Inhoud 1. Doel 2. Deelnemers 3. Overzicht programma 4. Kleuter-, basis- en speciaal onderwijs Beroepsonderwijs

Transcriptie

1 Verslag bezoek DOS-delegatie aan La Libertad van 17 tot 28 februari 2014

2 Inhoud 1. Doel 3 2. Deelnemers 3 3. Overzicht programma 4 4. Kleuter-, basis- en speciaal onderwijs 7 Bijeenkomst met onderwijscommissie kleuter-, basis- en speciaal onderwijs Investeringsplan MDG (en 2015) Voortzetting en capaciteitsversterking van het project nieuw didactisch materiaal/middelen Workshop Investering Los Pipitos e.a. kinderen met beperking, o.a. opleiding gebarentaal Bijeenkomst over verdeling eerste uitbetaling bijdrage Doetinchem MDG Creëren kinderarbeidvrije zones Bezoek rurale scholen 5. Beroepsonderwijs 13 Gesprek met onderwijscommissie beroepsonderwijs La Libertad Interviews met drie studenten van het beroepsonderwijs 6. Programma ontwikkeling lokale economie PIDEL 18 a) Trazabilidad 18 Interviews Trazabilidad besproken met FCJ b) Ontwikkeling toerisme in La Libertad 20 Gesprek met Darwin Kauffman, viceburgemeester van La Libertad Interview met Bayardo Calero Jaime Vergadering Gabinete Turistico Toeristische mogelijkheden ervaren c) Boerenmarkt 25 d) Microkrediet programma 26 Interviews gebruikers microkrediet 7. Woningbouw en eventuele voortzetting woningbouwprogramma via bouwbedrijf FCJ 27 Gesprek met FCJ Gesprek B2Gold Bezoek diverse woningen Interviews met bewoners 8. Asilo Ancianos, tehuis voor arme oudere Libertijnen 29 Gesprek met Sergio Lazo González en Aníbal Lazo González Gesprek met Victor Martinez van B2Gold Gesprek met Darwin Kauffman Gesprek met padre Almer Moncada 9. Masterplan B2Gold en ontwikkeling in La Libertad Gezondheidszorg Fundacion Crecemos Juntos en coaches LBSNN 36 FCJ Coaches LBSNN 12. Gesprekken over de toekomst van de stedenband Doetinchem-La Libertad 38 Gesprek met Darwin Kauffman en Damarys over toekomst en bezoek Damarys Gesprek met FC Juntos over de toekomst van de stedenband 13. Aanbevelingen Afspraken 41 2

3 1. Doel missie Algemeen Stedenbandactiviteiten tot en met 2015 bespreken met gemeente La Libertad en stedenbandorganisatie Fundacion Crecemos Juntos (FCJ), zowel de ondersteuning van projecten in La Libertad als de activiteiten in Doetinchem; Voortgang lopende projecten bezoeken en/of bespreken met gemeente La Libertad, vertegenwoordigers MINED (ministerie van onderwijs), FCJ, RK-parochie en B2Gold (exploitant goudmijn); Projecten in ontwikkeling bespreken; Observatie en monitoring van de vastgelegde projecten en daarbinnen de rol van het LBSNN; eventuele verbeter- en/of kritiekpunten doorspreken met DOS bestuur en LBSNN; Informatie verzamelen voor berichtgeving in Doetinchem, o.a. via interviews met huiseigenaren; studenten beroepsopleiding; leerkrachten basisonderwijs (ondersteuning nieuwe leermiddelen); producenten die meedoen aan trazabilidad, microkredietprogramma en boerenmarkt; padre Almer Moncada over sociale projecten via RK-kerk. Het project Schoon water in La Libertad is tijdens deze missie buiten beschouwing gebleven. Waterschap Rijn en IJssel (WRIJ) is in Nederland de eerstverantwoordelijke voor dit project. De missie van WRIJ die in dezelfde periode gepland was, is door omstandigheden niet doorgegaan. Specifiek Visie van La Libertad peilen over stedenband na Wil La Libertad een vervolg en waarvoor? Wat is de rol van het sociale plan van B2Gold? Willen we de vriendschapsband continueren zonder financiële investering vanuit Doetinchem? Bezoek van de burgemeester van La Libertad en voorzitter FCJ in mei 2014 aan Doetinchem voorbereiden. Bijdrage aan workshop(s) leerkrachten basisonderwijs. Toeristische mogelijkheden ervaren. 2. Deelnemers De missie bestaat uit de volgende deelnemers: Anneke van der Haar, secretaris DOS Mart Hopmans, bestuurslid DOS Monic Schaapveld, tolk Lipkje Stolk, deskundige op het gebied van onderwijs, moest zich op het laatste moment om gezondheidsredenen afmelden. Zij had al veel voorwerk gedaan met het oog op een workshop voor leerkrachten basisonderwijs. Het materiaal en de informatie hebben we meegekregen. 3

4 3. Overzicht bezoek DOS-delegatie aan La Libertad februari 2014 Datum en plaats Onderwerp Aanwezig/ bijzonderheden Maandag 17 februari 9 uur Casa de la Hermandad uur Casa de la Cultura 4 Gesprek met onderwijscommissie kleuter- en basisonderwijs Bijwonen inauguratie gebouw voor computercursus en cursus Engels naast Casa de la Cultura 15 uur Excursie naar enkele plaatsen van traditionele mijnbouw Dinsdag 18 februari 9 uur Casa de la Gesprek met Hermandad onderwijscommissie beroepsonderwijs 14 uur Casa de la Hermandad Gesprek met vertegenwoordiger B2Gold LL: Martha Cecilia Jarquin, delegada MINED, Angel David Clemente, tecnico MINED, Janery Kauffmann, coordinator programma MDG 2 DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, tolk Monic Schaapveld LBSNN: Tania Muñoz oficial de proyectos, Marco Castellón, coach Deze festiviteit was in verband met de komst van de delegatie een week uitgesteld. Casa de la Cultura bezichtigd (plaats voor toekomstig museum) met medewerkers van de gemeente en raadsleden FCJ: Jamileth Miranda Jasón MINED: David Clementes B2GOLD: Víctor Martínez DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld LBSNN: Tania Muñoz, Ever Vargas, Marco Castellón B2GOLD: Víctor Martínez DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld LBSNN:Tania Muñoz, Marco Castellón Woensdag 19 februari 11 uur Bezoek school Los Pipitos Gesproken met vrijwillige leerkracht en fysiotherapeut 14 uur Casa de la Hermandad Asilo Ancianos FCJ en RK-kerk: Sergio Lazo González y Aníbal Lazo González; verhinderd: padre Almer Moncada DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld LBSNN: Marco Castellón 15 uur Bijeenkomst over verdeling eerste uitbetaling bijdrage Doetinchem MDG LL: Martha Cecilia Jarquin, delegada MINED, Janeri Kauffman, coord. FCJ, Carla Juleita Soza, gemeenteraadslid, Clarisa Denas Lopez, leerkracht, Alma Iris Obregon, directrice Los Pipitos en Hermida Flores, Alvaro Javier Suarez Galeano, subdirecteur aantal rurale schooltjes. DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld, tolk LBSNN: Tania Nunos, Marco Aurelio 16 uur Casa de la Bijeenkomst met Fundacion FCJ: Sergio Lazo González, Janery Kauffmann,

