Kwaliteit van binnenuit samen met zijn collega Angelo Vasalos van het Instituut voor Multi-level Learning in Amsterdam. De cursus, gebaseerd op het concept van multi-level learning, bestaat uit een paar bijeenkomsten, waarin de teamleden hun vaardigheden bijschaven om de talenten van kinderen aan te boren. Doorgaans zijn leerlingen en leerkrachten bezig met het uitvoeren van vaardigheden. Maar achter de vaardigheden schuilen talenten en drijfveren, licht Korthagen toe. Als bij een ui liggen verschillende lagen over elkaar. Vaardigheden liggen aan de buitenkant, meer naar binnen liggen overtuigingen, identiteit en betrokkenheid. Alle lagen beïnvloeden ons gedrag maar niet altijd versterken ze elkaar. Als de lagen niet op elkaar zijn afgestemd, maar ook als de omgeving ons niet steunt, worden we ongelukkig. Dat gebeurt volgens Korthagen ook veel op scholen. Wat leerlingen willen, wordt vaak niet ondersteund door leerkrachten. En wat leerkrachten als ideaal hebben, krijgt niet altijd handen en voeten in de klas. Bij multi-level learning geef je aandacht aan de verschillende lagen en stemt die op elkaar af. Als dat lukt en iemand zijn talenten en motivatie tot uiting kan brengen in zijn (school)werk en daarvoor waardering krijgt van anderen, komt hij in een toestand die in jargon flow heet. Alles loopt als vanzelf en alles wat je aanpakt lukt. Dat geeft veel energie. Als mensen in flow zijn leren ze veel sneller. Dat is heel belangrijk in het onderwijs. DE HELE MENS Om zover te komen is kernreflectie nodig. Kernreflectie betekent nadenken over wat en waarom je iets doet. Een techniek die daarbij gebruikt wordt is liften, niet alleen denken met het hoofd, maar ook voelen met het hart en willen (onze verlangens en idealen) spelen een rol bij ons handelen. We helpen mensen daarmee hun denken, voelen en willen af te stemmen. Er is moed voor nodig om in het onderwijs echt te gaan voor wat nodig is, zegt Fred Korthagen. Allerlei krachten werken de idealen van leerkrachten tegen. Kwaliteit werd en wordt te vaak van bovenaf opgelegd en dat werkt averechts. Maar in dit project leren docenten hun eigen kwaliteiten benoemen en aanboren. Vervolgens kunnen zij ook hun leerlingen op hun hele persoonlijkheid aanspreken en niet alleen op zaken die zij met het hoofd leren. De kern van Korthagens methode is dat de leraar de leerling echt gaat zien. Alles mag meedoen. De hele mens. Die kant is erg verwaarloosd in het onderwijs. Er wordt veel gepraat over competenties en over authentiek leren. We willen dat leerlingen bezig zijn met echte dingen. Rekenen en wiskunde worden gegoten in een echt probleem uit het dagelijks leven. Dat is heel mooi en belangrijk, maar er is meer. Authentiek leren vereist ook een authentieke relatie tussen docenten en leerlingen. Ik zit erg op de relatiekant. ALLESBEHALVE ZWEVERIG Natuurlijk rijst al snel de vraag hoe docenten een authentieke relatie aangaan met dertig leerlingen in een klas. Is daar wel tijd voor? Korthagen: Het kost niet meer tijd om iemand oprecht te prijzen voor een creatieve oplossing dan om clichématig te zeggen dat hij iets goed gedaan heeft. Het compliment goed gedaan zegt alleen iets over een vaardigheid, de buitenste laag van de ui. Het gaat dieper als je zegt dat een kind creatief is, een doorzetter of slim. Dan spreek je iemand aan op een kwaliteit. De leerling ontdekt dat talent dan bij zichzelf, voelt zich gewaardeerd én zal die kwaliteit meer gebruiken. Gevolg is dat het kind sneller zal leren. In wezen zijn het allemaal heel natuurlijke dingen die Korthagen de cursisten leert. Maar we zijn die verleerd. We kijken vaker naar wat niet goed gaat dan naar wat wel goed gaat. De psychologie is veel te lang gericht geweest op trauma s en nare ervaringen. Het aanspreken van de kracht van mensen levert naar mijn mening meer op. Momenteel is die omslag gaande in de psychologie. Korthagen beseft als geen ander dat de terminologie van zijn theorie zweverig kan overkomen op buitenstaanders. De cursus is volgens hem echter allesbehalve zweverig. De leerkrachten krijgen praktische opdrachten. We vragen leerkrachten bijvoorbeeld kwaliteiten van collega s te benoemen. Dat