Inleiding. Inhoud. Dia 1. Dia 2. Dia 3. Ontboezemingen uit eerste én tweede hand

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Inleiding. Inhoud. Dia 1. Dia 2. Dia 3. Ontboezemingen uit eerste én tweede hand"

Transcriptie

1 Dia 1 Ontboezemingen uit eerste én tweede hand Tom Van den Broeck Vroedvrouw Lactatiekundige IBCLC 4 mei 2012 Dia 2 Inleiding 1/3 de van alle Belgische zwangere vrouwen kiest voor kunstvoeding Als hun ongeboren baby s zouden kunnen spreken Opkomen voor belangen van de pasgeborene Opletten dat pathologische situaties niet als norm genomen worden Betere kennis van de fysiologie Meer begrip voor normale gedragingen (ouders) Vanuit fysiologie beter begeleiden van pathologische situaties Beperkt tot eerste levensweek van de gezonde en voldragen pasgeborene Dia 3 Inhoud 1. Fysiologische habitat (theorie en praktijk) 2. Het eerste levensuur 3. Voeding 4. Afweersysteem van de pasgeborene 5. Slaap- en waakpatroon 6. Gewichtsevolutie 7. Praktijkdeel 8. Algemeen besluit 9. Implicaties voor de praktijk

2 Dia 4 1. Fysiologische habitat Zoog-dier impliceert nabijheid van de moeder Primaten jong leeft op moederdier Rijk Animalia Stam Chordata Klasse Mammalia Orde Primates Familie Hominidae Geslacht Gorilla Homo Soort Gorilla gorilla Homo Sapiens Dia 5 1. Fysiologische habitat Mensenkind = neurologisch gezien minst ontwikkeld van alle primaten (ontwikkelt zich traagst + meest afhankelijk van zorggever voor langste periode na geboorte). Evolutie erg gemotiveerde zorggevers McKenna en Dade (2005): We kunnen moeilijk over fysiologische habitat v/e pasgeborene spreken zonder zijn moeder daarbij te betrekken. Dia 6 1. Fysiologische habitat: wat zegt de theorie? Studies bevestigen huid op huid is the place to be 1. Beter behouden van lichaamstemperatuur 2. Hogere bloedsuikerspiegel (10,56 mg/dl hoger) 3. Langer borstvoeding + betere moeder-kindbinding (Moore, Anderson & Bergman, 2007) 4. Huidcontact werkt pijnstillend 5. Betere zuurstofsaturatiewaarden 6. Minder apneus (Hale & Hartmann, 2007) 7. Baby s huilen minder (Goldstein & Makhoul, 2004)

3 Dia 7 1. Fysiologische habitat: wat zegt de theorie? 8. Scheiding stress (Mohrbacher & Kendall-Tackett, 2005) Dia 8 1. Fysiologische habitat: wat zegt de theorie? Gebaseerd op werk van Dr Nils Bergman In alle zoogdierjongen lopen twee programma s (gestuurd door achterbrein): AFWEER en VOEDING Beide programma s kunnen niet tegelijkertijd lopen Scheiding afweersysteem stresshormonen Huidcontact voedingssysteem stresshormonen 74% Dia 9 1. Fysiologische habitat: wat zegt de praktijk? Ver-van-mijn-bed-show Europese Afrikaanse kraamkliniek Eindelijk kleertjes! Cultuurgebonden schroom Opgave ipv vanzelfsprekendheid Sint-Vincentiusziekenhuis Antwerpen: proefproject met zelf ontworpen draagdoeken Makkelijk hanteerbaar Mobieler

4 Dia 10 Alle moeders draag-moeder Dia Het eerste levensuur Elke pasgeborene van een zoogdier moet even bekomen na de geboorte maar zoekt al gauw en vindt zelf moeders tepel (Smillie, 2008) Uitgaande van de fysiologische habitat is dat voor een mensenbaby niet anders (A.-M. Widström) Dia Voeding 1. Borst of fles Logica borst Studies bevestigen: zuigen aan een borst brengt positieve orthopedische krachten teweeg (Brisque Neiva et al, 2003) Orofaciale ontwikkeling Spraakontwikkeling Bescherming tegen malocclusie (Dr. Palmer) 2. Mensenmelk of koemelk Borstvoeding in al zijn aspecten is de optimale methode om een mensenkind te voeden (Leung & Sauve, 2005)

5 Dia Voeding 3. Frequentie Varieert nogal tussen verschillende zoogdiersoorten Meningen lopen uiteen in verschillende studies Traditionele leefgemeenschappen: 4x per uur (Lefèber & Voorhoeve, 1998) 4. Duur Ook hierover lopen meningen uiteen Traditionele leefgemeenschappen: gemiddelde voeding duurt 1,92 minuut Meer onderzoek nodig Dia Afweersysteem Zwangerschap Foetus krijgt maternele IgG-antistoffen via placenta Geboorte Geboortekanaal bij alle zoogdieren naast anus: huid v/d pasgeborene bevolkt met minst pathogene (anaërobe) bacteriën Na de bevalling Moedermelk zal afweersysteem v/d pasgeborene verder ondersteunen zodat hij zich op lange termijn zelf kan beschermen (Hale & Hartmann, 2007) Moedermelk versus kunstvoeding Dia Afweersysteem Moedermelk en immunologie Beschermende stoffen (cellulaire en humorale componenten) Thymus: centraal orgaan in hoog-specifieke afweersysteem Elimineert schadelijke T-lymfocyten Moedermelk bevordert groei thymus (2x zo groot) Correlatie tussen grootte thymus en gezondheid baby Als alle baby s wereldwijd 6 mnd exclusief BV 13% minder kindersterfte Cf. Karleen Gribble: Infant Feeding in Emergencies

