Praktische relevantie van verlichtingsstrategiëen in kantoortuinen

Transcriptie

1 Praktische relevantie van verlichtingsstrategiëen in kantoortuinen Christel de Bakker & Juliëtte van Duijnhoven PhDs bij Building Lighting, Technische Universiteit Eindhoven

2 Boodschap Het aantonen van de praktische effecten van een verlichtingsstrategie verhoogt de implementatie in kantoortuinen 2

3 Huidige situatie Initiatief Oriëntatie Definitie PVE&SO VO DO Voorbereiding Uitvoering Oplevering & afronding Service & onderhoud Projectontwikkelaar Opdrachtgever Gemeente Architect Aannemer Onderaannemers & installatiebedrijven Toeleveranciers Bouwcombinaties Technisch ontwerper 3

4 Gewenste situatie Initiatief Oriëntatie Definitie PVE&SO VO DO Voorbereiding Uitvoering Oplevering & afronding Service & onderhoud Projectontwikkelaar Opdrachtgever Gemeente Architect Licht ontwerper Aannemer Onderaannemers & installatiebedrijven Toeleveranciers Bouwcombinaties Technisch ontwerper 4

5 Energie Verlichtingsstrategie Gezondheid Kostenbesparing Villa, C., and R. Labayrade Multi-Objective Optimisation of Lighting Installations Taking into Account User Preferences - a Pilot Study. Lighting Research and Technology 45(2):

6 Boodschap Het aantonen van de praktische effecten van een verlichtingsstrategie verhoogt de implementatie in kantoortuinen 6

7 Huidige situatie Lighting 20% 45% Dubois, Marie-Claude, and Åke Blomsterberg Energy Saving Potential and Strategies for Electric Lighting in Future North European, Low Energy Office Buildings: A Literature Review. Energy and Buildings 43(10):

8 Aanwezigheidssensoren 20% 60% Chung, T. M., and John Burnett On the Prediction of Lighting Energy Savings Achieved by Occupancy Sensors. Energy Engineering. Galasiu, Anca D., Guy R. Newsham, Cristian Suvagau, and Daniel M. Sander Energy Saving Lighting Control Systems for Open-Plan Offices: A Field Study. LEUKOS. Von Neida, Bill, Dorene Manicria, and Allan Tweed An Analysis of the Energy and Cost Savings Potential of Occupancy Sensors for Commercial Lighting Systems. Journal of the Illuminating Engineering Society 30(2):

9 Kantoortuin Centrale verlichtingsstrategie 9

10 Verschillen in individuele aanwezigheidspatronen 12:00 13:00 Chang, W. K., & Hong, T. (2013, March). Statistical analysis and modeling of occupancy patterns in open-plan offices using measured lighting-switch data. In Building Simulation (Vol. 6, No. 1, pp ). Tsinghua Press. 10

11 Verschillen in individuele aanwezigheidspatronen 7:14 15:44 9:48 12:00 13:00 17:42 Maleetipwan-Mattsson, P., & Laike, T. (2015). Optimal office lighting use: a Swedish case study. Facilities, 33(9/10). 11

12 Mismatch tussen aanwezigheidspatronen en verlichting 7:14 17:42 12

13 Flexwerken Verschillen in individuele aanwezigheidspatronen 13

14 Kantoortuin 14

15 Kantoortuin 15

16 Persoonlijke verlichtingsstrategie 86x 86x 86x 86x Rubinstein, F, and A Enscoe Saving Energy with Highly-Controlled Lighting in an Open-Plan Office. LEUKOS. 16

17 Persoonlijke verlichtingsstrategie 20 min 10 min Rubinstein, F, and A Enscoe Saving Energy with Highly-Controlled Lighting in an Open-Plan Office. LEUKOS. 17

18 Persoonlijke verlichtingsstrategie verlichting = aanwezigheid 60% Rubinstein, F, and A Enscoe Saving Energy with Highly-Controlled Lighting in an Open-Plan Office. LEUKOS. 18

19 Kantoortuin in de VS Kantoortuin in Europa 19

20 Visueel en psychologisch discomfort Afleiding Comfort van werknemer & medewerkers 20

21 Experiment in bestaand Nederlands kantoorgebouw 12x 31x Timilehin, L., Alexander, R., & Wim, Z. (2016). On the application of wireless sensors and actuators network in existing buildings for occupancy detection and occupancy-driven lighting control. Energy and Buildings. 21