zorgt voor verbondenheid in de groep en voor herkenning en erkenning van jezelf. Leerkrachten leggen daardoor ook na de bijeenkomst gemakkelijker contact met elkaar en ze praten sneller over de dingen waarmee ze bezig zijn en over problemen. Zo levert de aandacht voor kwaliteiten effectiever onderwijs op. Leerkrachten leren op diezelfde manier met kinderen om te gaan, ze leren hoe ze de sterke punten van leerlingen kunnen ontdekken. Neem de leerkracht die in de cursus vertelde over een kind met adhd in zijn klas, dat constant vreselijk druk is en die hij dus heel vaak tot de orde roept. We vroegen hem naar de positieve eigenschappen van de jongen. Hij bleek altijd enthousiast en vrolijk. Toen de leerkracht later op school het kind voor het eerst complimenteerde met die eigenschappen, werd hij op slag een stuk rustiger. COMMUNICATIE De scholen die meedoen aan het project zijn enthousiast over het snelle resultaat. Na één bijeenkomst kwamen de leerkrachten op school met het gevoel dat ze hun werk wezenlijk anders konden aanpakken. Een leerkracht zei: Ik heb zoveel theorie gelezen en proberen op te nemen. Maar nu wordt het zo goed overgebracht. De sleutel is communicatie. Ik heb nu begrepen hoe ik echt contact kan maken en vanuit die verbinding voelt alles anders aan in mijn werk. Anderen merkten dat, nu ze hun eigen kwaliteiten beter konden omschrijven, ze die ook gerichter konden gebruiken in hun werk. Bovendien voelen ze dat ze zich, vanuit het geruste gevoel dat ze al veel goed doen, op hun eigen manier verder kunnen ontwikkelen. Korthagen is de eerste om toe te geven dat zijn cursus geen wondermiddel is. Met de drie bijeenkomsten van het pilotproject zijn de scholen een eind op weg, maar misschien is dat niet genoeg om de nieuwe houding te verankeren. De scholen hebben zelf al gevraagd om een vervolg. Op een gegeven moment is er geen weg terug. Mensen hebben dan een nieuwe werkwijze aangeleerd. Ze zijn veranderd. Korthagen heeft jarenlang ervaring opgedaan met cursussen voor lerarenopleiders en docenten en schoolleiders in het basis- en voortgezet onderwijs. Ik denk dat werken met een heel team beter is. Uiteindelijk geeft dat de meeste kracht. Maar ik ken ook individuele docenten die een cursus bij ons instituut volgden en erin slaagden de verandering vast te houden. Vaak merken die mensen dat ze met hun nieuwe aanpak ook meer voor elkaar krijgen op school en dat hun eigen talenten meer worden opgemerkt. Meer informatie: en De Besturenraad maakt onderdeel uit van Q-Primair. 11

12 Godsdienstige en humanistische vorming in openbaar onderwijs Onlangs kwam de Onderwijsraad met een advies over de eventuele aanstelling van leraren godsdienstige en humanistische vorming bij het bevoegd gezag van openbare basisscholen. Volgens de raad zijn daar geen grondwettelijke bezwaren tegen, maar compliceert een aantal praktische moeilijkheden de uitvoering. Dertien organisaties werken al geruime tijd onder projectvoerderschap van de Besturenraad aan organisatorische oplossingen. Tekst: Marcel Bos, Fotografie: Evelyne Jacq / Hollandse Hoogte In het openbaar basisonderwijs wordt godsdienstige en humanistische vorming verzorgd vanuit plaatselijke (kerk-)genootschappen. Met de invoering van de wet Beroepen in het Onderwijs (BIO) moeten leerkrachten godsdienstig en humanistisch vormingsonderwijs (G/HVO) op openbare basisscholen aan bekwaamheidseisen voldoen. Het gaat hierbij echter vaak om vrijwilligers of predikanten zonder enige rechtspositie. Soms krijgt dit onderwijs een (bovenwettelijke) gemeentelijke subsidie, maar meestal niet. Onderwijsbonden, organisaties voor openbaar onderwijs en genootschappen op geestelijke grondslag dringen er in een unieke samenwerking bij de minister van OCW al geruime tijd op aan dat tegenover bekwaamheidseisen een volwaardige rechtspositie hoort te staan. KERK EN STAAT De minister heeft na een gesprek met deze organisaties eind vorig jaar aan de Onderwijsraad advies gevraagd. Zij vroeg de raad of het (grond-)wettelijk mogelijk is deze leerkrachten een aanstelling te verlenen bij het bevoegd gezag van openbare scholen. De onderwijsraad adviseerde aan de minister dat zo n aanstelling