6 Dia Slaap- en waakpatroon Bijna onmogelijk om fysiologisch slaappatroon te bepalen omdat weinig onderzoeken rekening houden met fysiologische habitat Waarschijnlijk meer dan de helft van de dag slapen (tussen 14 à 18 uur) Eerste levensdag: één langere slaapperiode (tot 7 uur) Dia Gewichtsevolutie Geen consensus Handboeken Gewichtsverlies tussen 5 à 10% Geboortegewicht bereikt na 1 à 3 weken WHO (entirely new growth standards, 2006) Gegevens suggereren dat 75% v/d pasgeborenen na een week weer op geboortegewicht zijn. Dia Casussen Miles en Stan Een week opgevolgd vanaf (fysiologische) geboorte Zoveel mogelijk fysiologische habitat gerespecteerd maar niet altijd huid op huid Belangrijke observaties: Voedingen eerder vaak (tot 15 keer) en kort (5 à 10 min) Allebei lange slaapperiode tijdens eerste levensdag 3,4% resp. 3,6% van hun geboortegewicht verloren In minder dan 6 dagen boven geboortegewicht Weinig huilen Geen overmatige stuwing

7 Dia Besluit Wat is de fysiologie van een pasgeboren mensenbaby? Uit de buik op de buik en daar blijven Zelf op zoek gaan naar en vinden van de tepel Aan de borst drinken van colostrum (moedermelk) Vaak en kort drinken Tijdens eerste levensdag langere slaapperiode Gewichtsverlies < 5% Binnen de week weer op geboortegewicht Meer onderzoek Dia 20 Fysiologische bevalling Fysiologie van de baby BORST- VOEDING Dia Implicaties voor de praktijk 1. Prenataal Plicht om te informeren over nadelen niet-geven BV Partners erbij betrekken Fysiologie BV: aanpassen verwachtingspatroon Niet enkel uitleg over fysiologie van BV, maar ook: informatie over het belang van waar/met wie ze bevallen BFHI

8 Dia Implicaties voor de praktijk 2. Postnataal Belang van huidcontact! Ook na het eerste uur Aandachtspunten rond veiligheid en temperatuur Onderscheid maken tussen normaal gedrag en cultureel aanvaardbaar of verwacht gedrag Kijken naar het kind en niet naar de klok Baby die huilt als alleen ligt positieve daad! Als pathologie norm wordt, fysiologie niet vergeten Steeds teruggrijpen naar fysiologische habitat om problemen op te lossen

Borstvoeding bekeken vanuit de fysiologie van de pasgeborene Ontboezemingen uit eerste én tweede hand

Borstvoeding bekeken vanuit de fysiologie van de pasgeborene Ontboezemingen uit eerste én tweede hand Borstvoeding bekeken vanuit de fysiologie van de pasgeborene Ontboezemingen uit eerste én tweede hand Inleiding 1/3 de van alle Belgische zwangere vrouwen kiest voor kunstvoeding Als hun ongeboren baby

Nadere informatie

Hoe houd je je borst(voeding) in de hand? Een greep uit alle mogelijke houdingen

Hoe houd je je borst(voeding) in de hand? Een greep uit alle mogelijke houdingen Hoe houd je je borst(voeding) in de hand? Een greep uit alle mogelijke houdingen Tom Van den Broeck Vroedvrouw lactatiekundige IBCLC www.lamadrugada.be Tom Van den Broeck - 3 mei Belangrijkste aandachtspunten

Nadere informatie

Van Afrika tot in Amerika: de universele taal van baby s. Tom Van den Broeck - 4 december 2018

Van Afrika tot in Amerika: de universele taal van baby s. Tom Van den Broeck - 4 december 2018 Van Afrika tot in Amerika: de universele taal van baby s Tom Van den Broeck - 4 december 2018 Even voorstellen Mede-oprichter van vroedvrouwenpraktijk La Madrugada (Antwerpen) Lactatiekundige IBCLC Fysiologie

Nadere informatie

Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s. Adviezen voor ouders en verzorgers. www.nwz.nl

Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s. Adviezen voor ouders en verzorgers. www.nwz.nl Borstvoeding bij te vroeg geboren baby s Adviezen voor ouders en verzorgers www.nwz.nl Omdat uw kindje te vroeg geboren is, is het opgenomen op de afdeling neonatologie van de Noordwest Ziekenhuisgroep

Nadere informatie

Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft.

Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft. Verloskunde Als uw baby extra zorg nodig heeft www.nwz.nl Inhoud Opname op de afdeling verloskunde 3 Het team van de afdeling verloskunde 4 Hoe draagt u zelf bij aan veilige zorg? 5 Ontwikkelingsgerichte

Nadere informatie

Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN

Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Borstvoeding is... INFORMATIE VOOR PATIËNTEN 2 INHOUDSTAFEL 1. Beste ouders 4 2. Waarom kiezen voor borstvoeding? 5 3. Prenatale lessen over borstvoeding 5 4. Op het Verloskwartier 6 5. Op de Kraamafdeling

Nadere informatie

Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte

Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte Huid-op-huid contact; baby en borst rond de geboorte Annet Helmsing lactatiekundige IBCLC verschil Huid-op-huidcontact Stichting Zorg voor Borstvoeding: Vuistregel 4: dat moeders binnen een uur na de geboorte

Nadere informatie

Borstvoedingspaspoort

Borstvoedingspaspoort Borstvoedingspaspoort Voor u ligt het borstvoedingspaspoort Een document waarmee wij willen proberen om de borstvoedingsperiode voor u en uw kind zo goed mogelijk te laten verlopen. Dit paspoort zorgt