22 Experiment in bestaand Nederlands kantoorgebouw Nauwkeurigheid & Individueel controleerbare armatuur Timilehin, L., Alexander, R., & Wim, Z. (2016). On the application of wireless sensors and actuators network in existing buildings for occupancy detection and occupancy-driven lighting control. Energy and Buildings. 22

23 Experiment in bestaand Nederlands kantoorgebouw Timilehin, L., Alexander, R., & Wim, Z. (2016). On the application of wireless sensors and actuators network in existing buildings for occupancy detection and occupancy-driven lighting control. Energy and Buildings. 23

24 Persoonlijke verlichtingsstrategie 2 & 5 min Rubinstein, F, and A Enscoe Saving Energy with Highly-Controlled Lighting in an Open-Plan Office. LEUKOS. 24

25 Persoonlijke verlichtingsstrategie verlichting = aanwezigheid 24% Timilehin, L., Alexander, R., & Wim, Z. (2016). On the application of wireless sensors and actuators network in existing buildings for occupancy detection and occupancy-driven lighting control. Energy and Buildings. 25

26 Experiment in bestaand Nederlands kantoorgebouw Tevredenheid met verdeling van licht over ruimte Timilehin, L., Alexander, R., & Wim, Z. (2016). On the application of wireless sensors and actuators network in existing buildings for occupancy detection and occupancy-driven lighting control. Energy and Buildings. 26

27 Experiment in bestaand Nederlands kantoorgebouw Tevredenheid met verdeling van licht over ruimte 27

28 Boodschap Het aantonen van de praktische effecten van een verlichtingsstrategie verhoogt de implementatie in kantoortuinen 28

29 Boodschap Het aantonen van de praktische effecten van een verlichtingsstrategie verhoogt de implementatie in kantoortuinen 29

30 Kosten in Euro s per m² per jaar Rowbottom (2009) Data: Carnegie Mellon University s Center for Building Performance and Diagnostics. 30,0 25,0 Salarissen en uitkeringen; 26,0 Typische kantoorkosten 20,0 15,0 10,0 Energie; 0,2 5%; 1,3 Technologie; 4,1 5,0 10%; 2,6 1%; 0,3 Hypotheek / Huur; 1,3 Klantverloop; 0,1 0,0 Productiviteit besparingen Bedrijfskosten 30

31 Ziekteverzuim Van Hoof et al. (2012) Forbes et al. (2013) Lucas et al. (2014) Mills et al. (2007) Cajochen (2007) Viola et al. (2008) Smolders et al.(2012)? Arboned (2015) 31

32 Ziekgemeld Ziek op werk Turner et al. (2010) Schlangen et al (2014) 32

33 Veitch et al. (2008) 33

34 Galasiu & Veitch (2006) Literatuur Heerwagen & Heerwagen (1986) Cuttle et al. (1983) Wells (1965) Veitch & Gifford (1996) 34

35 Oriënterende studie Metingen Interviews 35

36 Ik kak wel in aan het eind van de dag. Kan dat door zuurstof komen? Ik ben wel suf aan het eind van de dag, ik denk dat dat aan de luchtbehandeling ligt Ik wil wel een raam kunnen openen. Misschien is dat wel alleen mentaal belangrijk, maar toch.. Temperatuur is goed hier - Ik heb het koud O, ja maar ik heb net gesport Verlos ons uit deze sauna s Middags ijskoud, s ochtends kan ik alles wel uitdoen. 36

37 Metingen E h 500 lux 20 C < T < 24 C 30% < RV < 70% Locatie 1 29% 100% 100% Locatie 2 100% 99% 100% Locatie 3 28% 90% 100% Locatie 4 8% 100% 100% OBJECTIEF Interviews Verlichting Temperatuur Relatieve Vochtigheid Locatie 1 (n=12) Locatie 2 (n=3) Locatie 3 (n=2) Locatie 4 (n=5) SUBJECTIEF 37

38 Oriënterende studie Jafari et al (2015) 38

39 VERLICHTINGSSTRATEGIEËN PERSOONLIJK 39

40 Aanpassingen in Lichtbronnen Gedrag van werknemers VERLICHTINGSSTRATEGIEËN PERSOONLIJK 40

41 Boodschap Het aantonen van de praktische effecten van een verlichtingsstrategie verhoogt de implementatie in kantoortuinen 41

42 7:14 17:

43 ENERGIE Christel de Bakker Juliëtte van Duijnhoven GEZONDHEID 43

44 Boodschap 44