in principe niet strijdig is met artikel 23 van de Grondwet en andere constitutionele principes zoals de scheiding tussen kerk en staat. Het van toepassing verklaren van de wet BIO op leerkrachten G/HVO, past in een doorgaande lijn waarbij de wetgever godsdienstonderwijs stapsgewijs een ruimere plaats gunt binnen het wettelijk systeem van het openbaar onderwijs. Een extra argument, aldus de Onderwijsraad, is dat er een precedent uitgaat van de aanstelling van geestelijk verzorgers bij de krijgsmacht en het gevangeniswezen. APARTE POSITIE Een aanstelling van een leerkracht godsdienstonderwijs op openbare scholen brengt wel praktische uitdagingen met zich mee. Het gaat dan bijvoorbeeld om de aparte positie in het team van deze leerkrachten, het omgaan met disfunctioneren en financiële risico s voor het bestuur van de openbare school. Om die moeilijkheden op te lossen doet de Onderwijsraad de suggestie voor het oprichten van een landelijke werkgeversstichting waar de leerkrachten een dienstverband mee sluiten. Zij werken dan op openbare scholen via 12

13 een uitzendconstructie. Deze stichting is dan een formeel, huishoudelijk werkgever en als zodanig aansprakelijk. Het bevoegd gezag van de school heeft in die constructie geen financiële en inhoudelijke verantwoordelijkheid. Wel controleert het of de leerkracht aan bekwaamheidseisen voldoet. Het zouden expertisecentra van de verschillende denominaties kunnen zijn die zich inhoudelijk bezighouden met de bekwaamheidseisen van de leerkrachten G/HVO. Met het scheiden van die inhoudelijke en huishoudelijke verantwoordelijkheden lijkt de voorgestelde oplossing sterk op de wijze waarop geestelijk verzorgers in de krijgsmacht en het gevangeniswezen zijn aangesteld (duplex ordo model). STANDPUNT VOOR DE ZOMER Voor het advies van de Onderwijsraad werd onder andere de Besturenraad als projectvoerder geconsulteerd. Met de in het project samenwerkende organisaties herkennen we veel van de in de consultatie meegegeven adviezen zoals de idee van een landelijke werkgever, de denominatieve expertisecentra en de scheiding van inhoudelijke en huishoudelijke verantwoordelijkheden. We denken dat daar begaanbare wegen liggen. Inmiddels heeft de minister het advies doorgestuurd naar de Tweede Kamer en aangekondigd met ons in gesprek te willen treden en voor de zomer met een beleidstandpunt te komen. In het project Duurzaam Godsdienstig en Humanistisch Vormings onderwijs werken samen: het CIO (Interkerkelijk Contact in Overheidszaken, 22 kerkgenootschappen, voorzitter en woordvoerder van het project), de Onderwijsbond CNV, de Algemene Onderwijsbond, de VOS-ABB, de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO), het Contactorgaan Bevordering Openbaar Onderwijs (CBOO), het Humanistisch Vormingsonderwijs, de Landelijke Vereniging Humanistisch Vormingsonderwijs, het Interkerkelijk Overleg in Schoolzaken (IKOS), de Islamitische Besturenorganisatie (ISBO), het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO), het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK), de Nederlandse Katholieke Schoolraad (NKSR) en de Besturenraad. Vanuit de Besturenraad zijn betrokken drs. Anja van Andel (beleidsadviseur) en drs. Marcel Bos (projectleider). Voor contact: Yvonne van der Spek (projectsecretariaat): 13

14 Digitalisering onder jongeren Kom niet voor verrassingen te staan Het gebruik van ict-middelen kent grote voordelen: van nuttig en informatief tot sociaal en ontspannend. Maar er zijn ook nadelen, zoals het enorme aanbod van extreme sites, het digitaal pesten en het risico van verspreiding van persoonlijke gegevens. Ict-gebruik vraagt om een helder en uitvoerbaar schoolbeleid. Met leerlingen praten over het omgaan met ict en gsm, meekijken en begeleiden zijn voor iedere school aan te bevelen. De Besturenraad nodigt u uit om als scholen onderling hierover met elkaar te praten. Tekst: Erik Dees, Fotografie: istockphoto Naast een onuitputtelijke bron van informatie biedt internet jongeren de gelegenheid om on line te gamen, msn-en, chatten, cammen (gebruikmaken van een webcam) en bloggen (een eigen logboek op het web). Daarnaast is het mobieltje, inclusief