Nadere informatie

Uitbreiding & verbreding

Uitbreiding & verbreding Uitbreiding & verbreding De noodzakelijke aanpassingen van het borstvoedingsbeleid voor het ziekenhuis BABY FRIENDLY NEDERLAND April 1, 2016 Opgesteld door: Caroline Kruger Uitbreiding & verbreding De

Nadere informatie

INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING

INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING INFORMATIEAVOND BORSTVOEDING Waarom kiezen voor borstvoeding Voordelen voor de baby Voordelen voor de moeder Nadelen?... Basis van borstvoeding Borstvoeding, een kwestie van hormonen: Toeschietreflex oxytocine

Nadere informatie

Informatie over. borstvoeding & kunstvoeding

Informatie over. borstvoeding & kunstvoeding Informatie over borstvoeding & kunstvoeding Wat voor voeding gaat u uw kindje geven? U wilt kiezen voor iets wat goed is voor uw kind en ook bij u past. Er is veel onderzoek gedaan naar de voor- en nadelen

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes

Borstvoeding en diabetes Borstvoeding en diabetes Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2015 pavo 1166 Inleiding In deze folder leest u adviezen over het geven van borstvoeding als u diabetes heeft. Deze adviezen kunnen u helpen

Nadere informatie

BABY EN MOEDERVRIENDELIJK WERKEN. BFHI Info artsen ANE 25 maart 2016

BABY EN MOEDERVRIENDELIJK WERKEN. BFHI Info artsen ANE 25 maart 2016 BABY EN MOEDERVRIENDELIJK WERKEN. BFHI 2008-2012-2016. Info artsen ANE 25 maart 2016 Ik heb kind(eren) en wij kozen... Ik heb geen kinderen Ik heb kind(eren) en ze kregen... POLL.. A. Ik heb geen kinderen

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding en diabetes

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding en diabetes PATIËNTEN INFORMATIE Borstvoeding en diabetes Algemeen Door middel van deze folder informeert het Maasstad Ziekenhuis u over het geven van borstvoeding bij Diabetes Mellitus aan uw baby. Het geven van

Nadere informatie

Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby

Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby Kennismaken met uw baby De fysiologische blauwdruk van uw baby Patiënteninformatie Kennismaken met uw baby Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Fysiologische blauwdruk van uw baby 3 De eerste ontmoeting 4 De eerste

Nadere informatie

Registreer op www.healthcareacademy.eu Presentaties, illustraties & video s downloaden Inschrijvingen Baby-vriendelijk ziekenhuis: kwaliteitslabel WHO Marie-France Vandenberghe, project-vroedvrouw, lactatiekundige

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes

Borstvoeding en diabetes Borstvoeding en diabetes Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding In deze folder leest u adviezen over het geven van borstvoeding als u diabetes heeft. Deze adviezen

Nadere informatie

Borstvoeding de beste keuze Informatie voor patiënten

Borstvoeding de beste keuze Informatie voor patiënten Borstvoeding de beste keuze Informatie voor patiënten 2 Borstvoeding de beste keuze Wij wensen je geluk met jouw keuze om je kindje borstvoeding te geven. Wij stellen alles in het werk opdat de voeding

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg

Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg Borstvoedingsbeleid New Care Kraamzorg New Care Kraamzorg hanteert dit borstvoedingsbeleid wat gebaseerd is op de 10 vuistregels die de WHO (Wereldgezondheidsorganistatie) en UNICEF hebben ontwikkeld voor

Nadere informatie

Het gedrag van een pasgeboren baby en borstvoeding

Het gedrag van een pasgeboren baby en borstvoeding Workshop Het gedrag van een pasgeboren baby en borstvoeding Elke baby is anders Elke moeder is anders Elke vader is anders Iedereen met zijn eigen behoeftes. Baby s laten op hun eigen manier zien als ze

Nadere informatie

KNOV-Visie. Voeding van de pasgeborene. Utrecht 2015

KNOV-Visie. Voeding van de pasgeborene. Utrecht 2015 1 5 KNOV-Visie Voeding van de pasgeborene Utrecht 015 6 1 7 8 9 10 11 1 1 1 15 16 17 18 19 0 1 5 6 7 8 9 0 1 5 6 7 8 9 0 CLIËNTE De cliënte en haar partner maken een geïnformeerde keuze over de voeding

Nadere informatie

het allerbeste plekje op de hele wereld!

het allerbeste plekje op de hele wereld! het allerbeste plekje op de hele wereld! voor gebruik binnenshuis tijdens de kraamperiode, zowel thuis als in het ziekenhuis onbezorgd uitrusten en zelfs in slaap vallen met je baby veilig op je buik huid-op-huid

Nadere informatie

Welke voeding gaat u uw baby geven?

Welke voeding gaat u uw baby geven? Welke voeding gaat u uw baby geven? Inleiding Nu u zwanger bent, heeft u veel keuzes te maken. Zo gaat u bijvoorbeeld kiezen welke voeding u aan uw baby gaat geven. De beste voeding voor uw baby is borstvoeding.

