Het vooronderzoek in strafzaken. Tweede interimrapport onderzoeksproject Strafvordering 2001 Groenhuijsen, Marc; Knigge, G.

Transcriptie

1 Tilburg University Het vooronderzoek in strafzaken. Tweede interimrapport onderzoeksproject Strafvordering 2001 Groenhuijsen, Marc; Knigge, G. Publication date: 2001 Link to publication Citation for published version (APA): Groenhuijsen, M. S., & Knigge, G. (editors) (2001). Het vooronderzoek in strafzaken. Tweede interimrapport onderzoeksproject Strafvordering Deventer: Gouda Quint. General rights Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. - Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research - You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain - You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal Take down policy If you believe that this document breaches copyright, please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Download date: 09. jan. 2019

2 Algemeen deel 1 Het vooronderzoek in strafzaken. Algemeen deel 3 Prof. mr. M.S. Groenhuijsen 1 Inleiding De opzet van dit rapport Samenstelling onderzoeksgroep Samenstelling begeleidingscommisie 10 2 Het karakter van het onderzoeksproject Strafvordering Relatie met bestaande praktijk Aard en betekenis van de systematische uitgangspunten De taak van de wetgever 14 3 Algemene uitgangspunten omtrent de inrichting van het vooronderzoek Algemene beschouwing; aansluiting op de voorstellen uit het eerste projectjaar De verhouding tussen strafprocesrecht en bestuursrecht Het opsporingsbegrip. Taak, bevoegdheid en normering Een complicatie: opsporing door burgers Strafvordering en rechtshulp 35 4 Overzicht van de meer onderwerp-specifieke uitgangspunten en concrete voorstellen Inleiding Vervolging en rechtsbescherming De rechterlijke bemoeienis met het voorbereidend onderzoek Voorarrest De raadsman en het politieverhoor 56 5 Implicaties voor het vervolgonderzoek 62 6 Reacties op de voorstellen van het eerste projectjaar Inleiding Algemene uitgangspunten 65 V

3 6.3 De verhouding tussenvooronderzoek en eindonderzoek Object en regie van het eindonderzoek Onpartijdigheid en onbevangenheid van de rechter ter zitting De positie van slachtoffers in het strafproces Bewijsrecht 86 Bijzonder deel 91 1 De verhouding van het strafrecht tot het bestuursrecht 93 Prof. mr. G. Knigge 1 Inleiding 93 2 Historisch bepaald onderscheid 97 3 Consequenties Keuze van uitgangspunten De toepasbaarheid van de Algemene wet bestuursrecht De bestuurlijke boete in de vierde tranche De bestuurlijke boete ingebed in het strafrecht Schets van een nieuwe regeling Het opsporingsbegrip en de normering van de opsporingstaak 125 Prof. mr. G. Knigge & mr. N.J.M. Kwakman Deel I Inleiding Aanduiding onderwerp Het geldende recht; kenmerkende voorzieningen Waardering van geldend recht 132 Deel II Oriëntatie Externe rechtsvergelijking: het opsporingsbegrip in enkele Europese landen Inleiding Het opsporingsbegrip in enkele Europese landen Duitsland Engeland Frankrijk Overige Europese landen 154 VI

4 4.3.1Italië Denemarken België Tenslotte Supranationaal: het EVRM Inleiding De wettelijke grondslag voor strafvorderlijk overheidsoptreden De betekenis van art. 6 EVRM voor het opsporingsonderzoek Het nemo tenetur beginsel Resumé Interne rechtsvergelijking (staats- en bestuursrecht) Opsporing en grondrechten Inleiding De reikwijdte van de (nieuwe) klassieke grondrechten De grondwetsherziening van De contouren van het grondrecht eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer (art.10 Gw) in verband met strafvorderlijke opsporingsbevoegdheden Resumerend Het vereiste van een specifieke wettelijke grondslag voor inbreuken op grondrechten vs. het vereiste van flexibiliteit van opsporingsmethoden Inleiding De grondwettelijke beperkingssystematiek Besluit Het legaliteitsbeginsel in het bestuursrecht Inleiding Uitspraken van de rechter en de wetgever omtrent de reikwijdte van het bestuursrechtelijke legaliteitsbeginsel Opvattingen in de literatuur omtrent de reikwijdte van het bestuursrechtelijke legaliteitsbeginsel Besluit Het opsporingsbegrip en het strafvorderlijke legaliteitsbeginsel in Aruba en de Nederlandse Antillen Inleiding Het opsporingsbegrip in de Nederlandse Antillen en Aruba Intermezzo: het strafvorderlijke legaliteitsbeginsel Tot slot Lessen uit de oriënterende rechtsvergelijking De externe rechtsvergelijkende verkenning 239 VII