sms-en, razend populair. Behalve de fun is ook de veiligheid van de gebruiker ermee gediend: menig ouder is blij als zijn kind een mobieltje op zak heeft, zodat het zo nodig daarmee alarm kan slaan. Het mobieltje en het internetgebruik hebben ook hun schaduwzijden. Voor veel kinderen is gamen een verslaving en ze komen nauwelijks meer buiten. Tijdens het surfen lopen kinderen de kans om op pornografische of (extreem) gewelddadige sites terecht te komen. Ook het gebruik van filters sluit dat niet uit. Internet en het mobieltje worden steeds vaker gebruikt voor het zogenaamde cyberpesten, het via msn, chatbox of sms verspreiden van haatberichten of (valse) informatie. De afzender kan zo snel en anoniem een hatelijk dreigbericht sturen. CAM-PHONEN EN HAPPY SLAPPING Via een webcam kunnen de gebruikers van internet elkaar zien, het zogenaamde cammen. Ook hieraan zijn risico s verbonden, die de jonge gebruikers vaak niet overzien. We lezen regelmatig in de media dat volwassenen jongeren zover krijgen dat ze dingen voor de webcam doen, die ze normaliter niet in hun hoofd zouden halen. En als dan het beeldmateriaal via internet wordt verspreid, kan dat een onaangename verrassing voor gebruiker en ouders opleveren. Wat de laatste tijd in negatieve zin in opkomst is, is het cam-phonen, het maken van foto s en filmpjes met een mobiele telefoon. De laatste tijd is een aantal keren melding gemaakt van happy slapping : jongeren die een ander mishandelen, dit filmen en vervolgens digitaal verspreiden. Maar ook geënsceneerde opstootjes op school zijn via het mobieltje op internet gezet. AFSTEMMING MET OUDERS De vraag is of deze nieuwe communicatiemiddelen wezenlijk ander gedrag onder jongeren teweegbrengen. Nieuwsgierigheid en toenadering zoeken zijn, zeker onder jongeren, algemeen menselijke eigenschappen. En pestgedrag en agressiviteit zijn, helaas, ook geen nieuwe fenomenen. De nieuwe technieken kunnen de uitwerking ervan echter wel vergroten, ongewenste bijeffecten opleveren en een adequate aanpak bemoeilijken. Informatievoorziening, bewustwording en begeleiding zijn dan ook nodig om kinderen en jongeren verantwoord te laten omgaan met moderne communicatiemiddelen. Ouders en de school weten echter vaak niet wat hun kinderen bekijken en aan het doen zijn, en reageren er op zijn best reactief op. Erover praten, informatie inwinnen en meekijken zijn voor iedere ouder en iedere school aan te bevelen. In het kader van veiligheid, socialisatie en waarden- en normenoverdracht is het bespreekbaar maken van ict-gebruik, ook buiten school, een logische stap. Vaak worden afspraken gemaakt en in protocollen vastgelegd, maar ontbreekt het aan adequaat toezicht op de naleving. Ictgebruik vraagt om een helder en uitvoerbaar schoolbeleid, zowel op opvoedkundig als op praktisch niveau. Omdat de grens tussen school en thuis niet te trekken is moet een goede afstemming met de ouders daar in ieder geval deel van uitmaken. INFORMATIE Over Ict- en gsm-gebruik leven veel vragen op scholen en bij ouders. Reden voor de Besturenraad om op 6 juni a.s. een informatie- en discussiebijeenkomst te organiseren over veilig Ict-gebruik onder jongeren. Op onze website treft u alle informatie over deze bijeenkomst aan. Bovendien ontvangt u binnenkort een uitnodigingsbrief. 14

15 Het tekenen van een contract is altijd een vrolijke aangelegenheid. Na een tijd van onderhandelen zijn de partijen het eens geworden, en dat moet worden bezegeld, soms gevolgd door een hapje en een drankje. Zo ook bij een schoolbestuur, dat bij een computerbedrijf computers bestelt, maar na enkele weken van wachten te horen krijgt dat het computerbedrijf failliet is gegaan. En dat is nog niet alles: een derde partij maakt aanspraak op volledige betaling voor verstrekte leveringen. De school lijkt naar zijn aanbetaling te kunnen fluiten. Tekst: Grada Huis, Fotografie: Maarten Udema Juridische dienstverlening Contracten kunnen problemen geven Het schoolbestuur heeft de computers aangeschaft voor een bedrag van euro. Aantallen, producttypen, mee te leveren software en accessoires staan netjes vermeld in het contract. Er is een aanbetaling van euro overeengekomen, die de