Nadere informatie

Net bevallen De eerste 6 weken na je bevalling

Net bevallen De eerste 6 weken na je bevalling Jij & je baby Net bevallen De eerste 6 weken na je bevalling Kijk op deverloskundige.nl deverloskundige.nl/netbevallen Deze folder geeft informatie over de periode na de bevalling: de kraamperiode. Wat

Nadere informatie

BORSTVOEDING. in een babyvriendelijk ziekenhuis

BORSTVOEDING. in een babyvriendelijk ziekenhuis BORSTVOEDING in een babyvriendelijk ziekenhuis BORSTVOEDING in een babyvriendelijk ziekenhuis Voorwoord Betrouwbare zorg betekent voor een babyvriendelijk ziekenhuis dat we een moedervriendelijk beleid

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes

Borstvoeding en diabetes Borstvoeding en diabetes 1 Door middel van deze folder informeert het van Weel Bethesda ziekenhuis u over het geven van borstvoeding bij Diabetes Mellitus. Diabetes en borstvoeding kunnen in de meeste

Nadere informatie

Déborstvoeding bestaat niet Borstvoeding is een proces van geven en nemen 2 danspartners 1 coach 1 leerproces

Déborstvoeding bestaat niet Borstvoeding is een proces van geven en nemen 2 danspartners 1 coach 1 leerproces Déborstvoeding bestaat niet Borstvoeding is een proces van geven en nemen 2 danspartners 1 coach 1 leerproces Welke borstvoeding Deze? Of deze? De borstvoeding van Abel Voorbereiding borstvoeding: Natuurlijk

Nadere informatie

Borstvoeding. de beste start. Informatiebrochure patiënten

Borstvoeding. de beste start. Informatiebrochure patiënten Borstvoeding de beste start Informatiebrochure patiënten 3 1. De beste start...4 2. Voordelen...4 2.1 Voor de baby...4 2.2 Voor de moeder...5 3. Samenstelling van borstvoeding...5 4. Starten met borstvoeding...6

Nadere informatie

Kunstvoeding. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Kunstvoeding. Ziekenhuis Gelderse Vallei Kunstvoeding Ziekenhuis Gelderse Vallei In deze folder vindt u informatie over kunstvoeding. Moedermelk is de beste babyvoeding. Zorg dat u goed geïnformeerd bent over de verschillen tussen kunstvoeding

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Afdeling verloskunde Patiënteninformatie Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Inhoudsopgave: 1 Inleiding 2 Vuistregels 3 Vragen 4 Nog even op een rijtje 1 Inleiding Deze folder

Nadere informatie

Informatieve Meerlingdag

Informatieve Meerlingdag Informatieve Meerlingdag 20-01-2019 Meerlingen & Borstvoeding Wat staat er op het programma vandaag Wie ben ik? Proces vs product Borstontwikkeling, melkproductie, poep Vaders! (partner) Houdingen Kolven

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby. Vrouw - Moeder - Kind centrum

Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby. Vrouw - Moeder - Kind centrum 00 Borstvoeding geven aan uw te vroeg geboren baby Vrouw - Moeder - Kind centrum Borstvoeding Uit allerlei onderzoeken blijkt dat borstvoeding goed is voor alle baby s. Ook voor premature baby s (prematuur

Nadere informatie

Informatiebrochure voor ouders. Borstvoeding. De beste start

Informatiebrochure voor ouders. Borstvoeding. De beste start Informatiebrochure voor ouders Borstvoeding De beste start 1. De beste start... 4 2. Voordelen... 4 2.1 Voor de baby 2.2 Voor de moeder 3. Samenstelling van borstvoeding... 4. Starten met borstvoeding...

Nadere informatie

MAMA S melk, dat is de max! Informatiebrochure borstvoeding. Algemeen Ziekenhuis Sint-Maria Halle vzw Dienst Materniteit 02 363 65 20

MAMA S melk, dat is de max! Informatiebrochure borstvoeding. Algemeen Ziekenhuis Sint-Maria Halle vzw Dienst Materniteit 02 363 65 20 MAMA S melk, dat is de max! Informatiebrochure borstvoeding Algemeen Ziekenhuis Sint-Maria Halle vzw Dienst Materniteit 02 363 65 20 10 vuistregels voor het welslagen van borstvoeding Borstvoeding lukt

Nadere informatie

Praktische informatie bij de start van borstvoeding

Praktische informatie bij de start van borstvoeding Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Praktische informatie bij de start van borstvoeding i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inleiding U gaat uw baby borstvoeding geven; de beste voeding voor

Nadere informatie

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee

Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee Afdeling verloskunde Patiënteninformatie Borstvoedingsbeleid MC Zuiderzee versie 02 1 Inleiding Deze folder geeft u informatie over het borstvoedingsbeleid van MC Zuiderzee.

Nadere informatie

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Kraamzorg en Ziekenhuis Indicatoren Standaard 1 - Beleid, scholing, prenatale informatie en ketenzorg De tekst in licht grijs is niet van

Nadere informatie

Borstvoedingsplan. Zodat jij en je kindje voor de beste start kunnen gaan

Borstvoedingsplan. Zodat jij en je kindje voor de beste start kunnen gaan Zodat jij en je kindje voor de beste start kunnen gaan Net als een bevalplan, kan je ook een borstvoedingsplan maken. Dat is handig voor jezelf, want je denkt alvast na over de keuzes die je straks zult

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes mellitus

Borstvoeding en diabetes mellitus Borstvoeding en diabetes mellitus Inhoudsopgave Inleiding...4 Waarom borstvoeding...4 Borstvoeding en diabetes mellitus...4 Antenataal kolven...5 Starten met geven van borstvoeding...5 Aandachtspunten

Nadere informatie

Borstvoeding en diabetes mellitus

Borstvoeding en diabetes mellitus Borstvoeding en diabetes mellitus Inhoudsopgave Inleiding...4 Waarom borstvoeding...4 Borstvoeding en diabetes mellitus...4 Antenataal kolven...5 Starten met geven van borstvoeding...5 Aandachtspunten

Nadere informatie

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken

Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken Uittreksel van de nieuwe Baby Friendly Nederland Standaarden voor Verloskundige Praktijken Indicatoren Standaard 1 - Beleid, scholing, prenatale informatie en ketenzorg De tekst in licht grijs is niet

Nadere informatie

Om het specifieke beleid bij de elke vuistregel te beschrijven worden zij hieronder nader toegelicht.

