Voorlichtingsblad van ForFarmers APRIL 2011 jaargang 35 VOERTAAL

Transcriptie

1 Voorlichtingsblad van ForFarmers APRIL 2011 jaargang 35 VOERTAAL

2 Klankbordgroepen ForFarmers is gestart met klankbordgroepen voor de verschillende sectoren. Per klankbordgroep schrijft een deelnemer over zijn bedrijf, zijn toekomstvisie, de rol en meerwaarde van de klankbordgroep. In deze Voertaal presenteren we u melkveehouder Walter Gerritsen. Ik ben melkveehouder en één van de twaalf leden van de rundveesector in de nieuwe klankbordgroep van ForFarmers. Ik ben 39 jaar, gehuwd, heb twee kinderen en woon in het Gelderse Beek. Samen met mijn familie en parttime medewerker runnen we een bedrijf met 180 stuks melkvee, 120 stuks jongvee en ruim 95 hectare land. Wij hebben de afgelopen jaren gekozen voor een groeistrategie met als resultaat een bedrijfsomvang, waar nu, maar ook in de toekomst, voor twee volwaardige arbeidskrachten een inkomen uit te verdienen is. Bij de huidige bedrijfsgrootte kan ik nog een goede balans creëren tussen vrijheid/vrije tijd, een acceptabel inkomen en het tegemoet komen aan de maatschappelijke behoeften, zoals beweiding en het niet doorgroeien naar een megabedrijf. Naast de maatschappelijke belangen, die volgens mij voor de toekomst van onze sector er zeker toe doen, ervaar ik ook financiële uitdagingen. De Nederlandse melkveehouderij staat voor de grote vraag hoe we onze kostenstructuur, de verhouding tussen variabele en vaste kosten, op een goede manier kunnen beheersen. Nu we in een tijdperk zijn aangekomen waar melkprijzen sterk fluctueren, moeten we ook financieel onze maatregelen nemen. We zullen ondanks de vele investeringen die op onze bedrijven nodig zijn, ervoor moeten zorgen dat het aandeel vaste kosten sterk naar beneden gaan. Natuurlijk kunnen we de kasstroom redelijk op pijl houden wanneer we meer omzet draaien, maar wanneer een slechte periode enkele jaren gaat duren, dan komen verschillende bedrijven in de melkveehouderijsector met de vingers tussen de draaideur. Na deze woorden over zaken, die mij bezighouden, wil ik graag iets met u delen over de klankbordgroep. Ik vind het een geweldig initiatief van ForFarmers om op deze wijze de meningen van leden en klanten boven water te halen. Wat me opviel was de grote verscheidenheid van de klankbordgroep rundvee, zowel in leeftijd, bedrijfsomvang, als herkomst - van Groningen tot Brabant maar ook enkele Duitse collega s waren aanwezig. De eerste bijeenkomst hebben we onder andere gesproken over klantbediening, prijs/kwaliteit en de invulling van de website. Niemand nam een blad voor zijn mond, men ging op een positief kritische manier de discussie aan. Wat op de langere duur bepalend zal zijn, is dat de inbreng van de klankbordgroepen vertaald moeten worden naar een nog beter resultaat voor de klanten van ForFarmers. De voorzitters van de klankbordgroep, productmanagers bij ForFarmers, zullen deze vertaalslag moeten maken. Een lastige, maar belangrijke taak, die bij het slagen van deze nieuwe opzet cruciaal is. Ik ben ervan overtuigd dat we een goede basis hebben gelegd voor een vruchtbare inbreng en uitwerking, waar we gezamenlijk veel profijt van kunnen krijgen. Ik kijk met veel plezier en vertrouwen uit naar de volgende bijeenkomst. 2 Klankbordgroep rundveehouderij 2 Duurzaamheid bij ForFarmers 3 Rantsoenen met weidegras 4 Cowcare Jongveeopfok 7 Reportage: voeding en bemesting 8 Interview Siem-Jan Schenk 10 Gebruik inkuilmiddelen 12 Reportage: opfokstal voor geiten 14 Onderzoek beren groeien harder 16 FarmFeed ontwikkelingen 17 Terugblik studieavonden varkenshouderij 18 Reportage: klaar voor Hittestress bij zeugen voorkomen 22 Poultrycare : gereedschappen en materialen 24 Reportage: het voer is uniformer 26 Hittestress leghennen 28 Duurzaam kipconcept 30 COLOFON Redactieadres: ForFarmers, Postbus 91, 7240 AB Lochem, T: +31(0) , F: +31 (0) Eindredactie: Afdeling communicatie. De eerstvolgende Voertaal verschijnt in juni INHOUD Darmgezondheid bij kippen 32 Akkerbouwplatform in Gelselaar 33 Onkruidbestrijding in mais 34 Voorkom Phytophthora in aardappelen 35 Reportage: BOMAP emissiearme W4 welzijnsvloer 36 Productierechten 38 Prijswinaars Innovatiefonds 39

3 Duurzaamheid levert rendement op Mede door de introductie van de Task Force Duurzaamheid (een werkgroep, die vanaf begin maart 2010 actief is) ligt er bij ForFarmers focus op duurzaamheid. ForFarmers streeft naar economische duurzaamheid. Duurzaamheidsinitiatieven dienen ook de economie te versterken, vertelt Michael Litjens vanuit zijn rol als voorzitter van de Task Force. Wij kijken naar projecten, die ForFarmers binnen het bedrijf kan uitvoeren, denk aan energiebesparingsprojecten, én we ondersteunen onze klanten om te komen tot meer duurzaamheid op het veehouderijbedrijf. Denk bijvoorbeeld aan verhoging van de levensproductie per koe of verbetering van de voederconversie. Binnen economische duurzaamheid past ook intensieve duurzaamheid. Wij zien de intensieve veehouderij als een duurzame veehouderij, omdat deze efficiënter en per eenheid minder milieubelastend produceren. Energiebesparing is geldbesparing De belangrijkste vraag voor de Task Force was: hoe gaan we duurzaamheid implementeren? Om te zorgen voor een juiste focus zijn duidelijke criteria gedefinieerd, waarbij ForFarmers verbeteringen wil zien. Michael: We richten ons op energiebesparing, mineralenreductie, duurzame grondstoffen, voerefficiency en diergezondheid. Deze criteria zorgen voor zowel verduurzaming als versterking van de economie. Weten we energiebesparing te realiseren, dan verminderen we de uitstoot van CO 2, maken we minder aanspraak op de eindige energiebron olie én kunnen we geld besparen. De focus op duurzaamheid heeft binnen de organisatie geleidt tot een energiebesparing in 2010 ten opzichte van 2009 van meer dan 3% in zowel transport als productie. Een ander voorbeeld waarop ForFarmers scherp stuurt is de voerefficiency: wanneer een veehouder de voederconversie op het bedrijf weet te verbeteren, dan hebben zijn dieren minder kilo s voer nodig om hetzelfde aantal kilo s vlees, eieren of melk te produceren. Dit levert dus financieel voordeel op voor de veehouder. Michael: In onze ogen gaan verduurzaming en economische verbetering goed samen. Tabel. Index CO 2 -emissie per ton mengvoer ten gevolge van energieverbruik in de fabrieken van ForFarmers Group. Door onder andere CO2-emissie een nieuwe perserij ton in de gereedproduct fabriek in Delden, het ten toepassen gevolge van van een walsenstoel in de fabriek in Harreveld, energieverbruik het gebruik van in energiezuinige de fabrieken verlichting van FF-group en een betere (2009=100%) bezetting van de fabrieken heeft ForFarmers in 2010 een besparing van 3,3% gerealiseerd. 110,0% 100,0% 90,0% 80,0% 70,0% 100,0% 96,7% Michael Litjens, voorzitter Task Force Duurzaamheid Duurzaamheid levert rendement op Naast de energiebesparing binnen transport en logistiek bij ForFarmers is de afdeling logistiek van ForFarmers als eerste in de agrarische sector beloond met de Lean and Green Award van Connekt. Verder is de productie van gemedicineerd voer bij ForFarmers fors gedaald. Dit is te danken aan een gerichte plan van aanpak op het bedrijf van klanten. Initiatieven als Pigcare en Poultrycare zorgen voor verbetering van de diergezondheid. Ook zijn de levensproductie per koe en de voederconversie bij varkens een aantal procenten verbeterd. Dat levert dus bij onze klanten rendement op. Ontwikkelingen in 2011 De focus op o.a. energiebesparing en voerefficiency blijft, maar komend jaar gaat de Task Force ook andere opties onderzoeken. We zijn op dit moment bezig met een studie naar de mogelijkheden van mestverwerking en de rol die ForFarmers daarin kan vervullen. Uit mest kunnen waardevolle grondstoffen (stikstof, fosfaat) gehaald worden, zonder dat dit veel energie kost. Door mest te verwaarden tot een bruikbaar eindproduct (mineralen) hopen we een bijdrage te kunnen leveren aan de mestproblematiek op boerderijniveau. 60,0% 50,0% Meer informatie vindt u op de website onder het item duurzaamheid. 3

