Opleiding Duurzaam Gebouw: Regenwaterbeheer op het perceel

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw: Regenwaterbeheer op het perceel Leefmilieu Brussel VAN STROOMGEBIEDSOLIDARITEIT NAAR WATERBEHEER PER VALLEI: DE INBRENG VAN PARTICULIEREN Dominique NALPAS EGEB-SGWB (Staten Generaal van het water in Brussel)

2 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Ferrariskaart

3 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Geval van de Maalbeek Economische activiteiten dichtbij de stad Regelende vijvers Overstromingen De actoren die water gebruiken, zijn verenigd, maar niet de slotzusters van Ter Kameren 3

4 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen In de loop der jaren breidt de stad zich uit De rivieren verliezen hun economische functie Kaart Van der Maelen

5 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Overwelving van de rivieren die riolen worden Het water verdwijnt uit het landschap 5

6 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Er blijven nog waterlopen in de rand 6

7 Bron: BIM 7

8 Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 8

9 Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 9

10 Eigentijdse wandeling Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen 10

11 Percentage ondoorlaatbare oppervlakte, 1955 dom BrusSEau 11

12 Jette et la vallée vivent des inondations Percentage Vorst blijft ondoorlaatbare kampen met oppervlakte, overstromingen 1970 dom BrusSEau 12

13 Percentage ondoorlaatbare oppervlakte, 1985 dom Le Problème? L'imperméabilisation des sols et le tout à l'égout Het Probleem? De ondoordringbaarheid van de grond en het gebruik van alles in de riool BrusSEau 13

14 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Het water eist zijn plek op 14

15 De opvangbekkens - crisis 1 Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen De technische oplossing waarbij de kijk dezelfde blijft Een steeds technischer systeem 15

16 De opvangbekkens - crisis 1 Opvangbekken Episode 1 De stad heeft het water teruggedrongen Totale opslagcapaciteit: m³ Het water wordt teruggedrongen, zijn woedeuitbarstingen ook ;-) Bron: Vivaqua 16

17 17

18 Episode 2 Voor zichtbaar water In 2002 is een burgerbeweging opgestaan Stroomgebiedsolidariteit Ecosysteemvisie 18

19 OPEN SOURCE Episode 2 Voor zichtbaar water Stel u voor: wijken waar water een vriend is Een oproep voor burgerideeën 19

20 OPEN SOURCE Episode 2 Voor zichtbaar water Een proces dat maanden beslaat Een centraal concept: stroomgebiedsolidariteit 20

21 OPEN SOURCE Episode 2 Voor zichtbaar water Kernideeën op het niveau van de wijken op het niveau van het stroomgebied nieuwe stadsrivieren Maalbeek Mon Amour 21

22 Waterzuiveringsstation Noord - crisis 2 Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water mag geen verhandelbaar product worden Lokaal gevolg van een wereldwijd probleem 22

23 Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 23

24 24

25 Uitgaand van het stroomgebied van een wijk Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Brussel Heuvelachtige stad De fietsers weten het maar al te goed 25

26 26

27 Uitgaand van het stroomgebied van een wijk Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Een natuurlijke dimensie Een sociale dimensie Een administratieve dimensie Voorstel uitgewerkt door Kevin De Bondt - VUB 27

28 Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water is geen Wegwerpproduct Veelheid van toepassingen Diversiteit van technieken Document opgesteld door C. Piel Composante urbaine 28 Voor Leefmilieu Brussel

29 Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Verbindingen creëren Voorzieningen in netwerk brengen Infiltratie Evaporatie Temporisatie Veelheid van gebruiken Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 29

30 Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Groene structuren creëren Belang voor de biodiversiteit Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 30

31 Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren / blauw netwerk / bespreking van technieken Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 31

32 Uitgaand van de nieuwe stadsrivieren Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Bron: C. Piel Composante urbaine Voor Leefmilieu Brussel 32

33 Uitgaand van het recht op water / publiek beheer Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 33

34 Grensoverschrijdende benadering Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 34

35 Beweging als uitgangspunt / participatie Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 35

36 Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 1 Stroomgebied van Vorst Bestuur 36

37 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Veel overstromingen Veel buurtcomités of participatieve duurzame wijken buigen zich over het probleem van het water Stroomgebiedsolidariteit Gemeentelijke werkgroep water 37

38 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 38

39 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 39

40 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 40

41 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Balade des Naufragés 3 Balades des Solidaires Collectieve cartografie 41