5 8.2 De interne rechtsvergelijkende verkenning 239 Deel III Keuzen en uitgangspunten Verantwoording van aanpak en terminologie Opsporing als overheidstaak; consequenties Inleiding Exclusieve taaktoedeling Publiekrechtelijke normering Opsporing door burgers Controle versus opsporing Het probleem Inleiding Een rammelend bouwwerk De (dis)functionaliteit van het onderscheid Precisering van de vraagstelling De heersende leer: de argumenten gewogen Voorgestelde oplossing Het doel als criterium Consequenties voor de bestaande wetgeving Verhouding tot voorgenomen reorganisatie BOD s De normering van het opsporingsonderzoek Inleiding Taak en bevoegdheid Criteria voor wettelijke regeling Stelsel van geïmpliceerde bevoegdheden Plaats van regeling 334 Deel IV Schets van een nieuwe regeling Schets van een nieuwe regeling Opmerking vooraf De nieuwe regeling op hoofdlijnen Strafvordering en rechtshulp 349 Mr. Y.G.M. Baaijens-van Geloven 1 Inleiding. Internationale samenwerking Strafvordering Inhoud Rechtsmacht 354 VIII

6 2.3 Extraterritoriale strafvordering De reikwijdte van bepalingen van strafvordering Rechtshulp in strafzaken Verhouding strafvordering - rechtshulp Rechtsmacht Onderliggende rechtsbetrekking Strafvorderlijk karakter Locus regit actum versus forum regit actum Geldend recht Rechtsbronnen/wettelijke regeling Internationale opsporing Uitgangspunten Onderscheid strafvordering - rechtshulp Zelfstandige regeling voor rechtshulpverlening Inrichting en normering van het vooronderzoek. Reikwijdte van de bepalingen van strafvordering Harmonisatie? Vervolging en rechtsbescherming 387 Mr. J.B.H.M. Simmelink & mr. Y.G.M. Baaijens-van Geloven 1 Algemene inleiding De positie van het OM in de opsporing Inleiding Organisatorische verbanden Inleiding Het OM ter discussie De positionering van het OM binnen de trias politica Reorganisatie van het OM Gezagsverhoudingen Inleiding Gezag Enige relativering Evaluatie van het geldende recht Enige rechtsvergelijking Inleiding Engeland en Wales Duitsland Frankrijk 410 IX

7 2.5.5Conclusie Uitgangspunten voor een nieuwe regeling Inleiding Centrale positie van het openbaar ministerie in de Nederlandse strafvordering De officier van justitie in het opsporingsonderzoek Centrale rol bij de vervolging Slotsom: uitvoering uitgangspunten Rechtsbescherming ingekaderd Afbakening Kenmerken van het geldende recht De betekenis van de art. 5 en 6 EVRM voor het vooronderzoek Wat leert vreemd recht? Inleiding Het wetboek van strafvordering van de Nederlandse Antillen en Aruba Duitsland Welke lessen kunnen uit vreemd recht worden geleerd Uitgangspunten voor een nieuwe regeling Verantwoording van de voorgestelde regeling tegen de achtergrond van de algemene uitgangspunten van het wetboek Systematische verbanden met andere onderdelen van de strafvordering Interne openbaarheid en samenstelling van de processtukken Inleiding Kenmerken van het geldende recht Systematische verbanden EVRM Evaluatie van geldend recht Wat leert vreemd recht? Inleiding Het wetboek van strafvordering van de Nederlandse Antillen en Aruba Duitsland Welke lessen kunnen uit vreems recht worden geleerd? Uitgangspunten voor een nieuwe regeling Verantwoording van de voorgestelde regeling tegen de achtergrond van de algemene uitgangspunten van het wetboek Systematische samenhang met andere onderdelen van de strafvordering 495 X

8 5 De rechterlijke bemoeienis met het strafvorderlijk vooronderzoek 497 Mr. A.E. Harteveld & mr. E.F. Stamhuis 1 Inleiding Het wettelijk stelsel Inleiding Ontwikkeling De basisstructuur van Nieuw in het oude gerechtelijk vooronderzoek Het beslag op vorderingen De telefoontap c.a Inzage in computergegevens Het DNA-onderzoek De getuigenbescherming Tussentijds resultaat Naast het oude gerechtelijk vooronderzoek geplaatst De richtmicrofoons De ontnemingswetgeving Voorlopig eindpunt De functie van de rechter in het vooronderzoek Europese tendensen Enkele lijnen in recente Straatsburgse rechtspraak De rechter van de vrijheden in het Corpus Juris Rechtsvergelijking Inleiding Duitsland Inleiding Intermezzo: de rechter bij de overgang van het vooronderzoek en eindonderzoek Rechterlijk toezicht op dwangmiddelen in verband met het strafrechtelijk onderzoek Onderzoekshandelingen door de rechter: 162 StPO Atypische gevallen Synopsis: In der Beschränkung zeigt sich der Richter Frankrijk De betrokkenheid van de Engelse rechter in het vooronderzoek Nederlandse Antillen en Aruba Inleiding Loskoppeling van dwangmiddelen Toetsingskader voor de rechter-commissaris 549 XI