4 Rantsoenen met weidegras: stuurmanskunst noodzakelijk Weidegras is nog steeds een belangrijk voedermiddel voor melkvee. Het maakt op veel bedrijven deel uit van het rantsoen. Vers gras heeft meestal een hoge voederwaarde en is goedkoop te voeren, maar voor goede productieresultaten is bijsturing op de juiste momenten noodzakelijk. Weidegras heeft als voedermiddel meerdere pluspunten, maar ook zeker een aantal tekortkomingen (zie tabel 1). Pluspunt is dat de combinatie van behoorlijk wat pensenergie en goed beschikbaar eiwit meestal resulteert in een hoge WDVE-waarde. Maar het aanbod aan penseiwit in weidegras varieert nogal en is afhankelijk van bemesting en weertype. Bij de landbouwkundig optimale bemesting is vaak sprake van een overmaat aan onbestendig eiwit, waardoor voeding van alleen weidegras al snel leidt tot een slechte benutting en een hoog melkureumgehalte. Aanvulling structuur en penseiwit Bij een mestgift, die voldoet aan de eisen van de huidige mestwetgeving, blijkt dat weidegras aanvulling van penseiwit nodig heeft. De energiewaarde van weidegras is gemiddeld gunstig (meestal meer dan VEM), maar dit gaat gepaard met een matig structuuraanbod. Vandaar dat de ervaringen met weidegras het best zijn, wanneer gevoerd wordt in combinatie met andere producten, die een aanvulling geven van structuur (zie kader structuur op bladzijde 6) en - afhankelijk van de situatie - pensenergie of penseiwit. Omdat weidegras een vers product is, is het gehalte aan vitaminen (vooral A en E) hoger dan in ingekuild gras. Grasaanbod afhankelijk van omstandigheden Ondanks de gunstige voederwaarde en vitaminegehalten is succes niet verzekerd. Ook al worden maïs en structuurrijke graskuil bijgevoerd om energie en structuur aan te vullen, toch vallen de melkproductieresultaten van koeien, die weidegras krijgen, nogal eens tegen. Dit heeft te maken met een ander verschil dat er is met kuilgras. 4

5 Waar bij kuilgras het aanbod vrij simpel goed te houden is door continu vers voer aan te bieden aan het voerhek, is het aanbod bij weidegras sterk afhankelijk van de omstandigheden. Denk aan het beweidingsysteem, de verkaveling, de bemesting en bovenal de weersomstandigheden. Vooral droogte veroorzaakt nogal eens een vertraging van de grasgroei, waardoor er ineens te weinig gras beschikbaar is. Bovendien wordt de samenstelling van het gras beïnvloed door het weer. Veel zon en weinig vocht leiden tot hoge suikergehalten en weinig eiwit. Donker weer met regelmatig neerslag leidt tot veel eiwit en een slap gewas. Het spreekt voor zich dat dit met een rantsoenberekening van tevoren niet in te schatten is. Voor het bereiken van goede productieresultaten moet continu worden ingespeeld op de omstandigheden. Goed kunnen beweiden betekent dan ook niets anders dan goed kunnen bijsturen. Maatregelen bij veranderende omstandigheden Het weideseizoen kan goed worden voorbereid met een rantsoenberekening, maar het blijft noodzakelijk om, afhankelijk van de omstandigheden, bij te sturen. In het schema sturingsmaatregelen op bladzijde 6 is te zien welke maatregelen bij het toepassen van beweiding genomen dienen te worden, wanneer de omstandigheden veranderen. Rantsoenopbouw Wat gras in elk geval niet kan bieden is zetmeel. Bij hoge melkproductieniveaus (> kg) is aanvulling van zetmeel absoluut noodzakelijk. Alleen dan wordt voldoende glucogene energie (Melkgluco) gerealiseerd. Op bedrijven waar geen snijmaïs beschikbaar is, moet via bijproducten als bijvoorbeeld Corngold of zetmeelrijk krachtvoer worden gezorgd voor deze energieaanvulling. Niet alle zetmeelrijke producten zijn echter geschikt. Bij een hoge afbraaksnelheid van het rantsoen is het risico op pensverzuring groot. De energie inclusief het zetmeel moet geleidelijk beschikbaar komen. Het assortiment van ForFarmers bevat meerdere zeer geconcentreerde voeders die dit kunnen invullen (tabel 2 op bladzijde 6). In de tabel zijn ook Supplement Effect en Supplement Energie Booster vermeld. Effect is een eiwitrijke aanvulling die geplette tarwe bevat. Energie Booster bevat veel langzaam verteerbare energie uit tarwe en bietenpulp. Tabel 1. Plus- en minpunten van weidegras ten opzichte van kuilgras Weidegras Kuilgras Eiwitgehalte Energiegehalte ++ + Structuur - + Vitaminen Pens-pH Een van de kenmerken van weidegras is dat het relatief weinig structuur bevat. In combinatie met het wisselende aanbod en de variërende gehalten van vers gras brengt dit risico s voor de pensgezondheid met zich mee. Deze invloeden kunnen leiden tot een lagere pens-ph. De ph in de pens reguleert een koe door te herkauwen, dit gebeurt onder invloed van structuurrijk ruwvoer. Indien de bijgevoerde graskuil onvoldoende structuur bevat dient er extra structuur aangevuld te worden. Gedroogde luzerne, gehakseld koolzaadstro en graszaadhooi zijn goede structuurbronnen. Informeer bij uw voorlichter welke producten het beste voor uw koeien in het rantsoen passen. De optimale pens ph ligt tussen de 6 en 6,5. Een ph lager dan 5,8 betekent pensverzuring. De ernst van de verzuring is afhankelijk van de tijd en de mate waarin de ph onder de 5,8 komt. Uit de lopende proef van ForFarmers waar, via een bolus, de pens-ph van koeien op meerdere melkveebedrijven wordt gemeten, komt figuur 1. De ph, de donkere lijn, ligt tot en met 16 september grotendeels onder de 5,8. Ook het grillige verloop valt hierbij op. Vanaf 16 september is extra Univit Buffer verstrekt. Vanaf dit moment stijgt de ph weer naar de optimale waarde en blijft op een veel constanter niveau. Univit Buffer voor goede pensgezondheid Univit Buffer is een mineralenmengsel dat speciaal voor de weidegang en de zomerperiode is ontwikkeld. De bufferende werking wordt gerealiseerd door meerdere typen buffer, dit heeft tot gevolg dat het de ph in de pens over een langere periode buffert. Dit betekent dat bij weidegang een goede pensgezondheid gewaarborgd is. lees verder op de volgende pagina Figuur 1. ph en temperatuur tegen elkaar uitgezet in dagen bij een nieuwmelkte koe met weidegang 5