5 Hermandad Crecemos Juntos Jamileth Miranda, Pedro Byron Blandón, Julissa Amador DOS: Anneke van der Haar, Mart Hopmans, Monic Schaapveld, LBSNN: Marco Aurelio Castellón uur Restaurant El Jalapeno Diner met FCJ, aangeboden door DOS Donderdag 20 februari 7.30 uur Bezoek rurale scholen FCJ: Janeri Kauffman (coordinator onderwijsprogramma) MINED: Álvaro Suarez Galeano (subhoofd van een aantal scholen) DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld (tolk) LBSNN: Marco Castellón (coach LBSNN). Gemeente LL: chauffeur uur Interviews met deelnemers progamma Trazabilidad in Betulia Interviews met leerkrachten in Betulia Interview met eigenaar finca met toeristische mogelijkheden; bezoek aan finca met waterval en natuurlijke zwemgelegenheid 15 uur Casa de la Hermandad 16 uur Gemeentehuis Gesprek met Marvin Calero (WRIJ) en Danilo Lazo Gonzalez (voorzitter comité Cuenca San Miguel) Ontmoeting met Darwin Kauffman, viceburgemeester en Damarys Lopez Mata, burgemeester La Libertad Vrijdag 21 februari 9 uur Bijwonen start van de boerenmarkt in La Libertad. Interviews met twee vrouwelijke producenten en deelnemers kredietprogramma 11 uur Bezoek aan woningbouwprojecten en interview met bewoners 15 uur Casa de la Interviews met drie studenten Hermandad van beroepsopleidingen 18 uur Restaurant El Jalapeno Diner met FCJ. Verjaardag Mart uitgebreid gevierd met taart en muziek zie boven Overhandiging drie uitgewerkte documenten over de voortgang van het project Schoon water voor La Libertad. Vraag om adres voor kantoor/bereikbaarheid comité Cuenca San Miguel LL: viceburgemeester Darwin Kauffman en later burgemeester Damarys Lopez Mata DOS: Anneke van der Haar, Mart Hopmans, tolk Monic LBSNN: Marco Castellon Uitreiken cheque met aandeel Doetinchem aan burgemeester Damarys. Ook uitreiken cheque MDG 2 onderwijsproject (eerste 40%). van FCJuntos/Doetinchem, B2Gold en sociale woningbouw gemeente La Libertad Sergio Lazo, Yamileth Miranda, Janeri Kauffman, Maria del Carmen, Pedro Blandon, Julissa Amador en DOS-delegatie 5

6 (twee groepen chincheros, o.a. met Jesus Betancourt) Zaterdag 22 februari Wandeling door de stad, o.a. in wijk met 5 rastra s en veel krotwoningen in de buurt van hotel Ocon Vargas. Bezoek aan hotel Orosi Zondag 23 februari 10 uur in RK-kerk Virgen de la Luz uur in basisschool José Reyes Canales Bijwonen mis en begrafenis van deelneemster comedor (en asilo) ancianos. Voorganger padre Almer Moncada. Bijwonen les cursus electricidad Kinderen worden actief betrokken bij de viering als koorknaap, lector voor de bijbellezingen en de gebeden. 17 uur Zondagmiddagborrel DOS-delegatie met Hector Kauffman en Darwin Kauffman Maandag 24 februari 9 uur Bezoek school Hermida Flores 14 uur in pastorie RK-kerk Gesprek met padre Almer Moncada uur Bezoek aan nieuwe Centro de Salud; rondleiding door de directeur 17 uur Bezoek aan Ericell Jarquin (vorige viceburgemeester) op haar verzoek Dinsdag 25 februari 15 uur op Bijwonen van vergadering gemeentehuis Gabinete turistico. Voorbereiding verjaardag La Libertad (119 jaar stad) Woensdag 26 februari Voorbereiding workshop Vrijdag 28 februari 9 tot 16 uur Casa de la Hermandad Workshop capaciteitsversterking en ontwikkeling interactief didactisch materiaal/middelen Over de projecten via de kerk, in het bijzonder de bouw van een tehuis voor ouderen DOS-delegatie DOS-delegatie DOS-delegatie Mart Hopmans en Monic Schaapveld Julissa Amador en Santos & zoon Mart Hopmans heeft in de week van 3 tot 7 maart in Masatepe eenzelfde workshop verzorgd voor leerkrachten van het kleuter- en basisonderwijs daar. Op 12 maart heeft de DOS-delegatie op persoonlijke titel een interessant bedrijf bezocht in San Marcos. Filtron maakt eenvoudige filters die water bacterievrij maken. De filters kosten $ 25 en kunnen in iedere keuken neergezet worden. Op het platteland een goede oplossing om schoon drinkwater te verkrijgen. Ze werken niet als filter tegen chemische verontreiniging. 6

7 4. Kleuter-, basis- en speciaal onderwijs Verslag bijeenkomst met onderwijscommissie kleuter-, basis- en speciaal onderwijs Maandag 17 februari, Casa de la Hermandad Aanwezig: LL: Martha Cecilia Jarquin, delegada MINED, Angel David Clemente, tecnico MINED, Janery Kauffmann, coordinator project MDG 2 DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, tolk Monic Schaapveld LBSNN: Tania Muñoz oficial de proyectos LBSNN, Marco Castellón, coach LBSNN Investeringsplan MDG (en 2015) Veranderingen vergeleken met voorgaande jaren besproken, m.n. aanvullingen interactief didactisch materiaal en grote investering in speciaal onderwijs Los Pipitos. Overhandigen aan Janeri van drie door Doetinchem ondertekende contracten MDG ter ondertekening door alcadia en FCJ. Uit Nederland had de DOS-delegatie 70 sleutelhangers met klompjes meegebracht. Die gaat de commissie verkopen in La Libertad voor de aanschaf van sportmateriaal. Voortzetting en capaciteitsversterking van het project interactief didactisch materiaal/middelen Inventarisatie: wat is er nog nodig aan materiaal, etc. Alle voorstellen in de begroting van Elaboración de Materiales Didácticos zijn als addendum aan Investeringsplan MDG toegevoegd en gehonoreerd, met uitzondering van een PC en twee laptops. Vorig jaar was de indruk dat die niet nodig waren, omdat zowel de Casa als MINED beschikt over een computer. Deze computers zijn echter in gebruik voor andere doeleinden. Ze zijn niet te gebruiken voor leerkrachten die didactisch materiaal willen ontwikkelen of het didactisch materiaal uit Doetinchem willen vermenigvuldigen en uitprinten. Zonder computer kan dit project niet 7