9 4.5.4 Handhaving van het gerechtelijk vooronderzoek Lessen uit de rechtsvergelijking Uitgangspunten voor een toekomstige regeling Inleiding De rechterlijke functies Het stelsel voor de toetsing van dwangmiddelen Inleiding Gevallen Vormgeving van de rechterlijke toetsing Een algemeen processueel kader De rechter als onderzoeker Het stelsel voor onderzoekshandelingen Het rechterlijk onderzoek in gevoelige zaken De verhouding tot de zittingsrechter De zittingsrechter oordeelt finaal Inbreuken op de interne openbaarheid onder rechterlijk toezicht De verhouding tussen de rechter-commissaris en de officier van justitie Het verband met de algemene uitgangspunten Voorarrest 589 Mr. J. uit Beijerse & mr. J.B.H.M. Simmelink 1 Aanduiding onderwerp Het geldende recht Schets van de wettelijke regeling: kenmerkende voorzieningen De wettelijke regeling van de materiële grondslag Een zekere ernst van het feit Een zekere mate van verdenking Een bijzondere grond Het anticipatiegebod De wettelijke regeling van de bevoegdheidstoedeling Inverzekeringstelling Bewaring Gevangenhouding/-neming Flexibiliteit in de toepassing De wettelijke regeling van de procedurele waarborgen Motivering van het bevel Hoorrecht 602 XII

10 2.4.3Rechtsbijstand De schorsing onder voorwaarden en reclasseringsinterventie De context van de wettelijke regeling De maatschappelijke en strafrechtspolitieke context van de materiële grondslag : ter verzekering van de straf : aanpak van recidivisten : indruk op het publiek : middel tot decriminalisering : middel tot overlastbestrijding De praktische en organisatorische context van de bevoegdheids toedeling De werkelijke termijn van inverzekeringstelling De werkelijke termijn van bewaring De organisatie van de raadkamer gevangenhouding Doorkruisende bevoegdheden De pro forma -zitting De werking van verschillende procedurele waarborgen in de praktijk Het gebruik van standaardformuleringen Het gebruik van de schorsing door de rechter-commissaris De reclasseringsinterventie in de praktijk De verhouding tot andere regelingen Het criterium feit waarvoor voorlopige hechtenis mogelijk is Vrijheidsbeneming ter ordehandhaving Een internationale verkenning De verhouding tot het EVRM Bepalingen betreffende de materiële grondslag Garanties betreffende de bevoegdheidstoedeling De regeling in de Nederlandse Antillen en Aruba Bepalingen betreffende de materiële grondslag Bepalingen betreffende de bevoegdheidstoedeling De regeling in de Bondsrepubliek Duitsland Bepalingen betreffende de materiële grondslag Bepalingen betreffende de bevoegdheidstoedeling Procedurele waarborgen Afronding Uitgangspunten voor een nieuwe regeling Keuze van uitgangspunten: kenmerken van een nieuwe regeling Uitgangspunten voor de materiële grondslag 644 XIII

11 5.2.1De gronden De feiten De concrete noodzakelijkheidstoets Uitgangspunten voor de bevoegdheidstoedeling De inverzekeringstelling De bewaring De gevangenhouding De actieve rol van de erechter nader belicht De maximale duur tot aan de terechtzitting Uitgangspunten voor de fase van hoger beroep De tenuitvoerlegging van het bevel: bevoegdheid of plicht? Procedurele waarborgen: het voorwaardelijk te verlenen/ op te heffen bevel Subsidiariteit bij de toepassing Openheid van de wettelijke regeling Mogelijk te stellen bijzondere voorwaarden Waarborgen voor de naleving van de voorwaarden Verantwoording van de gekozen uitgangspunten Systematische samenhang met andere delen van de strafvordering De toelating van de raadsman tot het politiële verdachtenverhoor. Een status questionis op de drempel van de eenentwintigste eeuw 671 Prof. dr. C.J.C.F. Fijnaut 1 Algemene inleiding Het EVRM en de toelating van de raadsman tot het politiële verdachtenverhoor De jurisprudentie van het EHRM De zaak-can De zaak-s. v. Switserland De zaak-imbrioscia v. Switzerland De zaak-john Murray v. United Kingdom De zaak-selmouni v. France De zaken-condron, Averill en Magee v. the United Kingdom Tot besluit: het standpunt van het EHRM De rapporten van het CVM De rapporten over de situatie in Frankrijk De rapporten over de situatie in België 693 XIV

12 2.2.3De rapporten over de situatie in de Bondsrepubliek Duitsland De rapporten over de situatie in het Verenigd Koninkrijk De rapporten over de situatie in Nederland Tot besluit: het standpunt van het CVM De standpunten van het EHRM en het CVM onderling vergeleken Een nadere analyse van de situatie in Nederland en de omringende landen Een nadere analyse van de situatie in Frankrijk Een nadere analyse van de situatie in België Een nadere analyse van de situatie in de Bondsrepubliek Duitsland Een nadere analyse van de situatie in het Verenigd Koninkrijk De regeling van de rechtsbijstand in de PACE Het eerste onderzoek naar de uitwerking van deze regeling in de praktijk De onderzoeken, opvattingen en aanbevelingen van de Runciman-commissie De inperking van (de rol van) het zwijgrecht via The Criminal Justice and Public Order Act De laatste ontwikkelingen in theorie en praktijk Een nadere analyse van de situatie in Nederland De situaties in Nederland en de omringende landen onderling vergeleken Algemeen besluit 751 XV

13