6 vervolg vorige pagina De specifieke samenstelling van het Univit Buffer mengsel ondersteunt de pensfermentatie en helpt koeien sneller te herstellen van hittestress. Voor een optimaal effect moet er tijdig (april) gestart worden met 125 gram/dier/dag Univit Buffer, bij hoge temperaturen moet de gift worden opgevoerd naar 250 gram/dier/dag. Voor een goede verwerking van de stress en de invloed op de stofwisseling die dit geeft, dient de verhoogde dosering tot ± 2 weken na de stressperiode te worden aangehouden. Met Univit Buffer heeft u zo een optimale en flexibele oplossing voor de wisselende omstandigheden gedurende de zomerperiode. Wanneer u naar aanleiding van dit artikel nog vragen hebt, dan kunt u het beste contact opnemen met uw voorlichter. Hij kan u nog veel meer over het zomerrantsoen vertellen. Schema. Sturingsmaatregelen bij veranderende omstandigheden Verandering Sturingsmaatregel Verminderde grasgroei door droogte Meer bijvoeren op stal, eiwitrijker voer Verminderde grasgroei door kou Meer bijvoeren op stal, structuurrijk voer Tekort aan gras door mislukte planning Minder uren weiden, meer bijvoeren Hoge temperaturen (> 25 C.) Koeien s middags binnen, extra ventilatie Hoge temperaturen Extra mineralen, extra energie basisrantsoen Roestvorming in gras Maaien, meer stalvoeding of andere wei Verminderde opname door neerslag Meer bijvoeren op stal, structuurrijk voer Donkere dagen, maar goed aanbod Aanvulling van energie Heldere dagen, droog, maar goed aanbod Aanvulling van penseiwit Veel weideresten (bossen) Meer bijvoeren op stal, eerder inscharen Tabel 2. Assortimentsproducten van ForFarmers, waarbij energie en zetmeel geleidelijk beschikbaar komen MELK WDVE FEB Melkgluco Super MELK Optimaalbrok Super MELK Glucobrok Super Topbalansbrok Supplement Effect (meel) Supplement Energie Booster (meel) Structuuraanvulling Wanneer er structuur aangevuld moet worden, zijn luzerne, graszaadhooi en gehakseld koolzaadstro geschikte producten. Luzerne is een smakelijk product dat naast structuur ook rijk is aan mineralen en vitaminen. Van graszaadhooi geven de rassen Roodzwenk en Rietzwenk de meeste structuur in rantsoenen. Gehakseld koolzaadstro wordt ook als structuurbron gebruikt. Doordat dit een erg hard en houterig product is, kan het gewenste effect al met een kleine hoeveelheid bereikt worden. Voer daarom niet meer dan 300 gram per koe per dag. Deze producten zijn te bestellen bij FarmFeed tel +31 (0)

7 Een succesvolle opfok met het Cowcare jongveeopfokprogramma Jongveeopfok speelt een belangrijke rol in de melkveehouderij. Een goede opfok zorgt er immers voor dat de vaarzen gezond aan de melk komen en de capaciteit hebben om meerdere jaren optimaal te produceren. Om goed en snel inzichtelijk te krijgen hoe de jongveeopfok op uw bedrijf ervoor staat, heeft ForFarmers de Cowcare Jongvee Opfokscan ontwikkeld. ForFarmers heeft de ambitie om de duurzaamheid van uw veestapel verder te verbeteren. Een duurzame veestapel is namelijk de basis voor een hoger rendement. Hiervoor introduceerde ForFarmers het Cowcare -concept. Een van de onderdelen van dit concept is Cowcare Opfok. Uw situatie snel inzichtelijk Via de Cowcare Jongvee Opfokscan kunnen we snel inzichtelijk maken hoe de jongveeopfok op uw bedrijf ervoor staat. Aan de hand van de scan neemt jongveeopfokspecialist Jordi Berends van ForFarmers samen met u de bedrijfsspecifieke situatie door. Aspecten als droogstand, biestvoorziening, voeding, huisvesting en vruchtbaarheid worden nauwlettend bekeken en vervolgens gescoord op een schaal van 1 tot 10. tisch Tijdsgebonden) doelstellingen. Hierin heeft ieder zijn verantwoordelijkheden om in een relatief korte tijd de jongveeopfok op een hoger plan te brengen. Na een jaar vindt er een evaluatie over de uiteindelijke resultaten plaats en bekijken we, welke punten verbeterd zijn en welke eventueel nogsteeds aandacht verdienen. Ook benieuwd hoe de jongveeopfok op uw bedrijf ervoor staat? Neem dan contact op met uw voorlichter. Figuur. De Cowcare Jongvee Opfokscan geeft snel inzicht in de goede en de aandachtspunten op uw bedrijf zijn. Resultaat "Droogstand" 5 Uitgebreid assortiment opfokvoeders De succesvolle Cowcare Opfok aanpak wordt ondersteund door een ijzersterk assortiment producten, speciaal voor de jongveeopfok. Zo vormen de Unimel en Sprayfo kalveropfokmelken, samen met het uitgebreide assortiment jongveevoeders van ForFarmers, de basis voor een goede opfok. Door gebruik te maken van deze producten kunnen de kalveren tijdig spenen en vertonen ze geen groeidip. Ze realiseren een vlotte start en ontwikkelen zich goed tot een volwassen herkauwer en duurzame melkkoe. Uit het pentagram blijkt dat de vruchtbaarheid voor dit bedrijf een aandachtspunt is. Dit resulteert in een overzichtelijk pentagram (zie figuur), waarin de goede punten en de verbeterpunten overzichtelijk in beeld komen. "Vruchtbaarheid" "Gezonde Start" Samen met u en uw voorlichter rundveehouderij worden de belangrijkste aandachtspunten vertaald in SMART- (Specifiek Meetbaar Acceptabel Realis- "Huisvesting" "Voeding" 7

8 Reportage Duurzaamheidsmaatregelen leiden tot hoger rendement 8 Twaalf melkveehouders uit Overijssel hebben deelgenomen aan het vier jaar durende project Kop in t Zand. Dit project heeft als doel om meer kennis te krijgen over een duurzame melkveehouderij op zandgronden. Het melkveebedrijf van Eddie en Dianne Vedders uit Haaksbergen ligt dicht bij een natuurgebied. Daardoor ondervinden ze eerder nadelen qua milieuwetgeving. Voor ons was dit een reden om mee te doen aan het project. Dankzij het project kiezen we nu voor een optimale bemesting, niet voor een maximale. Zo beginnen wij bijvoorbeeld later met de bemesting (eerste bemesting 9 maart jl.), bemesten we minder kuub per keer (voorjaar 27 kuub) en hebben wij ervaren, dat mais na gescheurd grasland goed met alleen kunstmest geteeld kan worden. We hebben veel kennis opgedaan via proefvelden, die op de deelnemende bedrijven zijn aangelegd. Ik adviseer andere melkveehouders nu om niet zomaar drijfmest uit te rijden. Neem een monster van de drijfmest en verdeel de hoeveelheid optimaal over de beschikbare hectares mais en gras. Economisch duurzame melkveehouderij Doel van het project Kop in t Zand was te werken aan een robuuste en duurzame landbouw in Overijssel. Werken aan het realiseren van een milieutechnisch en economisch gezond melkveebedrijf, dat ook voor volgende generaties geschikt is om van te kunnen bestaan. Daarbij is niet alleen gekeken naar een duurzame melkveehouderij op het gebied van bemesting, bodemvruchtbaarheid, voeding en levensproductie, maar is ook de economische kant van het verhaal erbij betrokken. Eddie: Ik ben door Stimuland benaderd voor het project. En het sprak mij meteen aan dat het project zich richt op mogelijkheden om duurzaam melkvee te houden met behoud van inkomen.