8 zelfstandig uitgevoerd worden. Doetinchem heeft dit jaar al geïnvesteerd in het basisonderwijs. Afspraak: De programmacoördinator, Janery Kauffman, zal de viceburgemeester van La Libertad, Darwin Kauffman het verzoek voorleggen dat deze, als gemeentelijke counterpart, een computer met printer beschikbaar stelt. Noot AvdH: Later in de week woonden we de opening van een nieuw lokaal voor computercursussen bij, waar 10 nieuwe computers staan. In het voormalige gemeentehuis staan ook een aantal verouderde computers die volgens Darwin Kauffman met geld van de mijn opgeknapt worden. Toewerken naar: Uitwerken van ideeën door de leerkrachten uit LL Zelf ontwikkelen van leermiddelen voor klas 1 tot 6 in LL Duurzaam materiaal bij nieuwe lesmethoden voor alle scholen in gemeente La Libertad Janeri is al bezig geweest met het vermenigvuldigen van materiaal. Zij heeft 8 spellen uitgewerkt. Aan het begin van het schooljaar zijn op 8 rurale en 3 urbane scholen 25 pakketten uitgereikt. Thema op landelijke agenda zien te krijgen (dus ook in de opleiding voor leerkrachten) Afspraak: De gedelegeerde van MINED, Martha López, zal de contacten leggen om de mogelijkheid te onderzoeken dit op te nemen in het nationale programma. Als eerste zal ze contact opnemen met MINED op departementaal niveau. Iemand aanstellen voor bijv. 20 uur per week om materiaal te maken Het materiaal kan dan ook verspreid worden in andere delen van Nicaragua. Als men dat wil, zal dat via MINED moeten lopen. De delegada neemt het idee mee. Zij denkt dat MINED het niet zomaar landelijk invoert, maar eerst pilots wil uitwerken. Janeri ziet mogelijkheid om hier geld mee te verdienen. Voorlopig gaat de tecnico van MINED, David Angel, zorgen voor het vermenigvuldigen van het materiaal. Bijdrage aan workshop voor leerkrachten in week 24 tot 28 februari Afspraak: Martha López, delegada van MINED en de programmacoördinator Janery Kauffman verzorgen de uitnodigingen en zorgen ervoor dat de leerkrachten deelnemen aan de workshop over het maken van didactische spellen in de Casa de la Hermandad, op vrijdag 28 februari van 8 tot 11 uur en van 2 tot 5 uur. Met een deelname van minimaal 25 leerkrachten per bijeenkomst. Workshop 28 februari 8

9 Mart Hopmans heeft twee workshops gehouden met het nieuwe participatieve materiaal voor leerkrachten basisonderwijs, dat ontworpen is door Lipkje Stolk. Lipkje laat zich inspireren door wat ze in Nicaragua ervaart en door het materiaal dat de leerkrachten in Nicaragua haar aanreiken. Zo krijgen zij eenvoudige en duurzame instrumenten in handen om het leren lezen, het begrijpend lezen en het rekenen te bevorderen. Helaas kon Lipkje zelf niet aanwezig zijn; op het laatste moment kon zij om gezondheidsredenen niet deelnemen aan de missie. s Morgens is gewerkt met 30 leerkrachten en s middags met 25 leerkrachten. Ook de leerkrachten van Los Pipitos namen deel. De delegada en tecnico van MINED hadden er graag bij willen zijn, maar hadden een bijeenkomst in Managua. Eugenio, die twee jaar geleden de delegado van MINED was, was wel aanwezig. Ook Jari, docente uit San Pedro de Lovago, woonde de workshop bij. Zij was in 2012/ 2013 erg enthousiast over het materiaal en heeft de afgelopen jaren op eigen kracht al het nodige materiaal ontwikkeld. Op verzoek van Janeri hebben we aan beide groepen eerst de presentatie van DOS laten zien over de acties die we in Doetinchem ondernemen om een groter draagvlak en fondsen te werven. Dat maakte veel indruk. Daarna hebben de leerkrachten kennisgemaakt met nieuw materiaal voor de klassen 1/2 en 3/4 (en een opdracht voor klas 5/6). Materiaal voor de kleuters is niet aan de orde geweest; de leerkrachten hadden voor die groep net een cursus gehad van Plan Nicaragua. Ook is een aanzet gegeven voor het zelf ontwikkelen van materiaal. Jari uit San Pedro de Lovago presenteerde het materiaal dat zij ontwikkeld heeft. Dat is gekopieerd voor Janeri en DOS. Het zal door Janeri worden geplastificeerd. Het materiaal wordt de komende tijd onder meer scholen verspreid. Wensen voor de toekomst Voor de periode 2014/2015 wil men graag nog enkele workshops met medewerking van Nederland. Lezen en rekenen blijven de thema s. Voor het thema bewegingsonderwijs heeft men behoefte aan enkele eenvoudige oefeningen. Investering Los Pipitos e.a. kinderen met beperking, o.a. opleiding gebarentaal Aanwezig bij de gesprekken: Los Pipitos: Alma Iris Obregon, directrice Los Pipitos en school Hermida Flores; fysiotherapeut Los Pipitos MINED: delegada Martha Cecilia Jarquin Gemeente LL: Carla Juleita Soza, gemeenteraadslid FCJ: Janeri Kauffman LBSNN: Tania Nunos, Marco Aurelio DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld, tolk 9

10 Op de school van Los Pipitos werken een fysiotherapeut, een leerkracht (sinds het begin van dit nieuwe schooljaar aangesteld door MINED) en een vrijwilligster met kennis van omgaan kinderen met beperking. De cursus Gebarentaal zal worden gevolgd door de leerkracht van MINED. We hebben gesproken over de versterking van de school van Los Pipitos en de levering van didactisch materiaal. Er gaan nu weinig kinderen naar de speciale school. Alle lokale actoren zouden zich moeten inspannen dat er meer kinderen naar de school gaan en er dus meer kinderen met een beperking onderwijs kunnen ontvangen. Er zijn in La Libertad 326 kinderen met een beperking, maar daarvan gaan er maar 11 naar deze school. We brachten een bezoek aan de school die inmiddels uit twee gebouwen bestaat (een onderwijsgebouw en een therapiegebouw). De school is mooi opgeschilderd en voorzien van een degelijke afscheiding. Met de fysiotherapeut van Los Pipitos (fulltime in dienst en betaald door de mijn) hebben we de lijst met therapeutisch materiaal doorgenomen. Alles wat daarop staat, is nodig. Het is vooral materiaal dat gebruikt wordt voor kinderen met fysieke beperkingen. Daarvan volgen maar enkelen onderwijs op Los Pipitos. Kinderen uit de buurtschappen komen onregelmatig (soms eenmaal per veertien dagen) voor therapie. Het Lilianefonds verleent ook bijstand aan individuele kinderen. Afspraak: Het doel van het programma is een toename van het aantal leerlingen van Los Pipitos, van 11 leerlingen nu naar 35 aan het eind van Bijeenkomst over verdeling eerste uitbetaling bijdrage Doetinchem MDG LL: Martha Cecilia Jarquin, delegada MINED, Janeri Kauffman, coord. FCJ, Carla Juleita Soza, gemeenteraadslid, Clarisa Denas Lopez, leerkracht, Alma Iris Obregon, directrice Los Pipitos en Hermida Flores, Alvaro Javier Suarez Galeano, subdirecteur aantal rurale schooltjes. DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld, tolk LBSNN: Tania Nunos, Marco Aurelio Op woensdag 19 februari waren we bij een bijeenkomst over verdeling eerste uitbetaling (40%) van de $ $ In een rap tempo en in goed overleg werden de bedragen aan de diverse thema s toebedeeld. Janeri is duidelijk de drijvende kracht in het geheel. Zij heeft het overzicht en is daadkrachtig. Wij als DOS hebben veel bewondering voor haar. Over de cursus gebarentaal is wat discussie. Mogelijk wordt die cursus door Plan Nicaragua of de mijn aangeboden. Janeri zoekt het uit. Bij de eerste overhandiging is slechts een klein deel voor Los Pipitos. De komende maanden zullen vooral in het teken staan van sensibiliseren van ouders en het aantrekken van kinderen voor 10