Om het specifieke beleid bij de elke vuistregel te beschrijven worden zij hieronder nader toegelicht. Het beleidsplan is opgesteld volgens de tien vuistregels van UNICEF en de WHO. Alle instellingen voor moeder- en kindzorg dienen er zorg voor te dragen: 1. dat zij een borstvoedingsbeleid op papier hebben,

Nadere informatie

Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk

Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk Onderwerpen Gezondheidseffecten voor moeder en kind Aanleggen Wat is normaal? Wat als het anders gaat dan gedacht?

Nadere informatie

Informatiebrochure voor ouders. Borstvoeding. De beste start

Informatiebrochure voor ouders. Borstvoeding. De beste start Informatiebrochure voor ouders Borstvoeding De beste start 1. De beste start... 4 2. Voordelen... 4 2.1 Voor de baby 2.2 Voor de moeder 3. Samenstelling van borstvoeding... 4. Starten met borstvoeding...

Nadere informatie

Borstvoeding heel gewoon. Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC

Borstvoeding heel gewoon. Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC Borstvoeding heel gewoon Kathleen Kendall-Tackett, Ph.D., IBCLC www.granitescientific.com www.breastfeedingmadesimple. com Waarom hebben we een andere benadering nodig? Is het gebrek aan informatie?

Nadere informatie

info Maternele Intensieve Zorgen - Dag op dag MB 2783

info Maternele Intensieve Zorgen - Dag op dag MB 2783 info Maternele Intensieve Zorgen - Dag op dag MB 2783 Inhoud > Welkom 3 Het team van de MIC 4 Uw verblijf 5 Onderzoeken 7 De bevalling en kraamperiode 9 Ontslag 11 Praktische info 15 inhoudsverantwoordelijke:

Nadere informatie

Borstvoeding voor een prematuur geboren baby

Borstvoeding voor een prematuur geboren baby KRAAMAFDELING Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 1. Inleiding Borstvoeding voor een prematuur geboren baby 2. De melkproductie op gang brengen na de bevalling Afkolven voor een premature baby

Nadere informatie

Contents Wat je moet weten over het geven van borstvoeding.

Contents Wat je moet weten over het geven van borstvoeding. Contents Wat je moet weten over het geven van borstvoeding.... 2 Moedermelk is niet alleen de beste voeding voor je kindje, het is ook altijd beschikbaar, kan niet bederven en geeft geen afval.... 2 De

Nadere informatie

Te weinig borstvoeding

Te weinig borstvoeding 1/5 Vrouw-kindeenheid Te weinig borstvoeding Inleiding Deze folder geeft u informatie over de oorzaken van te weinig borstvoeding en wat u daar zelf aan kunt doen. Voordelen van borstvoeding Borstvoeding

Nadere informatie

INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND

INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND INFORMATIE OVER BORSTVOEDING FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding U gaat naar huis, samen met uw baby naar uw eigen vertrouwde omgeving. In deze folder kunt u meer lezen over het geven van borstvoeding. U kunt

Nadere informatie

borstvoeding, het gaat lukken Gertie Roberts lactatiekundige IBCLC

borstvoeding, het gaat lukken Gertie Roberts lactatiekundige IBCLC borstvoeding, het gaat lukken Gertie Roberts lactatiekundige IBCLC Belangrijke info waar kun je terecht met vragen: verloskundige, gynaecoloog kraamverzorgster jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau)

Nadere informatie

De fysiologische basis van de melkproductie. Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC

De fysiologische basis van de melkproductie. Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC De fysiologische basis van de melkproductie Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC De fysiologische basis van de melkproductie Moedermelk; hoe? Moedermelk; hoeveel? Moedermelk; samenstelling? Aandachtspunten

Nadere informatie

12-11-2012. De fysiologische basis van de melkproductie. De fysiologische basis van de melkproductie. Hormonen tijdens lactatie

12-11-2012. De fysiologische basis van de melkproductie. De fysiologische basis van de melkproductie. Hormonen tijdens lactatie De fysiologische basis van de melkproductie Anita Badart, diëtist / lactatiekundige IBCLC Moedermelk; Aandachtspunten hoe? hoeveel? samenstelling? De fysiologische basis van de melkproductie Lactose Vetten

Nadere informatie

AZ Sint-Lucas, een hart voor borstvoeding

AZ Sint-Lucas, een hart voor borstvoeding AZ Sint-Lucas, een hart voor borstvoeding Betrouwbare zorg betekent voor een babyvriendelijk ziekenhuis dat 1. het een beleid heeft over zuigelingenvoeding volgens de internationale borstvoedingsrichtlijnen

Nadere informatie

Borstvoeding prematuur

Borstvoeding prematuur lk Borstvoeding prematuur 1 Uw kindje is opgenomen op de couveuse afdeling. Ook wanneer een kindje te vroeg wordt geboren is het mogelijk om borstvoeding te geven. Deze folder informeert u over het geven

Nadere informatie

Borstvoeding binnen MAM's kinderopvang

Borstvoeding binnen MAM's kinderopvang Borstvoeding binnen MAM's kinderopvang Borstvoeding is de beste voeding voor een pasgeboren baby. Maar ook na deze eerste weekjes raad WHO /Unicef het volgende aan: Advies: - Eerste 6 maanden exclusief