9 Bedrijfsgegevens Meerdere mogelijkheden Gedurende de vier jaar dat het project heeft gedraaid is Eddie zich er bewuster van geworden dat melkveehouders op verschillende manieren een goede boterham kunnen verdienen. Gerrit Bossink, begeleider van het project en specialist bij ForFarmers, legt uit: Doordat de twaalf deelnemende bedrijven verschillende speerpunten hebben, zijn er meerdere opties onderzocht. Een extensief bedrijf heeft bijvoorbeeld de ruimte om op een aantal hectares gras specifiek te bestemmen voor jongvee. Dit gras heeft een lagere energiewaarde en een lager ruweiwitgehalte. Een intensief bedrijf kan beter stro, gedorst hooi of luzerne aankopen, om daarmee de rantsoenen te optimaliseren. En op bedrijven waar koeien minimaal liter produceren moet er ook snijmaïs in het rantsoen zitten. Structuur in het rantsoen Vedders melkveebedrijf hoort bij de intensieve bedrijven ( liter melk/hectare) en heeft de grond dicht bij kwetsbaar natuurgebied liggen. Daardoor zullen ze eerder nadeel ondervinden van de milieuwetgeving dan andere melkveehouders. Het is voor hen dus belangrijk om duurzaam met de bodem om te gaan en een zo optimaal mogelijke bemesting toe te passen. Daarover heeft Eddie al verteld. Maar Vedders wil ook graag de melkproductie in stand houden, daarom is voldoende structuur in het rantsoen erg belangrijk. We proberen extra structuur te krijgen door het gras langer te laten staan. Wanneer anderen beginnen met maaien, probeer ik nog minimaal een week te wachten. De bemesting is hierop aangepast, want zouden we maximaal bemesten, dan gaat het gras eerder plat liggen. Gras met 950 VEM is al goed genoeg voor een gemiddelde melkproductie van liter per melkkoe. Voor extra structuuraanvulling bij de melkgevende koeien wordt er gedroogde luzerne bijgevoerd. Dankzij scherper bemesten en het toepassen van zomerstalvoedering is ons ureum al jaren rond de 20. Dit is prima, want het melkt mooi en de koeien blijven gezond bij een lager ureum. Toen we nog een ureum rond de 25 hadden, zagen we meer vruchtbaarheids- en klauwproblemen bij het melkvee. Voeding per diergroep Qua voeding krijgen de melkkoeien graskuil, snijmaïs, luzerne en mineralen. Dit wordt met een blokkenwagen gevoerd. Verder kunnen er drie krachtvoersoorten gevoerd worden: een eiwitbrok als lokbrok voor de melkrobots, de standaard A-brok en een luxere brok voor de hoogproductieve dieren. De droogstaande koeien bij Vedders gaan in de weideperiode naar buiten. Ze hebben de beschikking over twee hectare grasland voor standweiden. Naast het weidegras krijgen ze snijmaïs en gerstestro. Gedurende de gehele droogstand worden er droogstandsmineralen gevoerd. Eddie: Koeien laten afkalven met een flinke hoeveelheid stro in de pens en een goede bewegingsconditie voorkomt vele problemen. De koe heeft een goede start van de volgende lactatie. Eddie Vedders en begeleider Gerrit Bossink (r.) bekijken de grasmatkwaliteit in het vroege voorjaar. Eddie en Dianne Vedders hebben een melkveebedrijf met 80 melkkoeien en bijbehorend jongvee. Bij het bedrijf hoort 43 hectare grond, waarvan elf hectare wordt gepacht. Negen hectare (grond op afstand) is maisland, de rest grasland. Door deelname aan BEX (Bedrijfsspecifieke Excretie Melkveehouderij) hoeft Vedders geen mest af te voeren. Sinds december 2010 worden de koeien door melkrobots gemolken. Hierdoor is de productie gemiddeld met 1 kg/koe/dag gestegen zonder daling van de gehaltes. De koeien produceren gemiddeld liter melk met 4,41% vet en 3,57% eiwit. Overige resultaten van het bedrijf Vedders naar aanleiding van het project: Productie per afgevoerde melkkoe (levensduur): kg. Ureum: 17 Ruw eiwit in graskuil: 175 gram/kg drogestof Ruw eiwit in totaal rantsoen 148 gram/ kg drogestof Fosfor (P) in totaal rantsoen: 3,6 gram/ kg drogestof Fosfaatefficiëntie (P 2 O 5 ): 35% Stikstofefficiëntie: 28% Fosfaatvoordeel BEX: 24% Stikstofvoordeel BEX: 18% Al met al uitstekende BEX-resultaten. Naar de huidige inzichten voldoet het bedrijf Vedders hiermee aan de normen van De ambitie van Vedders: duurzaam bezig zijn en geleidelijk doorgroeien naar 100 melkkoeien. 9

10 Volop kansen voor de Nederlandse melkveehouderij Siem-Jan Schenk (56) is getrouwd met Dirma. Samen hebben ze drie kinderen, twee dochters en een zoon. Siem-Jan en Dirma wonen in Oude Niedorp (Noord-Holland). Samen met hun zoon runnen ze een melkveebedrijf met 75 melkkoeien en 32 hectare grond. Siem-Jan is nu tien jaar voorzitter melkveehouderij bij LTO Nederland. Vanuit deze functie heeft Siem-Jan tijdens de rundveestudiedagen een inleiding gehouden over de melkveehouderij, met als titel: een gezonde groei, zowel economisch als maatschappelijk. We leggen hem enkele vragen voor Wat is uw visie op de Nederlandse melkveehouderij? Nederland is sterk exportgericht. We produceren 2,5 keer zoveel zuivel dan dat we consumeren. En er heerst in Nederland een goede afzetstructuur, de diverse zuivelondernemingen streven continuïteit na. Hier zijn melkveehouders uit andere landen jaloers op. Nederland is een dichtbevolkt land met veel veehouderij. Het is daarom erg belangrijk om maatschappelijk draagvlak te creëren. We moeten geen discussie krijgen met de consument over de bedrijfsvoering, de buurman moet het leuk vinden om naast me te wonen. Vanuit dit oogpunt adviseer ik om open en eerlijk te zijn naar de consument. Voor de Nederlandse melkveehouder geldt de vraag of hij in staat is om concurrerend te produceren? De Nederlandse melkveehouder denkt aan zijn melkprijs, dat is logisch, want dat is deels zijn bestaansrecht. Nederland zit qua melkprijs bij de middenmoot. Daarom blijft het belangrijk om te bekijken voor welke markt en consument er geproduceerd wordt. Een melkveehouder die zijn producten in Europa wil afzetten, heeft van doen met een kritische consument. 2. Welke ontwikkelingen kunnen we tegemoet zien richting 2015 en verder? De komende jaren krijgen we te maken met fluctuerende opbrengstprijzen en zullen de melkveebedrijven moeten streven naar een lagere financieringslast. Nadeel van de Nederlandse melkveehouderijstructuur is dat bedrijven relatief veel vaste kosten hebben. Dit is een zwakte van de Nederlandse melkveehouderij. Het is daarom de uitdaging voor melkveehouders om de komende vijf jaar minder gevoelig te worden voor de vaste kosten. Bedrijven die nu bv. een zware financieringslast hebben, zullen de komende jaren moeten benutten om hun financiële positie te verbeteren. En de andere kant van het verhaal is dat veel bedrijven juist nu in ontwikkeling zijn, ze willen groeien. Mijn advies is om juist dan te letten op de financieringslast. Pas deze groei toe met het oog op een fluctuerende markt, want we kunnen in de toekomst ook lagere melkprijzen gaan krijgen. Dus groei kan alleen, wanneer de financiële positie niet sterk verslechtert. Bedrijfsgroei kan ook alleen, wanneer dit past binnen de milieurandvoorwaarden die er zijn. Zo kijkt de overheid streng naar de ammoniakuitstoot in de veehouderij, dus elk melkveebedrijf moet zich hier aan houden. Gelukkig zijn er nu steeds meer systemen van emissiearme stallen en wordt er rondom het fosfaatprobleem al oplossingen gevonden via onder andere het voerspoor. Dit zijn goede ontwikkelingen. Nederland heeft met Brussel afgesproken dat het fosfaatniveau niet boven 2002 uitkomt. Op dit moment zitten we daar iets boven, dus we moeten wel laten zien dat we volop bezig zijn met vermindering van het fosfaatniveau, anders dan komt Brussel met tegenmaatregelen. Dit blijft voor de komende jaren een ontwikkeling om in de gaten te houden. Ik zie oplossingen in de verwerking van mest. Scheiden van dikke en dunne fractie, het hebben van een vergister op bedrijfsniveau of een gemeenschappelijk initiatief tot mestverwerking (op grotere schaal) zijn allemaal goede initiatieven rondom dit onderwerp. 3. Waar liggen de kansen voor de Nederlandse melkveehouders en hoe kan men zich gaan onderscheiden op de wereldmarkt. Men kan ervoor zorgen dat de hele afzet onderscheidend is. De helft van onze melk wordt verwerkt als kaas, een deel als merknaam en een deel naamloos. In China is de babyvoeding een hot item. Na het Chinese schandaal van melamine in de melk, heeft