11 onderwijs en therapie. Bij de overhandiging van de tweede 40% zal het grootste deel van de investering voor Los Pipitos overhandigd worden. Creëren kinderarbeidvrije zones Er is informatie gegeven over de geen kinderarbeid -campagne in La Libertad die momenteel loopt. Er is in kaart gebracht bij welke activiteiten de meeste kinderen werken. Dat blijkt te zijn bij de informele mijnbouw, in de landbouw en veeteelt en als straatverkopertjes. Daarna zijn er vergaderingen geweest met de gemeente, de kleine mijnwerkers, MINED en andere lokale actoren om informatie te geven over de campagne Zonder kinderen en jongeren geen school. Ook heeft de gemeenteraad een verklaring uitgegeven waarin ze aangeven achter de campagne te staan. En als laatste is het gelukt een overeenkomst te ondertekenen met Plan Nicaragua, dat financiële ondersteuning zal geven voor publiciteit en campagnemateriaal en voor trainingen aan leerkrachten. Janeri Kauffman is de trekker van dit programma in La Libertad. Bezoek rurale scholen Op donderdag 20 februari hebben we 9 rurale scholen bezocht. Met een 4WD van de alcadia en onder begeleiding van Janeri Kauffman (coördinatrice programma FCJ), Álvaro Suarez Galeano (MINED, subhoofd van een aantal scholen), Marco Castellón (coach LBSNN). De meeste schooltjes hebben een behoorlijk assortiment aan schoolboeken. Zij zijn enthousiast over de boeken Me gusta...matematica, etc. Deze boeken komen uit Japan en zijn drie jaar geleden via het programma op alle scholen verspreid. Ook zien we op een aantal scholen het didactische materiaal uit Doetinchem liggen dat aan het begin van het schooljaar is verspreid onder 8 scholen. De leerkrachten worden uitgenodigd voor de workshop van 28 februari. De volgende scholen hebben we bezocht: - School San José in comarca San Buena Ventura: 31 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Geraldin Reyes. - School Rafaela Herrera in comarca Cosmatillo: 11 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Yvet. Op deze school zaten een paar jaar geleden meer dan 25 kinderen. Volgens Janeri zijn veel kinderen verhuisd naar de stad, omdat de mijn daar huizen bouwt voor het personeel. - School Miguel Lareynaga in comarca San Fransisco del Coyol. Deze school was dicht. - School San Francisco in comarca El Gamalote: 26 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Auxilia Dora Hernandez. Deze school is in 2009 gebouwd met investering uit Doetinchem. Op de foto hierboven de school vóór 2008, juf Auxilia en de leerlingen in het nieuwe gebouw. - School San Marcos in comarca San Francisco: 22 leerlingen voor kleuteronderwijs, 21 voor klas 1 tot 3 en 19 voor klas 4 tot 6. Leerkracht Carina Fernandez. 11

12 - School Andrés Castro in comarca Praderas: 40 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Jaqueline. - School Inés Lanzas in comarca San Pedro: 23 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Mercedes. Deze school is in 2008 gebouwd met investering uit Doetinchem. - School Virgen de la Luz in comarca Betulia : 11 leerlingen voor kleuteronderwijs (in de middag) en 50 voor klas 1 tot leerlingen volgen voortgezet onderwjs in het weekend. Leerkrachten: Angela Amador en Juan José Centeno (zie foto). Beide leerkrachten zijn erg enthousiast over de hulp uit Doetinchem. De lesboeken Me Gusta... zijn met behulp van investeringen uit Doetinchem aangeschaft. Ook met het aanvullend lesmateriaal uit Doetinchem is men blij. Op deze school willen de leerkrachten de afsluiting van het schooljaar in december 2014 in het teken van Nederland houden. Zij hoopten erop dat er dan mensen uit Doetinchem bij kunnen zijn. Dat zal waarschijnlijk niet lukken. Wel kunnen we hen misschien materiaal aanreiken. - School Rosaura Suarez in comarca Arenas 1: 32 leerlingen van kleuteronderwijs tot klas 6. Leerkracht Nora Lechuga. Wij spraken met de invalster, een jonge juf in opleiding. Dit is de laatste school die met investering uit Doetinchem is gebouwd in De school staat op de grond van een arme boerenfamilie (zie foto); de ouders en buurtbewoners hebben actief meegeholpen met de bouw. 12

13 5. Beroepsonderwijs Gesprek met onderwijscommissie beroepsonderwijs La Libertad Dinsdag 18 februari 2014 in de Casa de la Hermandad Aanwezig: FCJuntos: Jamileth Miranda Jasón, MINED: David Clementes B2GOLD: Víctor Martínez DOS: Mart Hopmans, Anneke van der Haar, Monic Schaapveld LBSNN: Tania Muñoz, Ever Vargas, Marco Castellón Victor Marrtinez: B2Gold doet aan het programma beroepsonderwijs mee op basis van MVO en het strategisch plan van de gemeente. Dat zijn de beroepsopleidingen samen met de stedenband, training voor kleine bedrijfjes en beurzen voor de universiteit via de kerk. De mijn heeft ook een project rurale jongeren, dat beroepscursussen op het platteland verzorgd i.s.m. de gemeente. De cursussen worden gratis aangeboden, de studenten betalen reiskosten en eten. De mijn wil een bijdrage leveren aan het nieuwe programma van de overheid voor cursussen over voedselzekerheid en vroeg of dat in te passen is bij het aanbod korte cursussen. Het verzoek van LBSNN aan gemeente La Libertad om Yamileth uren te geven voor het werk in de commissie beroepsopleiding, is gehonoreerd. Zij heeft er twee dagdelen voor gekregen. Tecnico agropecuario Twee jaar voltooid, agro deel is klaar, nu over naar veeteeltdeel. De cursus is begonnen met 46 leerlingen, nu nog 12. Diergezondheid was een probleem: alleen theorie, geen praktijk. Leerlingen kwamen in opstand, cursus stopgezet. Onderdirecteur INATEC heeft daarna verzekerd dat de leerlingen de cursus af kunnen maken, maar er staat nog niets op papier. Tot zolang blijft het protest van de leerlingen. De kwaliteit van de docenten laat te wensen over. Mecanica automotriz / basis mechanica 23 oktober 2013 is de cursus afgerond. Tien studenten hebben op 22 november hun diploma ontvangen. Baangarantie was er helaas niet. Een student werkte al bij de mijn, een andere heeft een tijdelijk contract. Acht studenten zijn nog werkzoekend. Alle geslaagden willen graag meer verdieping met een aanvullende cursus: hydraulica. Dit kwam naar voren tijdens een interview met Billy Flores. Met Yamileth en Ever is afgesproken de mogelijkheden te onderzoeken. Met INATEC gaat men niet meer in zee, maar dat biedt deze cursus ook niet aan. Ever neemt contact op met NIMAC (Nicaraguan Machinery Company) in Managua, Yamileth met INTECNA (Instituto Tecnologico National) in Granada en Ever met CEP (Centro Empresial Pellas). Electricidad / elektricien Cursus loopt vanaf juli Van de 20 studenten zijn er nog 9 over (7 jongens, 1 meisje en een oudere man). Zij zijn enthousiast. De docenten zijn goed. 11 studenten zijn inmiddels werkzaam bij onderaannemers van de mijn en hebben de cursus verlaten. Tijdens het bijwonen van de les op zondag 23 februari bleek dat wegens gebrek aan materiaal voor de praktijklessen tot nu toe nog maar twee praktijkdagen zijn geweest. Het blijkt niet zo te zijn dat INATEC mobiele praktijkbussen heeft, zoals aangekondigd bij aanvang van het project. INATEC zegt dat het materiaal klaar ligt, maar opgehaald moet worden in Juigalpa. Dat is tot op heden niet 13