42 42

43 43

44 44

45 45

46 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Rondetafel georganiseerd met de gemeente Vorst Aanwezigheid van actoren en operatoren van de watersector Dialoog tussen de officiële stelling en de stelling van de burgers Reactie van de ruimtelijke ordening 46

47 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Gezamenlijke diagnose Doelstellingen over 20 jaar m.b.t. WBP en RP: - minder overstromingen - minder lozing van afvalwater - toename van het gebruik van water Grote projecten Essentiële onderzoeken 47

48 Drie pilootstroomgebieden 2 - SG Maalbeek - Landschappen en cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Een burgervoorstel voor bestuur Te bespreken In verband te brengen met het coördinatiebesluit 48

49 49

50 50

51 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Naar een Masterplan - Neptunus - Vossegatbeek - Sources du Calvaire - Leybeek - Geleytsbeek 51

52 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Neptunus Duurzame wijk Landscape Design 52

53 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Calvaire en Leybeek Tal van al dan niet private verkavelingen Zomerepisode Moeilijk Overlegcomité en openbare onderzoeken te beperkt en te laat in het proces 53

54 Drie pilootstroomgebieden 1 Stroomgebied van Vorst - Bestuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Op voorstel bewoners - comités Van Tro Del en Bervoets Ontmoeting met projectontwikkelaars + wateroperatoren Vivaqua - LB + Gemeente verschillende diensten + Infrabel + Bewonerscomités Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del + 54 SGWB

55 Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del 55

56 Tekening Piotr Kowalski Comité Van Tro Del 56

57 Watereilandjes Problemen aanduiden 57

58 Watereilandjes Samen oplossingen uitwerken 58

59 Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 2 SG van de Maalbeek Landschappen Cultuur 59

60 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Tal van actoren zijn betrokken bij de problematiek van het water Maar vijf gemeenten Expo eindejaarsrondetafel? 60

61 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed catherine.blin@ecoconseil.be Al ruim 6 jaar doorlopend acties 61

62 Trois Bassins versants Pilotes 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelij k goed intégrée d'une Des actions eau bien commun Continuent depuis Plus de six ans Een expo van 300 meter lang 150 panelen gemaakt door tientallen personen 4 videofilms 62

63 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 63

64 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Maalbeek Mon Amour De loop van de verdwenen rivier wordt aangegeven door creatieve riooldeksels 64

65 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 65

66 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Feest van het water in de vallei 66

67 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Water- en biodiversiteitsparcours in het Leopoldpark met het KBIN 67

68 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Participatieve actie Eggevoort WasteLand Actie Water en biodiversiteit met het KBIN Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 68

69 2 - SG Maalbeek Landschappen, cultuur Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 69

70 Afbeelding: P. Bernard Arkipel voor PUM - SGWB 70

71 Diagnose van de toestand In het Leopoldpark Voor een pilootproject Map-it 71

72 Diagnose van het water In het Leopoldpark Voor een pilootproject Labo ID 4 december 2014 Georganiseerd samen met de stad Brussel KBIN 50 personen om een nieuw beheer van het Park te bepalen 72

73 Drie voorbeelden van participatieve stroomgebieden Episode 3 Voor een geïntegreerd beleid dat water ziet als gemeenschappelijk goed 3 SG Molenbeek Economische kwesties 73

74 Vallei van de Molenbeek Joseph-Johann-Franz, Comte de FERRARIS ( ) tekent van 1771 tot 1777 een kaart van de Oostenrijkse Nederlanden 74

75 Eind XIXe eeuw de vallei /Kaart van het militair cartografisch instituut eind 19e eeuw 75

76 76

77 77

78 Perimeter van de studie Brussels stroomgebied van de Molenbeek 13,5 km² Studie Aquatopia 161,4 km² Stroomgebied Molenbeek Perimeter stormbekken Architectuur en Klimaat 78 SGWB

79 Indicatoren van decentraal beheer op schaal van de weg Vegetalisatie Lijnboom Gevegetaliseerde knooppunten Hiërarchie (profiel) Primair (9%) Secundair (20%) Tertiair (71%) Parkeren (profiel) Unilateraal (23%) Bilateraal (65%) Afwezig (12%) Centraal huizenblok (vrije ruimte) Aanwezig (12%) Afwezig (88%) Architectuur en Klimaat 79 SGWB