11 de kwalitatief goede Nederlandse zuivel daar een nieuwe markt aangeboord. Omdat de Nederlandse zuivel van voldoende kwaliteitswaarde is, kunnen we op die manier kansen benutten. De Nederlandse zuivel zal zich niet moeten richten op de poeder en botermarkt, daarin zijn andere landen zoals Ierland en Nieuw-Zeeland veel sterker. Maar het is vooral aan de zuivelondernemingen om deze kansen te pakken, de opdracht daartoe ligt bij de zuivelondernemingen. En de veehouder zelf moet laten zien dat hij bereid is in zijn coöperatie te investeren. Voor de continuïteit en toekomstgerichtheid van de onderneming. 4. Wat zijn de bedreigingen voor de Nederlandse melkveehouderij en hoe kan men hier op anticiperen? Laat ik voorop stellen dat er meer kansen, dan bedreigingen zijn. En dat men ook moet proberen om die kansen te benutten. Maar als we dan toch naar bedreigingen kijken, dan is het milieu een belangrijke bedreiging. Alleen afhankelijk van hoe het melkveebedrijf zich gaat ontwikkelen blijkt of men mag blijven ondernemen. Zo moeten we de omgeving erbij betrekken in hoe we het bedrijf gaan ontwikkelen. De omgeving wil bijvoorbeeld koeien in de wei blijven zien, anders krijgt de Nederlandse melkveehouderij geen ruimte om zich verder te ontwikkelen. Ook Natura2000 is een bedreiging. Veel bedrijven zitten op slot, hebben geen vergunning om uit te breiden. Gelukkig wordt er nu gekeken naar gebiedsgerichte oplossingen. 5. Wat is het imago van de Nederlandse melkveehouderij? Ons imago is goed, we hebben daarin geen achterstand ten opzichte van andere sectoren. De burger vindt dat de melkveehouderij bij Nederland hoort en onderdeel van het platteland is. Toch moeten we groeperingen als Wakker Dier en Milieudefensie niet onderschatten. Zij bepalen nu de richting, die we uit moeten gaan, omdat de consument daarover vragen gaat stellen. Het is tevens zo dat de afstand tussen boer en burger groter wordt. Er is geen directe communicatie tussen beide, vroeger hadden de meeste stedelingen nog wel een familielid op de boerderij wonen, dat is nu niet meer. Er zijn wel open dagen, maar die zijn alleen in trek bij plattelandsburgers of consumenten, die niet kritisch zijn. De kritische stadse wordt hierdoor niet bereikt. Daar moeten we aansluiting bij zien te vinden via een gezamenlijk communicatiestrategie. Het beste is om met alle partijen in de agribusiness tot een gemeenschappelijke strategie voor de landbouw te komen. Zodat de burger begrijpt wat we doen. Want een melkveehouder is goed in het uitleggen van technische zaken rondom bedrijfsvoering, maar een burger wil graag antwoord op eenvoudige vragen. 6. Wat is volgens LTO een duurzame melkveehouderijsector? Duurzaam is het sluiten van de kringloop. Het benutten van mineralen uit de mest. Maar duurzaamheid moet wel een economisch voordeel opleveren. Dat kan bijvoorbeeld via verbetering van de levensproductie van de melkveestapel of vermindering van problemen zoals uiergezondheid en vruchtbaarheid. Het is duurzaam dat dieren gemakkelijk oud worden en dat ze minder gezondheidsproblemen hebben. De Nederlandse melkveehouderij is al zeer duurzaam. Op ieder melkveebedrijf speelt het bedrijfsmanagement en het verantwoord omgaan met grondstoffen een grote rol. Maar er zijn zeker nog verbeteringen mogelijk. De consument en afnemers van agrarische producten stellen vragen over hoe duurzaam we zijn, dus duurzaamheid zal altijd een item blijven. 11

12 Meer melk uit ruwvoer bij gebruik van inkuilmiddelen 12 Het juiste toevoegmiddel in de kuil zorgt voor een betere verteerbaarheid en smakelijker ruwvoer. Daardoor wordt er door het melkvee een hogere voeropname gerealiseerd. Het inkuilseizoen 2011 staat weer voor de deur. Het is van groot belang om het optimale uit het ruwvoer dat u teelt te halen. Voor het komende seizoen willen wij u nu attenderen op enkele belangrijke zaken. Inkuilen Voor een goede melkproductie in het winterseizoen dienen de koeien ruwvoer van goede kwaliteit te krijgen. Een belangrijk onderdeel van het winterrantsoen is de graskuil. Een goede planning en strak management bij inkuilen is essentieel voor de beste kwaliteit graskuil. Verschillende aspecten spelen een belangrijke rol, denk aan het juiste moment van maaien, de afstelling van de schudder en hark, het drogestofgehalte van het gewas op het moment van inkuilen en het aanrijden en goed afdekken van de kuil. Conservering Het doel van de conservering is het gras zodanig te behandelen dat het gedurende lange tijd houdbaar is. Hierbij moeten de verliezen tot een minimum beperkt worden. Gras wordt gemakkelijk door micro-organismen zoals schimmels, bacteriën en gisten aangetast. De nadelen van aantasting door microorganismen zijn: Verlies van voederwaarde Smaakbederf, waardoor de opname minder wordt Geurafwijkingen Vorming van giftige stoffen door sommige schimmels Kaasgebreken door boterzuurbacteriën Wat is een geslaagde kuil? Een voorwaarde voor een goede voederwaarde is een goed verlopen conserveringsproces. Kengetallen, die het verloop van het conserveringsproces weergeven, zijn de ph en de ammoniakfractie van de grassilage. De optimale ph van de grassilage ligt, afhankelijk van het drogestofgehalte, tussen de 3,5 en de 5,0.

13 Voor een goede conservering is het van belang dat de ph van de graskuil na het inkuilen snel daalt, zodat ongewenste bacteriën in hun groei geremd worden. Deze snelle ph-daling wordt bewerkstelligd door melkzuurbacteriën. Melkzuurbacteriën zetten de snel afbreekbare suikers om in voornamelijk melkzuur. Wanneer de melkzuurproductie onvoldoende is en de ph niet snel genoeg daalt, krijgen de ongewenste bacteriën de overhand. Deze bacteriën breken eiwit af en zorgen dat de graskuil gaat rotten. Dit rottingsproces gaat gepaard met de productie van ongewenste verbindingen zoals ammoniak en boterzuur en leidt tot verlies aan voederwaarde. Moment van inkuilen Voor het winnen van een goede graskuil wordt geadviseerd het gras bij een drogestofgehalte van 35 tot 50% en een drogestofopbrengst van ± kg per hectare (eerste snede) in te kuilen. Bij een lager drogestofgehalte kunnen de melkzuurbacteriën niet voldoende melkzuur produceren om de ph snel genoeg te verlagen. Bij gras met een laag drogestofgehalte is ook het suikergehalte van belang. In een natte graskuil is relatief meer suiker nodig om een snelle ph-daling te bewerkstelligen. Voor een maximaal suikergehalte kan het voordelig zijn om wat later op de dag te maaien, zodat overdag nog suikers gevormd kunnen worden. Bij hogere drogestofgehalten is het moeilijker de kuil goed aan te rijden en dus goed zuurstofvrij te krijgen. Afhankelijk van de weersomstandigheden en de graskwaliteit is dus een voorspelling te maken hoe gemakkelijk het gras te conserveren is. Tabel. Adviesschema toevoegmiddelen Bij gemaaid gras zonder uitzicht op voldoende drogend weer is Melasse de beste optie. Groeiomstandigheden Veldperiode ds% Inkuilmiddel (24 uur voor maaien) Nieuw is Ecosyl DA dat naast melkzuurbacteriën ook een broeiremmer bevat. Onderzoek toont aan dat gebruik van Ecosyl 100, Ecosyl DA, Pioneer 1188 en Pioneer 11 GFT resulteren in: Lagere inkuilverliezen Smakelijke kuil en daardoor: een hogere drogestofopname (± 4,0%), < 30 Ecosyl/Pioneer < 2 dagen Ecosyl/Pioneer > 40 Ecosyl/Pioneer < 30 Melasse 2 4 dagen Ecosyl/Pioneer > 40 Ecosyl/Pioneer < 30 Melasse < 2 dagen Ecosyl/Pioneer > 40 Ecosyl/Pioneer < 30 Zuur 2 4 dagen Melasse > 40 Melasse hogere melkproducties (± 1,2 kg melk per koe per dag) en lagere krachtvoerkosten ForFarmers levert naast Ecosyl 100, Ecosyl DA, Pioneer 1188 en Pioneer 11 GFT ook melasse en zuren. Laat u over de aantrekkelijke voorwaarden informeren door uw voorlichter. Het gebruik van inkuilmiddelen Inkuilmiddelen zijn een hulp bij het inkuilen. Inkuilmiddelen helpen de kwaliteit van de graskuil te verbeteren door de beïnvloeding van het conserveringsproces. Van de inkuilmiddelen worden melkzuurbacteriën, suikers (melasse) en zuren het meest toegepast. Toevoeging van melkzuurbacteriën heeft duidelijk bewezen dat de kwaliteit van vrijwel alle kuilen wordt verbeterd. Wanneer u verwacht dat er vrijwel geen suiker in het gras zit (bij weinig zon tijdens de grasgroei of veel regen na het maaien), is toevoeging van melasse een beter alternatief. 13