school op tijd volgens afspraak voldoet. Daarna worden de computers in drie zendingen geleverd. Het computerbedrijf waarmee de overeenkomst is bezegeld, blijkt echter niet de leverancier te zijn, want de rekening wordt door de leverancier aangeboden, en het computerbedrijf bevestigt deze handelswijze. Het schoolbestuur betaalt de facturen, met uitzondering van de laatste, want die was al aan het computerbedrijf overgemaakt. Dan ontstaat er een probleem: het computerbedrijf gaat failliet en de leverancier stuurt een brief met het verzoek ook die laatste factuur over te maken. GEEN OVEREENKOMST Het schoolbestuur klopt bij aan bij Job Keijser, senior juridisch adviseur bij de Besturenraad. Hij adviseert de nota niet te voldoen, en bericht de leverancier hierover. Keijser: De school heeft alleen met het computerbedrijf een contractuele relatie, en op aanwijzing van die contractpartner gehandeld en betaald. Tussen het schoolbestuur en de leverancier bestaat geen overeenkomst, dus hij kan zich niet beroepen op zijn algemene leveringsvoorwaarden. Het schoolbestuur heeft keurig aan zijn verplichtingen voldaan. NIET DOEN Inmiddels is het computerbedrijf overgenomen, en het schoolbestuur ontvangt opnieuw een brief met een aanbod: het nieuwe bedrijf wil wel voor de aanbetaling ict-gerelateerde diensten verrichten. Dan zijn er verder geen problemen en kan ieder overgaan tot de orde van de dag. Weer wordt Job Keijser geraadpleegd die het schoolbestuur a dviseert om hier niet op in te gaan. Als ze dat wel doen, verplicht het bestuur zich om alsnog de laatste factuur aan de leverancier te betalen. De aanbetaling geldt dan niet meer als vergoeding voor geleverde diensten, maar voor diensten die in de toekomst geleverd gaan worden. Niet doen dus. NIET ONDER DE INDRUK Het schoolbestuur heeft een jurist in de arm genomen, dus doet de leverancier dat ook. In een dreigende brief wordt het bestuur gesommeerd het factuurbedrag te betalen, plus zo n euro aan bijkomende rente en kosten. Niet onder de indruk stuurt Job Keijser een reactie: Wij beschouwen de zaak als afgedaan en mocht de leverancier zich willen verweren, dan wordt zijn raadsman uitgenodigd om dat in een eventuele dagvaarding op te nemen. Job Keijser, noch het schoolbestuur hebben sindsdien iets van de leverancier gehoord 15

16 AOC Terra in Meppel Transparant gebouw voor flexibel onderwijs AOC Terra MBO in Meppel zit drie maanden in een splinternieuw gebouw. Behalve een nieuw onderdak kreeg de school ook een nieuw onderwijsconcept. In de onderbouw werd Probleemgericht Onderwijs ingevoerd en in de bovenbouw Project Onderwijs. Gebouw en concept sluiten op elkaar aan en zijn beide transparant en flexibel, vertelt directeur Peter van t Rood. Onderwijs is beweging. Tekst: Karin de Mik, Fotografie: AOC Terra Meppel Op de oranje, ovalen tafel staat een voorjaarsbakje met blauwe druifjes. De werkkamer van directeur Peter van t Rood van AOC Terra MBO in Meppel is zoals het nieuwe schoolgebouw: ruim, licht en kleurig. De glazen voorgevel van het pand is vierkant, de achterwand, waar de mediatheek is gevestigd rond van vorm. Het gebouw van bruine baksteen is compact en uitdagend, vertelt de directeur. Binnen vallen vooral de rode en oranje wanden en deuren op en het vele glas. Het pand heeft een fraai auditorium en vier computerwerkplaatsen. Eén lijkt met zijn gele, rode en groene krukjes op een internetcafé. AOC Terra heeft gesloten theorielokalen waar frontaal les wordt gegeven, maar ook open lokalen zonder wanden en kleine ruimtes waar kleinere groepen bijeenkomen. Leerlingen wennen eraan om les te krijgen in open ruimtes. In zo n gebouw als dit gedragen ze zich, verzekert Van t Rood als hij de school laat zien. Onderwijs is beweging, onderstreept hij. Het verandert haast elk jaar. We durfden dus geen lange gangen aan met aan weerszijden lokalen. MENSENVREES In AOC Terra zitten de vroegere Middelbare Tuinbouwschool Frederiksoord (opgericht in 1884) en de Middelbare Landbouwschool Meppel (van 1909) sinds december vorig jaar onderdak. Transparantie is niet alleen het kenmerk van het nieuwe pand, maar ook het sleutelwoord van het onderwijsconcept dat vorig jaar