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby

Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby Borstvoeding geven aan een randpremature en/of dysmature baby Uw baby is geboren tussen 35 en 37 weken (randprematuur) of geboren met een te laag gewicht voor de duur van de zwangerschap (dysmatuur). Omdat

Nadere informatie

Signalen dat het kind niet goed is aangelegd Voeden: hoe lang en wanneer

Signalen dat het kind niet goed is aangelegd Voeden: hoe lang en wanneer Borstvoeding Als de baby zijn voeding uit de borst krijgt, noemen we dit borstvoeding. De voedingsstoffen in borstvoeding zijn precies afgestemd op wat de baby nodig heeft. Borstvoeding beschermt de baby

Nadere informatie

Contact en communicatie

Contact en communicatie Contact en communicatie Naam telefoonnummer Huisarts... Vroedvrouw... Kind & Gezin... Poetshulp... Anderen... Mantelzorgers Communicatie tussen hulpverleners en/of ouders Materiaallijst Landelijke Thuiszorg

Nadere informatie

Maternele intensieve zorgen. dag op dag. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.

Maternele intensieve zorgen. dag op dag. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6. Maternele intensieve zorgen dag op dag T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum

Nadere informatie

Het Nieuwe Borstvoeding Boek

Het Nieuwe Borstvoeding Boek Het Nieuwe Borstvoeding Boek Het Nieuwe Borstvoeding Boek Stefan Kleintjes & Gonneke van Veldhuizen-Staas Christofoor Inhoudsopgave Het Nieuwe Borstvoeding Boek Inleiding bij Het Nieuwe Borstvoeding Boek

Nadere informatie

Borstvoeding geven, gewoon doen?!

Borstvoeding geven, gewoon doen?! Onderwerpen Borstvoeding geven, gewoon doen?! Annet Mulder Lactatiekundige ZGT / lactatiekundige praktijk Gezondheidseffecten voor moeder en kind Wat is normaal? Wat als het anders gaat dan gedacht? Borstvoeding

Nadere informatie

Borstvoeding aan de rand prematuur

Borstvoeding aan de rand prematuur 1/7 Vrouw-kindeenheid Borstvoeding aan de rand prematuur Inleiding Met deze folder willen wij u informeren over borstvoeding bij de rand premature baby. Deze borstvoeding kan namelijk anders verlopen dan

Nadere informatie

Borstvoeding premature baby

Borstvoeding premature baby Borstvoeding premature baby Een prematuur geboren baby, is een baby die geboren na een zwangerschap van minder dan 37 weken. Goede medische, verpleegkundige en lactatiekundige zorg is voor de prematuur

Nadere informatie

Afdeling Kind & Jeugd/ verloskunde INFORMATIE OVER BORSTVOEDING DE EERSTE WEKEN

Afdeling Kind & Jeugd/ verloskunde INFORMATIE OVER BORSTVOEDING DE EERSTE WEKEN Afdeling Kind & Jeugd/ verloskunde INFORMATIE OVER BORSTVOEDING DE EERSTE WEKEN Ziekenhuis Rivierenland hanteert de visie dat borstvoeding als beste start wordt beschouwd voor bijna alle kinderen. Verpleegkundigen

Nadere informatie

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding

Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen bij zwangerschap en borstvoeding Geneesmiddelen en zwangerschap Enige tientallen jaren geleden dacht men nog dat ongeboren kinderen in de baarmoeder goed beschermd waren tegen schadelijke

Nadere informatie

Ketenprotocol. Borstvoeding bij gezonde zuigeling. Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman

Ketenprotocol. Borstvoeding bij gezonde zuigeling. Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman Ketenprotocol bij gezonde zuigeling Auteurs: V. Botterman, J.R. van der Burg, C. Moerman Datum: 5 oktober 2016 Algemeen Het Verloskundig Samenwerkings Verband Zoetermeer (VSV Zoetermeer ) is in 2012 formeel

Nadere informatie

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o Standaard 1 Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting, Ketenzorg B1.1 Hanteert de organisatie een beleid met betrekking tot voeding en voorlichting over pijnbestrijding bij de partus waarin alle

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan een tweeling

Borstvoeding geven aan een tweeling Borstvoeding geven aan een tweeling Afdeling gynaecologie en verloskunde Het krijgen van een tweeling geeft vaak veel vreugde, maar tegelijkertijd dienen zich veel vragen aan. Veel praktische zaken zullen

Nadere informatie

Les 7 De eerste weken borstvoeding Marjan: Hoi! Wat fijn dat je er weer bent. In deze les leren we je alles over de eerste, pakweg 40 dagen na je bevalling, je kraamtijd. In deze tijd leer je je kindje

Nadere informatie

BORSTVOEDINGSBELEID. Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam. Versie 2.1

BORSTVOEDINGSBELEID. Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam. Versie 2.1 BORSTVOEDINGSBELEID Borstvoedingsbeleid Kraamburo ZorgSaam Versie 2.1 Het borstvoedingsbeleid van Kraamburo ZorgSaam is gebaseerd op de 10 vuistregels die de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en UNICEF

Nadere informatie

Borstvoeding bij een randpremature of dysmature baby

Borstvoeding bij een randpremature of dysmature baby Patiënteninformatie Borstvoeding bij een randpremature of dysmature baby 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Borstvoeding bij een randpremature of dysmature baby 4 Randprematuur/dysmatuur 4 Wat is

Nadere informatie

Whatsapp the midwife FOTO VAN CALL THE MIDWIFE + LOGO WHATS APP

Whatsapp the midwife FOTO VAN CALL THE MIDWIFE + LOGO WHATS APP Whatsapp the midwife FOTO VAN CALL THE MIDWIFE + LOGO WHATS APP ONS TEAM Hoofdvroedvrouw Karima Soussi 30 vroedvrouwen 4 lactatiekundigen 1 logistiek medewerker 5 pediaters 8 gynaecologen 2 kinesisten

Nadere informatie

Lichttherapie bij pasgeborene. (op de couveuse- of kraamafdeling)

Lichttherapie bij pasgeborene. (op de couveuse- of kraamafdeling) Lichttherapie bij pasgeborene (op de couveuse- of kraamafdeling) Omdat uw kind geel ziet (icterus), is besloten om lichttherapie toe te passen. In deze folder krijgt u meer informatie over de behandeling.