14 gebeurd. Niemand voelt zich er verantwoordelijk voor. De leraar neemt wat eigen materiaal mee, maar moet op de motor van ver komen. Daarvoor krijgt hij geen onkostenvergoeding. Yamileth zegt nu pas te horen dat er geen materiaal voor de praktijklessen is. Ze is meteen gaan bellen. Dinsdag 25 februari is een overleg afgesproken, dan moet duidelijk zijn dat het materiaal er zondag 2 maart is. Yamileth meldt op 25 februari dat INATEC het materiaal woensdag 26 februari komt brengen. Maar diezelfde avond horen we van haar dat INATEC nog niet alle benodigdheden aangekocht heeft en dat een accountantscontrole nu voor gaat. Mart spoort Yamileth aan iedere dag te bellen en zo mogelijk het spul op te halen uit Juigalpa voor a.s. zondag. De commissie gaat niet meer in zee met INATEC vanwege het onvoldoende nakomen van afspraken. INATEC draagt onvoldoende bij om het praktijkdeel te realiseren; int de studentbijdragen niet en houdt zich niet aan afspraken over vervoer naar bijv. Juigalpa voor een praktijkles. Tecnico veterinario De Commissie is voor deze cursus met het Lyceo Agricola, ook wel Instituto Tecnologico Agropecuario ITA in Juigalpa in zee gegaan. De commissie is begonnen met het werven van studenten. De nationale overheid heeft de begindatum voor de middelbare scholen uitgesteld naar Zaterdag blijkt niet de beste dag voor deze cursus te zijn. In Betulia lijkt vrijdag de beste dag. Voor het werven van studenten in de rurale gebieden maakt men gebruik van de leerkrachten in de rurale gebieden; in de stad gaat het in coördinatie met de gemeente. 19 leerlingen uit Betulia en 18 uit La Libertad hebben zich aangemeld. Tenminste 25 studenten in Betulia en 25 in La Libertad is het uitgangspunt. De cursus is wekelijks en beslaat 8 uur per dag. 14

15 Voor de cursus tecnico veterinario hebben zich 10 studenten uit San Marcos en 9 uit Betulia opgegeven (25 is minimum). Start: eerste week in maart in Betulia. Voor de cursus tecnico veterinario hebben zich 7 studenten uit La Libertad en aanvankelijk 10 uit Santo Domingo opgegeven. Start: eerste week maart in La Libertad. De cursisten uit Santo Domingo hebben zich teruggetrokken, want er is daar een dependance van de universiteit geopend met 4 opleidingen. Als de cursus in LL niet door kan gaan wegens te weinig aanmeldingen, willen ze korte cursussen gaan aanbieden voor bijv. alleenstaande moeders. Zij kunnen tegen lage rente bij de gemeente (ODEL) met een klein krediet een klein bedrijfje beginnen. Korte cursussen De volgende korte cursussen worden nu aangeboden: Procesamiento de frutas y vegetales (60 horas); Procesamiento lácteo (80 horas) ; Repostería y decoración de queques (150 horas); Panadería básica (120 horas). De eerste twee cursussen passen in het programma van de cursussen over voedselzekerheid. Huertas familiares, Procesiamento de embutidos en Alimentacion verano passen hier ook bij. Ander voorstel is om als mijn, gemeente en stedenband een training te verzorgen voor boeren die via de gemeentelijke koebank en zadenbank een koe of zaden als krediet krijgen. Voor de cursus panaderia hebben zich 10 studenten opgegeven. Tijdens ons verblijf reed een geluidwagen door de stad om allerlei korte cursussen aan te kondigen. Men kan zich tot half maart opgeven. De nazorg van de mensen die een diploma hebben gehaald, bestaat uit een map met benodigdheden voor een sollicitatie. Ook is er de mogelijkheid voor een vervolgstudie. Daarnaast ondersteuning bij het opzetten van een eigen bedrijf. Programa de secundario rural David Clemens, tecnico MINED, meldt, dat er via de overheid een nieuw programma is: ruraal middelbaar onderwijs. In La Libertad zijn ze hier als eerste mee gestart in Timuli, Betulia en El Castillo. De leeftijd van de studenten: jaar. Het is een oriëntatie op diverse korte cursussen die al aangeboden worden in het programma. 51 leerlingen op 3 scholen hebben zich ingeschreven. Dit was bij Tania van LBSNN niet bekend. De vraag of deze cursus een onderdeel kan zijn van het gezamenlijke cursusaanbod wil ze eerst bespreken in de commissie, met inzage in het curriculum. Ook geeft zij aan dat de commissie sterker moet worden en de uitvoeringscapaciteit omhoog moet. Er zou ook iemand vrijgesteld moeten worden vanuit de gemeente voor promotie en voor PRactiviteiten. Die zijn er wel voor het primair onderwijs, maar niet voor het beroepsonderwijs. In de commissie ontbreekt ook een vertegenwoordiger van de gemeente La Libertad. 15