14 Reportage 14 Optimalisatie opfokstal voor duurzame geitenstapel Maatschap Hasselo-Wennink uit Beltrum heeft afgelopen winter het geitenbedrijf verder geoptimaliseerd. De opfok van geiten gebeurt nu niet meer verspreid over meerdere gebouwen. Een bestaande vleesvarkensstal is met hulp van de kennis van ForFarmers voorlichters Armanda Boersma en Jordi Berends omgebouwd tot opfokstal. De opfok verloopt nu veel plezieriger, aldus geitenhouder Erik Hasselo. Erik zit samen met zijn ouders in maatschap. Na jarenlang een gemengd bedrijf met melkvee en varkens te hebben gehad, zijn ze in 2000 overgestapt op de geitenhouderij. We hebben voor deze diertak gekozen om het mogelijk te maken dat ik het bedrijf over kon nemen. Onze rundvee- en varkenstakken waren namelijk te klein en de Varkensstal werd opfokstal Tot eind vorig jaar werden de jonge lammeren nog in diverse gebouwen op de boerderij geplaatst, maar doordat deze verouderd waren en er qua ventilatie weinig te sturen viel, heeft Erik in overleg met ForFarmersvraag naar geitenmelk was toen groeiende. Maximaal geiten huisvesten In februari 2000 zijn de eerste lammeren op het bedrijf gekomen en werd er een nieuwe stal gebouwd voor de melkgeiten. Het jaar daarop startte Hasselo met het leveren van melk. Tot 2008 had het bedrijf 450 melkgeiten en waren ook de vleesvarkens nog op het bedrijf. Die zijn in 2008 weggegaan en toen kon Erik de geitenhouderij uitbreiden. Aan de bestaande stal is een extra stal gebouwd. Het bedrijf kan nu maximaal melkgeiten huisvesten. De geiten lopen in verschillende productiegroepen. De oudere melkgeiten zijn de duurmelkers. Zij krijgen geen lammeren meer, omdat oudere geiten eerder vatbaar zijn voor geboorteproblemen en melkziekte. De jongere melkgeiten lammeren op verschillende momenten, zodat we de lammerenopfok wat kunnen spreiden.

15 Bedrijfsgegevens voorlichter Armanda Boersma gekeken naar de mogelijkheid om van de bestaande varkensstal een opfokstal te maken. De laatste jaren kregen we steeds meer problemen met kreupelheid en longproblemen bij de opfokdieren. De uitval lag aan de hoge kant. De opfok is toch de toekomst van de geitenstapel, dus wanneer je dan al zoveel problemen tegenkomt, gaat dit ten koste van het werkplezier. Juiste ventilatiebehoefte In de gesprekken die volgden zijn de nodige ideeën op tafel gekomen en heeft Armanda tekeningen gemaakt over hoe de varkensstal het beste is om te vormen tot een opfokstal voor geitlammeren. Armanda heeft aan haar collega Jordi Berends, die gespecialiseerd is in de jongveeopfok en weet, wat jonge dieren nodig hebben, gevraagd om een advies te geven over de juiste wijze van ventilatie van de stal. Armanda: Bij een bepaalde leeftijd hoort ook een bepaalde ventilatiebehoefte, maar Erik is wel gebonden aan de mogelijkheden die de bestaande ruimte heeft. Nu bleek het goed te realiseren om voergangventilatie toe te passen. De verse lucht komt binnen in de ruimte tussen het plafond en het dak. Achterin de stal, boven de voergang is een open ruimte waar de verse lucht dan de stal ingaat. En om te voorkomen dat de lucht direct op de geiten valt, zijn de voerbakken verhoogd. De slangen van de drinkautomaat zijn in de voergoot weggewerkt. Arbeidsgemak van groot belang In oktober 2010 is gestart met het verbeteren van de oude varkensstal. Er zijn spanten geplaatst op de plekken, waar de dragende afdelingsmuren van de varkensstal zaten. De roosters zijn dichtgestort, om daarvoor in de plaats een potstal te kunnen realiseren. De kelders zijn niet dichtgestort, hier kan namelijk spoelwater en gier in opgevangen worden. Om een goede voergangventilatie te kunnen realiseren zijn de voerbakken verhoogd. Bovendien heeft Erik van te voren goed nagedacht over praktische zaken. Ik wilde de slangen van de drinkautomaat in de voergoot weggewerkt hebben, dan kan er nooit iets met de slangen gebeuren. Verder zijn zowel de spenen als de drinkwaterbakjes in hoogte verstelbaar, zodat ook de oudere lammeren gemakkelijk kunnen drinken. En ik kan met een bobcat in de hokken komen, zodat ik de potstal gemakkelijk kan uitmesten. Ideaal dus! Investeren in de toekomst In februari werden de eerste lammeren geboren, die verbleven een dag in een speciaal daarvoor gemaakte lammerenbak en gingen daarna over naar de nieuwe opfokstal. De stal is een verademing voor de geitenhouder. Met plezier loopt Erik nu drie tot vier keer daags door de stal om te controleren of de lammeren genoeg gedronken hebben. De lammeren voelen zich goed in deze ruimte, dat kan ik aan ze zien. Ik ben blij dat we deze investering gedaan hebben. De opfok is op ons bedrijf lange tijd een ondergeschoven kindje geweest, terwijl het toch de toekomst van het bedrijf is. De bedrijfsvoering verloopt nu veel plezieriger. In de opfokstal wordt gebruikgemaakt van voergangventilatie. Naar aanleiding van adviesgesprekken met voorlichter geitenhouderij Armanda Boersma heeft Erik Hasselo de vleesvarkensstal omgebouwd tot opfokstal voor de geitlammeren. Erik Hasselo heeft samen met zijn ouders een geitenhouderij in Beltrum. Hij houdt op dit moment 850 melkgeiten en bij het bedrijf hoort ook vijf hectare grond (grasland). Er wordt nog drie hectare extra gehuurd. Voor de voeding en begeleiding komt Armanda Boersma op het bedrijf. Zij adviseerde hem dat bij zijn bedrijfsvoering het beste een stro-krachtvoerrantsoen past. Sinds Erik hierop is overgestapt blijkt de melkproductie te stijgen naar gemiddeld liter. Voorheen werd er krap 900 liter geproduceerd. Een stro-krachtvoerrantsoen is wel duurder, daarom zoekt de geitenhouder nog naar het optimum. Door de brok iets te drukken en wat gras als structuurvervanger te geven, hoopt Erik nog altijd een goede productie te realiseren. Verder wil Erik productieverhoging realiseren door de oudere dieren eerder in te zetten als duurmelker en hij wil ook sneller dieren gaan vervangen. De ambitie van Hasselo: het bedrijf verder optimaliseren. 15