80 Indicatoren van decentraal beheer op schaal van de huizenblokken en percelen Graad van openheid van het huizenblok Bebouwd huizenblok > 50% Huizenblok of maas Niet-bebouwd huizenblok Vrije ruimte van de percelen Achteruitbouwstrook + Zone voor- en achtertuin Zone voor- en achtertuin Achteruitbouwstrook + voortuin Voortuin Groen netwerk Architectuur en Klimaat 80 SGWB

81 Samenvatting van de bestudeerde typologieën Famille Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Batiment Batiment Batiment Batiment Parking Parking Typologie Couverture famille 1.0% 5.2% 14.9% 33.9% 6.7% 0.1% 11.4% 16.3% 25.3% 16.7% 9.2% 62.0% 38.0% Couverture territoriale 0.3% 1.4% 4.1% 9.3% 1.8% 0.0% 3.1% 8.9% 13.8% 9.1% 5.0% 1.8% 1.1% Scénario projeté F A B B C K H CDD ADD+ ADD+ ADD Efficacité hydrologique * 79% 84% 45% 70% 76% 67% 94% 100% 81% 76% 83% 71% 100% Noues drainantenoue drainante Tranchée Tranchées Tranchées Noue infiltrante Tranchées Noue drainante Toit stockant Toit stockant Noue infiltrantenoue drainantenoue infiltrante Techniques projetées Dalle gazon Dalle gazon Dalle gazon Noue drainantenoue drainante Noue drainante Revêtement Coût Direct Construction 427, ,334 2,354,756 6,001,424 1,824,463 22,520 2,987,224 1,784,079 1,164, ,299 1,402, , ,175 Coût Maitenance 25,709 /an 39,620 /an 188,092 /an 417,562 /an 118,676 /an 1,216 /an 137,553 /an 90,418 /an 72,419 /an 62,841 /an 71,783 /an 36,700 /an 22,635 /an Coût Main Œuvre 316, , ,554 1,578, ,265 19, ,207 1,445, , ,003 1,273, , ,074 Coût Egouttage 1,596,836 1,163, ,182 1,785, ,219 1,265,038 3,131,536 7,919,342 2,399,255 29,365 3,871,583 3,917,352 2,691,549 2,162,647 3,610, , ,603 Coût Total 451 /m³ 241 /m³ 519 /m³ 517 /m³ 554 /m³ 302 /m³ 704 /m³ 429 /m³ 352 /m³ 358 /m³ 283 /m³ 238 /m³ 221 /m³ 360 /m 221 /m 103 /m 168 /m 198 /m 165 /m 301 /m Emploi net annuel 1-11 ETP/an 1-19 ETP/an 1-9 ETP/an 6-36 ETP/an 3-34 ETP/an 0-1 ETP/an 2-7 ETP/an 3-36 ETP/an 1-14 ETP/an 1-13 ETP/an 3-32 ETP/an 1-8 ETP/an 1-8 ETP/an * Pour une pluie de projet décennale renforcée et un débit de fuite maximal autorisé à l'exutoire de 2 l/s.ha Territoriale dekking 59,7 % Zonder groen netwerk 1. Operationeel potentieel 77 % Gemiddelde hydrologische efficiëntie 2. Economisch potentieel 483/m³ Gemiddelde soortelijke totale kosten 3. Banenpotentieel VTE/jaar Totale netto creatie van werkgelegenheid 81

82 Périmètre de l étude Bassin versant bruxellois du Molenbeek 13,5 km² Etude Aquatopia 161,4 km² B.V. Molenbeek Périmètre B.O. Architecture et Climat EGEB 82

83 Indicateurs de gestion décentralisée à l échelle de la voirie Végétalisation Arbre d alignement Nœuds végétalisés Hiérarchie (profil) Primaire (9%) Secondaire (20%) Tertiaire (71%) Stationnement (profil) Unilatéral (23%) Bilatéral (65%) Absent (12%) Ilot central (espace libre) Présent (12%) Absent (88%) Architecture et Climat 83 EGEB

84 Indicateurs de gestion décentralisée à l échelle des ilots et parcelles Degré d ouverture d ilot Ilot bâti > 50% Ilot ou Maille Ilot non bâti Espaces libres des parcelles Zone Recul + Zone Cours Jardin Zone Cours Jardin Zone Recul + Zone Cours Zone Cours Maillage vert Architecture et Climat EGEB 84