16 Cursus computer en Engels Op dinsdag 18 februari hebben we de opening bijgewoond van een nieuw lokaal naast het Casa de la Cultura waar computercursussen en Engels gegeven gaan worden: curso de computacion y Ingles para jovenes. Deze cursus wordt door de nationale overheid gratis aangeboden. Duur 6 maanden in de avonduren. Voorwaarden: leeftijd jaar, basisonderwijs afgerond. 120 leerlingen hebben zich aangemeld. Er is plaats voor 10. In het oude gemeentehuis worden nu de oude computers hersteld, zodat daar ook cursus gegeven kan worden. Interviews met drie studenten van het beroepsonderwijs Zenayda Martinez volgt sinds twee jaar de opleiding agropecuario. Zij is een alleenstaande moeder van 34 jaar met drie kinderen van 15, 14 en 4 jaar. Ze werkt als schoonmaakster in La Libertad. Haar motief om aan deze cursus te beginnen: haar eigen ontwikkeling en de ontwikkeling van La Libertad. Ze is geboren op de boerderij, waar haar grootmoeder nog woont. Ze heeft al veel nieuwe dingen geleerd. Bijvoorbeeld om groenten te verbouwen op een meer technische en makkelijke manier. Aan het begin van de cursus hebben ze bedrijfsadministratie gehad. Tijdens een excursie naar een modelboerderij in Masaya heeft ze ontdekt dat je veel op 1 manzana kunt verbouwen. In 2011 waren er meer leerlingen. Maar, zegt ze, alle begin is moeilijk. Er was vooral veel uitval van jongeren die waarschijnlijk niet goed wisten waar ze aan begonnen. Zij is zelf wat ouder en heeft op latere leeftijd de middelbare school gedaan. Daarna heeft ze via een beurs van de gemeente de mogelijkheid gekregen om verder te studeren. Alle studenten die nu nog meedoen, hebben een beurs. 16 Alfredo Amador Rernandez is 21 jaar en woont met zijn ouders, broers en zussen in La Libertad. Hij volgt de opleiding tecnico agropecuario. De familie heeft drie finca s, twee in La Libertad en een in El Rama. Hij werkt nu als aan- en verkoper van vee en in de melk- en vleesproductie. De reden voor het volgen van deze cursus: meer met de finca kunnen doen. Hij is vooral geïnteresseerd in de gezondheid van het dier, omgaan met dieren en het voeden van de dieren voor een hogere opbrengst. Hij heeft al een cursus zootecnica veterinario gevolgd. Het niveau van deze opleiding komt ermee overeen, maar is aanvullend en dit diploma geeft meer mogelijkheden. Hij heeft zich ook opgegeven voor de opleiding tecnico veterinario.

17 Over de bijdrage van studenten zegt hij: In het begin was er voor de meeste studenten een eigen bijdrage, maar in de loop van de cursus is die op basis van de cijfers omgezet in een beurs via de mijn/gemeente. Billy Flores is 18 jaar. Hij heeft de middelbare school voltooid en daarna de cursus Mecanica automotriz gevolgd. In november 2013 hebben hij en 9 andere cursisten het diploma behaald. Ze zijn met 35 studenten begonnen, maar veel zijn afgehaakt, o.a. omdat ze bij de mijn zijn gaan werken. Hij is erg tevreden over de leraar. Die komt uit Juigalpa en heeft daar een eigen bedrijf. Op dat bedrijf hebben ze de praktijklessen gehad. Hij is minder tevreden over INATEC. Die houdt zich regelmatig niet aan afspraken, bijv. om voor de groep vervoer te regelen naar Juigalpa. Eigenlijk willen alle 10 geslaagde cursisten een vervolgopleiding gaan doen. Zij willen meer verdieping, voelen zich met alleen deze cursus onvoldoende uitgerust om bijv. een eigen bedrijf te beginnen. Een cursus hydraulica zou een mooie aanvulling zijn. Helaas is er voor 8 van de 10 geslaagden op dit moment geen werk in La Libertad. Daar zijn ze anders over voorgelicht. Billy zou graag in de garage van de mijn gaan werken en heeft daar ook gesolliciteerd. Maar op dit moment kan hij daar niet terecht. Misschien kan hij bij de mijn tijdelijk aan het werk bij de herbebossing. In La Libertad is verder weinig werk: er is een garage voor auto s en twee voor motoren. Er is wel een markt voor het opzetten van een goed bedrijf, want veel mensen gaan nu naar Juigalpa. Bij de gemeente schijnt een lijst bijgehouden te worden van werkzoekenden waar de mijn uit kan putten. Vaak worden toch mensen van buiten La Libertad aangenomen. 17

18 6. Programma ontwikkeling lokale economie PIDEL 6.a) Trazabilidad Interviews Interview met drie boeren die meedoen aan het trazabilidad-programma: Gesproken is met Uriel Barrera, Simon Baez Olivar en Marlón Alonzo Olivar, die vertelden dat het een nieuw programma is en erg belangrijk voor de gezondheid van hun veestapel en dat ze zo een betere prijs kunnen krijgen voor hun producten. De grote melkfabrieken Parmalat en Eskimo geven meer voor de melk. Het proces voor het ziektevrij verklaren van het vee is vrij ingewikkeld. Voor het registreren werken ze met een GPS-systeem. De meeste boeren uit Betulia hebben inmiddels hun lening afbetaald. De kosten voor het traceren van 1 stuk vee zijn voor hun laag: buiten het programma kost het 7 dollar per koe en binnen het programma 3,50 dollar. Simon Baez int het geld van alle cliënten in Betulia en Arena. Trazabilidad besproken met FCJ Fase 1: 50% van het project is doorlopen. 840 stuks vee zijn onderzocht op ziekten. Dinsdag 25 februari komen de uitslagen. Er is een kredietcomité gevormd. De inning verloopt heel goed. FCJ heeft een veearts aangesteld en controleert het werk van CEGE. Een lijst van productores voor fase 2 is opgesteld. Zie hieronder de lijst van fase 1. Uit: Promoción de Trazabilidad bovina y Hatos libres de Tuberculosis y Brucelosis en fincas del municipio de La libertad Chontales Juigalpa, 14 de Enero del año

19 Ganado Trabajado por CEGE Chontales Nombre Productor Comunidad Animales trabajados Francisco Rudy Mena Tablada La libertad 50 María Auxiliadora Mena tablada La libertad 12 Lesbia Isabel Mena Suárez La libertad 9 Avaro Rody Mena Suarez La libertad 40 Karen Johanna Mena Lazo La libertad 19 Ángel Rolando Mena Tablada La libertad 35 Emérita Mena Oporta La libertad 35 Sub total 200 Tomasa Jirón Ocón Betulia 13 Cándida Rosa Fernández Betulia 28 Flor de María Aragón Betulia 6 Gregorio Lumbí Álvarez Betulia 17 Concepción Uriel Barrera Betulia 59 Ana Vicenta Jirón Ocón Betulia 45 Juana Paula Ocón Betulia 15 Francisco Laislao Flores Gómez Betulia 33 Isabel Cristina Mendoza Betulia 7 José María Fernández Suazo Betulia 13 Eriberto José Barrera Betulia 58 Wilber Antonio Ruíz Rivas Betulia 70 Sub total 364 Simón Báez Olivar Arena 21 Nicolasa García Arena 22 Marcos Alonso Báez Olivar Arena 30 Nelson de Jesús Aragón Mátuz Arena 27 Bernabé César Aragón Rivas Arena 26 Abigail Gómez Arena 20 Sub total 146 Melchor Robleto Betulia 84 Luis Adolfo Robleto Betulia 1 Omar Alonso Robleto Mendoza Betulia 1 Juana Emma Fernández Flores Betulia 8 Martín Javier Robleto Fernández Betulia 6 Luis Domingo González Martínez Betulia 30 Sub total 130 Total general