op AOC Terra werd ingevoerd, vertelt Van t Rood. We willen doorzichtig zijn naar zowel de maatschappij als de beroeps wereld, licht de directeur toe. We tonen leerlingen een blik op de samenleving en laten ook elkaar zien wat we doen. Hij geeft het voorbeeld van een studente die door haar mensenvrees haar opleiding moest afbreken, maar daarna als vrijwilliger in de school bij de opleiding dierverzorging werkte. Na enkele maanden begeleiding was ze zo ver dat ze weer onder de mensen durfde. De verschillende opleidingen kijken nadrukkelijk in elkaars keuken. In een doorzichtig gebouw als dit zie je elkaar werken. Een eerstejaars van Bloem en Design gaat ook een keer paardrijden en iemand van die opleiding gaat eens bloemschikken. LEERWERKPLAATS Aan de invoering van het nieuwe onderwijsconcept Probleemgericht Onderwijs en Project Onderwijs ging vijf jaar ontwikkeling vooraf. De leerlingen worden opgeleid tot vakmensen, maar ook tot burgers die zelfstandig en actief zijn, verantwoordelijkheid kunnen nemen, kunnen samenwerken en over sociale en communicatieve vaardigheden beschikken. Theorie en praktijk worden 16

17 met elkaar verbonden, waarbij de laatste wel richtinggevend is. De school is een leerwerkplaats. In het eerste en tweede leerjaar krijgen de leerlingen probleemgericht onderwijs, waarbij ze opdrachten uit de beroepspraktijk uitvoeren. In het derde leerjaar volgen ze projectonderwijs, waarbij in reële situaties zelfstandig taken moeten worden uitgevoerd. In het vierde jaar krijgen ze scholing in managementvaardigheden. In de onderbouw werken leerlingen in tutorgroepen samen in het uitvoeren van kleine taken. Die zijn voornamelijk gericht op kennis opdoen. STEVIGE BINDING In de bovenbouw wordt de opgedane kennis via projectonderwijs toegepast en wordt een eindproduct afgeleverd. Alle tien opleidingen werken met thema s, waarvoor blokboeken werden samengesteld, die uit taken, opdrachten, vragen en problemen bestaan en de noodzakelijke ondersteunende lessen bevatten. Ook hier werken leerlingen in tutorgroepen. Die bestaan uit acht mensen. Van t Rood verduidelijkt: Ze leren systematisch hoe je eenvoudige en complexe problemen in een aantal stappen kunt oplossen. Twee keer per week bekijkt een tutor, die hiervoor getraind is, hoe de samenwerking in de groep verloopt of er problemen zijn en of andere docenten moeten worden ingezet. Van t Rood beklemtoont dat zijn school geen revolutie wil. Er wordt naast de tutorgroepen een regulier lesrooster gehanteerd van 24 uur. We willen een stevige binding aan de school. Er wordt ook klassikaal lesgegeven. De hoveniers moeten nog steeds de namen van 1500 planten uit hun hoofd kennen. De bedrijven eisen dit. BLAUWE DRUIFJES Het nieuwe onderwijsconcept is een zoektocht, vertelt Van t Rood. We moeten evenwicht vinden tussen gebondenheid van de leerlingen aan school en hun zelfstandigheid. Maar ook tussen vakkenintegratie en afzonderlijke vakken. Sommige vakken worden nu gegeven in context van een opdracht. Als leerlingen moeten uitrekenen hoeveel kuub grond er nodig is voor een verharding, kunnen ze de wiskundeleraar twee uur inhuren. Maar als ze een Engelse brief moeten schrijven, hoeven ze de leerkracht Engels niet te vragen, want dit vak staat gewoon op het lesrooster. De derdejaars van niveau 4 runnen een minionderneming, waarin ze worden begeleid door de Stichting Jong Ondernemen. Groepjes van twaalf tot vijftien leerlingen bedenken een product, zetten dat in de markt en proberen het te verkopen. Van t Rood heeft het glazen bakje met de blauwe druifjes op zijn tafel voor 7,50 euro gekocht van de leerlingen die een eigen bedrijfje hadden opgezet. Ze hebben me gevraagd of ik het niet op alle tafeltjes in de kantine wil zetten, zodat ze meer afzet hebben. Maar daar moet ik nog even nadenken, lacht hij. Het gaat er soms heftig aan toe binnen de onderneminkjes, weet Van t Rood. Onlangs zijn twee jongens en een meisje door hun medeleerlingen uit de groep gegooid, omdat die hen niet coöperatief vonden. Het drietal kwam zijn afspraken niet na en de rest wilde de onderneming niet in gevaar brengen. Dat is een betere sanctie dan wanneer een docent zoiets doet. AOC Terra in Meppel telt 549 leerlingen, 488 in de dagschool, 28 in deeltijd en 29 via de beroepsbegeleide leerweg (bbl). Ze zijn tussen de 16 en 52 jaar oud. Er zijn 43 docenten. De school biedt in totaal tien opleidingen aan en telt 97 groepen. De gemiddelde groepsgrootte is 5,7. Er zijn een-, twee-, drie- en vierjarige opleidingen: veehouderij, loonwerk, dierverzorging (onder andere dierenartsassistent), paardenhouderij, paardensport, boomteelt, hovenier, bos- en natuurbeheer, land, water en milieu en bloem & design. 17