Nadere informatie

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik.

stoppen zware drinkers minder vaak met het drinken van alcoholhoudende drank dan vrouwen met een lager alcoholgebruik. Samenvatting In Nederland gebruikt ongeveer 80% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd alcoholhoudende drank. Veel vrouwen staken het alcoholgebruik zodra ze zwanger zijn of eerder al, als ze zwanger

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Kangoeroeën. Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Neonatologie. Huid-op-huidcontact met uw pasgeboren baby

Patiënteninformatie. Kangoeroeën. Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Neonatologie. Huid-op-huidcontact met uw pasgeboren baby Gynaecologie / Verloskunde Kraamafdeling Neonatologie Kangoeroeën i Patiënteninformatie Huid-op-huidcontact met uw pasgeboren baby Slingeland Ziekenhuis Wat is kangoeroeën Kangoeroeën is een unieke manier

Nadere informatie

Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen

Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen 1 Borstvoeding voor te vroeg geboren kinderen Inhoudsopgave (Klik op het onderwerp om verder te lezen) Borstvoeding 2 Afkolven 2 Afkolven voor een premature

Nadere informatie

GEEL ZIEN VAN DE BABY FRANCISCUS VLIETLAND

GEEL ZIEN VAN DE BABY FRANCISCUS VLIETLAND GEEL ZIEN VAN DE BABY FRANCISCUS VLIETLAND Wat is geel zien? De huid van pasgeborenen kan enkele dagen na de geboorte een beetje geel worden. Dit komt doordat de stof bilirubine in het bloed en in de huid

Nadere informatie

Voor je het weet is het zover, maanden vliegen voorbij. Voorbereidingen worden getroffen om je kind te verwelkomen.

Voor je het weet is het zover, maanden vliegen voorbij. Voorbereidingen worden getroffen om je kind te verwelkomen. INHOUDSOPGAVE gecertificeerde praktijk 1 De tien vuistregels pagina 3 2 Een toelichting op de vuistregels pagina 4 3 Wat kun je doen om je te laten informeren? pagina 14 4 Alles op een rij pagina 16 VOORWOORD

Nadere informatie

BFH F I: B ab a y b Fr F i r en e d n ly l Hospita t l a l I ni n ti t at a i t ve Kwa w l a i l te t it

BFH F I: B ab a y b Fr F i r en e d n ly l Hospita t l a l I ni n ti t at a i t ve Kwa w l a i l te t it Een tweeling aan de borst Annemie Paquay vroedvrouw- lactatiekundige IBCLC Moedermelk is sinds duizenden generaties mensen DE voeding van zuigelingen geweest. De jaren zeventig.. 1 BFHI: Baby Friendly

Nadere informatie

BORSTVOEDING FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND

BORSTVOEDING FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND BORSTVOEDING FRANCISCUS GASTHUIS & VLIETLAND Inleiding Deze folder bevat algemene informatie over het beleid met betrekking tot borstvoeding in het Franciscus. Dit beleid is afgestemd op de 5 standaarden

Nadere informatie

Borstvoeding geven aan een meerling

Borstvoeding geven aan een meerling Borstvoeding geven aan een meerling Afdeling verloskunde Over Alrijne Zorggroep Het Diaconessenhuis Leiden en Rijnland Zorggroep (Rijnland Ziekenhuis en de verpleeghuizen Leythenrode en Oudshoorn) zijn

Nadere informatie

Borstvoeding op de afdeling Neonatologie

Borstvoeding op de afdeling Neonatologie Borstvoeding op de afdeling Neonatologie Inhoudsopgave Pagina De tien vuistregels van de WHO en Unicef 3 Borstvoeding voor de premature pasgeborenen 5 Het aanleggen van premature, dysmature of zieke pasgeborenen

Nadere informatie

Borstvoeding tijdens zwangerschap en tandemvoeden

Borstvoeding tijdens zwangerschap en tandemvoeden Borstvoeding tijdens zwangerschap en Achtergrond: Gesprekken met moeders Facebookgroep Boek Adventures in Tandemnursing Borstvoeding.com: ervaringsverhalen Waarom geven moeders zolang borstvoeding? Omdat

Nadere informatie

WEGWIJZER BORSTVOEDING

WEGWIJZER BORSTVOEDING CLIENTENBROCHURE WEGWIJZER BORSTVOEDING Geachte cliënt, Met borstvoeding geeft u uw baby de beste start. De samenstelling en de beschermende eigenschappen van moedermelk spelen een belangrijke rol bij

Nadere informatie

Lifelines NEXT. Onderzoek bij zwangere vrouwen en hun (toekomstig) geborenen

Lifelines NEXT. Onderzoek bij zwangere vrouwen en hun (toekomstig) geborenen Lifelines NEXT Onderzoek bij zwangere vrouwen en hun (toekomstig) geborenen Wat is Lifelines NEXT? Beste Lifelines deelnemer, U bent gevraagd om mee te doen aan Lifelines NEXT, een onderzoek van de afdelingen

Nadere informatie

Borstvoeding, de beste start!