20 6.b) Ontwikkeling toerisme in La Libertad De ontwikkeling van sector toerisme leeft erg in La Libertad. Zowel bij de agrarische sector als bij de traditionele mijnbouw, horeca en overheid. Velen zien mogelijkheden om een bijdrage te leveren. De inbreng van Pellas wordt door iedereen die wij gesproken hebben, als positief gewaardeerd. Gesprek met Darwin Kauffman, viceburgemeester van La Libertad Nicaragua kende tot 4 jaar geleden nog weinig toerisme. Een Amerikaans tijdschrift heeft Nicaragua uitgeroepen tot 2e of 3e vakantieland. Nu zijn er 2 miljoen toeristen per jaar in Nicaragua. Zij zorgden voor $ miljoen inkomsten. De natuur, de toegankelijkheid van de bewoners en de veiligheid zijn belangrijke succesfactoren. De infrastructuur moet hieraan aangepast worden. Is zorg voor de overheid. La Libertad herbergt een grote rijkdom en heeft als kleine stad heeft veel te bieden qua geschiedenis, natuur en cultuur: o in het grondgebied van de gemeente LL ontspringen 5 belangrijke rivieren; o het herbergt het laatste gebied met vochtig tropisch klimaat; o heeft bodems die geschikt zijn voor veeteelt, landbouw en bosbouw; een nadeel is dat veel bodems nog niet onderzocht zijn; o sterke samenwerkingsbanden op: - economisch gebied - technische ondersteuning - sociaal/cultureel (culturele banden opzetten: muziek, dans, sport) - mogelijkheden om deel te nemen aan de ontwikkeling (Nederlanders die willen investeren in La Libertad); o benutten van de inkomsten die de gemeente verkrijgt via de mijnbouwactiviteiten, met een strategisch plan voor de korte, middellange en lange termijn. Ter vergelijking: Juigalpa int aan belastingen 125 miljoen córdobas op een bevolking van inwoners. La Libertad int 86 miljoen op een bevolking van De kwaliteit van de dienstverlening moet goed zijn. Het is juist dat LBSNN Centro Empresial Pellas heeft benaderd voor het ontwikkelen van een toeristisch circuit tussen San Pedro, La Libertad en El Rama. In het museum komt plaats voor de volgende thema s: geografie, archeologie, veeteelt en landbouw, religie, mijnbouw, oude documenten, biografieën, milieu, flora en fauna. 20

21 Het Casa de la Cultura is de plek waar het museum gehuisvest gaat worden. Het gebouw is al helemaal opgeschilderd in de kleuren van het wapen van La Libertad. Op de gevel prijkt een plaquette waarop de partnerstad Doetinchem bedankt wordt. In Jinotega zijn buitenlandse ondernemers die investeren in de toerismesector. Dat zou ook mogelijk moeten zijn voor mensen uit Doetinchem in La Libertad. De gemeente La Libertad faciliteert het toerisme, maar doet het zelf niet. Het is belangrijk voor de werkgelegenheid en het brengt mensen bij elkaar. Tijdens het bezoek van Damarys aan Doetinchem graag uitwisseling met de toerismesector. Ook een culturele uitwisseling met muziek stelt Darwin voor. DOS: Vanuit Doetinchem gaan we op de website van DOS La Libertad promoten als toeristische bestemming. Interview met Bayardo Calero Jaime Bayardo Calero Jaime heeft een finca en is penningmeester van het Gabinete Turistico. Hij is deelnemer aan het toerisme-programma met de CEP en zegt dat hij het belangrijk vindt. Op zijn boerderij, finca Las Tres Marias, zijn twee watervallen. In een deel van de rivier kun je lekker zwemmen. In de droge periode is dit al een toeristische bestemming, vooral rond Pasen is het altijd erg druk. Hij wil het aanpassen met kleine overkappingen (rancho s), waar versnaperingen te koop zijn, en een verwijzing, zodat de plek het hele jaar door bezocht kan worden. Op 13 april is daarvan de lancering met INTUR. Na het gesprek zijn we op de plek gaan kijken om de twee watervallen en de vegetatie te bewonderen. Het ligt in de dorpje Corozo dat bij de comarce Betulia hoort. Vergadering Gabinete Turistico Op dinsdag 25 februari hebben we een vergadering bijgewoond van het Gabinete Turistico. Hierin zijn vertegenwoordigd: gemeente, politie, MINED, INTUR boeren, horecaondernemers en twee jongeren die een opleiding als gids hebben gehad. Zij hebben die middag een plan gemaakt om de 119e verjaardag van de stad La Libertad op 4 maart te vieren. Men begon met niets, alleen het idee van de viceburgemeester, en na anderhalf uur lag er een compleet plan op tafel dat de komende 21

22 week uitgewerkt gaat worden door de diverse actoren. Er komt een optreden van de chicheros (de traditionele muziekband), een optocht met versierde wagens, een feria (markt met streekproducten, artisania en speciale lekkernijen). Er komt ook een wedstrijd met prijzen voor de mooiste tuin. s Avonds een cultureel programma in de sporthal en het uitreiken van onderscheidingen aan mensen die iets speciaals voor La Libertad hebben betekend. De gemeente ziet dit ook als een bijdrage aan de toeristische markt. Toeristische mogelijkheden ervaren Een uitgezette stadswandeling is er nog niet. We hebben op maandag 17 en op donderdag 20 februari diverse goudaders bezocht en mijnschachten en rastra s bekeken van de traditionele mijnbouwers. Interessant voor toeristen. Museum in oprichting bezocht. Zondag 23 februari hebben we de weg naar boven bewandeld die langs de begraafplaats loopt. Mooi uitzicht. Coach Ever vergezelde ons. Er lopen in La Libertad opvallend veel sterk vermagerde zwerfhonden rond. Dat is voor de honden zielig en voor toeristen geen aantrekkelijk beeld. 22

23 Bezoek aan een goudsmid 23

24 Hotels Wij hebben overnacht in hotel Ocon Vargas: vriendelijke eigenaars, schone, eenvoudige kamers, sommige met en sommige zonder eigen douche en toilet; overdekte patio, dicht bij de weg en middenin het dorp. Daardoor veel geluiden (bussen, auto s, hanen, honden, muziek). Kortom: midden in de Libertijnse samenleving. $ 13 tot $ 20 p.p.p.n.; ontbijt $ 2,50. Binnenkort met zwembad. Hotel Orosi: iets buiten het centrum achter een gesloten hek. Kamers schoon en iets groter. Sommige kamers zonder ramen, wel airco. $ 20 p.p.p.n. Geen ontbijtmogelijkheid. Niet gezellig. Eetgelegenheden Restaurant Casa de la Vega, eigenaar Marbelly Sandra. Stijlvolle inrichting in oud mooi geconserveerd pand. Prima eten, aardige eigenaar. Comedor en pulperia Adela Lopez: wisselend dagmenu; eenvoudig en gastvrij. Restaurant El Jalapeno, eigenaar Anibal Lazo. Goed eten, echte Nicasfeer. Comedor Sanchez op de hoek bij de Casa Materna voor een snelle voedzame hap. 24