18 Invloed versterken in Europa De Besturenraad heeft contacten met verschillende internationale organisaties in Europa. Samen met deze partners willen wij meer actief invloed gaan uitoefenen in het Europese krachtenveld. Want de Europese Unie is meer dan een economische markt en het christelijk onderwijs heeft Europa iets te bieden. Tekst: Swier Frouws, Truus Groenewegen, Fotografie: Bernd Klumpp / istockphoto Europa bemoeit zich meer met onderwijs dan je op het eerste gezicht zou denken. Daarom hebben we er belang bij om de ontwikkelingen in Europa op de voet te volgen. Formeel zijn de Europese lidstaten zelf verantwoordelijk voor onderwijs. Die afspraak vloeit voort uit wat in het jargon het subsidiariteitsprincipe heet: waar het beleid het best en meest efficiënt kan worden gemaakt, daar wordt de verantwoordelijkheid gelegd. Slechts in enkele sectoren heeft de Europese Unie een directe, dirigerende rol, met als overbekende voorbeeld de landbouw, maar ook financiën. Voor onderwijs geldt zo n directe betrokkenheid niet. Toch hebben bepaalde acties in Europees verband wel degelijk invloed op de binnenlandse onderwijspolitiek. Een voorbeeld daarvan zijn de onderlinge vergelijkingen die Europese ambtenaren maken van efficiënte bestedingsmiddelen door individuele landen. Hiervoor gaat de dynamiek van de open coördinatie op, de vergelijkingen zijn geen officieel sturingsinstrument, en door middel van benchmarking hebben ze duidelijk effect op binnenlands beleid. Zo stuurde staatssecretaris Rutte vorig jaar een brief naar alle ROC s met het verzoek om uitvoerig aan te geven op welke wijze zij beantwoorden aan de Europese normen voor het tegengaan van voortijdige schooluitval. We kunnen Europa dus niet negeren. IDEALEN Toch is iets moeten met Europa niet onze voornaamste drijfveer om te investeren in Europese contacten. Wij denken dat we Europa wat te bieden hebben, als onderwijs in het algemeen en als christelijk onderwijs in het bijzonder. Onderwijs is een belangrijk instrument om de idealen van de Europese Unie te verwezenlijken, om vreedzaam samenleven tussen landen van Europa mogelijk te maken. En dat niet alleen. Wij zien Europa niet als een som van staten, maar als een som van de geestelijke stromingen. Vanuit een van de belangrijkste van die stromingen, de joods-christelijke, willen wij van harte meewerken aan de verdere ontwikkeling van een Europese identiteit. Onze bijdrage aan het verwezenlijken van dat ideaal is het best te realiseren via de internationale organisaties zelf. Die organisaties, zoals het Internationaal Verband van Organisaties voor Christelijke Opvoeding en Onderwijs (IV), brengen mensen uit verschillende landen met dezelfde drijfveren, bronnen en idealen samen. Ze hebben geen last van de afstand tot de burger waar de Europese commissie en het Europarlement mee te kampen hebben. De contacten lopen niet langs formele staatkundige lijnen, maar langs de lijnen van gezamenlijke belangen. Via de banden van het christelijk onderwijs hebben wij al het nodige tot stand gebracht. En we willen verder gaan. GEDEELDE AMBITIES We zoeken naar effectieve vormen om als christelijk onderwijs, samen met andere christelijke organisaties, op Europees niveau daadwerkelijk op te komen voor onze gezamenlijke belangen. In zo n vorm kunnen we ook echte invloed uitoefenen op Europese beleidsontwikkelingen, gericht op samenhang, op gedeelde ambities en waarden. Een van de mogelijkheden die momenteel wordt onderzocht, is het verwerven van de status van NGO (Non Governmental Organisation) voor CoGREE (zie kader). Een NGO is niet afhankelijk van incidentele audiënties bij de