16 Beren houden rekent goed Uit cijfers van ForFarmers-klanten die beren mesten in Agroscoop bleek het al, maar inmiddels ziet ook VarkensInnovatieCentrum Sterksel in proeven dat beren harder groeien dan borgen. Het managen van de beren wisselt nog tussen bedrijven. Vooral het springen leidt nog wel eens tot problemen. Het Productschap voor Vee en Vlees heeft diverse onderzoeken uitgezet om te bekijken of er in 2015 gestopt kan worden met het castreren van varkens. Het onderzoek omvat zowel een consumentenonderzoek naar de gevoeligheid voor berengeur als een onderzoek naar de praktische consequenties van het houden van beren. 16 Varkens groeien harder VarkensInnovatieCentrum Sterksel ondervond tijdens een recent uitgevoerde proef dat beren voornamelijk in de eindfase harder groeien dan borgen. De groei van beren lag in de eindfase 70 gram hoger dan bij de borgen. Gemiddeld over het gehele traject was de groei 17 gram hoger. De voederconversie ligt in de gehele mesterij bij beren lager dan bij borgen. Gemiddeld ligt deze in de proef 0,21 lager dan bij borgen. Spieraanzet kritisch punt Een grote kanttekening plaatst Sterksel bij de spieraanzet bij de beren. Deze lag op 55,9, terwijl de borgen een spieraanzet van 57,3 hadden. Doordat de spekaanzet bij de beren ook een stuk lager lag dan bij de borgen (14,9 vs 17,6) was de classificatie van beren wel stukken beter dan van borgen (57,2 vs 55,4). De beren, borgen en gelten zijn met hetzelfde voer (1,10 EW in starfase, 1,08 EW in midden- en eindfase) gevoerd. Er is in deze proef dus geen rekening gehouden met een andere spieraanzetcapaciteit van beren, door deze op een andere manier te voeren dan de gelten. Beren van ForFarmers-klanten realiseren spieraanzet van 57,7 ForFarmers heeft ook volop onderzoek gedaan naar de effecten van verschillende berenvoeders op de prestaties aan de slachtlijn. Met resultaat: inmiddels is het gelukt om bij beren van ForFarmersklanten een spieraanzet van gemiddeld 57,7 te behalen. De gemiddelde spekdikte is daarbij 14,8. Deze resultaten zijn behaald door de beren een smakelijker voer, extra rijk aan aminozuren, aan te bieden. Hierdoor kunnen de beren juist in de groeifase al voldoende spier aanzetten. Tabel 1. Resultaten beren van ForFarmers-klanten Resultaten op vleesvarkensbedrijven volgens het landelijke gemiddelde vergeleken met bedrijven die 50% beren en 50% gelten houden. Deze bedrijven houden géén fokkerijproducten en zitten op 100% mengvoer. Resultaat Landelijk gemiddelde Bedrijven met beren Aantal bedrijven Aantal vleesvarkens Gecorrigeerde groei/dier/dag Gecorrigeerde EW-conversie 2,84 2,69 Kg geslacht gewicht 92,3 91,7 % uitval 2,2 1,9 Opbrengst/kg geslacht gewicht 1,344 1,358 Pakketprijs totaal voer/100 EW 22,96 23,17 Gecorrigeerde voerkosten/kg groei 0,65 0,628 Bron: Agroscoop, laatste kwartaal van Tabel 2. Berenvoeders bij ForFarmers Beren hebben duidelijk andere behoeften, daarom is dit voer smakelijker en extra rijk aan aminozuren. Overleg met uw voorlichter hoe u het voeren van beren het beste kunt aanpakken. De voeropname staat juist bij beren in de zomer onder druk, terwijl juist dit kwartaal belangrijk is vanwege de hoogste vleesprijs. Artikelcode Voersoorten Berenstartkorrel Super Smul Berenstartkorrel Berengroeikorrel Super Smul Berengroeikorrel Toepassing Geschikt voor beren met een hoge voeropname. Bevat zeer smakelijke componenten. Geschikt voor beren met een lage voeropnamecapaciteit. Geschikt voor beren met een hoge voeropname. Verstrek dit voer tot aan het eind van de mestfase. Bevat zeer smakelijke componenten. Geschikt voor beren met een lage voeropname en hoge vleesaanzet.

17 Springers vooral naarmate de beren ouder worden Het managen van beren is niet altijd gemakkelijk. Enkele varkenshouders ondervinden veel last van het springgedrag van beren. Het springgedrag bij beren ontwikkelt zich meer naarmate de beren ouder worden. Dit heeft met de hormoonhuishouding te maken. De tweede helft van de vleesvarkensfase springt één tot 2,5 procent van de beren, terwijl dit bij gelten minder dan één procent is, aldus Carola van der Peet van Wageningen UR. Ook springen de beren s middags meer dan in de ochtend. In de ComfortClass stal heeft Wageningen UR bekeken of er methoden zijn om het springgedrag te verminderen. Het verstrekken van stro, extra pulp of een extra voerbak verminderen het springgedrag niet. Ook een Dummy in het hok biedde geen soelaas. De varkens gebruiken de Dummy alleen om achter te verschuilen. Tomen bij elkaar even actief Enkele Engelse bedrijven leggen beren en gelten door elkaar op, omdat er dan minder last van springgedrag van beren zou zijn. Sterksel heeft dit inmiddels getest. Zij vonden weinig verschil in actief gedrag tussen de gemengde tomen, die -na de biggenopfokbij elkaar gehouden zijn en de hokken met alleen beren. Ook was er geen verschil in technische resultaten tussen beide groepen. Wel nam het springgedrag bij de beren na de levering van de eerste kop uit het hok met alleen beren meer toe dan bij de gemengde groep, toen daar de kop uitgeladen werd. Nieuwbouw tankpark FarmFeed in Lochem FarmFeed is onder meer leverancier van vloeibare voeders voor de varkenshouderij. Om deze activiteit nog beter uit te kunnen voeren wordt het huidige tankpark in Nijkerk vervangen door een nieuw, modern tankpark in Lochem. Het tankpark wordt gebruikt als tijdelijke opslag voor vochtige voeders en om mengsels van verschillende producten te kunnen maken. Een aantal producten moet eerst gemengd worden, voordat ze geschikt zijn als veevoer voor varkens. Nieuw bouwen, biedt de mogelijkheid om het tankpark naar de laatste stand van de techniek in te richten. Ook wordt er rekening gehouden met de eisen, die aan vloeibaar veevoer gesteld worden. De meeste nadruk wordt hierbij gelegd op de kwaliteit. Zowel voedingstechnisch alsook microbieel. Daarom wordt er veel zorg besteed aan het gemakkelijk kunnen reinigen van silo s en leidingen. Bij de aanleg van de leidingen wordt speciaal aandacht besteed aan een gladde afwerking van de lasnaden en de koppelingen. Om efficiënt te kunnen werken en fouten uit te sluiten wordt de besturing van het tankpark zoveel mogelijk geautomatiseerd. Dit bevordert tevens een constante kwaliteit van de geleverde voeders. Met deze nieuwe op- en overslaglocatie kan FarmFeed haar leveranciers en afnemers nog beter van dienst zijn. De verwachting is dat de nieuwbouw in mei 2011 wordt afgerond. Beschikbaarheid kaaswei vergroot Een voorbeeld van een product dat Farm- Feed levert is kaaswei. FarmFeed heeft haar positie op de kaasweimarkt weten te vergroten. Vanaf 20 maart jl. neemt Farm- Feed de kaaswei van vier kaasfabrieken van FrieslandCampina af. Hierdoor is de beschikbaarheid van het product vergroot. Het product wordt rechtstreeks vanaf een zuivelfabriek aan de klant geleverd. Het gaat hierbij om volle tankwagens van 35 ton. Doordat kaaswei stabiel is in aanvoer, kan dit product een vaste basis in het brijvoerrantsoen van uw varkens zijn. Daarnaast is het product uitermate geschikt voor nippelbedrijven. Kaaswei bevat hoogwaardig eiwit Door het hoge eiwitgehalte, een gunstig aminozuurpatroon, organische zuren en de goed verteerbare energie uit lactose is het product uitstekend geschikt voor vleesvarkens en zeugen. Vooral de melkzuren in kaaswei hebben een positief effect op de gezondheid van varkens. Dit resulteert in een hogere groei, een betere voederconversie en minder uitval. Meer informatie over dit product vindt u op 17