25 Gegevens World Tourism Organization, januari 2013 Nicaragua in 2011: 1,06 miljoen buitenlandse toeristen; in 2012: 1,23 miljoen toeristen. Van de Midden-Amerikaanse landen ontving in 2012 Costa Rica het hoogste aantal toeristen (2,3 miljoen), daarna Guatemala (1,9 miljoen), El Salvador (1,7 miljoen) en Nicaragua (1,2 miljoen). In Nicaragua verbleven de toeristen in 2012 gemiddeld 8 dagen (in Costa Rica 11, in Honduras 10,4, in Guatemala 6,5, in El Salvador 5). 6.c) Boerenmarkt De gemeente La Libertad heeft in haar meerjarenplanning een bedrag begroot voor het oprichten van een boerenmarkt in het stadje. DOS heeft hieraan een financiële bijdrage geleverd van De gemeente Doetinchem en DOS hebben het contract hiervoor in juni 2013 ondertekend. De doelgroep bestaat uit 39 vrouwen, die lid zijn van de boerencoöperatie UNAG. 20 vrouwen hebben in november 2013 een capaciteitstraining gevolgd en begeleiding gekregen bij het opzetten van de markt. Inmiddels is een bestuur opgericht en op 21 februari 2014 is de boerenmarkt van start gegaan in aanwezigheid van de DOS-delegatie. Tijdens de opening heeft DOS een cheque voor de basisinfrastructuur van de boerenmarkt overhandigd aan burgemeester Damarys Lopez Mata. Interview met deelneemster aan de markt Dona Louisa is een vrouw van 52 jaar uit de comarca Arena. Zij is getrouwd, heeft 10 kinderen, 10 kleinkinderen en 1 achterkleinkind. Zij heeft voor de boerenmarkt in La Libertad gekozen, omdat ze hier meer voor haar producten kan krijgen dan in Betulia, waar ook een weekmarkt is. Zij heeft een klein boerenbedrijf met 2 koeien, 2 kalfjes en kippen. Ze verbouwt groente, sinaasappels en mandarijnen. Ze maakt kaas en room en verkoopt haantjes en eieren. 25

26 6.d) Microkrediet programma Tijdens het overleg met FCJ is dit onderwerp maar heel kort aan de orde geweest. Het gaat ook min of meer buiten FCJuntos om. Coach Marco deelt mee dat er 12 kredieten zijn uitgezet in 7 buurtschappen voor een totaal bedrag van $ Zij ontvangen allen technische begeleiding. Later in de week krijgen we van Marco meer informatie: Op 26 september 2013 is het programma officieel van start gegaan. 40 producenten waren uitgenodigd, 33 zijn gekomen. Daarvan 13 boeren uit het stroomgebied van de rio San Miguel (groep A) en 20 uit andere delen van La Libertad (groep B). Verder aanwezig: vertegenwoordigers van CEPRODEL, UNAG CEGE, alcadia (Darwin Kauffman), FCJ (Sergio Lazo), ASOGALI (Mario Lazo), LBSNN. Informatie is verstrekt over het kredietprogramma en trazabilidad. De eerste maanden daarna waren er problemen met de informatievoorziening. Inmiddels is er een folder. CEPRODEL heeft pas in november een medewerker aangesteld (Clovis Miranda). Hij moet de aanvragen ter plekke beoordelen. Aanvankelijk was het krediet bedoeld voor boeren met manzana grond, maar onder voorwaarden kan daar van afgeweken worden. Er zijn momenteel 12 kredieten uitgezet, 2 voor groep A en 10 voor groep B. Het doel van fase I is kredietverlening aan 60 producenten. Omdat de campagne laat op gang is gekomen in de agrarische cyclus, waren al veel boeren gestart met hun werkzaamheden met zo nodig een lening van elders. In april 2014 begint de nieuwe cyclus. Dan is het programma meer bekend en geaccepteerd, ook vanwege het lage rentepercentage (18% op jaarbasis, bij CARUNA 3% per maand). Tevredenheid over rol CEPRODEL? Afspraak is dat er een permanent kantoor van CEPRODEL in de zone komt; is er nog niet. Men moet nu voor de aflossing naar San Pedro of Juigalpa. Tevredenheid over rol UNAG CEGE? Volgens de voorzitter van het cuenca-comité is de technische ondersteuning niet zoals verwacht, evenals de monitoring van de alcadia als onderdeel van het schoonwaterproject is goed begonnen. Er is contact met alle producenten, er is een campagneplan gereed met informatie via o.a. de radio en tv. Interviews gebruikers microkrediet Dona Louisa is een vrouw van 52 jaar uit de comarca Arena. Zij is getrouwd, heeft 10 kinderen, 10 kleinkinderen en 1 achterkleinkind. We ontmoeten haar op de boerenmarkt in La Libertad die op 21 februari 2014 van start is gegaan. Zij zegt dat ze het krediet hard nodig heeft en dat het verandering heeft gebracht. Zij heeft een krediet ontvangen van $ 3000, waarvoor ze 2 koeien met 2 kalfjes heeft gekocht. De melk van de koeien (3 galon = 14,1 liter) verkoopt ze aan een tussenpersoon, die het in kleinere porties doorverkoopt. Ze maakt ook kaas, o.a. cuajada (gerookte kaas) en room. Met het krediet heeft ze verder haar grond van 1,5 manzana (0,6 hectare) omheind en verbeterd gras geplant. Ze verbouwt ook groente, sinaasappels en mandarijnen. Ze verkoopt haantjes en eieren. Van tevoren is een bedrijfsplan uitgewerkt. Ze heeft plezier gehad van de technische ondersteuning. 26

27 Johanna Lazo is 43 jaar, getrouwd en heeft vier kinderen. Zij heeft 3 maanden geleden een krediet ontvangen van $ 2800 met een looptijd van 18 maanden. Daarmee gaat ze een begin maken om haar finca (een erfenis van haar ouders) rendabel te maken. Met het krediet gaat ze het terrein omheinen met prikkeldraad en er een huisje op zetten. Het huisje is bedoeld om er als gezin zo nu en dan te verblijven en voor een gezin uit Kinuma, dat werkzaamheden op de finca gaat doen. Als dit klaar is, wil ze dieren gaan houden en fruit- en rubberbomen planten. Voor de aankoop van een koe wil ze een nieuw krediet aanvragen. Met dit eerste krediet verdient ze niet meteen geld, maar haar man die bij de mijn werkt, betaalt het af. Zij heeft al eerder een krediet bij een andere maatschappij gekregen, maar vindt de voorwaarden van CEPRODEL redelijk gunstig. Ze wist niet hoeveel rente ze moest betalen en kon ook geen overeenkomst vinden waarop dat stond. 7. Viviendas Woningbouw Er zijn nog steeds te veel mensen in La Libertad die in dit soort hutjes wonen. Bijeenkomst FCJ in Casa de la Hermandad Het nieuwe plan voor de woningbouw vergt een grote omslag. Men moet nu rente van 12% gaan betalen. De potentiële huurkoper moet een eerste aanbetaling doen van 10%. Verder zijn de maandelijkse kosten een stuk hoger. Een afbetalingstermijn van meer dan 10 jaar lijkt niet wenselijk in verband met de hoge rente. Sergio heeft met een boekhouder berekend of een rente van 8% mogelijk is. Hij overhandigt twee tabellen: één met een rente van 12% en één met 8%. Voor beide bedragen is een lineaire afbetaling en een afbetaling via annuïteit uitgerekend. De lineaire afbetaling bij 12% is $ 193,69 per maand gedurende 10 jaar (annuïteit $ > $113.63). Bij 8% is dat $ (annuïteit $ > ). Sergio vindt de berekeningen interessant, maar is het niet eens met de hoge rente. Volgens hem komt er ook nog 4% administratiekosten bij. Verder vraagt hij zich af of het legaal is als een stichting een bouwbedrijf wordt. 27