85 Résumé des typologies étudiées Famille Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Voirie Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Ilot/Parcelle/ Batiment Batiment Batiment Batiment Parking Parking Typologie Couverture famille 1.0% 5.2% 14.9% 33.9% 6.7% 0.1% 11.4% 16.3% 25.3% 16.7% 9.2% 62.0% 38.0% Couverture territoriale 0.3% 1.4% 4.1% 9.3% 1.8% 0.0% 3.1% 8.9% 13.8% 9.1% 5.0% 1.8% 1.1% Scénario projeté F A B B C K H CDD ADD+ ADD+ ADD Efficacité hydrologique * 79% 84% 45% 70% 76% 67% 94% 100% 81% 76% 83% 71% 100% Noues drainantenoue drainante Tranchée Tranchées Tranchées Noue infiltrante Tranchées Noue drainante Toit stockant Toit stockant Noue infiltrantenoue drainantenoue infiltrante Techniques projetées Dalle gazon Dalle gazon Dalle gazon Noue drainantenoue drainante Noue drainante Revêtement Coût Direct Construction 427, ,334 2,354,756 6,001,424 1,824,463 22,520 2,987,224 1,784,079 1,164, ,299 1,402, , ,175 Coût Maitenance 25,709 /an 39,620 /an 188,092 /an 417,562 /an 118,676 /an 1,216 /an 137,553 /an 90,418 /an 72,419 /an 62,841 /an 71,783 /an 36,700 /an 22,635 /an Coût Main Œuvre 316, , ,554 1,578, ,265 19, ,207 1,445, , ,003 1,273, , ,074 Coût Egouttage 1,596,836 1,163, ,182 1,785, ,219 1,265,038 3,131,536 7,919,342 2,399,255 29,365 3,871,583 3,917,352 2,691,549 2,162,647 3,610, , ,603 Coût Total 451 /m³ 241 /m³ 519 /m³ 517 /m³ 554 /m³ 302 /m³ 704 /m³ 429 /m³ 352 /m³ 358 /m³ 283 /m³ 238 /m³ 221 /m³ 360 /m 221 /m 103 /m 168 /m 198 /m 165 /m 301 /m Emploi net annuel 1-11 ETP/an 1-19 ETP/an 1-9 ETP/an 6-36 ETP/an 3-34 ETP/an 0-1 ETP/an 2-7 ETP/an 3-36 ETP/an 1-14 ETP/an 1-13 ETP/an 3-32 ETP/an 1-8 ETP/an 1-8 ETP/an * Pour une pluie de projet décennale renforcée et un débit de fuite maximal autorisé à l'exutoire de 2 l/s.ha Couverture territoriale 59,7 % sans maillage vert 1. Potentiel opérationnel 77 % efficacité hydrologique moyenne 2. Potentiel économique 483 /m³ coût total volumique moyen 3. Potentiel d'emploi ETP/an création annuelle totale nette d emploi 85

86 86

87 Episode 4 Naar hydrologische gemeenschappen 87

88 De projectoproep «Co-create, Living Labs» Stedelijke resilience Sociale innovatie Participatief onderzoek / Levende Laboratoria Belangrijk is dat we de dingen anders kunnen aanpakken Nieuw legitimiteiten BrusSEau 88

89 BruSEau, de belangrijkste hypotheses Het territorium resilient maken t.a.v. water Het beheerssysteem van water resilient maken BrusSEau 89

90 BruSEau, de belangrijkste hypotheses De creatie van 4 hydrologische gemeenschappen = Living Labs In 2 gemeenten en 2 verschillende stroombekkens: - Vorst in het stroombekken van Vorst - Jette in het stroombekken van Molenbeek 3 hydro-technische elementen en delen van kennis BrusSEau 90

91 BruSEau, doelstellingen Samen een diagnose uitwerken en voorstellen van herinrichting ontwikkelen Tonen dat gedeelde expertise oplossingen kan opleveren en tot een collectiever en efficiënter bestuur kan leiden Druk uitoefenen opdat de voorstellen gerealiseerd zouden worden BrusSEau 91

92 De HG, het kloppend hart van cocreatie en collaboratief beheer CH 92

93 Conclusie Voor het waterbeheer is de geografie bepalend Het water trekt zich niets aan van gemeente- of perceelsgrenzen 93

94 Conclusie De problemen zijn : - technisch - sociaal - ecologisch van aard 94

95 Conclusie Een mens kan in zijn eentje weinig veranderen De overheid / technische specialisten zijn onvoldoende slagvast 95

96 Contact Dominique NALPAS Coördinatie van de Staten Generaal van het Water in Brussel Molenstraat Sint-Joost-ten-Node : coordegeb@gmail.com 96