18 Is méér altijd beter? In het huidige digitale tijdperk lijkt het erop dat alles méér en groter moet worden. De groei van de varkens moet hoger, het aantal biggen per zeug stijgt en de bedrijven groeien in omvang. Met als uiteindelijke doel een beter financieel resultaat. Tijdens de voorjaarsbijeenkomsten van ForFarmers zijn diverse aspecten besproken gram groei is een utopie, stelt René Bonekamp, nutritionist bij ForFarmers, om de zaal te prikkelen. Op de dia staat een mooie roze wolk afgebeeld. Droom maar lekker verder, fluistert iemand in de zaal. Een ander protesteert. Natuurlijk is dat mogelijk, en nog veel hoger dan gram per dag ook. De toon is gezet. Dit wordt een mooie discussie. Steeds een stapje dichter bij gram groei In de praktijk klopt het dat gram groei, gemiddeld over het hele jaar, in Nederland moeilijk gerealiseerd wordt. Maar er worden wel steeds meer stappen in die richting gezet. De door ForFarmers uitgevoerde proeven tonen deze ontwikkeling. Door eenvoudigweg de startvoergift te verlengen is bijvoorbeeld al een fors hogere groei, zonder hogere voerkosten en met behoud van de slachtkwaliteit, te behalen. Uiteraard is dit per bedrijf en ras verschillend. Maar het geeft wel een duidelijk handvat waarmee u op uw bedrijf direct kunt sturen. Toch is méér niet altijd beter. Dat blijkt uit een andere proef, waarbij extra aminozuren ingezet worden. Extra aminozuren leidt tot een hogere groei, maar wanneer deze extra aminozuren ook ná de startfase worden doorgevoerd, dan stijgen de voerkosten aanzienlijk. Alleen in de startfase is het effect van extra aminozuren positief, zonder de voerkosten op te drijven. Zomerdip drukt groei De gemiddelde groei op jaarbasis wordt ook gedrukt door een lagere voeropname en daardoor lagere groei in de zomermaanden. Daarom heeft ForFarmers bekeken hoe de voeropname in de zomer verhoogd kan worden met als doel een hogere groei in de zomer. Daarvoor is een extra smakelijk voer, met specifieke grondstoffen, samengesteld. Inderdaad heeft dit smakelijkere voer tot een hogere voeropname bij de zwaardere varkens in week 7 tot 12 na opleg geleid. De groei is echter niet consistent toegenomen. Het gewenste effect is niet bereikt. Niet alleen voer Aangezien het bedrijfsmanagement voor een groot gedeelte bepalend is voor de groei, heeft ForFarmers de Formule1000 check ontwikkeld. Deze checklist is nog steeds beschikbaar op Wilt u op een gemakkelijke manier aan de slag om de groei van uw varkens te verbeteren? Vul dan de check in. U krijgt inzicht in de belangrijkste aandachtspunten op uw bedrijf. Uw voorlichter voert de check ook graag samen met u uit. Vraag uw voorlichter hiernaar. Bigvitaliteit verbetert De bigvitaliteit bij klanten van ForFarmers is extreem goed. Dit is een resultaat van de focus op bigvitaliteit met onder andere de bigvitaliteitscheck. Resultaat is onder andere dat de biggengroei flink gestegen is en ver boven het landelijk gemiddelde ligt (zie grafiek). Inmiddels zijn er meer dan biggen gewogen. 18 Extra big ook kwalitatief goed grootbrengen De biggewichten geven vele inzichten. Wees extra zuinig op de derde- tot vijfdeworps zeugen, vertelt ForFarmers zeugenspecialist Roy Nieuwenhuis. Let extra op de conditie van deze zeugen. In deze worpen worden de meest vitale biggen geboren. Het gemiddelde toomgewicht is dan telkens bijna 20,1 kilo en het individuele biggewicht van de levend geboren biggen ligt rond de gram. Dan is het

19 zonde om terugkomers of uitval in deze categorie te hebben. Na de vijfde worp dalen toomgewicht en individueel biggewicht immers weer. Meer biggen niet altijd beter? Elke big die extra geboren wordt, zorgt ervoor dat de biggen in de toom gemiddeld 40 gram lichter zijn bij geboorte. Een lichtere big is minder vitaal, sterft eerder en groeit minder snel tot aan de slacht. Je zou dus kunnen zeggen dat méér biggen niet altijd beter is. Er is echter een lichtpuntje. De spreiding in gemiddeld biggewicht tussen hoogproductieve bedrijven, die allemaal hetzelfde aantal biggen spenen, is groot. Zo wegen de biggen bij bedrijven, die gemiddeld 15,5 biggen per worp geboren zien worden op het ene bedrijf gemiddeld ruim gram, terwijl dit op een ander bedrijf slechts gram per big is. Er is op dit laatste bedrijf dus nog veel winst te behalen door een beter management. Meer niet altijd beter Dat meer varkens per bedrijf niet altijd beter is, concludeert John Koeken, adviseur bij Exitus. We zien dat een bedrijf met gemiddeld tot vleesvarkens vaak per varken evenveel verdient als een groter bedrijf, vertelt Koeken. Dit komt doordat er boven een bepaalde bedrijfsgrootte weinig extra voordelen meer te behalen zijn. De vrachten met varkens en voer zitten vol, dus daar is het voordeel maximaal. En de noodzaak om met personeel te gaan wer- Grafiek. Hogere groei door focus op bigvitaliteit Groei gram/dag Landelijk ForFarmers Jaar ken of een gebrek aan zoveel goede biggen, zorgt er vaak voor dat het resultaat gedrukt wordt. Ook bij het bepalen van de toekomst van het bedrijf, is méér niet altijd beter. Uitbreiden om te voldoen aan de emissieeisen voor 2013 hoeft niet altijd de beste oplossing te zijn. Elke stap die een bedrijf zet, moet in het perspectief van het bedrijf geplaatst worden. Waar bijvoorbeeld geen bedrijfsopvolger voor handen is, maar nog wel een jaar of vijftien varkens gehouden moeten worden, gelden waarschijnlijk andere oplossingen dan bij een bedrijf waar de opvolger er vol tegenaan wil gaan. In een voorbeeldberekening van een bedrijf met 400 zeugen laat Koeken zien dat het voor iemand zonder bedrijfsopvolging interessanter kan zijn om varkensrechten te verkopen en minder zeugen te gaan houden, dan om uit te breiden om aan de emissie-eisen te voldoen. Het scheelt in zijn voorbeeld zowat 1.000,- extra financiering per zeug. Al met al hebben de bijeenkomsten weer veel stof tot nadenken gegeven. Zowel technisch als economisch worden hoge eisen aan de moderne varkenshouder gesteld. ForFarmers ondersteunt u graag Formule1000 Familie Hakvoort ontvangt de Agroscoopbokaal uit handen van commercieel manager Bennie Hutten. Agroscoopbokaal voor vitale biggen Maatschap Hakvoort-Geurts uit Keijenborg is de nieuwe winnaar van de Agroscoopbokaal van ForFarmers. De familie ontvangt deze prijs omdat ze in 2010 hoog gescoord hebben op bigvitaliteit. Met het toenemende aantal biggen dat per zeug geboren wordt, is het de kunst om die extra biggen ook vitaal groot te brengen. Bij Maatschap Hakvoort-Geurts zijn in 2010 uitzonderlijk goede prestaties rond bigvitaliteit gerealiseerd. Het uitvalspercentage tot spenen ligt op 6,7% en de gehele uitval op het bedrijf, van geboorte tot afleveren van de vleesvarkens, blijft onder de 10%. Het aantal gespeende biggen per jaar bedraagt 29,5. Reden voor deze hoge vitaliteit zijn volgens varkenshouder Roel Hakvoort een combinatie van een goede zeugenlijn (Topigs 50), adequaat optreden in de kraamstal, het toepassen van balansroosters en monitoring van bloedmonsters. Dankzij deze maatregelen hebben wij de bigvitaliteit op het bedrijf weten te verbeteren. Roel heeft samen met zijn vader Theo een gesloten varkensbedrijf met bijna 900 zeugen en vleesvarkens. Op onze website staat een film van bedrijf Hakvoort. 19

20 Reportage Karin en Berto Keurntjes bij de nieuwe stal met luchtwasser. Vleesvarkensbedrijf voldoet aan de strengere milieu- en huisvestingseisen 20 De wet- en regelgeving op het gebied van welzijn, nitraat en ammoniak in de varkenshouderij wordt strenger. Hoe spelen varkenshouders hier op in? Berto en Karin Keurntjes uit Didam (NL) bouwden een nieuwe vleesvarkensstal inclusief luchtwasser, zodat de thuislocatie (met nu vier verschillende stallen) aan de milieu- en huisvestingseisen van 2013 voldoet. De nieuwste stal is eind februari 2011 opgeleverd en beschikt over een luchtwasser, die 95% van de ammoniak reduceert. We konden het beste voor deze optie kiezen. Het alternatief was namelijk een stal met schuine putwanden, maar dan zouden we veel groter moeten bouwen (voor meer dieren) en dat was financieel minder aantrekkelijk. Maar dankzij de luchtwasser voldoet ons bedrijf aan de strengere milieu- en huisvestingseisen. Het gehele proces van ontwerp stal, bestemmingsplanwijziging en vergunningverlening is begeleid door Henk Radstaak van de afdeling BOMAP. Diepere mestput De inrichting van de nieuwe stal is bijna hetzelfde als van de bestaande stallen, alleen beschikt de nieuwe stal over een diepere mestput, want Keurntjes hoeft nu geen schuine wanden toe te passen. Onder de stal kan kuub mest worden opgeslagen. De stal is 71 meter lang en 23 meter breed. Bij deze breedte heeft Keurntjes ervoor gekozen om de centrale gang aan de buitenkant van de stal te plaatsen. Vanuit deze gang heeft de varkenshouder via ramen zicht op de varkens. We konden niet breder bouwen, want ons bouwblok moet minimaal 85 meter van de snelweg liggen.