Borstvoeding, de beste start! Borstvoeding, de beste start! Algemene informatiefolder borstvoeding Inleiding De verloskundigenpraktijk stimuleert het geven van borstvoeding, want borstvoeding is de optimale start voor je baby. Borstvoeding

Nadere informatie

Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot slot 6 Belangrijke telefoonnummers 6

Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot slot 6 Belangrijke telefoonnummers 6 Borstvoeding voor te vroeg geboren baby s Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Borstvoeding 1 Afkolven 1 Stappenplan voor borstvoeding bij een premature baby 2 Meer informatie 5 Tot

Nadere informatie

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o

B1.2 Zijn het beleid en aanverwante protocollen in overeenstemming met de meest recente wetenschappelijke inzichten? ja o nee o Standaard 1 Beleid en WHO-code, Scholing, Zwangerenvoorlichting, Ketenzorg B1.1 Hanteert de organisatie een beleid met betrekking tot voeding en voorlichting over pijnbestrijding bij de partus waarin alle

Nadere informatie

Kunstvoeding geven aan uw baby

Kunstvoeding geven aan uw baby Kunstvoeding geven aan uw baby Verloskunde Locatie Hoorn/Enkhuizen Inleiding Borstvoeding is de meest natuurlijke en daarom de meest geschikte voeding die u uw baby kunt geven. Wanneer u om medische redenen

Nadere informatie

Vragenlijsten diepte-interviews

Vragenlijsten diepte-interviews Interview guides Vragenlijsten diepte-interviews Prepartum interview Inleiding Hoe gaat het met u en met uw zwangerschap 1. Zwangerschap en voorbereiding op de bevalling Hoe is uw gezondheid (fysiek, mentaal)

Nadere informatie

Borstvoeding. Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie. Informatie voor aanstaande moeders KRAAMAFDELING TELEFOON 020-512 45 42 KINDERAFDELING

Borstvoeding. Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie. Informatie voor aanstaande moeders KRAAMAFDELING TELEFOON 020-512 45 42 KINDERAFDELING Het Slotervaart, een ziekenhuis met ambitie Het Slotervaartziekenhuis, een opmerkelijk en ambitieus ziekenhuis in Amsterdam. In een informele en vertrouwde omgeving werken wij aan innovatieve medische

Nadere informatie

Meerlingen en borstvoeding

Meerlingen en borstvoeding Meerlingen en borstvoeding Ziekenhuis Gelderse Vallei Als zwangere komt u al voor veel keuzes te staan. De voeding van uw baby's is zo'n belangrijke keuze. Deze folder geeft informatie over borstvoeding

Nadere informatie

De eerste uren thuis met uw baby

De eerste uren thuis met uw baby De eerste uren thuis met uw baby Haarlem Gefeliciteerd, uw baby mag naar huis. Thuis gekomen rijzen er vaak vragen op. In deze informatiefolder leest u praktische informatie en tips. Kraamzorg en verloskunde

Nadere informatie

Borstvoeding. Informatie voor kraamvrouwen. Patiënteninformatie Borstvoeding informatie voor kraamvrouwen

Borstvoeding. Informatie voor kraamvrouwen. Patiënteninformatie Borstvoeding informatie voor kraamvrouwen Borstvoeding Informatie voor kraamvrouwen Patiënteninformatie Borstvoeding informatie voor kraamvrouwen Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Visie Borstvoeding 3 Voordelen van borstvoeding voor de baby 4 Voordelen

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding en diabetes

PATIËNTEN INFORMATIE. Borstvoeding en diabetes PATIËNTEN INFORMATIE Borstvoeding en diabetes Algemeen Door middel van deze folder informeert het Maasstad Ziekenhuis u over het geven van borstvoeding bij Diabetes Mellitus aan uw baby. Het geven van

Nadere informatie

BORSTVOEDING. Praktische tips voor de kraamtijd MEENEEM EXEMPLAAR

BORSTVOEDING. Praktische tips voor de kraamtijd MEENEEM EXEMPLAAR BORSTVOEDING Praktische tips voor de kraamtijd MEENEEM EXEMPLAAR 1 Inhoudsopgave 1. Huid-op-huidcontact 4 2. Voeden op verzoek 5 3. Vaak aanleggen 6 4. Goed aanleggen 7 5. Drinkt je baby goed? 8 6. Drinkt

Nadere informatie

Huidcontact stimuleren door het introduceren van draagdoeken

Huidcontact stimuleren door het introduceren van draagdoeken Huidcontact stimuleren door het introduceren van draagdoeken Een bescheiden initiatief in het Sint-Vincentiusziekenhuis te Antwerpen Tom Van den Broeck 4 december 2012 Situering Sint-Vincentius Broeders

Nadere informatie

Borstvoeding. Folder: 469 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-12

Borstvoeding. Folder: 469 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-12 Borstvoeding Folder: 469 Dit is een uitgave van het Flevoziekenhuis Afdeling Verloskunde September 2015 1-12 2-12 Borstvoeding Voordelen voor moeder en kind Moedermelk wordt door het lichaam gemaakt met

Nadere informatie

Borstvoeding. Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Waarom borstvoeding? Wanneer voor het eerst voeden?

Borstvoeding. Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Waarom borstvoeding? Wanneer voor het eerst voeden? Borstvoeding Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Waarom borstvoeding? 1 Wanneer voor het eerst voeden? 1 Hoe moet ik aanleggen? 2 Voedingshoudingen 3 De baby van de borst nemen 3 Tepel-

Nadere informatie