verantwoordelijke politici en ambtenaren in Brussel en Straatsburg, maar heeft een formele positie als vast aanspreekpunt voor de gemeenschappelijke belangen van bepaalde groepen. De Besturenraad is bij deze ontwikkelingen betrokken via het IV. Al sinds de jaren 30 van de vorige eeuw heeft IV als doel om organisaties en mensen die zich verantwoordelijk voelen voor christelijke opvoeding en onderwijs uit heel Europa bijeen te brengen. Enige tijd geleden heeft de organisatie haar doelstelling verbreed tot het behartigen van de belangen van christelijke scholen bij de Europese Unie. Deze bredere doelstelling heeft het IV er ook toe gebracht nauwere samenwerking te zoeken met de ICCS (InterEuropean Commission 18

19 on Church and School). Op termijn kan dat leiden tot een fusie tussen beide organisaties. TAALKUNDIGE COMPLICATIES Om de belangen van christelijk onderwijs bij de Europese Unie te kunnen realiseren, is het noodzakelijk een gezamenlijk profiel te ontwikkelen van christelijke opvoeding en onderwijs. Dat vereist gesprekken over vragen als: wat versta je onder christelijk onderwijs? Het zal duidelijk zijn dat die gesprekken niet zo eenvoudig zijn. In internationale contacten stuit je al snel op taalproblemen. Dat begint al bij de vertaling van het Nederlandse woord onderwijs naar het Duits; niet Unterricht maar Bildung is hier de juiste term. En ook Kultusminister als minister van onderwijs klinkt ons vreemd in de oren. Verkeerde vertalingen kunnen ook andere gevoeligheden onthullen. Het woord Christlich omvat in Duitsland ook katholiek en wie Evangelisch naar het Nederlands vertaalt, heeft het, in tegenstelling tot de Duitsers, over een heel specifieke groep gelovigen. Deze taalkundige complicaties kunnen symbool staan voor de andere obstakels op weg naar meer diepgaande samenwerking. Denk maar aan de verschillen in culturele achtergrond, in onderwijsstelsels en in de manier waarop kerken bij het onderwijs betrokken zijn. Bovendien, met leden van Polen tot Frankrijk speelt de geografische afstand het IV parten en voor organisaties uit Oost-Europese landen kunnen financiën een probleem zijn. Maar wie deze problemen als uitdagingen beschouwt en niet als handicap, ontdekt dat de verschillen ook verrijkend kunnen zijn. De situatie van de educatie, de relatie tussen onderwijs en kerk - in Duitsland of Frankrijk, in Polen of Tsjechië - biedt ons nieuwe perspectieven van waaruit we anders naar onze eigen situatie kunnen kijken. Ondertussen erkent de Europese politiek al dat het christelijk onderwijs een rol kan spelen in het zoeken naar samenhang in Europa. Daarop wijst de komst van eurocommissaris voor Cultuur en Onderwijs, Jan Figel, naar een recente bijeenkomst van CoGREE in Berlijn. In zijn toespraak zei de Slowaak letterlijk: De relatie tussen onderwijs en religie en ethische waarden is van vitaal belang voor de toekomst van Europa. EUROPESE BANDEN VAN DE BESTURENRAAD De Europese verbanden waarin de Besturenraad is vertegenwoordigd: Internationaal Verband van Organisaties voor Christelijke Opvoeding en Onderwijs (IV) met binnenkort een eigen website IV werkt (steeds intensiever) samen met ICCS: InterEuropean Commission on Church and School IV werkt samen met een aantal organisaties in CoGREE: Coordinating Group for Religious Education in Europe met als gemeenschappelijke scope het godsdienstonderwijs, website: Bovendien hebben wij zitting in de besturen van: Ecnais: The European Council of National Associations of Independent Schools, een samenwerking van onafhankelijke, landelijke organisaties van bestuur en management van bijzonder of particulier onderwijs uit heel Europa, website: Europees Platform (Alkmaar), voor het versterken van de Europese dimensie en het bevorderen van de internationalisering in het Nederlandse onderwijs, website: 19

20 Lumpsum komt eraan Wij zijn er klaar voor! Op 1 augustus is het zo ver. Dan wordt in het primair onderwijs lumpsum ingevoerd. Schoolorganisaties hebben zich ruim twee jaar kunnen voorbereiden op dit nieuwe bekostigingssysteem. De vraag is in hoeverre ze er klaar voor zijn. SBM peilde de stand van zaken. Tekst: Fred Geelen, Fotografie: Cats & Withoos 20